|
Першы папяровы снег
|
Сёння выпаў першы снег. Белы, як чыстая папера, якая чакае мае вершы. Але мне даўно нічога не пішацца, і я доўгімі лістападаўскімі вечарамі сяджу на кухні, слухаю музыку і п’ю гарбату. Успаміны напаўняюць мне душу светлай самотай па тым, што даўно прайшло і ніколі ўжо не паўторыцца. А як бы хацелася вярнуцца на дваццаць гадоў назад, каб зноў восьмага верасня на сёмым паверсе, як на сёмым небе, інтэрната Літінстытута пачуць крокі Людмілы, якая ідзе да мяне, каб пазнаёміцца са мной як са сваім земляком...
Званок у дзверы перарваў мае мроі, і я, не спяшаючыся, падышоў да дзвярэй. На маё пытанне: «Хто там?» пачулася хрыплаватае: «Адчыні! Гэта я...» Я пазнаў голас мастака Алеся Цвікевіча і, адчыняючы дзверы, адразу пачаў прыкідваць, колькі змагу сёння пазычыць грошай сябру. Алесь, нібы разгадаўшы мае думкі, сказаў: «Мне грошай не трэба. Я праз гадзіну з’язджаю з Беларусі. Не ведаю, ці болей убачымся. Але не ў гэтым справа. Ты памятаеш тую прыгажуню, з якой мы, едучы ў Гурзуф на свята паэзіі Пушкіна, пазнаёміліся ў цягніку?» «Ну і што...» – буркнуў я. «Ды нічога... Проста хачу, каб ты перадаў ёй вось гэта... – Алесь сунуў мне ў рукі невялікі пакунак і дадаў: – Ты ж ведаеш, дзе яна працуе. Абавязкова перадай. І нічога не кажы. Яна ўсё павінна зразумець. А ты бывай. Не памінай ліхам. Можа, калі і напішу табе». «Добра...» – паціскаючы Алесю руку на развітанне, адказаў я.
«Хто там быў?» – са спальні пачуўся голас Людмілы. «Ай! Алесь забягаў. Некуды з’язджае. Зусім, відаць, здурэў...» – адказаў я і пайшоў з пакункам назад на кухню, каб і далей слухаць музыку. На пакунку фламастэрам вялікімі чырвонымі літарамі было напісана: «Цудоўнай і Непаўторнай ад Алеся. На памяць». «Відаць, партрэт яе намаляваў...» – падумалася мне спачатку, але, абмацаўшы пакунак, зразумеў, што там нешта іншае... І я ўспомніў сустрэчу з прыгажуняй, якая з пяцігадовай дачкой выбралася ўпершыню да Чорнага мора, не заўважыў, як з дапамогай нажа, які ляжаў на стале, парваў пакунак і дастаў з яго тоўсты белы сшытак. Прычыніўшы шчыльней дзверы на кухню, я пачаў чытаць:
«Мая Цудоўная і Непаўторная, на вялікі жаль, відаць, нам ніколі ўжо не сустрэцца. Апошнія паўгода я думаў толькі пра Вас. Я мог патэлефанаваць Вам, але я не быў упэўнены, што Вы абрадуецеся майму званку, бо Вы ні разу так і не адказалі на мае эсэмэскі. Я мог зайсці ў краму, дзе Вы працуеце, каб сустрэцца з Вамі, але гэтага я так і не зрабіў, бо не мог і не магу лезці ў Ваша жыццё без Вашай згоды. Я Вас кахаў, і, відаць, кахаю, і буду ўсё жыццё кахаць Вас. Як і чым я жыў апошнія паўгода пасля сустрэчы з Вамі, Вы зможаце, калі захочаце, даведацца з маіх дзённікавых запісаў і вершаў. Я зусім не ведаю, для чаго гэтую пісаніну Вам перадаю, але спадзяюся, што напісанае мной не толькі зацікавіць Вас, але і дапаможа Вам паверыць у тое, што на свеце ёсць Каханне... А я з’язджаю далёка, і, відаць, назаўсёды. Бывайце...
Алесь
1. Цягнік Мінск – Сімферопаль спыніўся. Але не спыніўся час. На вуліцы ішоў крымскі дождж. Ён быў цёплы, як пацалунак Цудоўнай і Непаўторнай у маю шчаку. І я не паспеў нічога сказаць Цудоўнай і Непаўторнай на развітанне і не заўважыў, як Цудоўная і Непаўторная знікла сярод людзей, як сонца сярод аблок.
Ты прыгожая і маладая,
Як вясна, у якой нам не жыць.
Ты з’явілася, ты і знікаеш,
Як у травах знікаюць дажджы,
Каб з’явіцца пад сонцам травою,
Па якой мне з табой не хадзіць,
Як і ты век не станеш маёю,
Бо мяне табе не палюбіць,
Бо прыгожая ты, маладая,
Як вясна, у якой нам не жыць,
Як не жыць таму, што адцвітае,
Колькі б тут ні шапталі дажджы...
2. У Гурзуфе ў пансіянат пасяліўся з Віктарам. За акном шуміць Чорнае мора. Не разумею, чаму яго назвалі Чорным, калі яно бірузовае. Думаю пра Цудоўную і Непаўторную, на нейкі момант забыўшыся, чаго я сюды прыехаў.
Нічога выпадковым не бывае.
І нашая сустрэча ў цягніку
Мяне на сотні год назад вяртае,
Нібы ў старое рэчышча раку
Вяртае час, якому не спыніцца,
Нібы вадзе, што ў вечнасці бруіць,
Дзе сплецены з травою бліскавіцы,
Дзе ты ідзеш па моры бліскавіц,
Каб нам праз сотні год ізноў сустрэцца
У гэтым адзінокім цягніку,
Які грукоча ў рытмах нашых сэрцаў
І, як агонь у залатым пяску,
Цячэ праз свет, дзе ўсё невыпадкова,
Як нашая сустрэча, што прайшла
Праз нас, як праз душу праходзіць слова,
Каб нам у свеце больш было святла...
3. Упершыню купаўся ў моры. Вада сапраўды салёная, як слёзы. Як слёзы анёла. Гляджу на дзяўчат на пляжы, і сярод іх мне бачыцца Цудоўная і Непаўторная. Віктар спрабаваў загаварыць пра Цудоўную і Непаўторную, але я сказаў яму, што Цудоўная і Непаўторная для нас па ўзросце як дачка і таму няма чаго нам пра Яе думаць. Ён і перастаў гаварыць. Спадзяюся, што і думаць...
У маё самотнае жыццё
Ты зайшла, як у ваду начную, –
Асцярожна ідучы, дзіцё
Прад сабою глыбіні не чуе...
Ты не знаеш і не будзеш знаць,
Што цяпер мне болей сумаваць
І глядзець, як у ваду жывую,
Ва ўспаміны, дзе я не сумую,
Дзе хвіліны праз мяне ляцяць,
Нібы зоркі праз смугу начную...
4. Вечарам амаль дзве гадзіны з Віктарам шпацыравалі па набярэжнай. Недзе далёка над морам шугала навальніца. Страшнавата, але прыгожа. Дзе цяпер Цудоўная і Непаўторная? Ці бачыла тыя заранкі, што і я?
Тваё імя ўва мне гучыць, нібы малітва,
Нібы іскрынка ў полі ў прыску нежывым,
Жыве, трымаючы мяне ў жыцці, нібыта
Агонь трымае над сабою вольны дым.
І не магу я ў гэтым, грэшны, не прызнацца,
Бо ты адна, як і само жыццё адно,
Дзе нам з табою выпала на міг спаткацца,
Нібыта выпіць разам, як агонь, віно,
Што асвяціла мне душу, нібы ў пустыні
Прайшлі жывыя, хоць самотныя, дажджы,
І ўжо, як волава ў вадзе, твой вобраз стыне
Ўва мне і застаецца сонечна ў душы...
5. Прачнуўся рана, яшчэ не было шасці. Сонца, нібыта ўцёкшы з турэцкага палону, хутка ўздымалася ў неба. Як было б хораша цяпер з Цудоўнай і Непаўторнай і Яе дачушкай стаяць на беразе мора, слухаць, як б’юцца хвалі аб бераг... Але я стаю з Віктарам. Ён баіцца ісці ў ваду. Яму холадна. А мне цёпла. І мне, здаецца, цёпла ад таго, што я думаю пра Цудоўную і Непаўторную.
Нібы кветку прыгожую з вазы,
Без ніякай шкадобы, адразу
Трэба выкінуць мне з галавы
Вобраз ваш спакушальнажывы,
Каб ізноў адзінотай труціцца
І вяртацца дамоў, бы ў турму,
Дзе на зорку Венеру дзівіцца
І шаптаць, што без вас я памру...
6. На свята паэзіі Пушкіна з Беларусі запрошаны два чалавекі. Мы, у адрозненне ад украінцаў і расіян, упершыню прыехалі на такое мерапрыемства і таму адчуваем сябе як чужынцы. Віктару не падабаецца наша кіраўніца, якая ўчора, сказаўшы, што аддадуць нам грошы за білеты сёння, раніцай з намі нават не прывіталася, нібыта мы яе нечым пакрыўдзілі. А я задаволены ўсім. І мяне як мастака больш цікавяць краявіды, чым нашы новыя знаёмыя, якія думаюць, што яны такія вялікія пушкіназнаўцы і калі іх не будзе, то паэзія Пушкіна знікне, як знікае туман над морам, калі ўзыходзіць сонца.
...А мне пра вас не думаць немагчыма,
Бо вы, як гэты дзень, перад вачыма,
Прыгожая, таемная, зямная.
