РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..      
 
 Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Віктар Шніп
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Беларускае мора
 
 Вершы
 
 
Беларускае мора
 
1

 
 
 Полацкая баляда
 
 Баляда Мірскага замка
 
 Баляда кнігі
 
 Баляда Крэўскага замка
 
 Баляда вяртаньня Багдановіча. 9.12.1891 – 25.05.1917
 
 Баляда Ўладзімера Караткевіча. 26.11.1930 – 25.07.1984
 
 Баляда Максіма Танка. 17.09.1912 – 7.08.1995
 
 Магчымая баляда XXI стагодзьдзя
 
 Баляда паланэза Агінскага
 
 Баляда Васіля Быкава. 19.06.1924 – 22.06.2003
 
 Баляда пра царкву і ваўка
 
 Баляда чаканьня
 
 Баляда першага беларускага вандроўніка
 
 Баляда пошукаў свайго сьвету
 
 Баляда замка ў Лоску
 
 Баляда першага сьнегу
 
 Баляда XX стагодзьдзя
 
 Баляда дваіх
 
 Баляда ўцёкаў з карчмы
 
 Баляда разьвітаньня
 
 Баляда вяртаньня
 
 Баляда замерзлай рэчкі
 
 Пірацкая баляда
 
 Баляда Яўгеніі Янішчыц. 20.11.1948 – 25.11.1988
 
 Баляда Васіля Сахарчука. 10.07.1953 – 27.01.2003
 
 Баляда белых птушак
 
2

 
 
 *** Нясьмелыя цёплыя дні...
 
 *** Мы яшчэ маладыя з табой...
 
 *** Будзе сьнег. Будзе дождж. Будзем мы...
 
 Сьпёка
 
 *** Зноў за вокнамі ноч, як бяздоньне...
 
 *** Я люблю сяброў, што ўмеюць здрадзіць...
 
 *** Пад тваімі вокнамі рабіна...
 
 *** Шчасьлівыя людзі, што ведаюць мала...
 
 *** Прыйшлі сябры і мне сказалі, што мяне...
 
 *** Беларусь ня птушка, не шыпшына...
 
 *** Мы затоплены часам, нібыта вадой...
 
 *** Песьні слухаю, і піва п’ю...
 
 *** Зноў далёка ля Чорнага мора...
 
 *** Згарыць папера, попел застанецца...
 
 *** Я ізноўку адзін, як нявольнік, якога...
 
 *** Праз ноч, як праз далеч, імчыцца цягнік...
 
 *** Хутка сьнегам сады замятуцца...
 
 *** ...Дрэвы ператворацца ў вялікіх птушак...
 
 *** Ты далёка, як тое, што будзе праз год...
 
 *** Неба над намі нібыта вада...
 
 Гісторыя аднаго каханьня. Санэты для Людмілы
 
 *** Яшчэ ўсё можна нам з табой зьмяніць...
 
 *** Гэты дзень праляцеў, як страла...
 
 *** Вось і ўсё... Цябе са мной няма...
 
 *** Гады прайшлі, нібы прайшлі дажджы...
 
 *** ...А шэры горад змыецца вадой...
 
 *** Гэты сьвет прыдумалі ня мы...
 
 *** На паперы белай белая зіма...
 
 *** Вярнуўся дадому, нібыта прачнуўся...
 
 *** Сябе прапіў, нібы сябе забіў...
 
 *** У гэтым сьвеце немагчыма жыць...
 
 *** Не хадзі ты ў карчму, не глядзі ты ў вакно...
 
 *** Аб сьцяну залатую бяроз...
 
 *** ...А сёньня канчаецца нашае лета...
 
 Выкраданьне Беларусі
 
 У сьвяты вечар
 
 *** Рана ці позна зіма праміне...
 
 *** Сёньня 'шчэ восень, а заўтра – зіма...
 
 *** Ты ведаеш даўно, што мы памром...
 
 *** Начныя вуліцы залітыя сьвятлом...
 
 *** Калі зноў пачынаюцца дажджы...
 
 *** ...У зіме адзінокія мы...
 
 *** Ад нас застануцца ня нашы пасады...
 
 Лета прайшло...
 
 *** ...І трэснула неба, як шкло на іконе...
 
 *** Нарэшце дачакаліся цяпла...
 
 У Вечным горадзе
 
 Шлях Максіма Гарэцкага
 
 Чорная постаць
 
 *** Ад’язджаем, быццам паміраем...
 
 *** А на праспэкце кветкі і плакаты...
 
 *** Чырвоную гліну – застылую кроў...
 
 Казка пра кавярню сьмерці
 
 *** Яшчэ будуць высокія мяккія травы...
 
 *** Зноў бяз вас не знаходжу спакою...
 
 Ружа
 
 *** Восень. Самотная восень Айчыны...
 
 Адзінокі
 
 Сад вечнай самоты
 
 *** Вячэрняю смугой затоплены прасторы...
 
 *** У далечы ад роднае Гарыні...
 
 *** Спачатку музыка была...
 
 *** Каркаюць абрыдліва вароны...
 
 *** А за вакном счарнелыя галіны...
 
 *** Вось і лісьце апала на бруд і калюгі...
 
 *** На шэрым сьнезе чорныя гракі...
 
 *** Вецер згінае высокія дрэвы...
 
3

 
 
 Неба
 
 Вада
 
 Дрэва
 
 Зорка
 
 Цень
 
 Калодзеж
 
 Шкло
 
 Дзень
 
 Гліна
 
 Валун
 
 Туман
 
 Трава
 
 Першы тыдзень безь цябе
 
 Кола
 
 Яблык
 
 Човен
 
 Гаршчок
 
 Плот
 
 Сячкарня
 
 Падкова
 
 Калюга
 
 Сон
 
 Парог
 
 Ліхтар
 
 Карані
 
 Сякера
 
 Галавешка
 
 Мост
 
 Сьвечка
Беларускае мора
Залатымі манетамі зорак
Зноўку сьвеціцца неба над намі
Неба ў нас – беларускае мора
Зь белакрылымі ў ім караблямі.
 
Адабраць у нас мора хацелі,
Наша мора адзінае ў сьвеце,
Каб на мора мы больш не глядзелі
I жылі па лясох, як мядзьведзі.
 
Мы ў вяках зьбераглі сваё мора,
І нас мора ад бед зьберагае,
Залатымі манетамі зорак
Уначы яно нас абсыпае.
 
З мора нашага нехта сьмяецца,
Але мора ў нас ёсьць, як і Ўчора.
Маё цела зямлі застанецца,
А душа – пераселіцца ў мора.
 
 
 
 
1
Полацкая баляда
Нам вяртацца ў сьвятло старажытнай зямлі,
Каб пра нас не сказалі, што мы аджылі,
Адсьпявалі, адплакалі долю сваю
І згубілі, як вечнасьць, як волю, зямлю,
На якой нашы вежы, як сьвечкі, стаяць,
На якую зь нябёсаў анёлы глядзяць –
І ўсё бачаць: куды і адкуль мы ідзём
І хто з хлебам і сольлю, хто з чорным агнём...
Праз туман, што кудзеліцца над Палатой,
Час ляціць, быццам сьмерць за варожай гайнёй,
Празь цябе, празь мяне і праз тыя гады,
Пра якія ня знаем ні я і ні ты,
Бо вяртаемся мы, як вяртаецца дзень.
Перад намі сьвятло, а за намі наш цень,
Нібы крыж, нібы крык, што жылі і жывём
І вяртаемся мы да сябе, у свой Дом,
Ад якога нікуды з табой не ўцяклі...
 
Мы, як вежы, стаім на бацькоўскай зямлі...
 
 
 
 
Баляда Мірскага замка
У Мірскім замку сёньня сьветла,
У Мірскім замку сёньня лета,
І лёт стралы, як лёд, растаў
Бо замак сонечна паўстаў
На скрыжаваньні ўсіх шляхоў
На скрыжаваньні ўсіх вятроў
У гэтым сьвеце, дзе ёсьць мы
І нашы родныя дамы,
Зь якіх глядзім і бачым сьвет,
Які любіць нам і ствараць,
Нібыта замак будаваць
Сярод шляхоў сярод вятроў
Сярод разбураных муроў,
Што баранілі нас, каб мы
Сярод агню, сярод зімы
Свой мелі шлях, свой мелі сьцяг
І роду слаўнага працяг
На скрыжаваньні ўсіх шляхоў,
На скрыжаваньні ўсіх вятроў,
Як Мірскі замак, не зьнікаў.
І часу лёт, як лёд, сьцякаў
На гэты край жывой вадой,
Каб мы сустрэліся з табой
У Мірскім замку ў гэты час,
Які стралой ляціць праз нас...
 
 
 
 
Баляда кнігі
На кнігах старадаўніх на гарышчы
Зьмярцьвелы пыл парушыў ты, як сьцены
Турмы,
              і вецер вольны вольна сьвішча,
І ты,
          як слупам пыл устаў,
                                                          з каленяў
Устаў
              і ўбачыў раптам прад сабою
Людзей, што не дайшлі да Беларусі.
Ты шмат хацеў сказаць прад грамадою,
Але сказаў адно: «За вас малюся...»
І зьніклі людзі, як сьвятло зьнікае,
Ды ў кнігах, быццам бы вугольле, словы
Сьвятлом успыхнулі.
                                              Сьвятло сьцякае
На нашы цёмныя, як ноч, галовы
Зь нябёс, нібыта з кнігі нашых лёсаў,
Якіх нікому не зьмяніць ніколі.
Мы вечна ўсе залежым ад нябёсаў,
Нібы ад ветру пыл у чыстым полі...
Але ты з кнігі пыл абтрос, і кніга
Зноў ажыла, і ажыло былое,
Нібы з трубы прарвалася Няміга
І Слова вынесла зь зямлі сьвятое...
 
 
 
 
Баляда Крэўскага замка
Травой заплываюць сьсівелыя сьцены,
Нібы карабель адыходзіць на дно
Зялёнага мора, дзе кветкі, як пена,
Дзе птушкі анёламі лётаюць зноў
Над нашым гарыстым, як хвалі, прасторам,
Дзе жыць яшчэ хочам і не сумаваць
І выплыць спрабуем, як з мора, з Учора,
Зь якога ня будзе каму ратаваць
Мяне і цябе, калі мы не ўратуем
І гэтыя сьцены, і гэтую ціш,
Што сонца, сыходзячы ў цемру, цалуе,
І, як на ікону, на іх ты глядзіш,
Ікону якую даўно растапталі
Ня людзі чужыя, а нашы, свае,
Што долі, зьнішчаючы долю, шукалі,
Якім і сягоньня чагось не стае
Ля гэтых травою затопленых сьценаў,
На гэтай крывёю палітай зямлі,
Дзе мы ўсё чакаем з табой пераменаў
Заместа таго, каб тут жыць, як жылі
Тутэйшыя людзі, што славілі Бога
І славу сабе здабывалі жыцьцём...
Да Крэўскага замка травее дарога,
Па гэтай дарозе яшчэ мы ідзём
І будзем ісьці, як зь нябыту вяртацца,
І бачыць дарогу і сонца над ёй.
Хтось будзе – над намі зласьліва сьмяяцца,
Хтось будзе – спагаднай сьвяціцца сьлязой...
 
 
 
 
Баляда вяртаньня Багдановіча
9.12.1891 – 25.05.1917

#1
Далёка-далёка ля Чорнага мора
Душа не знаходзіць спакою зямнога.
І чайкай лятае над сінім прасторам,
І просіць спагады – ня вечнасьці – ў Бога.
 
Душа на радзіму даўно б паляцела,
Ды кінуць ня можа паэтава цела,
Якое зямлёю ўжо стала сырою,
Даўно адшумеўшы самотнай травою.
 
Нялёгка знайсьці да магілы сьцяжыну –
Далёка-далёка, як сонца, Айчына,
Дзе разам зьмяшалася шчасьце і гора
І воран крыляе над пыльным прасторам,
А ў пыле сьмяротная дрэмле атрута.
 
У Храмы заходзіць сучасны Іуда
І моліцца Богу, ня любячы Бога,
І ведаць ня хоча нікога, нікога,
Тым болей паэта, які на чужыне
Быў верным гаротнай, нявольнай Айчыне.
 
Ды ёсьць яшчэ людзі, што мараць пра волю,
І помняць паэта, ягоную долю,
І хочуць вярнуць на радзіму Максіма
З чужога, далёкага, тлумнага Крыма...
 
...Душа на радзіму даўно б паляцела,
Ды кінуць ня можа паэтава цела,
Што стала зямлёю
Чужой і маёю...

 

#2
Максім Багдановіч... Максім,
Самотны, нібы пілігрым,
Які хоць вярнуўся дамоў,
Ды толькі свой дом не знайшоў,
Як нельга магіл адшукаць,
Дзе рыцары нашы ляжаць...
Максім Багдановіч... Максім,
Мы разам з табою ляцім
Да зорак, што сьветла гараць
У небе, куды не глядзяць
Самотныя людзі з вакон,
Счарнелых, нібыта ікон...
Максім Багдановіч... Максім,
Жыцьцё сёньня наша як дым,
Зь якога ня бачна жыцьця,
Нібыта ня бачна лісьця
На дрэвах, што ссохлі вясной,
Калі разьвітацца з табой
Нам дадзена лёсам было...
Але не прапала сьвятло,
Якое ты нам запаліў
На гэтай прыгожай зямлі,
Дзе мы тут спрадвеку былі
І будзем, як гэты прастор,
Як гэта імкненьне да зор...
Максім Багдановіч... Максім...
 
15.VIII.1991, 25.V.2001.
 
 
 
 
Баляда Ўладзімера Караткевіча
26.11.1930 – 25.07.1984
Ён паехаў на Прыпяць памерці.
Там у чоўне, як ліст у канверце,
Што напісаны Богам для Бога,
Ён па Прыпяці плыў, як па Леце,
І была яго боскай дарога.
Трапятаў за ім восеньскі вецер,
Нібы сьцяг, што над вежай узьняты,
Нібы дым, што над комінам хаты,
Дзе ніхто ўжо даўно не бывае,
Куды сьмерць нават не зазірае.
 
Човен плыў, і глядзелі ўсьлед людзі,
І зьнікалі, як крыгі вясною,
А ён быў, а ён ёсьць, а ён будзе,
Быццам неба над белай зямлёю,
Дзе ёсьць Прыпяць, дзе можна памерці,
Каб у чоўне, як ліст у канверце,
Што напісаны Богам для Бога,
Плыць спакойна і думаць пра многа,
Пра цябе і мяне маладога,
Што гаворыць, што можа памерці,
Быццам бы малако з вуснаў сьцерці,
І памерці ў любую хвіліну,
Не па п'янцы, за маці-Айчыну...
 
Ён паехаў на Прыпяць, каб жыць,
Каб мяне з табой не разьлюбіць,
Быццам неба над белай зямлёю,
Быццам сьцяг па-над вежай старою...
 
10.I.2002.
 
 
 
 
Баляда Максіма Танка
17.09.1912 – 7.08.1995
У Максіма была, як няволя, Радзіма,
Але тая няволя любіла Максіма,
А Максім нарачанскія сосны любіў,
Быццам гліну, зь якой гэты сьвет сатварыў
Наш Пан Бог, для якога сягоньня ўсе мы,
Як праталіны ў сьнезе сусьветнай зімы...
 
