|
Адам Міцкевіч
Вялікі беларускі паэт.
Годы жыцця: 1798-1856
Біаграфія:
Гісторыя эўрапэйскай культуры ведае выпадкі, калі Р·Р° права назваць выдатнага пісьменьніка сваім земляком вяліся С– вядуцца гарачыя спрэчкі. Гэта датычыцца С– мейсца нараджэньня выдатнага паэта-рамантыка XIX СЃС‚. Адама Міцкевіча. РђРґРЅС‹ называвдць Навагрудак РЅР° Гродзеншчыне, РґСЂСѓРіС–СЏ — Завосьсе, што Сћ Баранавіцкім раёне, трэйція прытрымліваюцца РІСЌСЂСЃС–С–, што Адам Міцкевіч нарадзіўся Сћ карчме РїР° дарозе Р· Завосься Сћ Навагрудак. РЈСЃС‘ Р¶ большасьць навукоўцаў лічыць, што геніяльны паэт нарадзіўся Сћ Завосьсі 24 сьнежня 1798 Рі. Бацькі паэта Мікалай С– Барбара Міцкевічы належалі РґР° беларускай шляхты. Праўда, бацька займаўся ўжо адвакацкай дзейнасьцю С– СЃСЏРј'СЏ жыла Сћ Навагрудку. РўСѓС‚ С– прайшлі дзяцінства С– раньняе юнацтва Адама. Прырода, гісторыя, фальклор краю аказалі выключны ўплыў РЅР° творчасьць паэта. Навагрудак — першая сталіца Вялікага Княства Літоўскага. РўСѓС‚ зараджалася, набіралася сілы магутная беларуская дзяржава. РЈ самім Навагрудку, Сѓ СЏРіРѕ ваколіцах захаваліся яшчэ жывыя сьляды даўняй гісторыі. Вандроўныя лірнікі РЅР° кірмашах усхвалялі Сћ сваіх песьнях патрыятызм С– гераізм продкаў Сѓ барацьбе супраць чужынцаў. РќР° тых самых кірмашах гучалі С– беларускія лірычныя песьні. Слуга Міцкевічаў Блажэй меў талент казачніка, С– вечарамі Міцкевічавы дзеці Р· заміраньнем сэрца слухалі СЏРіРѕ казкі. Чаравала польскімі народнымі песьнямі служанка Гансеўская. РќР° Навагрудчыне жыло шмат сваякоў Міцкевічаў, СЃСЏР±СЂРѕСћ Адама РїР° школе С– універсітэце. Летам Міцкевічы жылі Сћ весцы. РЈ шляхецкіх сядзібах юнак праводзіў свае летнія канікулы. РўСѓС‚ паэт прымаў удзел Сѓ абрадавых сьвятах, далучаўся РґР° песень, легендаў С– паданьняў краю. Беларускі фальклор жывіў талент пісьменьніка, надаваў сьвежасьць С– арыгінальнасьць СЏРіРѕ творам, спрыяў таму, што Сћ хуткім часе Міцкевіч стаў РЅР° роўных побач Р· найвялікшымі эўрапэйскімі паэтамі-рамантыкамі. Гістарычная Літва (сучасная Беларусь) была, РїР° прызнаньні паэта «калыскай СЏРіРѕ РґСѓРј С– натхненьня». «Літва! Бацькоўскі край...В» - такімі словамі пачынаецца СЏРіРѕ паэма «Пан Тадэвуш», напісаная Сћ эміграцыі. Кялі Адаму Міцкевічу споўнілася восем гадоў, СЏРіРѕ аддалі РЅР° вучобу Сћ дамініканскую школу Сћ родным мястэчку, РґР·Рµ ён правучыўся дзевяць гадоў. Уражаньні ад гэтай школы Сћ паэта былі дваістыя. 3 аднаго Р±РѕРєСѓ, дамініканская школа дала грунтоўныя веды С– заклала асновы бліскучай адукацыі Міцкевіча. 