І як мне жыць далей – душа не знае
І знаць не хоча, бо перад вачыма
Маё жыццё, а вечнасць – за плячыма,
Дзе мы ішлі, каб тут на міг спаткацца,
Каб, нібы хлапчуку, мне закахацца
У вас, цудоўную і незямную,
Самотную, вясёлую, чужую,
Як гэты дзень, дзе я адзін сумую
І думаю, як пра выратаванне,
Пра немагчымасць узаемнага кахання...
7. З Віктарам перад абедам хадзілі купацца. Ён мне прачытаў новы верш пра каханне. На маё пытанне: «Пра каго гэта?» ён адказаў: «Не ведаю...» Я думаю, што не пра Цудоўную і Непаўторную... Хаця, хто іх ведае, гэтых паэтаў...
Можа, я вас прыдумаў, прысніў.
Нібы верш, нібы ноч, запаліў
І цяпер не магу патушыць
Гэты сумны агонь у душы,
Што гарыць, вас адну асвятляе
І мяне, як анёл, уздымае
Аж да зор, каб мне бачна было,
Што ўсё пройдзе, як колісь прайшло,
Што павінна прыйсці і прайсці
Праз душу, як агонь па лісці,
Па зжаўцелай за лета траве
І спыніцца, як крыж на царкве,
На які аднаму мне маліцца,
Каб прад вамі самотна спыніцца
І вярнуцца ў жыццё да сябе...
8. Пасля канферэнцыі, у якой мы не ўдзельнічалі, да нас падышоў пушкініст з Кіева. Цікавы чалавек. Скардзіўся, што музей, у якім ён працуе, нікому сёння не патрэбны і наогул яго хочуць выгнаць з працы. Сюды ён прыехаў, каб крыху развеяцца, бо нядаўна развёўся з жонкай. Прапаноўваў выпіць. Я адмовіўся, а Віктар пайшоў. Цяпер сяджу на балконе. Зрабіў алоўкам некалькі замалёвак. Маляваць няма жадання. Пішу вершы для Цудоўнай і Непаўторнай.
Я не магу шчаслівай вас зрабіць.
Ну а няшчаснай зробяць вас другія,
Бо я люблю вас, як магу любіць,
Але не так, як віны піць сухія
Любіў, не знаючы ў любові меры...
Вы прада мной не адчыняйце дзверы,
Як мне адкрылі светлую душу,
Якой, як нам у спёку шум дажджу,
Патрэбны слоў ласкавых пераліў.
Я вас люблю... Я вас даўно любіў...
9. І сапраўды, я даўно любіў Цудоўную і Непаўторную. Але чаму Цудоўная і Непаўторная нарадзілася пасля мяне толькі праз дваццаць два гады?
Паміж намі гады, як сцяна.
Не адзін я, і ты не адна.
Паміж намі жыццё, як вайна,
Праз якую не ўсім перайсці.
Вецер плача ў кляновым лісці,
Нібы ў золаце дзён, што прайшлі,
Дзе чужымі з табой мы былі.
Вецер плача, як плача душа.
Паміж намі гады, як мяжа.
Паміж намі душа...
10. Віктар вярнуўся п’яны. Доўга мне гаварыў пра дружбу народаў і літаратур. Я не слухаў. Я думаў пра Цудоўную і Непаўторную.
Забыць цябе і жыць далей, як жыў,
Нібыта ўсё прыснілася ў дажджы,
З якога мы ўцякалі да святла.
І ты сама, нібы святло, была.
І я, на міг сустрэўшыся з табой,
Ажыў душой, нібы трава вясной.
Цяпер ізноў адзін, нібы палын,
Што на пажарышчы расце адзін...
Забудзь мяне, і век не ўспамінай,
І гэты верш агню, як сум, аддай,
І ён згарыць, нібыта я згару.
«Забудзь мяне...» – я ўсё ж не паўтару,
Бо я хачу, каб ты заўжды была,
Як нашае імкненне да святла...
11. Прачнуўся рана. Разбудзіў Віктара. На беразе мора сустрэлі паэтку Машу з Харкава. Дакладней, сама яна з Масквы, а выйшла замуж за харкаўчаніна. Віктар надакучыў мне са сваёй беларускай мовай, бо і тут, у Гурзуфе, амаль з усімі гаворыць, як дома. Я разумею, чаму ўкраінцы гавораць па-свойму ў Крыме, а Віктара – не разумею. Ён сваёй мовай напалохаў Машу, якой ён, відаць, напачатку прыглянуўся.
Бывай, абуджаная сэрцам, дарагая...
Аркадзь Куляшоў
Бывай, пакінутая ў сэрцы, дарагая.
Ніколі болей разам нам не быць з табой.
У нашым Храме наша свечка дагарае,
І не запалім болей свечкі мы другой.
І будзеш ты шчаслівай, мне ж не ведаць шчасця,
Бо я адзін, як нашае сустрэчы дзень
Адзін, і дзень той анікому ў нас не ўкрасці,
Бо ён прайшоў, нібыта сонца па вадзе,
Па нашым часе і ў маім застаўся сэрцы,
І разумею добра, разумею я,
Што мне ўспамінамі да смерці грэцца
І светла шкадаваць: «Ты не мая...»
12. Заходзіла Маша з Харкава. Прынесла мне сваю кніжку. Пачытаў яе вершы. Нешта ёсць, але вельмі слабае. У нас такіх паэтаў многа, і яны на святы паэзіі не трапляюць.
Ты па беразе Чорнага мора,
Як па райскай сцяжыне, ідзеш
І не помніш самотнага ўчора,
Нібы лёду на цёплай вадзе.
Ты цяпер закаханы, шчаслівы,
І не чайка ляціць над табой,
А анёлак з галінкай алівы
Над тваёю крыляе душой.
І ўсё ж пройдзеш і гэту сцяжыну,
І ў самоту патрапіш ізноў,
І прыгожую ўспомніш дзяўчыну,
Як малітву, якая без слоў.
І заплачаш адзін каля мора,
І падставіш пад вецер свой твар,
І збаішся вярнуцца ва ўчора,
Бы збаішся прайсці праз пажар...
13. У запісной кніжцы наткнуўся на нумар тэлефона Цудоўнай і Непаўторнай. Хацеў пазваніць, але няма як, бо ўвесь час побач са мной Віктар. Грошай за білеты нам яшчэ не аддалі. Наша кіраўніца і сёння на нас асаблівай увагі не звяртала. Чаго мы сюды прыехалі? У моры купацца?
Баюся да цябе зноў пазваніць,
Нібыта неба над табой разбіць
Баюся словам, што не ад душы.
Мая ж душа, нібыта на крыжы
Сцяжын расстайных, незямных сцяжын,
Дзе зоркі навакол – сівы палын,
Які зрабіўся ў небе залатым.
Баюся пазваніць, нібы чужым
Назваць сябе і ад цябе пачуць,
Што я зусім чужы і анічуць
Табе не шкода, што самотна мне...
Вякі прайшлі. І гэта ўсё міне,
І я табе, магчыма, пазваню,
Нібыта выйду да вады з агню...
14. Нам прапанавалі выступіць у бібліятэцы. Мы абрадаваліся, што ёсць магчымасць сустрэцца з людзьмі. Праз нейкі час сустрэчу адмянілі, бо адпачываючыя паехалі некуды на экскурсію і вернуцца позна вечарам. Бадзяемся па Гурзуфе. Пазнаёміліся з украінскімі паэтамі. Жартаўнікі. Напачатку іх жарты падымалі настрой, але праз пару гадзін іх жартачкі абрыдлі. Заўтра едзем у Ялту... Як там Цудоўная і Непаўторная?..
Я ведаю, што ты цяпер адна...
Нібы агонь анёльскага віна,
Адна ўначы, як і віно ў сасудзе,
Якое ёсць, якога больш не будзе,
Нібы цябе, спакуснай і святой,
Ніколі ўжо не будзе прада мной,
Бо я чужы, як гэты свет чужы,
Дзе белы снег і шэрыя дажджы
Нам не даюць сустрэцца, бо ці трэба
Мне на цябе маліцца, як на неба,
Дзе Бог жыве адзін, як ты адна
Цяпер каля анёльскага акна,
Куды гляджу, але цябе не бачу...
Не плачу я, каханая, не плачу,
А п’ю віно, нібы цябе цалую –
Прыгожую, далёкую, чужую...
15. Учора перад сном Віктар прынёс пару пляшак крымскага партвейну. Угаварыў выпіць. Цяпер галава баліць. Перад снеданнем схадзілі да мора. Пастаялі. Нашых пушкіністаў не відаць. Упершыню задумаўся пра свой узрост. Сорак шэсць гадоў! Якое тут можа быць каханне! Ды не, закахаўся. Цяпер пакутую. Адно добра: няма праблемы, чым заняць мазгі, бо думаю толькі пра Цудоўную і Непаўторную.
На душы адзінока і слёзна.
Мы з табою сустрэліся позна,
І нічога цяпер не змяніць,
Як згарэлае больш не паліць
І не грэцца ля шэрага дыму.
Пройдуць леты і доўгія зімы,
І адыдзе ў нябыт, што было,
Але вершаў самотных святло
Застанецца, як неба над намі.
І ты ўбачыш маімі вачамі
Наша сёння, дзе ты маладая,
Крыху грэшная, крыху святая.
І ты ўбачыш, што я закаханы,
І нічога ўжо нам не змяніць,
Як з жыцця нам не выкінуць ранак,
Дзе ўжо нам аніколі не быць,
І таму адзінока і слёзна
У мяне аднаго на душы.
«Мы з табою сустрэліся позна...»
Не кажы...
Не кажы...
Не кажы...