Ад Максіма для нас засталася Радзіма,
Безь якой аніхто тут ня ўспомніць Максіма...
 
14.VI.2003.
 
 
 
 
Магчымая баляда XXI стагодзьдзя
Ты будзеш салдатам, якога заб’юць,
Пакуль самагонку сьмярдзючую п’юць
Браты твае большыя, што застануцца
У вёсцы аціхлай, дзе ў трунах сьмяюцца
Хлапцы маладыя, што шчасьця ня зналі,
Пакуль яго ў сьвеце зьдзічэлым шукалі...
 
Ты будзеш салдатам, ты будзеш гэроем,
І будуць дзяўчаты ісьці за табою,
І кветкі, і сьлёзы, і сьцяг на труне...
Ты будзеш салдатам на вечнай вайне,
Якая прыдумана ўчора ня намі...
Бярозы ня хочуць рабіцца крыжамі,
Бярозам ахвота зімою гарэць
У печы –
                      і плечы старэчыя грэць.
 
Ты будзеш салдатам, мой хлопчык-сусед,
А мог бы зь цябе атрымацца паэт.
Ды сёньня паэтаў нікому ня трэба.
Над сьветам, як саван, зьніжэлае неба...
 
Ты будзеш салдатам апошняй вайны,
І я плакаць буду ля чорнай труны,
І ты мне ўсьміхнешся, пазнаўшы мяне,
Бо ты шчасьлівейшы, бо ты – у труне.
Мяне ж тут – ці будзе каму закапаць?..
 
Над сьветам жалезныя птушкі ляцяць,
І неба чарнее, нібыта згарае,
І чорнае сонца ўзыходзіць над краем...
 
 
 
 
Баляда паланэза Агінскага
Вена і Венэцыя, Парыж
І стары каля дарогі крыж,
На якім расьпяты родны край,
Поўняць вочы, поўняць небакрай
Смуткам, бо жыцьцё, як паланэз,
Прагучыць – і ў вечнасьць адплыве,
Як туману непраглядны лес
Зьнікне, бы ў пажары, у траве,
Што расьце, ня знаючы, што зноў
Замяцецца цішынёй сьнягоў,
Сьветлых, быццам музыка ўначы,
Што ў травінцы кожнае гучыць
У Залесьсі, дзе жыцьцё ідзе,
Як Хрыстос, спакойна, па вадзе,
Па людзёх, якім ахвота – цуд
І якім нямілы родны кут,
Вена і Венэцыя, Парыж,
І стары каля дарогі крыж,
І валун у полі, на якім
Мы з табой, як груганы, сядзім...
І Агінскі грае паланэз
Пра дарогу, пра крыжы, пра лес
І пра лёс, які чакае нас,
І ляціць, нібыта зьнічка, час.
І Радзіма, як агонь, – сьвятлей,
І Радзіма, нібы дым, – гарчэй,
І стары, каля дарогі, крыж,
На які, як на Хрыста, глядзіш –
Сустракае і праводзіць зноў
У той сьвет, дзе ёсьць яшчэ Любоў...
 
 
 
 
Баляда Васіля Быкава
19.06.1924 – 22.06.2003
Ён вярнуўся дамоў, каб памерці,
Як спазнаныя словы сказаць,
Што няма і ня будзе нам сьмерці
І ня трэба па ім сумаваць,
 
Як па хмарах дажджы не сумуюць,
А ідуць, нібы вечнасьць, дажджы,
За якімі ўсе душы начуюць,
Покуль мы не адчуем душы
 
У сваім аграхоўленым целе,
Што як сон, да якога ісьці
Па дарозе, ня ўсім зразумелай,
Як агню – па апалым лісьці...
 
Ён вярнуўся дамоў, каб ня ўмерці,
Як вяртаюцца ў неба дажджы,
Бо няма нараджэньня і сьмерці,
Як Хрыста ўжо няма на крыжы...
 
11.VI.2003.
 
 
 
 
Баляда пра царкву і ваўка
Там, дзе зь неба падала вугольле, –
Шапаціць былінная трава,
І высокая, як дым, царква
Сьветлы цень кідае ў навакольле.
 
І прыходзяць да царквы сьляпыя,
І вяртаецца няшчасным зрок,
І глядзіць на іх вялікі воўк
Праз гады і далечы начныя.
 
Гэты воўк сівы – мой брат старэйшы,
Вольны ён, а я – у ланцугох
Зноў пайду зь сьлязамі на вачох
Да царквы старой прасіць аб лепшым.
 
Я вярнуся вечарам дахаты –
І мяне сустрэне воўк сівы,
Скажа: «Адрачыся ад царквы,
Будзеш зноўку малады й багаты...»
 
Не пасьпею адказаць нічога,
Бо застрэліць мой сусед ваўка,
І пральецца з-пад аблок рака,
І царква сплыве назад да Бога.
 
І каб гэтак не было ніколі,
Не пайду я сёньня да царквы,
Буду слухаць сумны шум травы,
Як выцьцё ваўка у шэрым полі...
 
 
 
 
Баляда чаканьня
Хутка восень надыдзе, а там і зіма,
А цябе ўсё няма, а цябе ўсё няма.
І сьнягамі сады і сьляды замяце,
І рака сінім лёдам за ноч зацьвіце,
І асьветліцца неба, і абудзіцца дзень,
І ўзьляціць, як груган, нада мною мой цень,
І ён знойдзе цябе, як знаходзіць сьвятло
Адзінокі сьляпы, што ідзе празь сяло,
Што ідзе і ня знае, што хутка зіма,
А цябе ўсё няма, а цябе ўсё няма.
І яму пра цябе, як пра дзень, раскажу,
Быццам бы адпушчу да анёлаў душу...
Хутка восень надыдзе, а там і зіма,
І зіма, можа, будзе нібыта турма,
І таму не сьпяшайся вяртацца дамоў.
Я таксама, напэўна, адсюль бы сышоў,
Каб табе не сказаў што век буду чакаць,
Быццам Храм для дваіх на гары будаваць...
 
 
 
 
Баляда першага беларускага вандроўніка
...На сонцы нежывым вісяць нябёсы,
Нібы на залатым цьвіку карціна,
Дзе воблакі, як белыя бярозы,
Плывуць адтуль, дзе ёсьць твая Айчына.
А дзе Айчына ёсьць, там ёсьць надзея
На сьветлае, на роднае, жывое,
Якое ў лютую зіму сагрэе
І шлях падкажа з далечы чужое.
І ты глядзіш на воблакі з Айчыны,
Нібы глядзіш на ручнікі Алёны,
Што па рацэ праз дальнія краіны
Плывуць спакойна ў акіян сьцюдзёны.
І тут, ля белых хваляў акіяна,
Якія ліжуць, быццам лёд, нябёсы, –
Цячэ твой шлях, спакон наканаваны,
Як па шчацэ Хрыста сьляпыя сьлёзы...
 
 
 
 
Баляда пошукаў свайго сьвету
...І ён штовечар свой знаходзіў сьвет,
Нібы сабака чалавечы сьлед
Сярод сьлядоў зьвярыных у траве.
 
Свой сьвет знаходзіў у старой царкве
Каля спакою пыльнага ікон,
Ля сьвечак, нібы залатых калон
У райскім садзе, дзе ніколі нам
Ня быць, бо век не збудаваць свой Храм
Са слоў, якімі поўніцца прастор,
Кудой ляцім да адзінокіх зор.
 
А ён штовечар свой знаходзіў сьвет,
Нібыта рыфму малады паэт
Да слова неспазнанага «любоў»,
І па радках, як па прыступках, кроў
Цякла і размывала гэты сьвет,
Дзе, як сабака чалавечы сьлед,
Штовечар ён адзін свой сьвет шукаў,
Пакуль на сьцежцы ля царквы ня ўпаў.
 
І зашумела па-над ім трава,
І зьнікла ў небе, як душа, царква...
 
 
 
 
Баляда замка ў Лоску

Валянціне Гіруць-Русакевіч

 
На замчышчы высокім сёньня ў Лоску
Трава зжаўцелая, нібыта з воску.
І замчышча як сьвечка, што згарае,
Але ў вякох, як шлях наш, не зьнікае,
Бо мы тут ёсьць, былі і будзем вечна
Ля нашых сьвечак, што пад Шляхам Млечным
Гараць, як мы, ня маючы спатолі...
І вецер, быццам коньніца, у полі
Ляціць і разьбіваецца аб вежы,
І пыл стагодні ў неба дымам сьвежым
Плыве і ўжо ля зорак застывае,
Нібыта воску рэчка залатая
На замчышчы высокім сёньня ў Лоску.
На замчышчы стаім, глядзім на вёску.
Нібыта зь неба, з замчышча глядзім,
Дзе мы як дым. Але ня ўсё як дым,
Бо шлях дамоў і родныя дамы
Заўсёды ёсьць і будуць, як і мы,
Як замчышча высокае, што ў Лоску,
Дзе сёньня травы жоўтыя, як з воску...
 
 
 
 
Баляда першага сьнегу
Першы сьнег як спаленыя вершы,
Што, пабыўшы дымам, на зямлю
Зноўку прыляцелі сьнегам першым,
Каб пачуць самотнае «люблю»,
Што не сказана было спачатку
Вершам тым, што прагнаму агню
Кінуты, бы кінута пальчатка
У гарачы твар сівому дню...
 
Першы сьнег, ты зноўку не пачуеш,
Што цябе люблю, як боскі верш,
Што ўва мне зіму перазімуе
І мяне, як сьнег, перажыве,
Не пачуўшы цёплых слоў ніколі,
Слоў, што, пакідаючы зямлю,
Будуць лётаць, як буслы над полем,
І шукаць, як важака, «люблю»...
 
 
 
 
Баляда XX стагодзьдзя

Памяці бабулі Ганны

 
Дагаралі ціха сьвечкі ў Храме,
Раскуплялася гарэлка ў краме...
Толькі не канчалася жыцьцё,
Што ляцела, як ляціць лісьцё
Восеньню ў калюгі і ў балота.
І пра рай гарланіла басота,
Што аж чэрцям весела было,
І зьнікала боскае сьвятло,
І на Храмах вырасталі травы,
І мярзотнікі шукалі славы...
Ну а ты хацела быць сьвятой,
Як сьвятло над спаленай царквой,
Як ікона, што з агню дасталі
І забыліся, куды схавалі...
Час прыйшоў, і ты ў труне ляжыш,
Як павалены на травы крыж.
І стаім мы ціха над табою,
Нібы дым над спаленай царквою.
 
 
 
 
Баляда дваіх
Сьцішэла ўсё наўкол, нібы памёрла,
І сонца, як разрэзанае горла,
Афарбавала чырваньню азёры,
Дзе рыба засьвяцілася, як зоры,
Што ноччу падалі, нібыта росы
З высокай беларускае бярозы...
 
Заціхла ўсё і зноўку ажыло,
І сонца, нібы ружа, зацьвіло
І асьвяціла возера глыбіні,
Дзе рыба, як пралітае сьвятло,
Плыве і ў адзіноце соннай стыне...
 
Яны на сонца раньняе глядзелі
І гэты сьвет па-свойму разумелі,
Дзе цішыня, нібыта ўсё памёрла,
І сонца, як разрэзанае горла...
І сонца, нібы ружа, зацьвітала...
 
І вой маўчаў, і панначка маўчала.
 
 
 
 
Баляда ўцёкаў з карчмы
Там, дзе вада затапіла шырокія нашы палі,
Зь неба чарнюткага ўпала бялюткая птушка ў ваду.
Мы, што забыліся Бога, сядзелі ў карчме і пілі,
Мы прапілі ўжо сябе, і маглі б мы прапіць і бяду.
 
Птушка ваду асьвятліла сваёю гарачай крывёй,
Нашы палі задрыжэлі, каменьне цяжкое ўсплыло.
Гром загрымеў над маёю дурной,
                                                                          як жыцьцё, галавой,
Хлынула з куфляў паўнюткіх
                                                                да столі чарнюткай сьвятло.
 
Трэснула столь,
                                  і разьбегліся мышы з гарышча ўначы,
Выбег і я, нібы мыш,
                                              што абсмалена злым карчмаром.
Боль невыносны,
                                      хоць вый, хоць ты крычма да Бога крычы,
Дзёр мне вантробы
                                          і смажыў пякельным бязбожным агнём.
 
Як звар’яцелы,
                                  ляцеў я праз пекла людскога жыцьця,
Каб ратаваць ад патопу дамы і магілы дзядоў.
Падаў на золата, падаў на гідкія кучы сьмяцьця,
І закіпала ўва мне, як віно, невясёлая кроў.
 
Толькі ўсё ж там, дзе вада, нібы ноч,
                                                                                  затапіла палі,
Быццам бы зоркі ў нябёсах,
                                                              па хвалях каменьне плыло.
...Мы, што з карчмы паўцякалі,
                                                                      на сьлізкіх каменьнях плылі,
З чорнай вады нам сьвяціла бялюткае птушкі крыло.
 
 
 
 
Баляда разьвітаньня
Трымаецца неба на зорках,
Нібы на іржавых цьвіках.
І ты, нібы Гарсія Лорка,
Сумуеш па доўгіх начах,
Якія ты ў вершы складаеш,
Нібыта зьбіраеш букет
Дзяўчыне, якую кахаеш,
Якая прамовіла: «Нет...»
 
Далёка, як Афрыка, мора,
Як неба, як зоркі ў вакне.
Далёка, як тое, што ўчора
Было нібы сонца ў віне.
Вярнуцца назад немагчыма,
Нібыта згарэць і ажыць,
Бо вечная толькі Радзіма
І кроў на ахвярным крыжы...
 
 
 
 
Баляда вяртаньня
Я сягоньня ў дзяцінства вярнуцца жадаю,
Не таму, што там добра, малому, было,
А таму, што па сьцежках бацькоўскага краю
З хаты ў хату цякло Беларусі сьвятло,
Ад якога сьвятлелі самотныя хаты
І хацелася быць, і хацелася жыць,
І сьпявалі ля рэчкі пра Яся дзяўчаты,
І пускалі вянкі, і хацелася плыць
За вянкамі ў нязьведаны сьвет за лясамі,
Не таму, што там добра, напэўна, было,
А таму, што дабрэйшымі мы былі самі
І па сьцежках цякло Беларусі сьвятло,
Ад якога сьвятлелі самотныя хаты...
І мне хочацца быць, і мне хочацца жыць,
Бо яшчэ хоць цішэй, ды сьпяваюць дзяўчаты
І ў нябёсах высокіх белы бусел ляціць.
Але ўсё ж у дзяцінства вярнуцца жадаю,
Не таму, каб там жыць, а каб дзеду сказаць,
Што няма ўжо даўно таго сумнага краю,
За які ён хадзіў два разы ваяваць...
 