3 РґСЂСѓРіРѕРіР° — СЃСѓСЂРѕРІС‹ рэжым Сѓ гэтай навучальнай установе РЅРµ РјРѕРі пакінуць цёплых успамінаў РїСЂР° гады навучаньня Сћ Навагрудку. Праца адвакатам давала мажлівасьць Мікалаю Міцкевічу забясьпечыць даволі высокі ўзровень жыцьця сваёй СЃСЏРј'С–. Калі Сћ 1812 Рі. бацька паэта памёр, жонка Р·СЊ дзецьмі засталася без сродкаў РґР° існаваньня. Невыпадкова, паступаючы Сћ Віленскі Універсітэт, Адам Міцкевіч прасіў, каб СЏРјСѓ дазволілі вучыцца бясплатна, С– Р·Р° гэта браў РЅР° СЃСЏР±Рµ абавязкі пасьля заканчэньня навучаньня адпрацаваць РїР° накіраваньні. Час вучобы паэта Сћ Віленскім Універсітэце — вельмі важны пэрыяд Сѓ жыцьці Адама Міцкевіча. РЃРЅ трапляе Сћ цікавае асяроддзе. Выкладчыкі былі людзьмі сапраўднай вучонасьці, здольнымі захапіць студэнтаў навукамі, далучыць цікаўную моладзь РґР° сусьветнага СћР·СЂРѕСћРЅСЋ. Прафэсары вызначаліся палкім патрыятызмам С– балюча перажывалі паняволеньне радзімы, страту ёю дзяржаўнасьці. Іх настроі С– ідэалы перадаваліся студэнтам, СЏРєС–СЏ таксама выхоўваліся РЅР° патрыятычных традыцыях сваіх сем'СЏСћ С– краю. РЈ час навучаньня Сћ Віленскім Універсітэце Адам Міцкевіч быў адным Р· ініцыятараў стварэньня тайнага студэнцкага згуртаваньня — Таварыства Філаматаў («тых, хто імкнецца РґР° ведаў»), СЏРєРѕРµ адыграла важную ролю РЅРµ толькі Сћ жыцьці С– творчасьці паэта, але С– Сћ беларускім нацыянальным Адраджэньні. Праз нейкі час дзеля пашырэньня сваіх поглядаў маладыя людзі арганізавалі аддзяленьні прамяністых С– філарэтаў («тых, хто любіць дабрачыннасьць»). Філаматы мелі намер праз асьвету рыхтаваць грамадства РґР° барацьбы Р·Р° вызваленьне радзімы ад царскага самаўладства. Хоць пасьля заканчэньня універсітэта паэт быў накіраы РЅР° працу настаўнікам лацінскай РјРѕРІС‹ Сћ РљРѕСћРЅР°, але Р· Таварыствам меў цесныя стасункі. РЈ час вучобы РІР° універсітэце Адам Міцкевіч пачаў пісаць. Найбольш папулярным творам той пары была СЏРіРѕ «Ода дамаладосьці». РЈ першых сваіх літаратурных спробах юнак прытрымліваўся патрабаваньняў эстэтыкі класіцызму, але хутка памяняў творчую арыентацыю С– стаў паэтам-рамантыкам. Крыніцай СЏРіРѕ творчага натхненьня былі фальклор С– гісторыя Навагрудчыны. РЈ пераходзе Адама Міцкевіча РґР° рамантызму, Сѓ СЏРіРѕ творчым узьлёце асаблівую ролю адыграла каханьне РґР° Марылі Верашчакі Р·СЊ СЏРєРѕР№ ён пазнаёміўся Сћ Туганавічах. Верашчакі — шляхецкі беларускі СЂРѕРґ. Галоўная С–С… СЃСЏРґР·С–Р±Р° Сћ часы Міцкевіча знаходзілася Сћ Туганавічах (цяпер Баранавіцкі раён РЅР° Брэстчыне). РЎСЋРґС‹ прывёз паэта СЏРіРѕ сябар РїР° Віленскім Універсітэце Тамаш Зан. Верашчакі вызначаліся гасьціннасьцю, таму тут летам зьбіралася шмат моладзі. РђРґРЅС‹ былі сваякамі гаспадароў СЃСЏРґР·С–Р±С‹, РґСЂСѓРіС–СЏ сябравалі Р· братам Марылі Міхалам. Дзяўчына спачатку РЅРµ зрабіла РЅР° паэта моцнага ўражаньня. РЇРЅР° РЅРµ вылучалася асаблівай прыгажосьцю. Была, аднак, разумнай, шмат чытала, музіцыравала, любіла гуляць Сѓ шашкі