16. З Гурзуфа ў Ялту заехалі, здаецца, за паўгадзіны. Прыгажосць навокал! Як вярнуся, буду маляваць, маляваць і яшчэ раз маляваць, як вучыў папуасаў МіклухаМаклай! Нашу групу пушкіністаў адразу павезлі на могілкі, дзе пахаваны Максім Багдановіч. Помнік сціплы, але паэтычны, і адразу ўзгадаліся радкі: «І тчэ, забыўшыся, рука, заміж персідскага узора, цвяток радзімы васілька...» І, як Максім думаў пра Вераніку, я думаў пра Цудоўную і Непаўторную.
Ты не звоніш, нібыта цябе больш няма,
А магчыма, цябе і зусім не было,
Бо навокал, як Белае мора, зіма,
У якой я тваё не знаходжу святло,
Толькі снег, што пад сонцам растане вясной
І сцячэ ў небыццё, нібы слёзы мае,
Бо не хочаш ты болей сустрэцца са мной
У жыцці, што прад намі, як снег, растае
І штохвілі, навек раздзяляючы нас,
Размывае шляхі, што між намі былі.
І хачу я спыніць і вярнуць назад час,
Дзе мы разам з табою, нібы жураўлі,
Што ўцякаюць цяпер з нашай ранняй зімы
І над светам збялелым самотна крычаць,
Што ніколі ўжо болей не ўбачымся мы,
Як спачатку жыццё нам цяпер не пачаць,
І таму ты не звоніш, нібы больш няма
І не будзе цябе, як нібы й не было,
Тут, дзе вокал, як Белае мора, зіма,
Дзе, як востраў, тваё я шукаю святло...
17. Пасля ўскладання кветак да помніка Лесі Украінцы Віктар знік. Усе захваляваліся, але я супакоіў, сказаўшы, што ў яго ў Ялце жыве сябар і ён у Гурзуф вернецца сам. Мы амаль да абеду бадзяліся па горадзе. Я стаміўся і, пакуль не паехалі назад, шкадаваў, што не пайшоў з Віктарам. З аўтобуса, гледзячы на пляж, амаль у кожнай маладой і прыгожай жанчыне бачыў Цудоўную і Непаўторную...
З табой развітаўся, нібыта памёр,
Нібы затушыў адзінокі касцёр,
Што светла гарэў і мой шлях асвятляў.
Матыль праляцеў, як да шчасця білет.
Стаю ля акна і гляджу ў белы свет,
Дзе я прад табой, як прад сонцам зямля.
І нам не сустрэцца ніколі з табой,
І мне зноў труціцца сусветнай журбой,
І вершы табе, як малітвы, шаптаць.
І пройдуць гады, я самотна памру,
Нібыта касцёр ля дарогі, згару...
Табе не заплакаць і губ не кусаць.
18. На вячэру Віктар не вярнуўся. Я адзін да дзесяці гадзін вечара бадзяўся па набярэжнай. Такіх прыгожых, як Цудоўная і Непаўторная, не сустракаў.
Ты з кожным днём усё далей, далей
У невядомасці зямной знікаеш,
Як той адзін наш светлы дзень, але
Не знаю я зусім, і ты не знаеш,
Якім жа будзе заўтра ў нас з табой
Пад гэтым небам, вечна адзінокім,
Дзе я, даўно атручаны журбой,
Гляджу на белыя як снег аблокі,
Сярод якіх штоміг знікаеш ты,
Нібы маё жыццё штоміг знікае.
Заходзіць сонца, як гараць масты
Між намі, дарагая...
19. Забіраючы на вахце ключ ад свайго пакоя, убачыў запіску: «Алесь, зайдзіце ў нумар 43. Бухгалтар». Было позна, але пайшоў. Разбудзіў бухгалтарку, невысокую, даволі прывабную, маіх гадоў жанчыну. Атрымаў на сябе і Віктара цэлую тысячу грыўнаў. Павесялела на душы. Калі ішоў да сябе ў пакой, падумаў: «А можа, трэба было запрасіць бухгалтарку на кубачак кавы...» Але не вярнуўся і не запрасіў...
...А я не патрэбен нікому, нікому,
Бо я не патрэбен больш сёння табе,
І ўжо для чаго мне вяртацца дадому,
І жыць там у вечна праклятай журбе,
І думаць, што я не патрэбен нікому,
Як попел, які на пажарышчы спіць.
Іду без дарогі, і мне невядома,
Куды я прыйду, што там буду рабіць
Ізноў без цябе, як без веры у Бога,
Без сонца, без ветру, без чыстай вады.
І мне без цябе, як канава, дарога,
Ды сёння пра гэта не ведаеш ты,
І ведаць не трэба, і ведаць не варта,
Бо я не патрэбен нікому даўно.
Адно прагуляць засталося мне ў карты
Свой дом, ну а вершы шпурнуць у акно.
20. Толькі сабраўся спаць, як вярнуўся з Ялты Віктар. Крыху п’яны і нейкі разгублены. На маё: «Што здарылася?» адказаў: «Застаўся без грошай...» І расказаў мне Віктар, як ён пасля сустрэчы з сябрам прысеў у нейкай піўнушцы папіць піва. П’е піва, курыць. І на табе, да яго падыходзіць гадоў трыццаці жанчына ў зялёным капелюшы і просіць прыкурыць. Віктар адразу ж прапанаваў ёй сесці. Разгаварыліся. Новая знаёмая – Каця – аказалася паэткай, якая жыве ў Ялце, але нікога з мясцовых паэтаў не ведае. Віктар, расчулены такой сустрэчай, купіў піва і жанчыне. Сядзелі даўгавата, і калі Каця праводзіла Віктара на маршрутку, ён заўважыў, што свой кашалёк з грашыма забыўся ў піўной. І толькі дзякуючы Каці Віктар вярнуўся ў Гурзуф...
«Каця да нас прыедзе... Ты ўбачыш, што яна наш чалавек... Шкада, што ў мяне грошай зусім няма... Каця прыгожая, харошая... Яна прыедзе...» – бубнеў мой сябра, пакуль не заснуў. А я думаў пра Цудоўную і Непаўторную...
Гэты свет непаўторны, як ты
Непаўторная і маладая,
Як у кветках вясною сады,
Дзе лятае пчала залатая,
Адзінокая і маладая.
Я табе гэты верш прысвяціў,
Нібы ў Храме, дзе нам не сустрэцца,
Свечку светлую зноў запаліў
Ад свайго неспакойнага сэрца,
Каб нам некалі ўсё-ткі сустрэцца.
Гэты свет непаўторны, як мы
Непаўторныя і несвятыя.
Хоць і я ўжо ва ўладзе зімы,
Але веру ў хвіліны я тыя,
Дзе мы родныя і маладыя,
Нібы пчолы вясной залатыя...
21. Колькі было радасці ў Віктара, калі я раніцай яму аддаў грошы за білеты! Але, успомніўшы пра Кацю, мой сябра задумаўся: «Як нам Кацю правесці на банкет? Адразу скажуць, што гэтыя ціхоні беларусы з дзеўкамі прыехалі гуляць, а не справамі займацца!» Крыху паразважаўшы, што рабіць з Кацяй, калі яна прыедзе да нас, мы вырашылі: «Што будзе – тое будзе!»
Вось бы да мяне прыехала Цудоўная і Непаўторная, але Цудоўная і Непаўторная нават і не ведае, што выпадковы знаёмы які ўжо дзень думае пра Яе і піша вершы, прысвечаныя Ёй...
Няўжо мне болей з вамі не сустрэцца
І побач жыць, не знаючы, што вы
Ішлі ў касцёл, як я ішоў з царквы,
Дзе плакала без вас самотна сэрца...
Няўжо мне болей з вамі не сустрэцца?
Прывыкну да свайго жыцця, як да атруты,
І буду вас успамінаць адну,
Нібы вяртацца ў райскую вясну,
Дзе вы адна і вамі я пачуты...
Прывыкну да свайго жыцця, як да атруты.
І пройдзе час, і я пра вас забуду,
Як пра мяне забудзецеся вы,
З касцёла ідучы, я ж да царквы
Ісці, пра вас не думаючы, буду,
Бо пройдзе час, і я пра вас забуду...
Але няўжо мне болей з вамі не сустрэцца?..
Баліць душа, і плача сэрца...
22. Ідзём па набярэжнай, любуемся морам. І раптам да нас падбягае наша кіраўніца: «Мы вас даўно шукаем! Вам праз дзесяць хвілін трэба выступаць каля Музея Пушкіна!» «Няўжо? А мы думалі, што мы нікому тут не патрэбныя...» – сказаў Віктар. Выступілі добра. Віктар гаварыў па-беларуску, і да яго пасля выступлення падыходзілі людзі і дзякавалі за беларускую мову і асабліва за слова «сябры».
Ад сусветнай журбы і ў сусветнай журбе
Я прыдумаў цябе, я прыдумаў цябе,
І цяпер без цябе я ў сусветнай журбе.
Як у вечнай пустыні вандроўнік ваду,
Я шукаю цябе, да цябе я іду
І цябе не знаходжу на гэтай зямлі,
Дзе мы ўсё-ткі з табой цэлы дзень прабылі
Не ў сусветнай журбе, не ў сусветнай журбе
Мы прыдумалі свет, дзе не жыць без цябе,
Як табе – без мяне, бо прыдумалі мы
І стварылі вясну сярод нашай зімы,
Што ў сусветнай журбе, дзе ў сусветнай журбе
Ты не знойдзеш мяне, не знайду я цябе...
23. Можа, і сапраўды я прыдумаў Цудоўную і Непаўторную і мы з Віктарам не ехалі ў цягніку Мінск –Сімферопаль, а ўсё жыццё жылі і жывём у Гурзуфе, дзе пальмы і малпы. Каля помніка Пушкіну паэты з усяго Крыма (чалавек сорак) чыталі вершы. Віктар слухаў і пляваўся. Графаманія! Нам слова не далі, і слава Богу, бо ці зразумеў бы хто ў гэтым вершаваным марафоне нашу беларускамоўную паэзію.