 
 
 
Баляда замерзлай рэчкі
Бурлівая рэчка замерзла,
                                                        і б’ецца-трапечацца рыба аб лёд
Нібыта аб шыбу
                                  з пажоўклай паперы
                                                                                  зь дзяцінства майго самалёт.
А я пасівелы па беразе белым,
                                                                  нібы па аблоках, іду,
І белая чайка ў нябёсах,
                                                    нібыта за шыбай, крычыць пра бяду,
Бо рэчка замерзла,
                                          нібыта спыніўся нам Богам адведзены час,
І сонца патухла,
                                  і хутка на сьвеце халодным ня будзе і нас,
І толькі маўклівая рыба ўсё будзе тут біцца
                                                                                              і біцца аб лёд,
Нібыта аб шыбу
                                  з паперы пажоўклай
                                                                                зь дзяцінства майго самалёт,
Нібыта агеньчык у полі,
                                                    спалоханы ветрам у ціхай начы,
Нібыта ў душы маёй сумнай
                                                              любімыя мною мае Пугачы
Заўсёды сьвяціцца ўва мне будуць сьветла,
                                                                                                пакуль я на сьвеце жыву
Пакуль не забыўся сьцяжыну ў старую,
                                                                                        як дзедава хата, царкву,
Хоць плыткая рэчка замерзла
                                                                  і б’ецца-трапечацца рыба аб лёд,
Нібыта аб шыбу
                                  з пажоўклай паперы
                                                                                зь дзяцінства майго самалёт.
 
 
 
 
Пірацкая баляда
Няма даўно на караблі
Ні маракоў, ні капітана.
І не даплыць нам да зямлі,
І паміраць яшчэ нам рана,
Бо залатое ў нас руно,
Як наша сьмерць, пыліцца ў скрыні.
Яшчэ ў біклагах ёсьць віно,
Нібы аазіс у пустыні,
І мы, як прывіды, плывём
Праз туманы, празь вецер, хмары.
Марской вадою, як вагнём,
У нас апаленыя твары.
Нам вочы сонныя, як лёд,
Спакойна сонца разьядае.
Па ланцугох зьдзічэлы кот,
Як мы, сам па сабе гуляе.
І не ўратуе нас руно,
Якое болей нам ня трэба,
Бо неба як марское дно
І дно марское быццам неба...
 
 
 
 
Баляда Яўгеніі Янішчыц
20.11.1948 – 25.11.1988
Жыцьцё кароткае, як ноч, што забівае,
І вечнае, як верш, які з душы ўсплывае,
Як зь неба зорка, да якой ісьці
Па вострых травах, шапаткім лісьці
І быць сабой, як ластаўцы ў палёце,
Як водсьвету агню на тонкім лёдзе,
Што ў лістападзе, як лязо нажа,
Блішчыць, і, як матыль, імкне душа
Ягонай наталіцца адзінотай,
Нібы агонь – апалаю лістотай...
 
Жыцьцё, нібыта гэніяльны верш,
Кароткае, і ў вершы ты жывеш,
Які ты нам, вясёлым, прысьвячала,
Нібыта зь неба зорку даставала,
Каб, безь цябе застаўшыся адны,
Праз ноч змаглі дайсьці мы да вясны,
Дзе зразумець, што ластаўка ў палёце,
Як водсьветы агню ў анёльскім лёдзе...
 
23.X.2003.
 
 
 
 
Баляда Васіля Сахарчука
10.07.1953 – 27.01.2003
Цябе няма, але ты ёсьць – адсутны
На час, які ўжо знаеш толькі ты.
Цяпер ты пэўны: ісьціна і сутнасьць –
Як у віне, у сьвеце нематы,
Зь якога не вяртаюцца дадому,
Каб расказаць, дзе быў і што рабіў,
Каб зразумелым стала тут любому,
Што ты жыцьцё, ня больш віна, любіў...
 
Цябе няма, як нас няма ў тым сьвеце,
Якога мы ня ведаем яшчэ.
Ты сьветам стаў, які халодна сьвеціць
У ціхае сьлязіне на шчацэ
У той адной, што сёньня зразумела –
Цябе няма і ўжо ня будзе тут,
Дзе пад крыжом тваё, як кокан, цела
Ляжыць, ня помнячы зямных пакут,
Зь якіх душа ляпілася, як з гліны
Нябачнае нябачны той сасуд,
Зь якога п’е жыцьцё і сэнс Айчына
І кожнаму дае для шчасьця кут...
 
Цябе няма, і хутка нас ня будзе
На час, якога мы ня знаем тут.
Ня будзе нас, нібы віна ў сасудзе,
І будзе сьвет, як безь віна сасуд...
 
30.V–1.VI.2003.
 
 
 
 
Баляда белых птушак
Белыя птушкі лятаюць над намі,
Быццам анёлы ўначы над крыжамі,
Што на ўтравелых магілах стаяць.
Белыя птушкі, як белыя душы,
Белыя, быццам нябесныя ружы,
Што пад вятрамі ля зорак дрыжаць.
 
Ты мне гаворыш пра сьветлыя далі,
Быццам пра сонца, якога шукалі
Белыя птушкі на белай зямлі,
І не знайшлі, і ўзьляцелі над намі,
Быццам малітвы, што высьпелі ў Храме,
Дзе мы з табою, як птушкі, былі...
 
 
 
 
2
*  *  *
Нясьмелыя цёплыя дні,
Нібыта ў цямноцьці агні,
'Шчэ сьвецяцца ў восеньскай плыні.
 
А лета нібы не было,
І ў рэчцы на хвалях сьвятло
Нясьпешна сплывае і стыне.
 
На беразе моўчкі сядзім,
На рэчку начную глядзім,
Нібыта на нашую долю.
 
І ты мне гаворыш пра сьвет,
Нібыта мастак пра партрэт,
Якога ня будзе ніколі...
 
 
 
 
*  *  *
Мы яшчэ маладыя з табой,
Быццам восеньскі лёд пад нагой
На калюзе, дзе зорка на дне,
Як сьвятло ў адзінокім вакне,
Да якога з табой мы ідзём
Ціхай ноччу і ветраным днём.
І сьмяюцца над намі вятры,
І ўначы ўсьлед крадуцца зьвяры,
Але мы, хоць нясьпешна, з табой
Пад нябёсамі, як пад вадой,
Без дарогі да мэты ідзём.
І асьветліцца восень агнём,
І раструшчыцца восеньскі лёд,
Бы зь нябёс упадзе самалёт,
У якім мы хацелі ляцець,
Каб на зоры чужыя глядзець,
Як глядзець на сьвятлынь у вакне,
Дзе ніхто не чакае мяне,
Дзе ніхто не чакае цябе –
І ніхто нам ня скажа ў журбе:
«Мы яшчэ маладыя з табой,
Быццам восеньскі лёд пад нагой...»
 
 
 
 
*  *  *
Будзе сьнег. Будзе дождж. Будзем мы.
І ня будзе самотнай зімы,
І ня будзе забытых дарог,
І ня будзе высокім парог,
За якім ёсьць цяпло і сьвятло,
За якім нас з табой не было,
Бо з табою самотныя мы,
Як высокія сьцены турмы,
За якімі жыцьця не відаць,
За якімі ня душы сядзяць,
А зьнямоглыя цені людзей,
Што жадаюць памерці хутчэй,
Бо на вуліцы сьнег і вятры,
Бо далёка, як воля, сябры,
Бо на вуліцы дождж і сьвятло,
Бо жыцьцё ўжо нібыта прайшло...
 
Ды ня будзе самотнай зімы.
Будзе сьнег. Будзе дождж. Будзем мы.
 
 
 
 
Сьпёка
Зноў сьпёка... І сонца, як д’яблава вока,
Адно над прасторам зжаўцелым і намі,
І, быццам вугольле, у нас пад нагамі
Каменьне, зь якога народзіцца сьпёка
І пылам у неба ўзьляціць і растане,
А можа, і зоркай маленькаю стане
І будзе сьвяціцца ўначы адзінока,
А ўдзень будзе сьпёка, а ўдзень будзе сьпёка,
І сонца зноў будзе як д’яблава вока,
Якое ўсё бачыць – і бачыць далёка,
Далей, чым ісьці нам сягоньня з табою
У сьвет, дзе дажджы хаўрусуюць з травою
І травы растуць, нібы дождж, да аблокаў,
А ў небе аблокі высока-высока
Пад зоркай маленькай,
                                                  як кропляй з крыніцы,
Зь якой анікому цяпер не напіцца,
Бо сонца ў нябёсах, як д’яблава вока,
І сьпёка...
 
 
 
 
*  *  *
Зноў за вокнамі ноч, як бяздоньне
Адзінокай забытай ракі,
У якой патанулі мы сёньня,
І ня хутка са дна рыбакі
Чорнай сеткай дастануць на бераг
Нас усіх, што заціхлі даўно
І ў сваё ратаваньне ня вераць
І таму п’юць спакойна віно
І глядзяць на халодныя зоры,
Што, як воўчыя вочы, блішчаць
У чарнюткім, як сажа, прасторы,
Дзе анёлы, як дым, зноў ляцяць
У жывое, як рэчка, бяздоньне,
У якое мы ціха глядзім
І ня бачым, як плавіцца Сёньня,
Быццам сьвечка, зь якой белы дым
Адлятае, як наша дыханьне,
І зьнікае, як наша віно,
У якім ёсьць пачатак сьвітаньня,
Пра якое мы плачам даўно...
 
 
 
 
*  *  *
Я люблю сяброў, што ўмеюць здрадзіць,
Быццам лёд на рэчцы веснавой
Праламацца, чорнаю вадой
Белы сьнег, нібы душу, запляміць
І застацца лёдам пад нагой.
 
Я люблю іх і зь сябе дзіўлюся,
Быццам рэжу вены, ну а кроў
Не цячэ, як сьцежка да сяброў,
Безь якіх я сёньня абыдуся
І ня зьнікну дымам ад кастроў.
 
Я люблю, і гэта нават сьмешна,
Бы атруту з рук сяброўскіх п’ю,
Быццам неба, нібы шыбу, б’ю,
Каб даць волю думцы сумна-грэшнай
І прамовіць: «Я сяброў люблю...»
 
 
 
 
*  *  *
Пад тваімі вокнамі рабіна
Сумная, як нашая Айчына,
Сумная, бо хутка ўжо зіма.
 
І глядзіш ты на рабіну ветла,
Ад рабіны ў панадворку сьветла,
Ды чамусьці радасьці няма.
 
Хутка ўжо сьцямнее ў панадворку
І ў нябёсах Бог запаліць зорку,
І глядзець на зорку будзеш ты.
 
І ўрасьце ў душу тваю рабіна,
Сумная, як нашая Айчына,
Сьветлая, як восеньню лісты...
 
 
 
 
*  *  *
Шчасьлівыя людзі, што ведаюць мала
Пра сьвет, у якім яны сёньня жывуць.
Зноў зорка ў нябёсах ляцела – і ўпала,
На міг асьвяціла нябёсы й траву.
 
Шчасьлівыя людзі... Я зь імі шчасьлівы –
Гляджуся ў нябёсы і бачу ўначы
Ня зоркі над намі, а сьпелыя нівы
І родную вёску сваю Пугачы.
 
Шчасьлівыя людзі... І кожны – няшчасны,
І ў кожнага крыж свой, і ў кожнага шлях
Да крыжа свайго, як празь лес непралазны –
Празь лёс са сьлязамі на сумных вачах.
 
Шчасьлівыя людзі... Як трэба тут мала
Для шчасьця, якое прыйшло – і няма,
Як зорка ў нябёсах, што раптам упала,
На міг перакрэсьліўшы слова «зіма».
 
Шчасьлівыя людзі, што ведаюць многа
Пра сьвет, у якім яны сёньня жывуць,
У Храм ідучы, зноў прыходзяць да Бога,
Які асьвятляе нябёсы й траву...
 
 
 
 
*  *  *
Прыйшлі сябры і мне сказалі, што мяне
Яны ўжо прадалі па выгаднай цане
І засталося толькі вершы ўсе спаліць,
Каб можна ім было спакойна жыць.
І я ў адказ ня змог нічога ім сказаць,
Але й ня стаў ім раптам ногі цалаваць,
А выйшаў з хаты, быццам рэчка зь берагоў,
І ў невядомы сьвет, нібы ў агонь, пайшоў.
І ўсьлед, як д’яблы, засьмяяліся сябры,
Нібы каменьне пакацілася з гары
Мне ўсьлед, і я спыніўся, быццам скамянеў,
І на сябе, нібы ў люстэрка, паглядзеў
І ўбачыў раптам, што мяне няма нідзе
І сьледам аніхто за мною не ідзе,
А там далёка, на высокае гары,
Стаяць, як помнікі, самотныя сябры,
Што ўчора прадалі па выгаднай цане
Сябе, а думалі, што прадалі мяне...
 
 
 
 
*  *  *
Беларусь ня птушка, не шыпшына,
Беларусь – цяжарная жанчына,
У якой даўно сівыя дзеці
Параскіданы па белым сьвеце,
Як лісьцё раскідана бярозы
Ветрам, што як Сыс той нецьвярозы
Вершы кідае са сцэны ў залу,
Бы ў агонь, які гарыць памалу
Да пары да часу, бо так трэба,
Бо на ўсё глядзіць спакойна неба,
У якое рэдка мы глядзім,
У якое думкамі ляцім –
І вяртаемся назад, сюды,
Дзе вясною белыя сады
Чыстыя, наіўныя, як дзеці,
Што разыдуцца па белым сьвеце,
Зразумеўшы раптам, што яны
Тут не дачакаюцца вясны...
Беларусь ня птушка, не шыпшына,
Беларусь – цяжарная жанчына...
 
 
 
 
*  *  *
Мы затоплены часам, нібыта вадой,
І ўжо нам паратунку даўно тут няма,
І нябёсы, як лёд, у нас над галавой
Заіскрацца ўначы, як настане зіма.
Толькі мы не баімся, што згубімся мы
У бялюткім прасторы нявечнай зімы,
Бо мы тут нарадзіліся, тут мы памром,
І труна паплыве, як апошні паром,
На той бераг, дзе вечна чакаюць крыжы
Нас усіх, адзінокіх, што хочуць пажыць
На затопленай часам самотнай зямлі,
Дзе вясковыя хаты, нібы караблі,
На якіх прыплылі мы ў нязьведаны сьвет
Ад сваіх невядомых зямель і планет,
Што затоплены часам, нібыта вадой,
Дзе ратунку ўжо нам не было і няма,
І нябёсы, як лёд, у нас над галавой
Заіскрыліся ў ноч, як настала зіма...
 
 
 
 
*  *  *
Песьні слухаю, і піва п’ю,
І жыцьцё вар’яцкае люблю,
Быццам любіць чорны пісталет
Малады наіўны інсургент,
Што загіне раніцай – і сьнег
Замяце яго, нібыта грэх
Замяце, і прыйдзе воўк стары,
І ня вернуцца назад сябры...
І мне хопіць піва, каб сьлязой
Асьвяціцца ў вечнасьці начной,
І сябе хоць крыху зразумець,
І ў сябе, нібы ў агонь, глядзець,
Слухаць песьні і ўцякаць зь зімы,
Быццам інсургент – з турмы...
 