С– шахматы, захаплялася беларускімі народнымі песьнямі С– хораша С–С… сьпявала. Міцкевіч Р· Марыляй часта адлучаліся Р· гурту моладзі, бавілі час Р·Р° чытаньнем сэнтымэнтальных заходнеэўрапэйскіх раманаў, музіцыравалі, рабілі праходкі РїР° навакольлі. Аднойчы РЅР° беразе возера Сьвіцязь рыбак-селянін расказаў закаханым старую легенду, зьвязаную Р· гэтым возерам. Марыля, захопленая фальклорным творам, зьвярнулася РґР° Міцкевіча Р· просьбай напісаць РїСЂР° гэта. РЈ хуткім часе дзяўчына, аднак, выйшла замуж Р·Р° іншага. Каханьне Міцкевіча РґР° Марылі Верашчакі натхніла паэта РЅР° такія цудоўныя творы, СЏРє «Сьвіцязянка», «Курганок Марылі», «Рыбка» С– С–РЅС€. РЈ 1823 Рі. улады даведаліся РїСЂР° дзейнасьць Таварыства Філаматаў С– Філарэтаў. Пачаліся арышты. Быў зьняволены С– Адам Міцкевіч, СЏРєС– РЅР° той час знаходзіўся Сћ Вільні, Р±Рѕ СћР·СЏСћ Сѓ гімназіі двухгадовы адпачынак С– займаўся творчай працай. Гэта быў ужо РІСЏРґРѕРјС‹ паэт, аўтар Р·Р±РѕСЂРЅС–РєР° рамантычнай паэзіі «Балады С– рамансы», пралога РґР° паэмы «Дзяды» С– паэмы «Гражына». Прысуд маладым патрыётам быў надзвычай СЃСѓСЂРѕРІС‹: большасьць Р·СЊ С–С…, Сѓ тым ліку С– Міцкевіч, высылалася Сћ аддаленыя РіСѓР±СЌСЂРЅС– Расейскай імпэрыі. Тады ён яшчэ РЅРµ ведаў, што гэта разьвітаньне Р·СЊ Літвою назаўсёды, што ён стане выгнаньнікам РґР° канца сваіх дзён. Праз РіРѕРґ Адама Міцкевіча чакаў Пецярбург. РўСѓС‚ аўтар «Сьвіцязянкі» быў успрыняты лепшай часткай рускай інтэлігенцыі СЏРє выдатны паэт-рамантык С– змагар Р·Р° вольнасьць. Асаблівуго падтрымку ён знайшоў Сѓ паэтаў-дзекабрысгаў. Міцкевіча чакала служба Сћ РђРґСЌСЃРµ, РЅР° той час аддаленай расейскай правінцыі. Меркавалася, што ён Р±СѓРґР·Рµ працаваць настаўнікам Сѓ мясцовым ліцэі. Аднак нічога РЅРµ атрымалася. Міцкевіч Сѓ хуткім часе пакінуў поўдзень Расеі. Але перад гэтым паэт наведаў Крым. РЈ творчай біяграфіі Міцкевіча той час быў надзвычай плённым, Р±Рѕ паўднёвыя ўражаньні натхнілі СЏРіРѕ РЅР° стварэньне знакамітых «Крымскіх санэтаў». Адам Міцкевіч вяртаецца Сћ цэнтральную Расею. Пачынаюцца пераезды Р· Масквы Сћ Пецярбург. Паэт карыстаецца нязменнай прыхільнасьцю рускай творчай інтэлігенцыі. РЃРЅ зблізіўся Р· Рђ. Пушкіным, Р†. Крыловым, Р’. Р–СѓРєРѕСћСЃРєС–Рј. РЈ адзін Р· прыездаў Сѓ Пецярбург Адам Міцкевіч пазнаёміўся Р· таленавітай польскай піяністкай Марыяй Шыманоўскай С– СЏРµ СЃСЏРј'ёй. Пройдуць гады, С– ён ажэніцца Р·СЊ СЏРµ малодшай дачкой Цалінай. Аднак С– гэты пэрыяд жыцьця паэта характарызаваўся напружанай творчай працай. РЃРЅ рыхтаваў РґР° выданьня Р·Р±РѕСЂРЅС–РєС– «Крымскія санэты» С– «Вершы», інтэнсіўна працаваў над паэмай «Конрад Валенрод». Нягледзячы РЅР° прыхільнасьць рускай інтэлігенцыі РґР° выгнаньніка РЅР° папулярнасьць СЏРіРѕ Сћ Расеі СЏРє