А ты не хочаш гаварыць са мной,
Нібы ваду не хочаш даць жывую.
Зноў без цябе, як у турме, сумую,
У небыццё сплываючы з вадой,
Што падае са стрэх у час дажджу
І мне, балюча трапіўшы ў душу,
Напамінае, што ідуць гады
І я даўно, даўно не малады,
Як гэтыя самотныя дамы,
Дзе мы жывём, дзе паміраем мы,
Дзе ты не хочаш гаварыць са мной,
Нібы вады не хочаш даць жывой.
І я памру, і ты не будзеш знаць,
І знаць не трэба, бо маё жыццё,
Як пад нагамі восенню лісцё,
Якому ўжо ніколі не лятаць...
24. Абедалі ў сталовай санаторыя, дзе раней адпачывалі генералы. Шыкоўна. Мы елі і пілі, а на скрыпцы іграла жанчына, і нам даводзілася час ад часу крычаць ёй «брава».
Я дзякую за тое, што ты ёсць. Была...
О, колькі ў словах гэтых сумнага святла!
Яно як кроў, якая ў нас, як час, цячэ,
Яно як слёзы, што ў анёла на шчацэ,
Які так горка плача, бо я горка плачу
І не таму, што анічога я не значу
Для маладой цябе і, як святло, прыгожай,
А плачу, бо з табой сустрэцца мы не зможам
І я табе адной ніколі не змагу сказаць:
«О, дай вам Бог каханай быць і век кахаць!»
25. На тэрыторыі санаторыя ў пяцідзесяці метрах ад помніка Пушкіну на вялікай меднай лаве сядзіць вялікі меднабедны Ленін. Убачыўшы «важдзя», Віктар залез да яго на лаву і папрасіў мяне зрабіць пару здымкаў. Потым злазіў і я да «важдзя». Лава гарачая, як патэльня. Чуць уседзеў. Пабадзяўшыся па парку, а часу да нашага выступлення перад адпачываючымі было яшчэ даволі шмат, мы пайшлі на набярэжную, пілі піва і глядзелі на мора ў бок Турцыі. Можа, Віктар і бачыў у моры сярод белага снегу чаек чарнамазых туркаў і турчанак, а я бачыў толькі Цудоўную і Непаўторную...
Спалі мае вершы, забудзь пра мяне,
І я пра цябе, як пра вечнасць, забуду.
І буду шукаць асалоду ў віне,
А можа, нічога шукаць і не буду,
Бо попел ад вершаў маіх прыляціць
І вочы засыпле мае агнявыя.
О, як жа душа ў мяне сёння баліць!
Баліць, нібы раны баляць нажавыя.
І вершы спаліўшы, мне спаліш душу,
І мне без душы адысці ў небыццё,
Бо лепей памерці, пажыць не прашу,
Чым жыць без цябе, без цябе – не жыццё.
27. Адпачываючыя сустрэлі нашых паэтаў-пушкіністаў цудоўна. Праўда, ніхто пра Пушкіна нічога не чытаў. Усе казалі, што любяць яго паэзію і спадзяюцца, што і ў наступным годзе прыедуць на свята ў Гурзуф. Віктару зноў дзякавалі за слова «сябры». Думаю, што ў беларускамоўных вершах адпачываючыя і зразумелі толькі гэтае слова... А ці зразумее Цудоўная і Непаўторная тое, што я пішу?..
Прабач ты мне, што я цябе кахаю
І жыць табе спакойна не даю.
І што рабіць далей – я сам не знаю,
Бо вецер мне ў душу прынёс маю
Агонь, які гарыць і не згарае,
Нібыта інквізіцыі касцёр,
Які на сотні год назад вяртае
Мяне, і я не бачу ў небе зор
З-за дыму ад кастроў, дзе мы з табою
Хаваемся, не знаючы, што мы
Праз сотні год сустрэнемся вясною,
Уцёкшы з тлуму смела, як з турмы...
Прабач ты мне, што я цябе кахаю
І ведаю, што мне з табой не быць.
І як нам жыць далей – не знаю,
Але я добра знаю – трэба жыць!
І пройдзе ўсё, нібы згарыць былое,
Дзе згасне інквізіцыі касцёр.
І нам успомніць лета маладое,
Калі глядзелі мы на россып зор,
На россыпы чырвоных яркіх макаў
Каля дарог, што, звёўшы, развялі,
Дзе маладзік ляцеў услед і плакаў
Аб тым, што разам мала мы былі...
28. Пасля выступлення ўкраінцы паехалі да сябе ў Львоў. І нам стала сумнавата без іх жарцікаў...
Нярэдка гаворым: «Адзін я памру!»
Але сустракаем ізноўку зару
Адны і сумуем, смяёмся, клянём,
Жыццё замяняючы горкім віном,
Нібыта ад гэтага будзе лягчэй
Адзінай, якая не сходзіць з вачэй,
Якая ў душы, як у клетцы, жыве,
Якая дамоў цябе не пазаве,
Бо ты адзінокі і хочаш ім быць,
Каб плакаць, смяяцца і зноў гаварыць,
Нібыта маліцца: «Адзін я памру...»
Каб потым, сустрэўшы ізноўку зару,
Сустрэчы з адзінай чакаць і шукаць
І думаць, што ты толькі можаш кахаць
Пакутна, самотна, да крыку вачэй,
Нібыта ад гэтага будзе лягчэй
Табе і адзінай, якая кахае,
Якая пра гэта яшчэ і не знае...
29. Да нас падыходзіла наша кіраўніца і дзякавала за выступленні. А што яна думала! Мы ўсё можам! Мы ж беларусы! Праз два дні вяртаемся дамоў. Не хочацца вяртацца, як раней не хацелася ехаць у Гурзуф. Як было б выдатна, калі б і назад у адным купэ мы ехалі з Цудоўнай і Непаўторнай. Нават лепей было б, каб толькі я з Цудоўнай і Непаўторнай...
Не палюбіш ты вершаў самотных.
Яшчэ болей самоты ад іх.
Я ж хацеў, каб хоць крыху стаць родным
Для цябе – не навек, хоць на міг,
Калі ты дыхаць вершамі будзеш,
Як вясною, што ў сэрцы маім.
Ты ніколі мяне не забудзеш,
Як ніколі не быць нам дваім.
Я цябе не забуду ніколі,
Бо ты ў вершах маіх, нібы кроў.
Не смяюся, не плачу ад болю,
І смяюся, і плачу ізноў...
30. З Віктарам хадзіў купляць віно на падарунак сябрам. Толькі прыйшлі да сябе ў пакой, як Віктар прапанаваў выпіць. Выпілі. Успомнілі Цудоўную і Непаўторную. Я ледзьве ўстрымаўся, каб не прачытаць паэту свае вершы, якія прысвяціў Цудоўнай і Непаўторнай...
Ну хто я для цябе? Ніхто... Чужы...
І вершы гэтыя – святла крыжы,
Пад імі я схаваў свае імкненні,
Надзеі, мары, веру і натхненне,
І гэта ўсё ці разумееш ты –
Не знаю, бо між нас, як лёд, гады,
І я па лёдзе да цябе іду,
Глытаю вецер – вечнасці ваду,
Каб запытаць: «Ну хто я для цябе?»
І не пачуць нічога, бо ў журбе
І я, і ты, і свет, дзе я чужы,
Дзе травы, як зялёныя дажджы,
Што ў неба ад зямлі цяпер ідуць
І нам з табой сустрэцца не даюць,
Каб я ў цябе нічога не спытаў,
Каб я ля вершаў, як высокіх траў,
Самотна жыў, самотна паміраў...
31. Нарэшце з намі ўсе вітаюцца. Нават паэты з Масквы. Віктар зноў некуды пайшоў, нічога не сказаўшы мне. А я хадзіў на экскурсію ў Музей Чэхава. Дырэктар музея – з сівой барадой мужчына – мяне ўразіў сваім тэмпераментным расказам пра пісьменніка. Я падзякаваў яму за экскурсію, а ён, пачуўшы маю гаворку, сказаў: «А вы, відаць, з Беларусі?..» «Так, з Мінска...» – адказаў я. На жаль, не атрымалася з дырэктарам пагаварыць болей, бо нас паклікалі частавацца віном. Потым я доўга сядзеў на чэхаўскім пляжы і глядзеў на мора. Час ад часу азіраўся, бо мне здавалася, што да мяне зза вялізарных камянёў ідзе Цудоўная і Непаўторная...
Ну вось і ўсё... Больш вам не напішу нічога,
Нібы пяску не адшукаю залатога
У рэчцы часу, што цяпер прад мной віруе.
«Ну вось і ўсё... Жыві, як хочаш жыць у свеце!» –
Мне ўслед крычыць, нібы душа самоты, вецер.
«Ну вось і ўсё...» – сабе спакойна паўтару я.
І пагляджу ў нябёсы і нябёс не ўбачу
І ўспомню зноў пра вас, па вас заплачу,
Але мне слёзы не памогуць анічога.
Ну вось і ўсё... Прад мною час ракой віруе,
І больш цяпер нічога вам не напішу я,
Нібы агню не адшукаю залатога...