 
 
 
*  *  *
500
Людміле

 
Зноў далёка ля Чорнага мора
Белых чаек ты корміш з рукі.
А здаецца, было гэта ўчора,
Калі тут мы з табой ля ракі
Сустракалі вясну маладую,
Што на крыгах, як хмарах, плыла
І зьнікала ў далечу чужую,
Размываючы плыньню сьвятла
Бераг наш, дзе з табой мы стаялі,
І глядзелі адно на раку,
І, як неба начное, маўчалі,
І рука сагравала руку...
Час прайшоў, праляцеў назаўсёды,
Праплыла зноў на крыгах вясна.
Адплылі за табой параходы,
І ў гітары ахрыпла струна.
Я гітару тваю зьберагаю
І стаю, нібы страж, ля ракі.
І цябе я з далечы чакаю
І кармлю белых чаек з рукі.
 
 
 
 
*  *  *
Згарыць папера, попел застанецца,
І спыніцца агонь, нібыта сэрца,
І ў цемру мы правалімся з табой,
Бы трэсьне лёд над чорнаю вадой,
Што, нібы час, цячэ і не зьнікае.
Гарыць папера, бы крывёй сьцякае
Грахоўны верш, што на паперы быў,
Што, як і мы, сьмяяўся і любіў
І гэты дзень, і гэтыя хвіліны,
Што з дымам адлятаюць ва ўспаміны,
Нібыта ў рай, які нас не чакае,
Нібыта ў сьвет, што сам сябе стварае,
Як верш грахоўны, што цяпер гарыць,
Ня знаючы, што застаецца жыць...
 
 
 
 
*  *  *
Я ізноўку адзін, як нявольнік, якога
Адпусьцілі ў нямую пустэльню пажыць.
І прад мною, нібыта прад ветрам, дарога
На чатыры бакі спакушальна ляжыць.
 
Я ізноўку адзін, нібы цень адзінокі
Ад старога ля ціхай дарогі крыжа.
І ваду мне жывую прыносяць сарокі,
І мне хлеба хапае штодня ад вужа.
 
Я ізноўку адзін, як вада, прападаю
У пяску, што на мейсцы, як час, не стаіць.
Я іду, і куды я іду – добра знаю –
Да цябе, быць з табой, каб няволю любіць...
 
 
 
 
*  *  *
Праз ноч, як праз далеч, імчыцца цягнік
І крэсьліць цямнечу, нібы чарнавік
Санэта, які я табе прысьвяціў,
Нібыта душу пад замок пасадзіў.
А ў тым цягніку, адзінокая, ты
Вяртаесься ў сьвет, дзе на рэчках масты
Табе збудавалі анёлы мае.
За вокнамі вецер, як скрыпка, пяе
І плача, патрэбных ня знаючы слоў,
Зь бяроз абтрасае маіх салаўёў,
Якіх я паслаў, каб сустрэлі цябе,
Яны ж скамянелі ў нязнанай журбе...
 
Але ўсё ж імчыцца, імчыцца цягнік,
Нібыта з душы пра каханьне мой крык...
 
 
 
 
*  *  *
Хутка сьнегам сады замятуцца
І сьцяжыны забудуцца ў сад.
А пакуль што аблокі снуюцца
І шуміць, як агонь, лістапад,
У які я спакойна ступаю,
І плыву па-над садам, як дым,
І ў нябёсах сьцюдзёных зьнікаю,
І зьяўляюся ў сьвеце чужым,
У якім анішто не знаёма
І ўсё ж сьветла кранае душу,
Як партрэты бацькоўскія дома,
Як на ружах сузор’і дажджу...
 
Хутка сьнегам сады замятуцца,
Ды ня зьнікне ніколі той сад,
У які мне заўсёды вярнуцца,
Быццам бы азірнуцца назад,
Дзе ўсё сьветла і дзе ўсё знаёма
І дзе родныя побач са мной,
Дзе ў стажку залатая салома
У сьнягох, быццам сонца, зімой...
 
 
 
 
*  *  *
...Дрэвы ператворацца ў вялікіх птушак
І да зорак, як да гнёздаў палятуць,
Поўню жоўтую, нібы ліхтар, патушаць
І аблокі, быццам павуту, парвуць.
І глядзець ты будзеш, як яны зьнікаюць
У высокай далі, дзе табе ня быць,
Бо ў далечы нас з табою не чакаюць,
Нам з табою гэты край любіць –
І глядзець на неба, быццам на ікону,
І маліцца Богу, і свой шлях шукаць,
І ў зямное шчасьце верачы да скону,
Што такое шчасьце, толкам і ня знаць...
Дрэвы ператворацца ў вялікіх птушак
І разбудзяць пад асфальтамі траву,
Быццам Беларусь у адзінокіх душах,
Што яшчэ, як птушкі, на вятрах жывуць...
 
 
 
 
*  *  *
Ты далёка, як тое, што будзе праз год,
І таму я самотны, нібы параход,
Што на беразе ціхім, як прывід, стаіць.
 
Я гляджу на ваду – і ня бачу вады,
Бачу белыя хвалі, бы ў кветках сады,
У якія ня заўтра з табой нам хадзіць.
 
Хутка час праляціць, ды ня ўсё праміне,
І самота мая не патоне ў віне –
Ты далёка, як тое, што будзе праз год.
 
І пайду я ў ваду, і зраблюся вадой,
Белай птушкай ты будзеш лятаць нада мной,
І на беразе будзе стаяць параход.
 
 
 
 
*  *  *
Неба над намі нібыта вада...
Зоркі, нібы залатая арда,
Сонна ўсплываюць з начной цішыні,
Быццам тапельцы з рачной глыбіні
Сонна ўсплываюць і сьвет захапляюць,
Дзе мы з табою нядоўга жывём,
Быццам бы сьвечкі, што плынь асьвятляюць
Ночы, зь якой мы ідзём, як цячом,
Быццам між пальцаў у сьмерці цячэ
Неба, якое нібыта вада,
Дзе мы з табою жывыя яшчэ,
Дзе і бяда – нам яшчэ не бяда,
Бо маладыя мы сёньня з табою,
Быццам крыжы па-над новай царквою,
Што збудавана на тым, што было,
Што засталося, з вадой не сплыло,
А прарасло, як трава прарастае
Там, дзе агонь як арда залатая,
Там, дзе вада пад нагамі як неба,
Лёд на вадзе як застылае срэбра,
Срэбра разьбітае намі арды,
Срэбра, якім напаўнялі раты
Да паднябеньня, нібыта да неба...
 
 
 
 
Гісторыя аднаго каханьня
Санэты для Людмілы

#1
Даўным-даўно на вуліцах Масквы
З табой сустрэўся я, як нарадзіўся,
Як праз асфальт прабіўся шум травы
І цэлы сьвет травою асьвяціўся.
 
І ажылі нябёсы нада мной,
І хмары паплылі, як успаміны
Пра родны дом, пра поле за ракой,
Пра квецень адзінокае рабіны.
 
І ты сказала мне, што я дзівак,
Што я жыву, самотны, тут ня так:
Як можна жыць, уцёкшы на чужыну?
 
І пазіраў я ціха на цябе,
Нібы на сьвечку ў Храме, і ў журбе
Разгледзеў у табе сваю Айчыну.

 

#2
І мы пайшлі па вуліцах Масквы,
Нібы па лябірынце Мінатаўра,
І мы ішлі нясьпешна да царквы,
І мы ішлі праз ноч у наша Заўтра.
 
І нам сьвяцілі ветла ліхтары,
І, дзе патрэбна нам, яны стухалі,
І, нібы кроплі восеньскай зары,
Лісты зь бяроз у скверы ападалі.
 
І я тады маўчаў, нібы нямы,
Нібы страшыўся будучай зімы,
Што дзесьці ў хмарах ціха высьпявала.
 
І ты глядзела доўга на мяне,
Як на сьвятло далёкае ў вакне,
І ты нічога пра мяне ня знала.

 

#3
...І вось мы разам едзем на клады,
Дзе пахаваны малады Ясенін,
Дзе клён асеньні, нібы залаты,
Нібы фантан задумліва-асеньні.
 
І ходзім мы сярод чужых магіл,
І адчуваем – гэта не чужое
Лісьцё, што падае ў траву бязь сіл,
Але й ня наша: наша не такое.
 
І мы гаворым пра свае клады,
І з намі Багдановіч малады
У вершах адзінокіх ажывае.
 
І ажываюць мары пра наш сьвет,
Дзе цэніцца, нібы жыцьцё, паэт,
Які жыцьцё, нібыта Храм, стварае.

 

#4
Пачаўся дзень – бы рухнула сьцяна,
Што ўчора разьдзяляла цэлы сьвет,
І праз абломкі прарасла вясна,
Нібы з душы маёй табе санэт.
 
І я, забыўшыся пра дзень, пісаў
Адной табе і пра цябе адну,
Пісаў і тут жа, як былое, рваў,
Пісаў, нібы сыходзіў на вайну.
 
А ты была зь сяброўкамі ў кіно,
Здавалася, што зь некім п’еш віно
І ўжо ня помніш болей пра мяне.
 
І я глядзеў у чорнае вакно,
Зь якога б, можа, вылецеў даўно,
Калі б цябе мой Бог ня даў тут мне.
 

 

#5
У жоўтым доміку Літінстытута,
Дзе непрызнаных гэніяў гурма,
Ва ўсім паэзія, нібы атрута,
Даўно жыве «и сводит нас с ума».
 
У дворыку, які апеў Булгакаў
І дзе Платонаў сьмецьце падмятаў,
Я над тваёй запіскай ціха плакаў
І вершамі адказ табе пісаў.
 
А ты сядзела з кнігамі старымі,
І ў думках ты была ў далёкім Рыме,
Дзе Цэзар для цябе падпаліць Рым.
 
І праклінаў я домік інстытута,
Дзе ты з паэзіяй, нібы з атрутай,
Якую трэба выпіць нам дваім.

 

#6
Быццам дзяўчыну, царкву на Нерлі
Нёс у душы Караткевіч з каханьнем,
Каб да царквы мы з табою прыйшлі,
Разам з царквою страчалі сьвітаньне.
 
Думалі мы пра Айчыну з табой
Чыстую-чыстую, белую-белу,
Быццам бы воблакі па-над зямлёй,
Быццам пакутнае Божае цела.
 
Нехта на нас падазрона глядзеў,
Я ж за табой да Айчыны ляцеў,
Ведаў, што там нас з табою чакае.
 
Сьветла стаяла царква на Нерлі,
Мы ад царквы адной сьцежкай пайшлі.
Ты мне была ўжо зусім не чужая.

 

#7
Мы зайшліся ў ЦДЛ начны
І, смакуючы, як славу, каву,
У цыгарным дыме незямным
Слухаем Булата Акуджаву.
 
Ён сьпявае, як цячэ сьвятло,
І гітара, быццам ліст асеньні,
Нас вяртае ў тое, што прайшло,
Ды ня зьнікла, як зьнікаюць цені.
 
І табе я пра вясну кажу,
Пра дарогу і пра шум дажджу,
Пра каханьне хочацца сказаць.
 
Ты таксама кажаш пра вясну,
Пра дзяўчыну сумную адну...
І я знаю, як дзяўчыну зваць...

 

#8
...І раптам сьнег, нібы пажар, Маскву
Сваім бялюткім сумам ахапіў.
Мы ад яго схаваліся ў царкву,
Якую шчэ калісь француз паліў.
 
У Храме анікога не было,
І Храм нясьпешна плыў, нібы каўчэг,
На боскае прад вечнасьцю сьвятло
Праз нейчы ціхі плач, празь нейчы сьмех.
 
І мы плылі празь белую Маскву,
І ў небе людзі бачылі царкву
Бялюткую, нібыта першы сьнег.
 
І доўга сьнег сьвяціўся, як пажар,
Заціх, і ў небе поўня, як ліхтар,
Нам асьвяціла шлях у сьветлы грэх.

 

#9
А Масква савецкая яшчэ,
А Масква кабацкая даўно,
І па вуліцах жыцьцё цячэ,
Як па жылах таннае віно.
 
І купіўшы два білеты ў МХАТ,
Я цябе чакаю на Цьвярскім
І гляджу спакойна на дзяўчат,
Хоць дзяўчаты як гашышны дым.
 
Вось і ты, прыгожая, як квет,
Як Шэкспіраў пра любоў санэт,
Мне ідзеш насустрач па Цьвярскім.
 
І што крок ня проста мы бліжэй –
Неба па-над намі ўсё вышэй,
І нам добра ў горадзе чужым.

 

#10
Цягнік, нібы мангольская страла,
Ляціць празь дзень і даганяе ноч.
Ты ля вакна, нібыта ля цяпла,
Сядзіш, ня зводзячы з дарогі воч.
 
А я застаўся ў горадзе адзін
На пару дзён, нібы на пару год,
Самотны, як на сьнезе апельсін,
Няшчасны, як забыты самалёт.
 
І я гляджу на вуліцу з вакна,
Перада мною ноч, нібы сьцяна,
Дзе твой партрэт іконаю вісіць.
 
І пройдзе ноч, нібыта пройдзе век,
І сьлёзы суму адлятуць з павек,
Нібы анёлы. Нам іх не забыць...
 
 
 
 
*  *  *
Яшчэ ўсё можна нам з табой зьмяніць
І словы не сказаныя сказаць,
І можаш ты мяне 'шчэ палюбіць,
Калі ўжо немагчыма пакахаць.
 
І гэты сьвет, дзе мы з табой жывём,
Ня будзе клеткай залатой для нас.
І мост у рай ахопіцца агнём
І нам асьвеціць наш з табою час.
 
Яшчэ ўсё можна нам з табой зьмяніць...
Ды рвецца шлях, як Арыядны ніць...
І я цяпер адзін, і ты адна.
 
І можаш ты мяне 'шчэ палюбіць...
І я магу ўжо больш віна ня піць...
Ды чорны дзень між намі, як сьцяна.
 
 
 
 
*  *  *
Гэты дзень праляцеў, як страла...
Гэты дзень прашумеў, як трава...
Ты са мной у царкве не была,
І самотна стаяла царква.
 
Гэты дзень як сусьветны пажар,
Гэты дзень як сусьветны патоп.
І анёлы глядзелі з-за хмар,
І вясна цалавала мне лоб.
 
Я на крыж, як на долю, глядзеў
І душой да анёлаў ляцеў
І ня знаў дзе цябе адшукаць.
 
Гэты дзень праляцеў, як страла...
Гэты дзень як царква безь сьвятла...
І мне ўсьлед нашы дзеці глядзяць.
 
 
 
 
*  *  *
Вось і ўсё... Цябе са мной няма,
Нібы сонца ў небе патанула
І прыйшла, нібыта сьмерць, зіма
І халодна ў вочы мне зірнула.
 
Вось і ўсё... Няма ўжо ў садзе руж,
Толькі сьнег бялюткі, як папера,
На якой твой вечна п’яны муж
Піша вершы пад Апалінэра.
 
Вось і ўсё... Каму і што казаць?
Мне пара ў чужыну ад’язджаць,
Дзе, магчыма, безь цябе памру...
 
Вось і ўсё... За мной вятры ляцяць,
І ў вагоне мне ўсю ноч ня спаць
І чакаць, нібы пажар, зару...
 
 
 
 
*  *  *
Гады прайшлі, нібы прайшлі дажджы,
І шлях назад размыты і забыты,
Але твой вобраз не прапаў з душы,
Ён сьвеціцца, нібы сасуд разьбіты.
 