паэта-рамантыка Адам Міцкевіч РЅРµ меў душэўнага камфорту, Р±Рѕ разумеў, што вярнуцца РЅР° радзіму СЏРјСѓ РЅРµ ўдасца. Свае далейшыя жыцьцёвыя пляны ён зьвязваў Р· эміграцыяй Сѓ Заходнюю РСћСЂРѕРїСѓ, аднак выезд Р·Р° мяжу Міцкевічу быў забаронены. Тым РЅРµ менш РїСЂС‹ падтрымцы СЂСѓСЃРєС–С… СЃСЏР±СЂРѕСћ Сѓ 1829 Рі. паэт назаўсёды пакідае Расею. Пачаліся бадзяньні РїР° РСћСЂРѕРїРµ: Нямеччына, Італія, Аўстрыя, Францыя... Больш-менш стала Адам Міцкевіч жыў Сѓ Парыжы. РўСѓС‚ паэт працаваў выкладчыкам Сѓ славутым Каледж РґСЌ Франс С– чытаў лекцыі РїР° славянскіх літаратурах. РЈ гэтых лекцыях ён высока ацаніў беларускі фальклор: «У С–С… (сялян Пінскай, часткова Менскай С– Гродзенскай РіСѓР±СЌСЂРЅСЏСћ. — РђСћС‚.) казках С– песьнях ёсьць усё». Дзяцінства С– юнацтва, СЏРєС–СЏ прайшлі РЅР° Беларусі, вывучэньне старажытных пісьмовых крыніц далі Міцкевічу падставу Сћ тых самых лекцыях сказаць, што беларусы «захавалі найбольшую колькасьць агульнаславянскіх рыс», што «на беларускай РјРѕРІРµ, СЏРєСѓСЋ называюць русінскай альбо літоўска-русінскай, таксама размаўляе каля дзесяці мільенаў чалавек; гэта самая багатая С– самая чыстая гаворка, СЏРЅР° ўзьнікла даўно С– выдатна распрацавана. РЈ пэрыяд незалежнасьці Літвы вялікія РєРЅСЏР·С– карысталіся ёю для сваёй дыпламатычнай перапіскі.В» РЈ Парыжы Адам Міцкевіч напісаў паэму «Пан Тадэвуш» С– трэйцюю частку паэмы «Дзяды», зрабіў шмат перакладаў твораў эўрапэйскіх паэтаў-рамантыкаў, удзельнічаў Сѓ выданьні газэты «Трыбуна народаў» С– набыў вядомасьць СЏРє выдатны публіцыст. РЈ сталіцы Францыі Адам Міцкевіч ажаніўся Р· Цалінай Шыманоўскай, Р·СЊ СЏРєРѕР№ (тады яшчэ дзяўчынкай) некалі сустракаўся Сћ Расеі. Шлюб нельга лічыць шчасьлівым, Р±Рѕ жонка Сћ хуткім часе захварэла. Тым РЅРµ менш СЃСЏРј'СЏ Міцкевічаў РіРѕРґ ад РіРѕРґСѓ расла. РЈ С–С… гадаваліся чатыры хлопчыкі С– РґР·СЊРІРµ дзяўчынкі. Утрымліваць такую СЃСЏРј'СЋ Міцкевічу было цяжка, С– жылі СЏРЅС‹ часам вельмі бедна, Р±Рѕ заробкі ад творчай працы былі сьціплыя. Адам Міцкевіч заўсёды падтрымліваў змаганьне народа Р·Р° волю С– дэмакратыю С– разумеў гэта СЏРє барацьбу Р·Р° вызваленьне сваёй Айчыны ад паняволеньня. Гэта С– прывяло СЏРіРѕ Сћ 1856 Рі Сѓ Канстанцінопаль, РґР·Рµ ён нечакана памер. Цела паэта было перавезена Сћ Парыж. РџСЂРѕР№РґР·Рµ 35 гадоў, С– палякі перавязуць прах паэта Сћ Кракаў. Там С– спачывае ён Сѓ кафэдральным саборы Вавелеўскага замка ўдалечыні ад Літвы, СЏРєСѓСЋ так любіў. Вялікі паэт, патрыёт роднага краю пакінуў людзям запавет любові С– вернасьці РґР° зямлі, якая нарадзіла С– ўзгадавала чалавека: Дзяцінства край! РЋ С–Рј, небагатым, цесным, СЏ быў шчасны; РЇРє Богу — Божы сьвет, так РјРѕР№ уласны Дом РЅР° радзіме быў шырокім сьветам РЈСЃС–С… маіх вытокаў. |