32. Сёння ў нас святочная развітальная вячэра. Ідучы ў нумар, даведаўся ад суседа, што Віктара і мяне шукала маладая прыгожая дзяўчына ў капелюшы. Адразу падумаў пра Цудоўную і Непаўторную. Але чаму шукала і Віктара? Можа, ён Цудоўнай і Непаўторнай спадабаўся больш? Хаця ўсё зразумела – ён жа паэт, а я проста мастак, якога ніхто не ведае. Прыйшоў Віктар. Пра тое, што нас шукала дзяўчына ў капелюшы, я не сказаў. Крыху прыбраўшыся, пайшлі ў сталовую. Шкадуем, што заўтра трэба ад’язджаць дамоў, і раптам Віктар спыняецца, нібы наткнуўшыся на сцяну: «Каця прыйшла...» На лавачцы перад уваходам у сталовую сядзела маладая і вельмі сімпатычная жанчына ў зялёным капелюшы і піла з рудой пластыкавай пляшкі піва. Віктар пазнаёміў нас і пачаў тлумачыць Каці, чаму мы не можам узяць яе з сабой на банкет. «А я ўжо там была, і мяне добра сустрэлі вашы сябры. Калі ж вы не хочаце, каб я была з вамі, я паеду назад у Ялту, у мяне праз паўгадзіны маршрутка. Вазьміце вершы, якія вы прасілі, каб я перапісала...» – спакойна прамовіла Каця і дастала з кішэні джынсаў тонкі школьны сшытак. Віктар узяў вершы, запісаў адрас паэткі і папрасіў прабачэння, што так недарэчна атрымалася. Мы развіталіся. Мне было вельмі шкада, што Каця столькі часу патраціла на нас і паехала дамоў, відаць, без усялякай надзеі, што яшчэ сустрэнемся.
Цяпер я зноў між небам і табою.
Яно зноў кліча, ну а ты – маўчыш.
Маё жыццё журботай незямною
Прыбіта на акна счарнелы крыж,
Які не бачыш ты, бо ты далёка,
Як тое, што ў жыцці даўно прайшло
І адплыло ў былое на аблоках,
Патухла, як анёльскае святло,
Якое нашы душы асвятляла,
Каб сёння мне між небам і табой
Твайго святла да крыку не хапала
І неба поўніла мяне журбой...
33. Святочны банкет быў цудоўны. За сталом мы абменьваліся адрасамі і тэлефонамі. У пушкіністаў прыгожыя візітоўкі, а ў нас сшытак з вершамі Каці. Віктар шматаў сшытак не шкадуючы, а я час ад часу напамінаў яму: «Ты ж вершы не парві!»
Мае вершы ратуюць мяне
Ад спакусы пайсці ў небыццё.
Я ратунку не знаю ў віне,
Ад віна не лягчэе жыццё.
І табе я ізноў пазваню,
Каб табе пра каханне сказаць,
Бы напіцца начнога агню,
Загарэцца і попелам стаць
На хвіліну, пакуль ты маўчыш,
На хвіліну, пакуль я маўчу...
Намалюю на воблаку крыж
І да крыжа душой палячу.
Ды зноў вершы ўратуюць мяне,
Бо ты ў вершах, як воля, мая.
Я ратунку не знаю ў віне,
Як цябе шчэ не ведаю я...
34. Гадзін у дзесяць на банкеце пачаліся танцы. Віктар адразу запрасіў суседку. Я ж не думаў танцаваць, бо добра не ўмею, ды і настрой быў не вельмі вясёлы. Сядзеў даўгавата, і раптам падышла бухгалтарка і, нахіліўшыся да мяне, сказала: «Я вам выпішу штраф, калі не будзеце танцаваць...» На мяне гэта не падзейнічала, і я наліў для храбрасці гарэлкі. Выпіў. А танцаваць не хочацца. Выпіў яшчэ. Усё роўна танцаваць не хачу. І тады я вырашыў схадзіць да сябе ў нумар і пераапрануцца. Не паспеў адысці ад танцуючых, як мяне пад руку падхапіла наша кіраўніца: «Правядзіце мяне ў нумар...» Ну, думаю, дасядзеўся танцор. Але толькі мы выйшлі на вуліцу, як да нас загаварылі знаёмыя пушкіністы, якія сядзелі на лаўцы, і я скарыстаў момант, каб уцячы да сябе ў нумар.
...Мне хочацца, каб ты ўсё ж зразумела,
Што вершы я не проста так пішу
Цяпер табе: каб неба пасвятлела
Панад табой і асвятліў душу
Табе і гэты дзень, што прад табою,
І шум дажджу, што праплыве ўначы
І спыніцца касцёлам і царквою,
Што ў цемнаце, як ад нябёс ключы.
І не бяда, калі не зразумела,
Чаму, за што цябе я палюбіў.
Галоўнае, каб ты любіць хацела,
І не мяне, а свет, які нам Бог стварыў...
35. Пераапрануўшыся, вярнуўся на танцы. Хацеў зноў сесці за стол, але Віктар пацягнуў мяне танцаваць. Танцаваў з бухгалтаркай. Потым з нашай кіраўніцай. Танцаваў з імі неахвотна, бо за нашым сталом сядзела студэнтка Насця з Сімферопаля, якая дапамагала арганізатарам свята. Яна нечым нагадвала мне Цудоўную і Непаўторную. Дзяўчына, як і я, амаль не танцавала. І мне захацелася яе запрасіць на танец. Пакуль я думаў і піў гарэлку для смеласці, яе запрасіў нейкі незнаёмы каўказец, якому было гадоў пад пяцьдзесят. Потым ён зноў запрасіў студэнтку, потым зноў. Я так і не патанцаваў з дзяўчынай, якая была вельмі падобная на Цудоўную і Непаўторную.
У Вашым голасе квітнеюць астры...
Леанід Дранько-Майсюк
А ў вашым голасе жывуць анёлы,
Нібыта ў небе, што цяпер над намі.
Я голас чую ваш – і я вясёлы,
І ў гэтым свеце я нібыта ў Храме,
І жыць мне хочацца. І жыць мне светла,
І што мне сумны дождж і шэры снег –
Мне ў вашым голасе квітнее лета,
Дзе матылі, нібы анёльскі смех.
І я іду, не знаючы дарогі,
На голас ваш, каб з вамі гаварыць,
Каб радасці ўсе вашы і трывогі
Прад мною не былі, нібы муры,
Перад якімі не сустрэцца з вамі.
І буду жыць да скону невясёлы
У гэтым свеце, бы ў забытым Храме,
Які пакінулі анёлы...
36. Пасля танцаў сядзеў з Віктарам і пушкіністамі з Кіева на лаўцы каля нашага пансіяната. Разгаварыліся. Міма нас прайшла наша кіраўніца з бухгалтаркай і студэнткай Насцяй, а следам за імі валокся каўказец. У мяне аж душа забалела, гледзячы на гэтую непрыемную для мяне кампанію. Праз хвілін пятнаццаць яны зноў выйшлі з пансіяната, але ўжо без Насці. І ў мяне пасвятлела на душы. «Беларусы, пайшлі купацца!» – паклікала нас бухгалтарка. «Голымі?» – пацікавіўся Віктар. «А мы і днём голымі купаемся!» – засмяялася ў адказ наша кіраўніца. Віктар хацеў ісці, але я яго стрымаў: «Лепей давай пагаворым з пушкіністамі. Заўтра ж паедзем...»
...Не шкадуй. Не трэба шкадавання,
Бо не перайначыць, што было.
Не сышло з нябёс тваё каханне
Да мяне, як боскае святло.
Я цяпер на ўсё гляджу спакойна,
І цябе мне ўжо не раўнаваць.
Ты як неба, у якое мройна
Гэткія ж самотныя глядзяць,
Як і я, якому болей шчасця
Не спазнаць на гэтай зямлі,
Бо і шчасця, як агню, не ўкрасці,
Злодзеі няшчаснымі былі.
«Не шкадуй. Не трэба шкадавання...» –
Сам сабе спакойна я кажу.
Мне твайго Бог не паслаў кахання,
Як пустыні век не знаць дажджу...
37. Нагаварыўшыся на вуліцы, пушкіністы, адзін з Данецка, а другі з Данбаса, пайшлі з намі ў нумар. Віктар дастаў пляшку партвейну. Пілі няспешна, гадзін да чатырох ночы, і, відаць, пілі б яшчэ, калі б пад нашым балконам, вяртаючыся з мора, вясёлая кампанія не пракрычала: «Беларусы!!! Хадзіце да нас грэцца!..» Віктар, які нядаўна ўжо засынаў, загарэўся ісці да жанчын, і я яго ледзьве ўтрымаў у пакоі. А пушкіністы пайшлі...
А ты ў маім жыцці невыпадкова
Зусім невыпадковаю была.
Як у малітве выпадковым слова
Не можа быць, бо словы са святла.
Да светлых слоў імкнуцца нашы душы,
І я хачу, каб боскае святло
Жыло ў табе, нібы ў анёльскай ружы,
І свечкай мне нязгаснаю было,
Бо ты ў маё жыццё невыпадкова
Прыйшла, і проста так не можаш ты
Пайсці, нібы з малітвы вечнай слова,
У свет, які мне без цябе пусты...
38. Спалі гадзіны тры. Хуценька сабралі рэчы і пайшлі да мора, каб развітацца з ім. Віктар усю дарогу пытаўся: «З кім мы гэтак доўга сядзелі?» «З пушкіністамі...» – адказваў я, а Віктар злаваўся: «Трэба было ісці з жанчынамі купацца. Было б што ўспомніць... А так галава баліць...»
...Ты станеш дарослай і мудрай жанчынай
І ўспомніш мяне, а магчыма, і не.
Ды гэтыя вершы, як зоркі ў акне,
Калі застануцца, напомняць, магчыма,
Пра час, што прайшоў, але ўжо без мяне.
І будзе ўсё добра ў цябе і на свеце,
І будзе чагосьці шкада – не шкада.
І будуць нябёсы нібыта вада,
З якой сумна зоркі, як вершы, засвецяць,
Якія ўжо мне тут ці будуць відаць.