Нібы сасуд разьбіты, не зьляпіць
Таго, што не паўторыцца ніколі.
І час праз нас, нібы агонь, ляціць
І патухае пад крыжамі ў полі.
 
Я ведаю, што добра безь мяне
Табе ў далёкай ціхай старане,
Дзе кожны дзень прыходзіць, быццам сьвята...
 
Я пра сябе нічога не скажу,
Я на нябёсы, як на Храм, гляджу,
Шапчу: «Ты ані ў чым не вінавата...»
 
 
 
 
*  *  *
...А шэры горад змыецца вадой,
Якая сыдзе зь неба маладога.
І праз патоп мы паплывём з табой,
Нібы дамоў, шчасьлівыя, да Бога.
Але пакуль сядзім мы ля вакна
І ўсё глядзім на вуліцу чужую,
Дзе топіцца ў калюжынах вясна...
Ды я вясны сягоньня не ўратую,
Бо я слабы, як першае цяпло,
Якое зь небасхілу прарастала
І сонцам жаўруковым расьцьвіло,
Пакуль у змроку мёртвым не растала...
І ўсё-ткі шэрасьць змыецца вадой,
І зноў трава прарэжацца з каменьня,
І праз гады мы будзем плыць з табой,
Як мёртвых кветак сьпелае насеньне...
 
 
 
 
*  *  *
Гэты сьвет прыдумалі ня мы,
І яго не перайначыць нам.
Нехта сёньня вернецца зь зімы,
Нехта ўжо ў зіму пакрочыць сам.
 
Вырасьце на валуне трава,
І валун схаваецца ў траве.
Воблака ў нябёсах, як царква,
Зь веку ў век спакойна праплыве.
 
І мы ўбачым, як жыцьцё ідзе,
І ня ўбачым анічога мы.
Нехта ў леце сёньня прападзе,
Нехта заўтра вернецца з турмы...
 
 
 
 
*  *  *
На паперы белай белая зіма,
На паперы чорнай чарнаты няма,
Бо сягоньня сьвята – выпаў першы сьнег,
І па сьнезе белым, як агонь, прабег
Абляцелае лістоты балаган –
І прапаў у сьнезе, быццам у туман
Праваліўся, асьвяціўшы мне душу,
Сумную, як кропелька дажджу,
Што адна, схаваўшыся ў сухой траве,
Як анёлак малады ў старой царкве,
Будзе доўга жыць – пакуль дазволіць Бог...
Першы белы сьнег, нібыта белы мох,
Аплятае сьвет, дзе мы жывём з табой,
І ў жыцьці, нібы ў сьнягах зімой,
Мы губляемся, і любім мы сьнягі,
Быццам мост над рэчкай любіць берагі,
Безь якіх маста ніколі б не было...
Першы сьнег нібыта мёртвае цяпло
На паперы белай, дзе заўжды зіма,
На паперы чорнай, дзе зімы няма...
 
 
 
 
*  *  *
Вярнуўся дадому, нібыта прачнуўся,
Нібыта назад азірнуўся, дзе жыў,
Нібыта ў сьцюдзёнай вадзе акунуўся
І стому, як пыл свой вандроўніцкі, змыў.
Старэнькія хаты і людзі старыя...
Але не чужыя, але не чужыя,
Як неба ў аблоках, у травах зямля,
Якія 'шчэ помняць, якім быў тут я
Малым хлапчуком, што ня ведаў бяды,
І ўсё як тут ёсьць, так і будзе заўжды,
Здавалася мне...
І хацелася мне
Вярнуцца дадому, нібыта прачнуцца,
Нібыта прад ветрам начным разагнуцца
І ўбачыць, што ўсё, што навокал, – ня ў сьне –
І добрыя людзі, і ветлыя хаты,
І крыж ля дарогі стары, як наш сьвет,
Дзе нашыя сьвяты і сумныя даты
Душу напаўняюць, як вазу букет,
Каб заўтра ізноўку хто блізка, далёка –
Вярнуцца дадому, як жыць, захацеў
І з думкаю светлай, і з думкай высокай
У вёску, бы ў вечнасьць зь нябыту, ляцеў...
 
 
 
 
*  *  *
Сябе прапіў, нібы сябе забіў,
І жыць застаўся, каб зноў піць далей.
Каму і што ты добрага зрабіў?
Каму і што ты дрэннага зрабіў,
Каб за віном хавацца ад людзей?
І дзень твой быццам ноч, і ноч як дзень,
І верш нібыта нож, і нож як верш,
І ты ў свой лес ідзеш, нібыта цень,
І ў лесе, нібы воўк стары, жывеш
І ля агменю там сядзіш адзін,
І плачаш, і сьмяесься над усім,
І, як крывёй, лістотаю асін
Агмень ты корміш – і ўзьлятае дым,
Нібы сівы груган, які любіў
Цябе і сьветлы сьвет, што ты прапіў...
 
А нехта па сьцяжыне ўжо ідзе
Не да твайго агменю, да цябе,
Каб там з табой хавацца ад людзей,
За верш, як нож, схапіўшыся ў журбе...
 
 
 
 
*  *  *
У гэтым сьвеце немагчыма жыць,
Таму і паміраем мы штохвілі.
Нам гэты сьвет, нібы агонь, любіць,
Любіць, як матылі агонь любілі...
І ты гаворыш мне, што я дзівак
І веру, што збываюцца жаданьні,
Ды і наогул, я жыву ня так,
Як трэба жыць пад зоркаю каханьня.
І я нічога не магу зрабіць,
Каб гэты сьвет спакойна разьлюбіць
І адысьці туды, дзе невядома,
Ці буду я ў гасьцях, ці буду дома...
А ў гэтым сьвеце немагчыма жыць,
Ды мы жывём і радуемся шчыра,
Што можам сьвет, нібы агонь, любіць,
Не разьлюбіўшы, адлятаць у Вырай...
 
 
 
 
*  *  *
Не хадзі ты ў карчму, не глядзі ты ў вакно –
Там ня знойдзеш чужых, там заўсёды свае
Сумна песьні сьпяваюць і жлукцяць віно.
Ім ня волі – віна для жыцьця не стае.
 
Пад сталамі дубовымі кучы сьмяцьця,
А пад стольлю счарнелай гадзюкамі дым.
На каленях мужчын маладзіцы сядзяць
І на волю плююць, бо і так добра ім.
 
А прапіўшы апошні ламаны свой грош,
Яны будуць душу і цябе прапіваць.
І, прапіўшы душу, дурань, сьціснуўшы нож,
Пойдзе брата свайго рабаваць, забіваць.
 
Ну а хто застанецца – зальецца віном.
Ім ня волі – віна для жыцьця не стае...
Не хадзі ты ў карчму, не глядзі ты ў вакно,
Там ня знойдзеш чужых.
                                                      Там заўсёды свае...
 
 
 
 
*  *  *
Аб сьцяну залатую бяроз
Разьбіваецца восеньскі вецер.
Навіну Вам пра гэта прынёс
Я сягоньня, каб высьветліць вечар,
У якім Вам самотна адной
Сярод кніг пра каханьне і Бога.
Асьвяціўся пакой навіной,
Асьвяцілася наша дарога,
Па якой нам сягоньня ісьці
Да каханьня, да веры, да Бога,
Як па зорках, па жоўтым лісьці,
Як па золаце Храма старога,
Дзе маліліся нашы дзяды
І за нас, і за нашы бярозы.
І жывой мы шукаем вады,
І знаходзім пякучыя сьлёзы.
І глядзім, як аб сьцены бяроз
Разьбіваецца вецер сьцюдзёны,
І ляціць па-над намі Хрыстос,
І счарнелыя плачуць іконы...
 
 
 
 
*  *  *
...А сёньня канчаецца нашае лета,
Нібыта з арбіты сыходзіць планэта,
І лісьце на дрэвах за міг абгарае,
І сьцежкі лісьцё, як агонь, засыпае,
І нам не вярнуцца ў зялёнае Ўчора –
Навокал лісьцё, як чырвонае мора,
І ў ім патанае і нашае лета,
І ты на бальконе ўначы з цыгарэтай,
І я патанаю, каб заўтра зьявіцца,
І ў мора чырвонай лістоты ўлюбіцца,
І потым пісаць невясёлыя вершы
Пра нашае Сёньня, нібыта быць першым,
Хто сум зразумеў, што ў лістоце чырвонай
Жыве і зьнікае, бы ў рэчцы сьцюдзёнай
Жыве і зьнікае і нашае лета,
І срэбная стронга як сэрца санэта,
Які мо' напішацца некалі мною
Пра гэтае лета, што ўжо за сьпіною...
 
 
 
 
Выкраданьне Беларусі

О Беларусь, мая шыпшына,
зялёны ліст, чырвоны цьвет!
#Уладзімер Дубоўка

 
...Над морам зжаўцелым травы
Шыпшыны лісточак зялёны
Вятрамі на злом галавы
Падхоплены ў неба шалёна.
А ў небе сьцюдзёным, начным
Вялікія вечныя зоры
Аб нечым гавораць сваім
І што ім, што робіцца ў моры,
Над морам зжаўцелым травы,
Дзе птушкі, як душы, лятаюць,
Дзе людзі ідуць да царквы
І Бога, і праўду шукаюць.
І мала хто бачыць ля зор
Зялёны лісточак шыпшыны,
Самотны, як родны прастор,
І родны, як сум, і адзіны...
 
 
 
 
У сьвяты вечар
Нікуды з Храма не сьпяшацца, нібы спаць
І ў сьне, нібы чарвяк у кокане, пачаць
Вясновы ўзьлёт у неба матыля малога,
Самотны ўзьлёт душы бязбожнае да Бога.
 
Нікуды з Храма не сьпяшацца, бо ёсьць Храм
І гэты дзень, што сьветлы, быццам бы віно
Анёльскае, якое сёньня выпіць нам,
Нібыта зазірнуць у боскае акно.
 
Нікуды з Храма не сьпяшацца, як згараць
На інквізітарскім агні сярэднявечча.
Нікуды не сьпяшацца, нібы ў гэты вечар
З апосталамі Біблію пісаць...
 
 
 
 
*  *  *
Рана ці позна зіма праміне,
Быццам сьвятло загарыцца ў вакне
Ціхай кватэры, дзе ты не памрэш,
Быццам бы мой у душы тваёй верш,
Верш, што табе я адной прысьвяціў,
Быццам бы сьвечку ў царкве запаліў.
Рана ці позна зіма праміне,
Рана ці позна ня будзе мяне,
Вецер сьнягамі мой шлях замяце,
Шлях мой вясною празь сьнег прарасьце,
Быццам сьвятло загарыцца ў вакне
Ціхай кватэры, дзе ты безь мяне
Будзеш чытаць мой зажураны верш,
Верш, у якім ты, як рыфма, жывеш...
 
Рана ці позна зіма праміне...
 
 
 
 
*  *  *
Сёньня 'шчэ восень, а заўтра – зіма,
Сёньня 'шчэ воля, а заўтра – турма.
Сумна ўсё гэта, як зломаны крыж.
Ты праз акно, як празь неба, глядзіш
На адзінокіх людзей, што ў двары,
Быццам бы мышы ў каменнай нары,
Сонна шныруюць, ня помнячы, што
Самі яны – гэта тое сьвятло,
Што адшукаць яны хочуць даўно,
Гледзячы ў неба, нібыта ў вакно,
Дзе яшчэ восень, а заўтра – зіма,
Дзе яшчэ воля, а заўтра – турма,
І анічога табе не зьмяніць.
Праўда, ты можаш сьмяротна запіць
І не вярнуцца з кавярні дамоў.
Толькі ты сёньня на двор не пайшоў
І праз акно, як празь неба, глядзіш, –
І, нібы зь неба, з акна ты зьляціш,
Можа, і сёньня, а можа, й пасьля,
Як з-пад сьнягоў зноў прагляне зямля...
 
 
 
 
*  *  *
Ты ведаеш даўно, што мы памром,
Праз вуліцы, залітыя сьвятлом,
Сплывём, як воск са сьвечак у царкве,
Як у зямлю сплывае па траве
Раса, сабою жывячы траву,
Што й на магілах шэпча нам «жыву».
І хочаш жыць ты, як жыве трава
На вуліцы, дзе белая царква
Стаіць, як па-над сьвечкай белы дым
Стаіць, нябачны ўночы анікім,
Бо гэты дым з малітваю плыве,
Бо гэты дым, нібы анёл, жыве
У Храме, празь які аднойчы нам
Праплыць, як дыму праплываць праз Храм,
Праз вуліцы, залітыя сьвятлом,
Праз думкі, што асьветлены крыжом,
У сьвет стары, па-над якім трава,
У новы, на якім стаіць Царква...
 
 
 
 
*  *  *
Начныя вуліцы залітыя сьвятлом,
Нібыта руслы рэк, залітыя віном
Краіны райскай, што начамі сьніцца нам
У гэтым сьвеце, што даўно ня Храм,
А дымная майстэрня п’яных падмайстроў,
Што любяць гаварыць пра грошы і любоў.
Начныя вуліцы, залітыя сьвятлом,
Люблю, як вершы Блока, пачытаць прад сном
І ў вуліцах згубіцца, быццам патануць
І быццам бы ў краіну райскую зірнуць
І ўбачыць руслы рэк, залітыя віном,
Нібыта вуліцы, залітыя сьвятлом,
Дзе я адзін іду, нібы плыву, дамоў
Ад маладых жанчын і п’яных сябрукоў,
Каб зноўку вершы Блока перад сном чытаць,
Пакуль начныя вуліцы ня сьпяць...
 
 
 
 
*  *  *
Калі зноў пачынаюцца дажджы
І божы дзень нібыта ноч сівая,
На сьцежцы палявой растуць глыжы,
Нібы сьцяна зь нябыту прарастае
Старога замка, што раней тут быў
І ад чужынцаў бараніў краіну,
Самотную, нібыта дым, што сплыў
Ад вогнішча, якое Бог пакінуў
І ў дождж пайшоў, зрабіўшыся дажджом,
Які размыў дарогі палявыя
І цішыню, налітую сьвятлом,
Дзе мы былі, як матылі начныя,
На сьцежцы, на якой растуць глыжы,
Нібы сьцяна зь нябыту прарастае
У божы дзень, калі ідуць дажджы,
Калі душа душу, як рай, шукае...
 
 
 
 
*  *  *
...У зіме адзінокія мы,
Як у вёсцы старыя дамы,
У якіх аніхто не жыве.
І самотна глядзім мы на сьвет,
Як прад выстралам на пісталет
На дуэлі няшчасны паэт,
У якога няма ў галаве
Думак сьветлых пра гэта жыцьцё.
І, як воўчае ў полі выцьцё,
Уначы пад акном гул машын.
А над горадам, нібы мурын,
Самалёт абгарэлы ляціць.
Ёсьць гарэлка, і можна запіць,
Каб забыцца, што сёньня зіма,
Што цябе тут са мною няма,
Нібы думак вясёлых прасьвет,
Дзе з дуэлі няшчасны паэт
Адзінокім вярнуўся дамоў,
Нібы воўк, што ўцякаў ад ваўкоў...
 
