RODNYJA VOBRAZY Vobrazy miłyja rodnaha kraju,                Smutak i radaść maja!..         Jakub Kołas     Hałoŭnaja      Słoŭniki           Spasyłki      Ab sajcie       Кірыліца      Łacinka     Etnahrafija Kantekstny tłumačalny słoŭnik Vitaŭt (1350 – 1430), kniaź VKŁ (1392 – 1430). Na biełaruskim etnahrafičnym pamiežžy ŭ Smalenskaj hubierni było zapisana padannie ab atrymanni V. ułady, jakoje pa svaich matyvach vielmi błizkaje kołu słavianskich histaryčnych padanniaŭ. Padannie pra V. nie maje anijakaha histaryčnaha padmurku, ale dobra adlustroŭvaje mifałahičnyja ŭjaŭlenni tutejšych nasielnikaŭ ab vaładarach.   Padannie apaviadaje, što ŭ Polščy pamior niejkm karol, jaki nie pakinuŭ naščadkaŭ. Jaho nabłižanyja nadumałi puscić karaleŭskaha kania z prymacavanaj da jaho karaleŭskaj zbrojaj, kab jon abraŭ budačaha karala. Dva miesiacy koń išoŭ pa krainie, pakul nie padyšoŭ i nie pkłaniŭsia ŭ adnoj vioscy staromu, jaki viŭ abryŭki. Hety stary zrabiŭsia karalom, i praciahły čas kraina pry im kvitnieła. Kałi jon adčuŭ nadychod smierci, dyk zahadaŭ muzykam hrać pry pachavanni, i tady, kałi krainie budzie pahražać niebiaspieka, treba budzie znoŭ zajhrać, i V. pryjdzie na dapamohu. Ale ŭ słovy V. nie pavieryłi, a pasla jaho smierci navažyłisia pravieryć ich praŭdzivasć. Zjaviŭšysia z taho svietu, V. razhnievaŭsia i praklaŭ ludziej. Pasla čaho ŭ polščy pačałisia bunty.   Pieršaja častka padannia ščylnazviazanaja z ahulnaindajeŭrapiejskimi ŭjaŭlenniami ab kani, jaki zjaŭlajecca vieščunom bahoŭ i daje znak na atrymannie karaleŭskaj ułady: iranski mif ab prychodzie da ŭłady cara Daryja, hrecki mif ab Piełopsie dy inš. Zvyčaj, pavodle jakoha car idzie za biełym kaniom i padnačalvaje ŭsie ziemłi, na jakija stupić jaho naha, my bačym u Staražytnaj Indyi pierad abradam ašvamiedchi – pryniasiennie kania ŭ achviaru. U słavianskaj mifałohii koń taksama časta vyznačaje volu bahoŭ u dačynienni da kniazioŭ ( polskaje padannie ab Lešku II, padannie ab smierci kijeŭskaha kniazia Aleha ad svajho kania). Najbolš błizkaje da biełaruskaha padannia ab V. češskaje padannie pra kniazia Pržemysła, jakoje zachavałasia ŭ chronicy XIIST. Čechi žadajuć mieć kniazia, i viaščunka daje imia svajho kania z simvałami svajoj ułady, jaki i pryvodzić čechaŭ da ich budučaha kniazia. Va ŭsich mifach udzieł kania ŭ abradzie viadzie da ŭstalavannia novaj dynastyi, i hetuju mifałahičnuju tradycyju praciahvaje i biełaruskaje padannie, niahledziačy na poŭnaje razychodžannie histaryčnaj rečaisnasci ŭ vypadku z V. Cikava i toje, što biełaruskaje padannie dajšło da nas nie praz letapisy, jak u inšych vypadkach, a zachavałasia ŭ vusnaj narodnaj tradycyi.   Biełaruskaje padannie fiksuje i vielmi pašyrany ŭ słavianskaj mifałohii matyŭ sialanskaha pachodžannia budučaha kniazia (češski Pržemysł, polski Piast). Zaniatak staroha, kałi jamu pakłaniŭsia koń, - jon uje viaroŭku z abryŭkaŭ – nabyvaje mahičnuju afarboŭku i suadnosicca z adsutnasciu buntaŭ padčas jaho kiravannia. Apošni matyŭ padannia ab V. nahadvaje vielmi pašyrany na Biełarusi siužet ab kurhanach z asiłkami ci kniaziami, jakija padčas niebiaspieki dla Biełarusi buduć jaje abaraniać.   Akramia hetaha padannia na terytoryi Biełarusi josć šmat hieahrafičnych abjektaŭ, jakija ŭ narodnych ujaŭlenniach byłi zviazany z pachodami kniazia Vitaŭta (Vita). Tak, naprykład, pachodžannie nazvy Łošyca (ciapier u miežach Minska) “narodnaja etymałohija” viadzie ad “łoža”, jakoje vajary padčas pachodu zrabiłi kniaziu Vitu (Vitaŭtu). Krynica: Этнаграфія Беларусі. Мінск. 1989. Рэдактар: Шамякін I. П. Выдавецтва: БелСЭ. 575 с.: іл. 2009–2020. Biełaruś, Miensk.