На зжоўклай паперы самотныя вершы
Ты возьмеш няспешна прыгожай рукой
І будзеш над імі, нібы нада мной,
Шаптаць мае словы, якім ты паверыш,
Ды позна ўжо будзе, бо я не з табой.
І слова «агонь» мае вершы запаліць,
І слова «вада» іх затушыць сабой.
Ты будзеш агнём, а я буду вадой,
І попел ляцець будзе ў нашую памяць
І будзе вяртацца слязой...
39. Паснедаўшы, а есці амаль не хацелася, усе пушкіністы з рэчамі выйшлі на вуліцу. І весела, і сумна. Студэнтка Насця была з намі. Каўказца не было. Развітваючыся з усімі, я падышоў да Насці, хацеў нешта ёй сказаць прыемнае, але так і не прыдумаў што... Як яна падобна на Цудоўную і Непаўторную!
Даруй за ўсё. І назаўжды бывай.
Мяне няма. Мяне даўно няма.
І ў чэрапе маім расце трава,
І дзе мая душа была – зіма.
Мяне няма.
Ёсць толькі гэты верш, дзе я жыву,
Як гэты верш перад табой.
Ты пойдзеш адзінокая ў царкву,
І буду я ўжо для цябе царквой,
Тваёй царквой.
Ды нехта скажа: «Ён, відаць, вар’ят...»
І ты паверыш, мілая, яму,
І вернешся, самотная, назад,
І трапіш у бясконцую зіму,
Сваю зіму.
Даруй за ўсё. І назаўжды бывай.
Мяне няма. Мяне даўно няма.
Ёсць толькі ты, як нада мной трава,
Якую не звяла з зямлі зіма.
Мяне няма.
Мяне няма...
40. «Ну што, паехалі?» – запытаўся шафёр і, не чакаючы адказу, зачыніў дзверцы аўтобуса. Я памахаў рукой Насці, а яна, як Цудоўная і Непаўторная, мне ў адказ сумна ўсміхнулася.
У вершах, як у попеле, шукаю
Пражытых дзён забытае святло.
Я вас люблю, а можа, і кахаю,
Але дакладна ведаю – было
І ёсць да вас, нібы да зор, імкненне
Маёй душы самотнай, як матыль,
Што вашы хоча цалаваць калені
І хоча з вамі пашаптаць на ты,
Бо ў вершах, як у попеле, знаходжу
Мінулых дзён арфічнае святло,
Што праз гады, нібы праз агароджу,
Пяройдзе ў душы, як у сад, цяплом
Пражытых дзён, што ў вершах засталіся,
Дзе я любіў, а можа, і кахаў,
І вершамі на вас штодня маліўся,
І ў шэрых днях, бы ў попеле, знікаў...
41. Едучы ў Сімферопаль, мы задуменна глядзелі ў вокны і маўчалі. Не ведаю, пра што думалі іншыя, а я думаў пра Цудоўную і Непаўторную...
Я помню вас, нібы маланку ўночы,
У ночы, у якой адзін я быў
І ўбачыў вас адну і вашы вочы,
Прыгожыя, нібы марскі прыліў.
І хочацца, каб той цягнік бясконца,
Дзе мы былі шчаслівыя, ішоў
І ўсходзіла, як мак, няспешна сонца
Вялікае, нібы мая любоў
Да вас, якой я столькі дзён не бачыў
І ўжо баюся, што не ўбачу больш.
Я вершамі па вас штодзённа плачу,
А вам, магчыма, смешна, а мо горш,
Чым мне пад небам, дзе маланкі ўночы
Мне асвятляюць ноч, дзе з вамі быў
І бачыў вас адну і вашы вочы
Прыгожыя, нібы марскі прыліў...
42. Прыехаўшы на чыгуначны вакзал, усе разышліся хто куды, быццам і не было тых дзён у Гурзуфе, калі мы ўсе былі разам. Мы нібыта выраслі, і, як дарослыя дзеці пакідаюць сваю маці, мы пакінулі свята, якое сабрала нас і якое прайшло...
Я з вамі навечна хачу развітацца,
Як Храм найсвяты разбурыць аднаму,
Каб потым у вершах, бы ў лесе, хавацца
І думаць пра волю, нібы пра турму.
Я з вамі навечна хацеў бы застацца,
Як крыжык, з якім вы заходзіце ў Храм,
Каб з вераю ў Божыя вочы ўглядацца
І думаць пра тое, што дадзена нам,
У гэтым жыцці паўтарацца не стане
І трэба нам тое, што ёсць, берагчы...
У маках чырвоных мне сніцца світанне
І зоркі ў нябёсах – ад шчасця ключы,
Якіх нам ніхто не дастане ніколі,
Бо трэба самім іх дастаць, каб пасля
Не плакаць аб тым, што не будзе ўжо болей
Таго, што жадаю для вас сёння я...
Ды з вамі навечна хачу развітацца,
Бо вы маладая і вам трэба жыць.
Я ж буду ў жыццё сваё доўга вяртацца
І вас аніколі не вырву з душы,
Як вершы пра вас я не вырву з блакнота...
43. Да ад’езду заставалася гадзіны дзве. У бліжэйшай да вакзала краме Віктар папоўніў свае запасы віна. Потым хадзілі на базар. Купілі сувеніры, а я, думаючы пра Цудоўную і Непаўторную, купіў французскія духі мясцовага разліву. Пахнуць, здаецца, цудоўна і непаўторна...
Я думаў, што маё каханне пройдзе,
Але, відаць, хутчэй міне стагоддзе,
Чым я забудуся пра вас адну.
Я кожны дзень жыву, нібы ў палоне,
Дзе ўсе чужыя, дзе на неба сёння
Гляджу, нібы на шэрую сцяну.
Я думаю пра вас, нібы пра волю,
Якой мне, пэўна, не спазнаць ніколі,
Бо волі вашай я не заслужыў.
Не заслужыў, бо я вас так кахаю,
Нібыта смерці для сябе шукаю,
Не знаючы, што я яшчэ й не жыў...
44. З Віктарам зайшлі ў свой вагон. І мая душа адразу затрапятала, спадзеючыся, што зноў, можа, сустрэнуся з Цудоўнай і Непаўторнай. А атрымалася так, што ў Мінск з Сімферопаля ехалі толькі дзве правадніцы і былы афганец, які праз паўгадзіны прыбіўся ў наша купэ з пляшкай віна. Віктар абрадаваўся новаму знаёмаму, а я, сказаўшы, што ў мяне галава баліць і пачало сэрца шчымець, лёг спаць. Заснуць жа не даў Віктар. То мы з ім куплялі вэнджанага пеленгаса і асятра, то ён хадзіў з віном да правадніц, то правадніцы да нас, то афганец швэндаўся, і так недзе да трох гадзін ночы. Закончылася тым, што Віктар усю сваю купленую рыбу з’еў і амаль усё віно выпіў. Хацеў дабрацца і да маіх прыпасаў. Але, сказаўшы, якія ў нас цудоўныя правадніцы, і, убачыўшы, што я яго не слухаю, таксама лёг спаць.
Я не магу на міг зайсці ў тваё жыццё,
Нібыта вецер восеньскі, што ў твой пакой
Праз фортку заляцеў і залатым лісцём,
Нібыта вершамі, парушыў твой спакой.
Ды ці спакойна ты жыла, цяпер жывеш
І будзеш жыць у гэтым свеце, дзе няма
Спакою вечнага ў касцёле і ў царкве,
Бо толькі вечная самота і зіма,
Якая ўсіх чакае, як чакаем мы
Кахання вечнага і вечную вясну,
І, збегшы ад свайго спакою, як з турмы,
Я думаць буду пра цябе і не засну,
Калі надыдзе ноч, бо ўспомніцца цягнік,
Які імчыць да мора, як да зор – страла,
І я ў тваім жыцці, як успамін, не знік,
І ты ў маім – навечна ёсць, а не была.
Я не магу на міг зайсці ў тваё жыццё,
Нібыта вецер восеньскі, што ў твой пакой
Праз фортку заляцеў і залатым лісцём,
Нібыта вершамі, парушыў твой спакой...
45. Добра паспаць не атрымалася. Разбудзілі памежнікі. Украінскія – нейкія абыякавыя да нас, а нашы – злосныя, нібыта не радыя, што мы вяртаемся дамоў.
Ты стаіш ля акна, і ў цябе прад вачыма
Адзінока мільгаюць дамы і пероны.
І ў тваім так жыцці прамільгну я, магчыма,
І мяне ўжо не ўспомніш ты ў тлуме штодзённым.
А пакуль што ў вагоне я побач з табою
І магу падысці да цябе і сказаць:
«Я хачу, каб ты стала навекі маёю...»
Ды ў нябёсах тваіх маладзік, як сляза,
І таму я маўчу, бліжэй не падыходжу,
Я навек для цябе выпадковы сусед
Па тваім, што да мора вядзе, падарожжы,
Ды і што тут з таго, што сусед твой – паэт,
Што стаіць ля акна, і ў яго прад вачыма
Адзінока мільгаюць дамы і пероны,
І ў ягоным жыцці лепшай кветкаю Крыма
Будзеш ты ўспамінацца у тлуме зялёным...
46. Запрацаваў нарэшце мабільнік. Віктар пазваніў жонцы. А я, схаваўшыся ў тамбур, паслаў эсэмэску пра тое, што я сумую, Цудоўнай і Непаўторнай. Паслаў, не падпісаўшыся. Праз некалькі хвілін ад Цудоўнай і Непаўторнай прыйшоў адказ: «А хто гэта?» Я нічога не адказаў...
Ці то ў час веснавы першацвету, ці ў час лістападу,
Як успомніш мяне, пазвані, як старэйшаму брату,
І скажы, што вясна надышла ці абрыдлі дажджы.