 
 
 
*  *  *
Ад нас застануцца ня нашы пасады,
А нашы дарогі і нашыя хаты
Ад нас застануцца... Бяз нас застануцца...
Назад не вярнуцца... Дамоў не вярнуцца,
Каб нешта зыначыць, каб нешта сказаць.
Мы будзем усе пад крыжамі ляжаць,
А з часам ня будзе й над намі крыжоў,
Самоты ня будзе ў Краіне дажджоў,
Якую з табой мы ствараем даўно,
Смакуючы каву, і сонна ў вакно
Падоўгу глядзім і ня бачым вясны,
Якая прыходзіла ў нашыя сны,
У нашыя мары, якімі жылі,
Калі мы з табой маладымі былі...
Ад нас застануцца ня нашы пасады,
І будзе сьмяяцца з нас дзядзька багаты,
І сонца загляне ў Краіну дажджоў,
І дрэвы зноў вырастуць з нашых крыжоў...
 
 
 
 
Лета прайшло...
...Счарнела вугольле, і дым,
                                                              быццам воран сівы,
                                                                                                          адляцеў,
І холад на лёзах травы
                                                  зноў разьвесіў расу маладую.
І ноч, быццам кроў,
                                          праступіла
                                                                    праз вату зялёную дрэў,
За мной пацякла,
                                      як пясок, размываючы ціш нежывую.
 
Вярнуцца ніколі ня позна,
                                                          было б жа вяртацца куды.
І вернецца лета,
                                  ды лета ўжо будзе ня тое,
І я ўжо ня буду,
                                  як гэта на травах раса, малады –
Пад ногі ўпадзе з дрэў лісьцё,
                                                                  як агонь, залатое.
 
Вярнуся дамоў,
                                  быццам бы апякуся,
                                                                                прачнуся ад сну,
І ўбачу, што лета прайшло
                                                          і мяне тут ніхто не чакае,
І ў вокны сьляпыя,
                                          нібыта ў той сьвет,
                                                                                      быццам воран, зірну –
Самота мяне абаўе,
                                            быццам камень – зьмяя маладая.
 
 
 
 
*  *  *
...І трэснула неба, як шкло на іконе,
І сьвет разьдзяліўся на Заўтра і Сёньня,
І людзі завылі сівымі ваўкамі,
І зоркі зь нябёс папаўзьлі павукамі
На нашу зямлю, як на мошку малую,
Якой больш ня лётаць, але 'шчэ жывую.
З забытых магіл мерцьвякі паўставалі,
І травы, нібыта зялёныя хвалі,
На міг ускіпеўшы, заціхлі, зжаўцелі.
Як д’яблы, з асінаў лісты паляцелі
І селі на Храмы, і Храмы прапалі,
Нібыта ільдзіны пад сонцам расталі...
І раптам аднекуль ты мне пазваніла
І сон мой, нібыта люстэрка, разьбіла,
Куды я глядзеў і ня бачыў, што Сёньня
Пакрылася пылам, як шкло на іконе...
 
 
 
 
*  *  *
Нарэшце дачакаліся цяпла...
Нібы ў душу патрапіла страла,
Што прыляцела з прамінулых год.
 
Увысь гляджу, як воўк на лес, гляджу,
Як жыць хачу, хачу хутчэй дажджу,
Які ажывіць, як траву, народ.
 
Хацець – ня грэх, але чаго няма –
Таго й са сьвечкай тут шукаць дарма,
А ў нас жаданьняў хоць ты прадавай.
 
І ты бяжыш пад сонца ўсё хутчэй,
Ды ўжо разьліты на твой шлях алей,
І ўжо грукоча, нібы гром, трамвай...
 
 
 
 
У Вечным горадзе
У Вечным горадзе, куды прыйшлі вандалы,
Няма нікога, хто б сказаў: «А я – сьвяты...»
І сьмерць мяне, як роднага, штодня шукала.
На пляцы рос агонь, як д’ябал залаты, –
Гарэлі кнігі, што былі для нас сьвятымі.
І вецер звар’яцела паднімаў сьмяцьцё
Над горадам, дзе ў воблаках і ў жоўтым дыме
Чакала нас, сьмяротных, вечнае жыцьцё.
А я ў карчме сядзеў і піў віно з жанчынай,
І пра вандалаў анічога я ня знаў.
Сябры крычалі мне: «Глядзі, прап’еш Айчыну!»
І падлівалі, хітрыя, паўней віна.
Я піў віно, забыўшыся пра ўсё на сьвеце,
Ня чуў, сп’янелы, шэпту: «Вунь сядзіць вар’ят...»
Я вольным быў, як вольны разбуральны вецер,
Я быў рабом, які прывык да ценю крат.
А ў Вечным горадзе ўладарылі вандалы
І бушаваў па вуліцах, як вір, пажар,
І сьмерць мяне, як роднага, штодня шукала
І, адшукаўшы, плюнула агнём у твар.
 
 
 
 
Шлях Максіма Гарэцкага
Цёмна, цёмна ў родным краі.
На крыжах вятрыска грае.
Дзе сьвятло? Сьвятла няма.
Доўга цягнецца зіма.
Нібы воўк, завея вые.
Люд маўчыць. Няўжо – нямыя?
Да агню ідзе Максім.
Воўчы цень ідзе за ім.
А наўкол адна бядота,
І жыцьцё нібы балота.
Што з таго, што ні граша!
Ёсьць галоўнае – душа
У людзей, што ў родным сьвеце
Патаемна сьняць аб леце.
Цёмна, цёмна – хоць ты плач, –
Зь неба зоры ўкраў крумкач.
Да сьвятла дайсьці ўсё ж трэба.
Тут зямля, тут наша неба,
Тут шынок, а тут турма,
Нават нашая зіма.
На крыжах завея грае.
Кожны крыж свой выбірае.
А ў Гарэцкага дарога
Да вясны, Сьвятла і Бога...
Дойдзе, дойдзе наш Максім.
Нам ісьці лягчэй за ім.
 
 
 
 
Чорная постаць
Жоўтае лісьце плыве па вадзе,
Чорная постаць па лузе ідзе.
Чорная постаць глядзіць на мяне:
– Хто там плыве сярод рэчкі ў чаўне?
 
Што мне сказаць ёй? Я лепш памаўчу,
Плыць, нібы лісьце, маўкліва хачу.
Чорная постаць ляціць над ракой:
– Хто ты такі, адкажы мне? Пастой!..
 
Я ж уцякаю, нібыта вар’ят,
Праз туманы, празь нямы лістапад,
Покуль ня ўбачу між хмар над сабой
Белых анёлаў з трубой залатой.
 
...Човен па рэчцы, як прывід, плыве,
Нехта мяне ўжо дадому заве.
Крыкнуць спрабую: «Дамоў не хачу!»
Чорнаю постацьцю ў неба лячу.
 
 
 
 
*  *  *
Ад’язджаем, быццам паміраем
І зьнікаем з памяці людской.
Рэчы ў сумкі сьпешліва складаем,
Ціха размаўляючы з дачкой.
 
Ноччу дождж нам грукатаў у шыбы,
Дый цяпер хмурыны 'шчэ плывуць,
І лісты ў калюгах, нібы рыбы,
Сьвецяцца, варушачы траву.

Мы ж ня бачым гэтага нічога.
Да аўтобуса праз дождж бяжым.
Шэрая прамоклая дарога,
Ад якой сьцюдзёна на душы.
 
А дачка сьмяецца, як заўсёды.
Ёй наперад весела глядзець.
І чаго глядзім наўкол з самотай –
Ёй, малой, ня хутка зразумець.
 
 
 
 
*  *  *
А на праспэкце кветкі і плакаты
І даўганогія ля крам дзяўчаты
Чакаюць шчасьця, а яно – як дым.
 
Пра сум, што з сэрца не зьнікае,
У скверы гітарыст сьпявае,
Пабліскваючы зубам залатым.
 
Усе клянуць бязбожную сьпякоту
І целамі, вільготнымі ад поту,
Кідаюцца пад цені і вятры.
 
А я з царквы вяртаюся дахаты,
Шчасьлівы і на грошы не багаты,
І да дажджу нам жыць яшчэ дні тры.
 
 
 
 
*  *  *
Чырвоную гліну – застылую кроў,
Чырвонае вогнішча дымных гадоў
Дажджы размываюць і беляць сьнягі,
І ў рэчкі ніжэюць штогод берагі.
І рэчка мялее, і наша жыцьцё
Драбнее, марнее, нібыта лісьцё
На дрэвах, што ў цемры зьмярцьвелай, сырой
Знайшлі ад вятроў звар’яцелых спакой.
Чырвоная гліна да ног прыстае,
І ногі ўрастаюць у гліну мае,
І я не знаходжу дарогі дамоў.
І я ўжо ня бачу застылую кроў
У гліне чырвонай зьнямелай ракі,
Толькі я чую, як выюць ваўкі.
 
 
 
 
Казка пра кавярню сьмерці
Я зноўку прыйшоў у кавярню начную
І ўбачыў Яе. Яна ціха смакуе
Чарнюткую каву і курыць паважна.
– Скажыце, паненка, адной вам ня страшна? –
Пытаю ў Жанчыны і побач сядаю.
Яна мне гаворыць: «Сядаць я ня раю.
Мяне ты ня знаеш і знаць не сьпяшайся.
Дзяўчат тут хапае, ты ў іх закахайся...»
Ды я не ўцякаю ад вабнай Жанчыны.
Як вечнасьць, самотна праходзяць хвіліны.
Сяджу, як чакаю за грэх пакараньня,
І думаць ня думаю я пра каханьне...
І ўжо я ўцячы ад Жанчыны гатовы,
Ды чую Яе найласкавыя словы:
– Ты будзеш маім. Табе хочацца сьмерці?..
...Гляджу, а ў кавярні – ня людзі, а чэрці.
Успомніць малітву – ня ўмею маліцца.
І ўспомніў: нячысьцік жа крыжа баіцца.
Ды ціха і сумна Жанчына гаворыць:
– Ты ў Бога ня верыш – тваё гэта гора.
Шкада мне дурнога цябе, маладога.
Ідзі ты з кавярні, ня помні нічога...
І выйшаў на вуліцу я ап’янелы,
І ў неба начное кавярня ўзьляцела.
 
 
 
 
*  *  *
Яшчэ будуць высокія мяккія травы,
У якіх мы з табою заблудзімся ўночы.
Будзе чорная ноч, нібы чорная кава,
І яе да сьвітаньня мы выпіць захочам.
 
А пакуль што дажджы нам грукочуць у вокны
І зрываюць лісьцё, нібы маскі старыя,
З дрэў прыціхлых, і вецер, нібыта шалёны,
У трубу вадасьцёчную весела вые.
 
Пройдзе час, і дажджы зноў аціхнуць памалу,
У калюгах патонуць далёкія зоры.
Як нам радасьці часта з табой не хапала,
Як мы рэдка з табой пра самоту гаворым!
 
Ты глядзіш у вакно, як у вечнасьць нямую.
Што ты бачыш, скажы, за дажджлівай смугою?
Ты гаворыш: шкада мне пчалу залатую,
Што ўжо скрадзена з ружы вадой дажджавою...
 
Яшчэ будуць высокія цёплыя травы,
Яшчэ будзе пчала па-над кветкамі віцца.
І пайду я па горадзе ў пошуках стравы,
Ты ў царкву – за здароўе дзяцей памаліцца.
 
 
 
 
*  *  *
Зноў бяз вас не знаходжу спакою,
На дарогу гляджу і гляджу.
Памахаўшы самотна рукою,
Вы пайшлі ў каралеўства дажджу.
 
Я ж застаўся адзін-адзінокі,
Нібы клён сярод злосных вятроў.
Я да вас пасылаю аблокі,
Як паштовых сваіх галубоў.
 
Я штохвілі адказу чакаю,
Хоць чакаю, напэўна, дарма.
Вы сказалі: «Цябе не кахаю,
Бо ў цябе закахана зіма...»
 
Зноўку я на дарогу гаротна,
Быццам бы на ікону, гляджу.
Заўтра раніцай ценем самотным
Я пайду ў каралеўства дажджу.
 
 
 
 
Ружа
У чырвонай ружы сьпіць сьвітаньне,
Як спакуса ў келіху віна.
З ружы пачынаецца спатканьне,
У якім таемнасьць, як вясна.
 
Цалаваная туманам ружа
Нагадае сад, дзе нам з табой
Дзьмухаўцоў абуджаная сьцюжа
Несла адзіноту й неспакой.
 
 
 
 
*  *  *
Восень. Самотная восень Айчыны,
Жоўтае лісьце і ў скверы кастры.
Нас пакідаюць навечна жанчыны,
Нас прадзімаюць да сьмерці вятры.
 
Родныя постаці ў вечнасьць зьнікаюць,
Зь імі гавораць анёлы і Бог.
Сьвечкі ў цямнечы гараць, дагараюць,
Не асьвятліўшы ў ратунак дарог.
 
Вечна пад небам у сумнай Айчыны
Сумныя думкі, душы неспакой.
Попел на вогнішчах стоена стыне,
Дым адляцеў і растаў над зямлёй.
 
Хочацца з дымам у неба падняцца,
Сьледам за роднай душой паляцець.
Толькі ад тлумнасьці не адарвацца,
Толькі і ў тлуме дашчэнту згарэць.
 
Восень. Самотная восень Айчыны,
Чорнае лісьце і попел кастроў.
Нас пакідаюць, як вечнасьць, жанчыны.
Мы застаёмся адны ля крыжоў.
 
 
 
 
Адзінокі
Юрыю Гуменюку
 
Ён ля вакна смакуе каву
І слухае замежны рок.
Дзяўчаты ходзяць, быццам павы,
І п’юць каньяк, нібыта сок.
Кароткія, як ноч, спадніцы
Букетамі сьпякотных ног
Яго чаруюць. Дым клубіцца
Ад цыгарэт, і ён, як Бог,
Глядзіць на ўсіх, хаця ў кішэні
Няма й ламанага граша.
Якія вабныя калені,
Ажно заходзіцца душа.
У джынсах цёртых кавалеры
Бяруць за таліі дзяўчат,
Вядуць, вясёлыя, за дзьверы
І не вяртаюцца назад.
А ён сядзіць, смакуе каву,
Як вусны прыгажунь начных.
І марыць, як заўжды, пра славу,
І праклінае сьвет услых.
Дакурыць ціха цыгарэту
І цяжка, стомлена ўздыхне:
– Ізноў адзін дамоў паеду...
І д’ябла ўбачыць у вакне.
 
 
 
 
Сад вечнай самоты
Хочацца плакаць ад вечнай самоты,
Што разраслася пад небам маім.
З дрэў аблятае сухая лістота,
З вогнішча – іскры густыя і дым.
 
Ветру няўтульна ў пакінутым садзе,
Дрэвы старыя, як вязьні, стаяць.
Радасьці мала даўно ў лістападзе,
Хочацца нават пра гэта крычаць.
 
Моўчкі ў агонь падкідаю лістоту,
Дым самагубна ў аблокі плыве.
Густа травы набуяла ля плоту,
Вечна застацца пад плотам траве.
 
Сад я пакіну, вярнуся дахаты,
Толькі вяртаньню ўсё ж буду ня рад.
Будуць мне сьніцца, як сьмерць, лістапады,
Будзе мне сьніцца пакінуты сад.
 
 
 
 
*  *  *
Вячэрняю смугой затоплены прасторы,
І чутны птушак крыкі ў купале нябёс.
Самотнае жыцьцё – яшчэ зусім ня гора,
Але ўсё роўна вочы сьвецяцца ад сьлёз.
 
Яшчэ ў двары блукае і сьпявае сьвята,
І ад вазоў гасьцёвых не асеў 'шчэ пыл,
Ды хочацца ізноў гасьцей паўнютку хату,
Хаця, відаць, ня хопіць весяліцца сіл.
 
І пройдзе ўсё ж самота, нібы цень ад хмары,
І стане ўсё звычайным: дзень, жыцьцё і сон.
І нам штодня глядзець у сумныя абшары,
Дзе плыў у вечнасьць пыл,
                                                            дзе плыў праз душы звон.
 
 
 
 
*  *  *

Леаніду Дранько-Майсюку

 
У далечы ад роднае Гарыні,
Там, дзе на бераг прызямляўся Бог       
І гліну браў, ляпіў дзяўчат у міні,
Пускаючы на тысячу дарог, –
Ідзе паэт па мармуровым Рыме,
І, вершы прысьвячаючы для А.,
Віна фалернскага за нас падыме
У чашы з бронзы цёмнай і сьвятла –
І на сардэчныя пралье скрыжалі
Незразумелы райскі неспакой.
Па ім дзяўчаты ўжо засумавалі,
А ён сумуе толькі па адной,
Што любіць кветак тонкую спакусу
І разумее пацалункаў сэнс.
Вяртаньне да адзінай без прымусу –
Як самы гэніяльны паланэз.
...Ідзе паэт па невядомым Рыме
Дарогаю да сонечных Афін,
Натхняецца дзяўчатамі чужымі,
Цалуе ручкі ў іх, нібы ў багінь.
У далечы ад роднае Гарыні,
У божы дзень, калі сустрэўся з А.,
У Менску прадаваліся вяргіні,
Кавярні працавалі дацямна –
І гэта быў другі пачатак сьвету,
Дзе за каханьнем ценю не відно.
І Бог прыйшоў, і Бог сказаў паэту:
«Ты ёсьць паэт, і кроў твая – віно...»
І, не сказаўшы болей анічога,
Ён паляцеў у цемру да сьвятла...
Праз Рым ідуць сардэчныя дарогі
З адзінаю дарогаю да А.
 
 
 
 
*  *  *
Спачатку музыка была.
Яна зьявілася зь сьвятла,
Якое зьнікла назаўжды,
Як зьніклі райскія сады,
Што сёньня толькі ў снох цьвітуць.
Але ўсё ж яблыкі растуць
Над сьветам, дзе няма цяпла,
Дзе людзям хочацца сьвятла,
Дзе людзям хочацца, каб Бог
Пачуў малітвы, дапамог
У цяжкі час, нібы было
Калісьці лёгка і цьвіло
Каменьне ля шляхоў людскіх,
Дзе нам да музыкі штоміг
Ісьці, ня верачы ў яе.
Ды ўсё ж яе нам не стае.
Яна зьявілася зь сьвятла,
Яна жыве, яна была
І будзе, покуль будзем мы
Ісьці празь ветравей зімы,
Дзе нам непадуладны час
І дзе ніхто ня знае нас.
 
 
 
 
*  *  *
Каркаюць абрыдліва вароны,
Вецер лісьце рве, нібы шалёны,
З дрэў, якія чырваньню гараць.
 
І крыжы на Храмах залацеюць,
Сьвечкі на магілах палымнеюць,
Людзі, як падсудныя, маўчаць.
 
І няма нікому суцяшэньня,
Толькі скачуць цені, толькі цені
Ведаюць дарогу зь небыцьця.
 
І патухнуць сьвечкі, сыдуць людзі,
І чырвона ў навакольлі будзе
Ад апалага з асін лісьця.
 
 
 
 
*  *  *
А за вакном счарнелыя галіны
Старой, як гэты сьвет, рабіны
Гайдаюцца на цёплых хвалях ветру.
 
Са стрэх прагнутых мокры сьнег спаўзае
І цішыню на шоргат разьдзірае,
Ныраючы спалохана ў паветра.
 
На падваконьніку вазон красуе,
І кветачка ягоная ратуе
Мяне ад распраклятай адзіноты.
 
А за вакном счарнелыя галіны,
І я цябе чакаць штодня павінны,
Нібы збавеньня ад зімы й самоты.
 
 
 
 
*  *  *
Вось і лісьце апала на бруд і калюгі
І ў дварах апусьцелых самота і змрок.
У скляпеньні схаваліся ўсе валацугі –
Іх цяпер як няма.
У сьцюдзёнасьць аблок
Я гляджу, нібы ў вечнасьць, якой не належу.
І агонь у двары як чырвоная вежа,
Дзе галодныя д’яблы і цмокі жывуць.
 
 
 
 
*  *  *
На шэрым сьнезе чорныя гракі
Клююць свой цень, збуджаючы ад сну
Карэньне траў, што сьняць сваю вясну.
Палонкі – вочы цёмныя ракі –
Глядзяць у неба, дзе вятры пасуць
Зімовых дзён апошняе сьвятло.
А хмары сьнег яшчэ вязуць,
Не разумеючы, што ўсё сплыло
Іх панаваньне ў сумнай вышыні.
І ўжо даўно вясна не за гарой,
І дрэвам хочацца зноў цеплыні,
Каб шум лістоты ўскінуць над сабой.
 
...На шэрым сьнезе чорныя гракі,
І сакавік у трэшчынах ракі.
 
 
 
 
*  *  *
Вецер згінае высокія дрэвы,
Лісьце зрывае, ламае гальлё.
Нашы сьцяжыны змывае залева,
Цені лятаюць праз наша жыльлё.
 
Нам жа ня страшна – я сёньня з табою.
Сьвечкі агеньчык каля абразоў
Нам асьвятляе шляхі да спакою –
Шлях праз каханьне і шлях празь любоў.
 
Ціха ў пакоі, нібыта ў тым сьвеце,
Скуль мы прыйшлі і куды нам пайсьці.
Б’ецца аб шыбы разьюшаны вецер –
Дзьверы ў кватэру ня можа знайсьці.
 
...Вецер заціхне, дамы пасьвятлеюць.
Дрэвы спакойна ізноў зашумяць.
Дрэвы таксама, як мы, зразумеюць:
Тое, што страчана – не адшукаць.
 
Страчана вечнасьць на нашай планеце.
Мы прывыкаем бязь вечнасьці жыць.
Дрэвы ламае высокія вецер,
Нашы сьцяжыны змываюць дажджы.
 
 
 
 
3
Неба
Неба гэта возера сьвятла
На дне якога занесеная ветрам
Жоўтая лістота з райскага саду
У небе жыве Бог
Ён бачыць усё і ўсё чуе
Бо неба і ёсьць Бог
Да неба імкнуцца ўсе
Травы і дрэвы птушкі і людзі
У небе жывуць анёлы
Якія ля Млечнага Шляху
Трымаюць кавярні і шынкі
У якіх душы летучы да Бога
Могуць паслухаць анёльскія песьні
І канчаткова вырашыць
Дзе ім быць на зямлі ці на небе
Неба палохае сваёй глыбінёй
І я седзячы ля агню
Гляджу як ручаёк дыму
Імкнецца ў неба і там зьнікае
Забыўшыся пра тых
Хто яму даў жыцьцё
 
 
 
 
Вада
Паміж сьпякотай і сьпякотай
Як паміж берагамі
                                          Вада
Вада ратуе ў час смагі
Вада губіць у час патопу
Вада гэта пекла
Якога баіцца бруд
Вада гэта рай
У які імкнуцца ўсе
І я стоячы на беразе ракі
І гледзячы ў бок адкуль цячэ вада
Бачу сваё мінулае
І гледзячы ў бок куды цячэ вада
Нічога ня бачу
Акрамя вады
Якая ратуе ў час смагі
Якая губіць у час патопу
Якая ратуе
Якая губіць
 
 
 
 
Дрэва
Дрэва трымаецца за зямлю
Дрэва трымае неба
Зямля забірае попел ад дрэва
Неба забірае дым ад дрэва
А мне застаецца цяпло
А мне застаецца дрэва
Якое будзе труной
І ніхто ня знае дзе тое дрэва
Але яно трымаецца за зямлю
Але яно трымае неба
І я іду да дрэва
І я губляюся сярод дрэў
І я знаходжу дрэва
Якое саграе мяне
Пакуль я іду
 
 
 
 
Зорка
Зорка заўсёды вышэй
Ідучы праз пустэльню
Вандроўнік глядзіць на яе
Вязень седзячы ў астрозе
І гледзячы праз краты
Па зорцы пазнае што ў сьвеце ноч
Зорка гэта сьвечка
У Храме сусьвету
Запаленая самім Богам
Зорка гэта люстэрка
У якое глядзяцца анёлы
Рыхтуючыся апусьціцца на зямлю
Зорка гэта ружа
Ля якой як матылі
Лётаюць людскія душы
І я гледзячы на зорку
У думках лячу да яе
А яна далёка як маё дзяцінства
А яна маўклівая як залатая рыба
Якая не імкнецца да сузор’я Рыб
А любіць адзіноту
 
 
 
 
Цень
Цень хамелеон
Які мяняе ня колер а памер
Ад ценю як ад свайго я
Нікуды не ўцячэш
Цень пільнуе
Цень не крыўдлівы
Галоўнае каб было сонца
Цень цярплівы
І не разабрацца
Што яму падабаецца больш
Я ці сонца
Цень лянівы
Цень прыліпала
Цень дражніцца
І яго можна павесіць
Але толькі павесіўшы сябе
 
 
 
 
Калодзеж
Сярод поля калодзеж
І адзіная сьцежка ў полі
Гэта сьцежка да калодзежа
Які яшчэ стаіць на ўліку
У самога Вадзянога
І калі каля калодзежа
Зьбіраецца шмат людзей
Ён адчувае сябе
Цэнтрам зямлі
І ад пыхі і хваляваньня
У ім прачынаецца рэха
І круціцца і рыпіць калаўрот
І раскручваецца ланцуг зь вядром
Як нітка Арыядны
І стукаецца вядро аб зруб
Як язык у звона
І плюхаецца ў ваду
Як шалом воя
І ўздымаецца вядро
Як найкаштоўнейшы скарб
І вада цячэ зь вядра
Як зь неба зорны дождж
І радуюцца людзі яе прахалодзе
І застаецца калодзеж адзін
Сярод поля і сьвету
І ўглядаецца ў неба
Пакуль у ім ёсьць вада
Пакуль зьвініць вядро
Пакуль сам Вадзяны
Трымае калодзеж на сваім уліку
 
 
 
 
Шкло
Шкло разьдзяляе мяне і сьвет
І плача калі ідзе дождж
І сьмяецца калі сьвеціць сонца
Шкло не пускае да мяне птушак і машкату
Але заўсёды пускае сьвятло і цемру
Часта шкло ўяўляе сябе небам
У якога адабралі ня толькі Млечны Шлях
Але і зорку Венэру
На якую любяць глядзець паэты
Шкло з гэтае прычыны злое
Але маўклівае
Шкло гатова ў любую хвілю
Рассыпацца на тысячы аскалёпкаў
Але гэтага яно і баіцца
Бо тады празь яго ня будуць
Праходзіць як праз мытню да мяне
Сьвятло і цемра
Бо тады аскалёпкі шкла
Зьмяце ў кучу сварлівы дворнік
І лаючыся занясе на сьметню
Таму шкло палахлівае
І баіцца мяне
Але найбольш баіцца хлапчукоў
Якія гуляюць зь мячыкам
І б’юць пустыя пляшкі аб камень
На якім аскалёпкі шкла
Сьвецяцца як апошнія промні
Вячэрняга сонца
 
 
 
 
Дзень
Паміж начамі дзень
Ён як меч у похвах які ведае што ён меч
Меч які бароніць ад нябыту
І які нясе нябыт
Дзень ідзе нягледзячы на гадзіньнікі
Якія за ім сьпяшаюцца
Круціць свае стрэлкі
Дзень чаканы госьць
Які асьвятляе сваім сьвятлом
І радасьць і бяду
Які асьвятляе шлях
Куды выходзяць усе
І жабракі і разбойнікі
Але ўсім дзень дае
Тое што хто хоча
І я гледзячы праз акно на дзень
Дзякую Богу
Што ізноў на дварэ вясна
У якой ёсьць мой дзень
Дзень майго нараджэньня
 
 
 
 
Гліна
Гліна ўмее чакаць
Чакаць калі яе знойдзе майстра
Гліна сьпіць але да таго часу
Пакуль яе не кранецца
Раскруціўшы на ганчарным крузе
Цеплыня рук
Гліна часьцей за ўсё чырвоная
Нібыта саромеецца таго што яна гліна
І што яе на зямлі пакінуў сам Бог
Сказаўшы ёй што толькі ў цярпеньні
З гліны можа што-небудзь атрымацца
У гліны добры характар
Але гліна ня ўсіх слухаецца
Яна мае сваю думку
Наконт стварэньня прыгажосьці
І самога стваральніка
І я шукаючы гліну
Шукаю сябе
І знайшоўшы гліну
Спрабую зразумець сябе
Але гліна слухаецца толькі майстра
І яна ўмее чакаць
 
 
 
 
Валун
Прыкаціўшыся бог ведае адкуль
Валун грэецца на сонцы
Валун вышэй травы
І яго ўсе заўважаюць
Птушкі на ім адпачываюць
Як на востраве сярод зялёнага мора
Мурашкі дасьледуюць валун
Лічачы яго сваім збудаваньнем
Пачатку мурашынай эры
Божыя кароўкі ўзьлезшы на валун
Узьлятаюць успомніўшы пра сваіх дзетак
Што бязь іх засталіся на небе
Валун заўсёды ў цэнтры ўвагі
У яго трапляюць маланкі
Але валун ня скардзіцца на свой лёс
Бо ён валун
Бо ён лянотнік
І яму ня трэба нічога
Акрамя зямлі на якой ён ляжыць
 
 
 
 
Туман
Туман спадманвае і заманьвае
Туман як павута
Лёгка трапіць у яго і цяжка выбрацца
Але вецер не баіцца туману
І ў тумане ён можа адпачыць
І ніхто не заўважыць лайдака
Якога паслала сонца
Каб ён разагнаў туман
Туман як сьлімак паўзе па траве
Пакідаючы росны сьлед
І я раніцай ідучы ў грыбы
Апякаю босыя ногі
Я не баюся згубіцца ў тумане
Бо маці сказала што я ўжо вялікі
А мне дванаццаць гадоў
І я яшчэ нічога не баюся
І тым больш туману
Які толькі белы спадман
У якім лайдак вецер
Сьпіць пад кустом
І ад яго дыханьня шапаціць лістота
 
 
 