Пазвані, пазвані і хоць нешта ты мне раскажы,
Як старэйшаму брату.
Мне самотна цяпер аднаму, без цябе, як ніколі.
Я адзін, я адзін, нібы дрэва ў заснежаным полі,
Да якога адно прылятаюць снягі і вятры,
А хацеў бы табе я пяшчотнае штось гаварыць,
Як малодшай сястры.
Ну а там пройдзе час, нібы дождж, нібы снег,
нібы вецер,
І не будзе мяне ў гэтым тлумным зажураным свеце
Ані ў час веснавы першацвету, ані ў час лістападу,
І вясны салаўі, як лісцё, палятуць з твайго саду,
І мне скажуць самотна яны, як забытаму брату,
Які помніў цябе ўсе былыя, як вечнасць, гады,
Што шчаслівая ты...
47. Я ўспомніў пра Каціны вершы. Віктар доўга корпаўся ў сумцы, пакуль дастаў сшытак, а дакладней тое, што ад яго засталося: «На, пачытай, калі так хочаш...» Першы верш я чытаў скептычна: «Што, маўляў, можа напісаць выхавальніца дзіцячага садка...» Другі – ужо з цікавасцю. А прачытаўшы трэці, выгукнуў: «Клас!» Віктар папрасіў, каб я зачытаў услых. І яму верш спадабаўся. Словам, у Крыме ёсць акрамя пушкіністаў і сапраўдныя паэты, якія жывуць і твораць самі па сабе.
Як дыму помніцца агонь начны,
Я светла ўспамінаю вас адну.
Дамоў іду, нібы іду з вайны,
Дзе аніхто не перажыў вайну.
І не страчае аніхто мяне,
І не пытае: «Дзе так доўга быў?»
Я п’ю віно, а ў ім агонь на дне,
Агонь, як вас, я светла палюбіў.
Гляджу ў акно, нібы ў ваду гляджу,
І бачу вас, прыгожую, як дзень,
Дзе на ліянах жніўнага дажджу
Анёл сядзіць, трымаючы прамень,
Нібы стралу, што з сэрца ён дастаў
Майго, каб я дамоў вярнуўся ўсё ж,
Па вас адной начамі сумаваў
І піў віно, як вінаградны дождж...
48. Нарэшце вярнуліся ў Мінск. Віктара сустрэла жонка з сынам, а мяне – вецер з дажджом...
Хаджу па Мінску ў пошуках цябе,
Нібы ў пустыні я ваду шукаю.
І ты не знаеш, што зноў я ў журбе,
Як я, што ты вясёлая, не знаю,
А мо журботная, як гэты дзень,
Дзе на асфальце першая лістота
Зжаўцелая, нібыта па вадзе
Счарнелае, плыве і ёй ахвота
Яшчэ ўзляцець над горадам да зор
І за сабой, нібы ў агонь, паклікаць
Маю душу, што, любячы прастор,
Яшчэ баіцца далечы вялікай,
Таму блукаю ў пошуках цябе,
Каб разам быць, як два крылы ў анёла,
Які ляціць над вечнасцю ў журбе,
Каб сёння ты была вясёлай...
49. За тыдзень адвык ад жыцця ў майстэрні. Няўтульна, нібыта ў бамжатніку. Адчуў сябе адзінокім і нікому больш не патрэбным. Карціны, якія раней мне падабаліся, раптам сталі нейкімі мёртвымі і не маімі. Тэлефанаваў Віктару. Ён задаволены вяртаннем дамоў. Хочацца патэлефанаваць Цудоўнай і Непаўторнай, але стрымліваю сябе, бо не ведаю, што казаць...
Вам закаханасці маёй не зразумець.
Яна, як золата, падобнае на медзь,
Падобная на мрою п’янага паэта,
Якому сэрца ў Крыме перагрэла лета.
Ды дзе ўжо тое лета? Лета на зыходзе,
А вы ў маёй душы, нібы букет у лёдзе
Багемскай вазы, што адна сумуе
Сярод папер і кніжак, у якіх жыву я,
Стаміўшыся даўно ад гэтага жыцця,
Дзе цэніцца спакой – не вецер пачуцця,
Які дае прастору для любой душы.
Сляпое сонца, азіяцкія дажджы,
Усё адыдзе разам з летам ва ўспаміны,
І закаханасць, нібы спелую маліну
Збіраюць птушкі, сабяруць з душы анёлы,
І буду я нібыта куст маліны голы...
Але яшчэ ўсё ж не прыйшоў той жніўны час,
Калі анёлы прылятуць да нас...
50. Пасля паездкі ў Гурзуф мінуў тыдзень. А я ніяк не магу душой вярнуцца да сябе. Крыху малюю. Спрабую зрабіць партрэт Цудоўнай і Непаўторнай. Не атрымліваецца...
Ды не... Мне гэта проста падалося!
Я не забыў пра вас, я не забыў
Броў вашых лёткае двукоссе
І голасу сунічнага матыў.
І я магу на шчасце спадзявацца,
Як на вяртанне ў той далёкі свет,
Дзе я магу бязбожна закахацца
У прыгажуню, што сказала: «Нет...»
І піць віно, нібы з Ёй цалавацца,
І ружы рваць, і кідаць у акно,
І па начах каштанавых бадзяцца,
Шукаючы Яе, нібы віно...
Ды не... Вам гэта проста падалося!
Я не забыў пра вас, я не забыў
Броў вашых лёткае двукоссе
І голасу сунічнага матыў.
51. Мінуў яшчэ тыдзень. Цудоўная і Непаўторная, відаць, ужо вярнулася ў Мінск. Паслаў эсэмэску, прызнаўшыся, што сумую і пішу вершы пра Цудоўную і Непаўторную. Адказу не атрымаў.
Каля магілы Багдановіча Максіма
Стаю, нібы з табой, самотная, стаю.
І зоркаю Венераю з табой Радзіма
Спакойна мне ўглядаецца ў душу маю.
Ды я адзін, а ты далёка, так далёка,
Што гэта я на хвілю не магу ўявіць.
Ды ў небе крымскім беларускія аблокі
Мне бачацца, мне чуюцца ў маёй крыві
І салаўі, што пелі сумнаму Максіму
Пра гэты цёплы край, і нашы журавы,
Што плачуць, пакідаючы, як мы, Радзіму,
Каб да Радзімы нам ісці, як да царквы.
52. Учора прадаў карціну. А сёння вечарам зноў той пакупнік прыйшоў да мяне: «Адчыніце! Я ўчора купіў у вас карціну. Цяпер у мяне ёсць да вас размова...» Я адчыніў дзверы са спадзяваннем, што чалавеку спадабаліся мае працы і ён хоча набыць яшчэ нешта. Пакупнік быў не адзін. Хлопец, які прыйшоў з ім, быў у скураной куртцы, крыху лысаваты і вельмі бледны з твару. Убачыўшы мяне, ён адразу сказаў: «Прадайце макавыя галоўкі, што на карціне... Мы заплацім столькі, колькі вы скажаце. Я хворы чалавек. Наркаман. Мне цяпер дрэнна. Прадайце за любыя грошы...» Я раней ніколі не сутыкаўся з наркаманамі і, убачыўшы яго перад сабой, спалохаўся: «Я ўсё вам аддам бясплатна. Бярыце...» Наркаман зайшоў следам за мной у майстэрню. І ад таго, што ён зайшоў следам, я адразу не змог знайсці сухі макавы букет, які некалькі гадоў назад прывёз з вёскі ад бацькоў Віктара.
Зімовых дзён антычную ваду
Я п’ю адзін, нібыта смерць цалую.
Па снезе, як па вечнасці, іду
І ў полі, як у вечнасці, начую
Без вас, як і без божага агню,
Што ў поўні жоўтай спее, бы ў сасудзе...
А можа, гэта ўсё я сёння сню,
І ўсё прайшло, нічога ўжо не будзе –
Ні дзён зімовых, ні вясны начной,
Бо вас не будзе, нібы даравання
За ўсе грахі, што за маёй душой,
Што хоча, як матыль – агню, кахання...
53. Вось і лета прайшло... За акном дождж халодны і маркотны, як маё жыццё без Цудоўнай і Непаўторнай. Працы ніякай няма. Даўно не плачана за майстэрню. Куды ні кінь, усюды нейкая сцяна, якая не дае прастору для жыцця і творчасці. Пішу вершы. Яны для мяне адзіныя суразмоўцы, якім я давяраю ўсе свае таямніцы. Праўда, часам хочацца сабраць іх з карцінамі ў адну кучу і спаліць. Сёння цэняцца эстраднікі, якія з’яўляюцца на некалькі гадоў і знікаюць. Пра іх пішуць у газетах, часопісах, нібыта ад іх нешта застанецца ў нашай культуры. Віктар падарыў мне сваю новую кнігу. Чытаў усю ноч. У Савецкім Саюзе ён быў бы класікам, а цяпер...
Жыццё чужое, як чужое неба
Перада мной, а я лятаць не ўмею,
Як закаханым сёння лётаць трэба.
Стаю перад табой і чырванею.
Ты маладая, я ж даўно не юны,
Як гэты свет, што ведае самоту.
Мне аб дажджу незалатыя струны
Разбіцца ўшчэнт, ды я хачу палёту,
Як матылёк, які аб шыбу б’ецца,
Каб ты пусціла ў свет, які чаруе,
Як і мяне ў сваё пусціла б сэрца,
Як да агню, што ад зімы ратуе.
І ўжо сваім там зробіцца чужое
Жыццё і неба ў радасці імгненнай.
І над зямлёю сонца залатое
Узыдзе ад каханасці ўзаемнай...