 
Трава
Трава зялёнае полымя
Якое разьдзімаюць дажджы і сонца
Як толькі сыдзе сьнег
Яно распаўзаецца па зямлі
І нельга траву спыніць
Трава ўсё ператрывае
І вастрыё плуга і вастрыё касы
І толькі сьцежкам і дарогам
Трава саступае мейсца
Але і то да таго часу
Пакуль я па іх хаджу
Трава ведае якая яна трава
Яна можа даць сілу
І можа забраць жыцьцё
Трава сябруе зь ветрам
У якога няма сваёй хаты
І толькі сьнег варагуе з травой
Бо ён ня ведае што такое трава
 
 
 
 
Першы тыдзень безь цябе
Панядзелак

 
Позна прачынаюся помнячы панядзелак
Ахоўнага анёла адпрэчваю
Няхай небу нясе навіны
Я
Дзякую што ёсьць дзень
Зноў зьнікаю з зацішы
Еду
Лістапад ліхтароў у лужынах
Ахвота адшукаць адзіную
Кубачак кавы купіць
 

Аўторак

 
Аднаму адзічэць
Увечары ўчуць уздыхаеш
Ты тутэйшая
Одум
Ружа раніцы расой расквеціцца
Адразу адкрыецца абшар
Кляштар князёўны каханай
 

Серада

 
Смуга сонца сьлепіць
Енчыць
Рэха ў ракавінцы рачной
Абрыдла
Думаць дайсьці дачакацца
Амаль атрута
 

Чацьвер

 
Чаканьне
Абуджае адвечнае
Ціхае цёплае
Выдумаць вежу ветразь
Ехаць
Ростань радніць розных
 

Пятніца

 
Помніцца погляд панядзелак
Яблык
Тоіць таксама тое
Навокал наша невядомасьць
Імгненьне
Цёмна ціха
Альтанка і анёлы ў аблоках
 

Субота

 
Сумна сядзець у скверы
Уздыхаць узірацца
Бачыць былое блізка як бераг
Оду
Табе трызьніць
Аднак адчуваць адчай
 

Нядзеля

 
Нічога новага як Ной
Я
Дзіўлюся дню
Заўтра зноў
Еду
Лета ляціць
Як у яму
 
 
 
 
Кола
Па лугах і палях
Коціцца коціцца кола
Кола вырвалася на волю
І ўсяму зьдзіўляецца
О-О-О-О-О-О-О-О-О-О
Зайцы варачы піва
Па рэцэпту самога Караткевіча
Убачылі кола сталі ў яго пытацца
Ты хто абруч з нашай бочкі
Ці проста нуль
А кола зайцам адказала
Я і абруч з вашай бочкі
Я і нуль але нуль не абы-які
А ад самога мільёна
А вецер што ляцеў за колам
Зашумеў запыліў
Гэта маё кола я яго ўкраў
З карэты самай пекнай панны
А я ішоў па дарозе
І ўбачыўшы кола
Якое кацілася па палёх і лугох
Пажадаў яму шчасьлівай вандроўкі
 
 
 
 
Яблык
У яблыку жыве спакуса
Яблык ведае сваё я
І ўвосень трымаючыся за галінку
Як тапелец за саломіну
Яблык апошняй кропляй лета
Сьвеціцца на скрыжаваньні вятроў
Яблык ня ведае што яго любіць
Шэры адзінокі верабей
Які колькі ўжо дзён чакае
Пакуль яблык упадзе на зямлю
І пабіўшы свой ружовы бок
Стане абыякавым да свайго я
А пакуль у яблыку жыве спакуса
Як каралеўна ў залатой вежы
Яблык падабаецца ўсім
І я ідучы праз сад
Бачу спакусны яблык
Спрабую яго дастаць
І не дастаю
І яблык гайдаючыся на галіне
Будзе сьвяціцца радасьцю
Пакуль будзе помніць
Сваё я
 
 
 
 
Човен
Човен гайдаецца на хвалях
Пазвоньваючы іржавым ланцугом
Які яго не пускае аддацца рацэ
І плыць у незваротнасьць
Човен гэта шкарлупіна арэха
Якія растуць у краіне
Дзе ніколі ніхто ня быў
Човен гэта труна
У якой пахаваны
Самотныя і вясёлыя дні
Рыбаловаў і вандроўнікаў
І падскоквае човен на хвалях
Спрабуючы ўбачыць чалавека
Але начамі прыходзіць Харон
І перавозіць на другі бераг цені
А пад раніцу зноў прывязвае човен
У цень якога ў сьпякотны дзень
Хаваюцца русалкі
І сьпяваюць сумныя песьні
І злуецца Вадзяны
І колькі ўжо дзён зьбіраецца
Даць вольную чаўну
Але ўсё ніяк не наважыцца
Бо любіць слухаць звон ланцуга
Які напамінае яму звон грошай
Якія калісьці ён меў
 
 
 
 
Гаршчок
На прыпеку стаіць гаршчок
Гаршчок пасыльны
Яго напаўняюць і асьцярожна
Як бомбу
Двума жалезнымі пальцамі
Уносяць у пекла агню
І ў гаршку ўсё закіпае
Ён злуецца і радуецца
І ад гарачыні аж вар’яцее
І вогнікі аблізваюць зь яго пену
І ў рэшце рэшт у гаршку ўсё супакойваецца
Супакойваецца і сам агонь
І гаршчок стаіць сярод вугалёў
Як пан сярод золата
І прыходзіць час і дастаюць гаршчок зь печы
І забіраюць зь яго ўсё
З чым яго пасылалі ў пекла агню
І мыюць яго і шкрабуць
Каб зноў паставіць на прыпек
І стаіць ён на прыпеку чорны як галавешка
І слухае як з хаты па дымаходзе
Уцякае ў неба чад
І ўяўляе сябе гаршчок звонам
Якому крыху не пашанцавала
 
 
 
 
Плот
Плот гэта ахоўнік
Яго паставілі і ён стаіць
І кожны хто праходзіць міма
Стараецца зазірнуць за плот
Бо плот спакушае
І чым большы плот
Тым большая спакуса
Плот гэта драбіна
Па якой спускаюцца ва ўласнае я
Абмяжоўваючы сябе ў прасторы
Але ў плоце заўсёды ёсьць вароты
Як зварот у сьвет
Дзе ёсьць дарога
Якая ўцякае ад платоў
За якія хаваемся мы
І выходзячы з-за плота
Мы імкнемся назад
Плот гэта ашыйнік
На шыі майго жыцьця
 
 
 
 
Сячкарня
На ўтравелым двары сячкарня
Не хаваецца пад страху
Сама наводзіць страх
І кола сячкарні коціцца
Паміж мной і табою
І застаецца на мейсцы
Нібы ўрослае ў зямлю
І нажы іржавеюць
Калі няма саломы
На ўтравелым двары сячкарня
Нібы дваццатае стагодзьдзе
 
 
 
 
Падкова
На дзьвярах пустой канюшні
Дзе даўно жыве рэха
На іржавым цьвіку
Як на сваім шчасьці
Вісіць іржавая падкова
І па начах ёй сьніцца брукаванка
Як Млечны Шлях у невядомасьць
І галасы шчасьлівыя людзей
Што едуць на кірмаш
Нібыта цыганы ў рай
Падкове сьніцца мяккі цёплы туман
За якім усё прапала
Як і сам туман пасьля ўсходу сонца
І ляжала падкова ля кузьні
Як згубленае шчасьце
Як непатрэбнае мінулае
І знайшлі падкову хлапчукі
І прыбілі яе на дзьверы канюшні
Прыбілі як пакаралі
І паляцела б яна ў неба
І ўпала б і прапала б у траве
Але яе трымае цьвік
Як галодны сабака костку
І я праходзячы ля канюшні
І бачачы падкову
Успамінаю і кузьню і коней
І брукаванку і свайго дзеда
І забраў бы я падкову дахаты
Але няма ў мяне той хаты
Адкуль можна ехаць па брукаванцы
Празь цёплы туман на кірмаш
І вісіць на дзьвярах падкова
Як апушчаныя крылы
Расьпятага анёла
 
 
 
 
Калюга
Калюга дачка дарогі і дажджу
Яна лянівая і фанабэрыстая
I часта ўяўляе сябе морам
Ня ведаючы што такое мора
У ёй купаюцца вераб'і
Казычучы яе крыламі
I калюга сьмяецца
Пускаючы ў прыдарожныя травы
Сонечных зайчыкаў
Калюзе пашанцавала
Яна далёка ад вёскі
У якой акрамя людзей ёсьць сьвіньні
Якія ведаюць для чаго існуюць калюгі
Калюга кароткімі летнімі вечарамі
Глядзіць у неба на зоркі
I ёй хочацца быць небам
Па калюзе зрэдку пракочваюцца колы
Расплёскваючы яе на тысячы кропель
Якія набыўшы самастойнасьць
Імкнуцца зноў зьліцца ў калюгу
У адно цэлае
Хоць і бруднае але люстэрка
У якое глядзяцца хмары
Плывучы ў невядомасьць
I несучы ў сабе дождж
I калюга гледзячы на хмары
Сумуе і марыць пра вандроўкі
Ня ведаючы пра тое
Што яна дачка дарогі і дажджу
 
 
 
 
Сон

#1
і быў напачатку сон
і мы ў гэтым сьне былі
як матыль у кокане

 
2

 
сон гэта райскае возера
у якім мы плаваем
не разумеючы
што патанулі
 

3

 
сон гэта туман
празь які мы праходзім
зажмурыўшыся
 

4

 
сон гэта нара
у якую хаваецца маё я
ад мяне самога
 

5

 
сон гэта павуцінка
за якую трымаецца душа
у час сваіх начных вандровак
 

6

 
сон гэта зацьменьне
майго сонца
 

7

 
сон гэта пацалунак сьмерці
за тое што мы ёсьць
 

8

 
і мне сьніцца сон
і я люблю гэты сон
бо ён не паўтараецца
 
1998
 
 
 
 
Парог
Парог першым сустракае
І апошнім у хаце разьвітваецца
Парог гэта мяжа
Якую ахоўваюць дзьверы
Сьмела пераходзяць парог
Толькі тыя каго помніць парог
І хто парог помніць
Парог гэта бераг
Аб які разьбіваюцца
Мае трывогі за бацькоў
І я пераступаючы парог
Вяртаюся ў сваё Запарожжа
Каб пісаць табе лісты
Парог самотны
Ён помніць столькі сустрэч і расстаньняў
Што лежачы на шляху з хаты
Ён часам гатоў стаць сьцяной
Каб ня выпусьціць гаспадара-вандроўніка
Які даўно абівае чужыя парогі
 
 
 
 
Ліхтар
На бэльцы ў вараўні
Вісіць ліхтар
Павукі аплялі яго павутой
Думаючы што ліхтар
Гэта сонца
Якое цяпер аплеценае павутой
Належыць толькі ім
А ліхтар чакае свайго часу
Калі гаспадар здыме яго зь цьвіка
Пратрэ шкло і налье газы
Запаліць кнот
І зьнікне з вараўні цемра
І зьявяцца ў вараўні цені
Але гаспадар заходзячы ў вараўню
Нават і не глядзіць на ліхтар
І толькі ўляцелыя мухі
З крыкам «мой!»
Кідаюцца да ліхтара
Ліхтар злуецца але маўчыць
Верачы што прыйдзе дзень
Зьіржавее цьвік у бэльцы
І зваліцца ліхтар на зямлю
І разаб’ецца
І зойдзе гаспадар у вараўню
І ўбачыць разьбіты ліхтар
І заплача
Але цьвік не іржавее
І вісіць ліхтар забытым палонным сонцам
І радуюцца павукі
Што ліхтар цяпер належыць толькі ім
 
 
 
 
Карані
Карані як вужакі
Зьвязаныя ў адно цэлае хвастамі
Распаўзаюцца ў падземным царстве
Ва ўсе бакі сьвету
У пошуках сэнсу жыцьця
І яны нястомныя
Прагныя і ўпартыя
Іх вымываюць рэкі
Іх разразаюць плугі і лапаты
А яны пабліскваючы на сонцы
Сваімі гнуткімі целамі
Зноў імкнуцца ў цемру зямлі
І чым глыбей распаўзаюцца карані
Тым вышэй дрэва падымае крону
І вецер не паваліць дрэва
І толькі маланка
Закахаўшыся ў дрэва
Загубіць дрэва
Але не карані
Якія маланкай падземнага царства
Дадуць сьвятло новаму дрэву
 
 
 
 
Сякера
На вастрыі сякеры
Жыве сьмерць
І чуецца мне голас дзеда
Не чапай сякеру пасячэсься
Але я сякеру бяру
Бо даўно няма дзеда
І слухаецца мяне сякера
І разьлятаюцца як восы шчэпкі
І падае сухое дрэва
І сякера ў маіх руках цяжэе
І кладу я сякеру
І кажу свайму сыну
Не чапай сякеру пасячэсься
І ляжыць сякера на дрывотні
Як вой на касьцях ворага
Сьвяткуючы сваю перамогу
І ляжыць сякера да пары да часу
І сьпяць у ёй гром і маланка
І хто возьме сякеру
Той і будзе гаспадаром
 
 
 
 
Галавешка
Ад белай бярозы
Пасьля чырвонага агню
Засталася чорная галавешка
І ляжыць галавешка сярод выгарыны
І баіцца яе трава
Помнячы што ёсьць гаспадар агонь
І поўзаюць па ёй мурашкі
Гадаючы адкуль узялася галавешка
Ці гэта тое што засталося ад маланкі
Якая звалілася зь неба
Ці гэта што іншае
Такое чорнае і мёртвае
І прыйдзе час і дождж
Абмые галавешку
І прыйдзе час і трава
Пакрые галавешку
І прыйдзе час і зямля
Забярэ галавешку
А пакуль ляжыць яна
Сярод спалоханай травы
На выгарыне як на падсьцілцы
Чорны сабака
Якога пакінуў гаспадар
Загадаўшы чакаць
І абяцаўшы вярнуцца
А ён яшчэ вернецца
 
 
 
 
Мост
На мост праз раку прыходзяць
Каб убачыць як цячэ час
Каб спазнаць незваротнасьць і немінучасьць
На мост праз раку прыходзяць
Каб утапіцца
Мост трымае рачныя берагі
Нібыта краі зямной расколіны
Не даючы ёй разрасьціся
І разьдзяліць мяне з табой
Мост злучае
Яго берагуць каб вярнуцца
Яго паляць каб застацца
Мост заўсёды самотны
Але ён весела рыпіць
Калі па ім едуць дамоў
Мост помніць усё і ўсіх
І яму ня трэба напамінаць
Што на тым беразе маё дзяцінства
І колькі б я ні ішоў па мосьце
Я ніколі ня траплю назад
Мост кальцавая рыфма
Паміж двума радкамі берагоў
Якія створаны крыніцай
Якія нам чытаць і не перачытаць
Губляючыся ў прозе жыцьця
 
 
 
 
Сьвечка
У сьвечкі мяккі характар
І сьветлая душа
Сьвечка ахвяруе сабой
І згараючы плача
Ад радасьці і суму
Сьвечка гэта нож
Які лязом агню
Разразае цемру
Вызваляючы зь яе мой пакой
У сьвечкі кароткае жыцьцё
Але яго хапае
Каб я палюбіў сьвечку
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2022. Беларусь, Менск.