54. Званіў бацька з Чэлябінска. Ён былы вайсковец. Палкоўнік. Занесла ж яго ў гэты халодны Чэлябінск... Плакаў, прасіў прыехаць, бо хварэе і баіцца, што хутка памрэ і прападзе яго трохпакаёвая кватэра. У Чэлябінску я ніколі не быў. Жыў з маці і сястрой у аднапакаёўцы ў Мінску. Маці памерла, а сястра прывяла жаніха. Жывуць, не распісаўшыся. І я, каб не замінаць сястры, перабраўся ў майстэрню. І цяпер у мяне, акрамя майстэрні, якую арандую, нічога няма... Праўда, ёсць Цудоўная і Непаўторная...
Быў чэрвень ад макаў чырвоны
І плыў па-над мной і табой,
Ледзь пальмаў кранаючы кроны –
Паціры з зялёнай журбой,
Якую нам выпіць не разам
Было ўжо на крымскай зямлі,
Дзе мора –
антычная ваза,
Дзе чаек снег і караблі,
Свяцілася срэбрам блакіту
І золатам спела ў пяску.
І я быў шчаслівы, нібыта
Трымаў я цябе за руку,
Калі падыходзіў да мора,
Якога баяўся, любіў.
Здаецца, было гэта ўчора,
Што ўчора было – я забыў,
Ды помню той чэрвень чырвоны,
Што плыў за табою і мной
У пальмаў зялёных калоны,
Да мора з анёльскай слязой...
55. Цудоўнай і Непаўторнай адправіў эсэмэску з прапановай сустрэцца. Зноў не адказала...
...А васільковы лёд не растае
У жытнім моры спелазалатым,
Каб рукі найпрыгожыя твае
Яго збіралі, як класічны дым
Ад нашых мараў, век якім не збыцца.
З табой мне быць,
з табою гаварыць,
Як мёду васільковага напіцца,
І патануць у макавай зары,
І нарадзіцца маладым, як вецер,
Які святло цалуе рук тваіх,
Якія, як анёлы ў гэтым леце,
Жыццё мне асвяцілі не на міг,
А на жыццё, якое доўгім стане,
Як пацалунак развітальны твой,
Які ўва мне, як ружа у стакане,
Не захлынецца сумнаю вадой,
Што з лёду васільковага збярэцца,
Які збіраю ў моры залатым,
Каб астудзіць сваю самоту сэрца,
Якое застаецца маладым...
56. Хадзіў у царкву. Народу шмат. На душы пасвятлела, палягчэла. Захацелася жыць і радавацца жыццю...
На дне слязы, нібы на дне Сусвету,
Я радасць, што вас знаю, берагу.
І ўжо, куды ні йду, куды ні еду,
Жыву, як грэшнік, што жыве ў граху,
Бо думаю пра вас, нібы багіню,
Прыгожую, як вершы пра любоў,
Як кропелька вясны, што ў ружы стыне,
Як золата славянскіх абразоў.
І не спяшаюся дамоў вяртацца,
Нібы тушыць агонь у цемнаце.
З начы выходжу летняй, як з палаца,
Дзе зоркамі ўся вышыня цвіце.
І дома ўжо сяджу, як паміраю
На дне тых слёз, што свецяцца ў вачах
Жанчыны той, якую я не знаю,
Якая як анёл на абразах...
57. Зноў званіў бацька. Трэба ўсё кідаць і ехаць да яго. Чаго? Сам не ведаю. Я тут які-ніякі, а беларускі мастак. А кім я буду там, у Чэлябінску? Каму я там, на чужыне, патрэбны?
А я зусім яшчэ і не сівы.
Я попелам абсыпаў галаву,
Калі агонь, нібы траву, з царквы
Зрываў, з агню ратуючы царкву,
Куды з адной табой хацеў прыйсці
І стаць прад Богам, каб табе сказаць,
Што ты найсветлая ў маім жыцці,
Дзе, любячы жыццё, цябе кахаць.
Ды Храм згарэў. Яго не аднавіць,
Не адшукаць, як шчасця, у траве.
І мне цябе да дыму дзён любіць,
Дзе будзеш ты, як крыж той на царкве,
Якую ад агню не ўратаваў,
Недасягальнай, як мінулы дзень,
Дзе попел, як лістота нашых траў,
Плыў у вачах маіх, як у вадзе...
58. Сёння сто дзён, як пазнаёміўся з Цудоўнай і Непаўторнай. Паслаў ёй пра гэта эсэмэску. Не адказала. Можа, проста пазваніць? Не магу адважыцца. Маляваў партрэт Цудоўнай і Непаўторнай. Нічога не атрымалася...
Я зноў адзін. Мяне пакінулі жанчыны,
Як неба птушкі, дзе прачнуўся гром.
І ў вокнах шыбы, нібы вечныя ільдзіны,
Са мною скупа дзеляцца святлом.
А ты нічога, як жыву цяпер, не знаеш,
І дзякуй Богу, што не знаеш ты,
Што ты мяне маўчаннем светла забіваеш
І адраджаеш з белай нематы,
Нібы з аблок, якім па-нада мной не плакаць,
Што я адзін і што пакінулі мяне,
Як восенню буслы – мой старажытны Ракаў,
Пакінулі жанчыны, каб і ў сне
Я іх шукаў і не знаходзіў, як ратунку
Ад тых дажджоў, што разбуджае гром,
Ад тых, як вечны лёд, халодных пацалункаў,
Якія не напоўнены святлом...
59. Заходзіў Міхась. Крыху выпілі. Разгаварыліся, і я яму расказаў пра Цудоўную і Непаўторную, пачытаў вершы пра каханне і пачаў раіцца з сябрам, што мне далей рабіць у адносінах да Цудоўнай і Непаўторнай. Міхась крыху пасмяяўся з маёй закаханасці, але параіў запрасіць Цудоўную і Непаўторную і яе дачушку ў «МакДональдс» і там падарыць ёй на памяць некалькі вершаў пра каханне: «Усіх вершаў не аддавай. Яна ў іх нічога не зразумее і цалкам наогул не прачытае. Май гонар! Ты ж мастак і паэт!..» Развітаўшыся з Міхасём, я паслаў эсэмэску Цудоўнай і Непаўторнай з прапановай схадзіць у «МакДональдс». Ніякага адказу не атрымаў...
Ты не сказала «не», хоць не сказала «так»,
Але ўсё ж неба, што ў душы, самотным стала.
Ды я праз міг павесялеў, нібы дзівак,
Галоўнае, што «не» ты не сказала.
І мне ў сабор цяпер спяшацца Кафедральны,
І свечкі шчыра прад іконамі паліць,
І ў вершах жыць сваіх – у свеце нерэальным,
Але ўсё ж гэты свет, дзе ты, любіць
І ў радасці малой, і ў найвялікім горы,
Бо ў гэтым сумным свеце ёсць і будзеш ты,
Як самая галоўная ва ўсім саборы
Ікона, без якой і свет пусты.
І заставацца мне ў тваім святым прасторы,
Дзе не сказана «так» і не сказана «не»,
Дзе ў звоне кафедральным, як у божым моры,
Мне бачыць зоры на анёльскім дне...
60. Прачнуўся ў тры гадзіны ночы ад шуму вады ў калідоры. Мяне затапілі суседзі зверху. Ад замыкання згарэў лічыльнік электраэнергіі. Выклікаў «аварыйку». Амаль цэлы дзень рамонтнікі хадзілі то ў домакіраўніцтва, то да мяне, але нічога не рабілі. І толькі пасля таго, як я даў ім грошай на пляшку, у мяне ў майстэрні з’явілася святло.
Нібыта дзеці, мы наіўныя, паэты.
Яшчэ мы верым, што са слёз свайго кахання,
Наплавіўшы ў душы, як на агні, санетаў,
Панад якімі будзе плакаць да світання
Чытачка адзінокая, мы ўсё ж дакажам
Жанчынам тым, якія нас не хочуць знаць,
Што гэты свет трымаецца на сэрцах нашых,
Якія мы жадаем толькі ім аддаць.
Паэты вечна закаханыя і вераць,
Што, ў вершы іх заходзячы, бы ў верас,
Жанчына ўдзячна ім падорыць потым ласку.
Не веру я цяпер у гэту цуда-казку!
Хаця хачу і далей зноўку памыляцца,
Не спаць начамі, думаць пра Яе, шукаць
І аб маўчанне залатое разбівацца
І, паміраючы, у вершах ажываць
І дзякаваць за новую сваю пакуту
Жанчыне той, што дасць не лекі, а атруту
Табе, паэт, які паверыў у каханне,
Якое ноч, з якой народзіцца світанне...
61. У госці прыходзіў Лёня з жонкай. Крыху выпілі, і Лёня надумаўся паклікаць да мяне сваю суседку Наташу, у якой муж некуды з’ехаў на заработкі. Наташа прыйшла. І адразу, нібы гаспадыня, пачала завіхацца на кухні. Усё, здаецца, было добра, але раптам, пасля таго як Лёня зайшоў на кухню, Наташа выбегла адтуль у калідор і, нічога не сказаўшы, ляпнула за сабой дзвярамі. «Што здарылася?» – разгублена запытаўся я ў Лёні. «А гэта ён цябе прыраўнаваў да Наташы...» – адказала Лёнева жонка.
Я ноччу прачынаюся, пішу,
Нібы ратую ад пакут душу
Малітвамі, якія Бог паслаў
У гэты свет, дзе я вас пакахаў.
І цемра за акном, нібы вада
Патопу, што да нас прыйшоў ізноў.
І ў небе чорным зорак не відаць,
Як і на храмах не відаць крыжоў.
Ды я ўсё ж бачу вас перад сабой,
Як свечку прад іконнаю журбой,
І чую голас ваш, а ў ім – святло
Таго, што ёсць, што будзе, што было
У свеце, дзе каханне – на вякі,
Як на крыжы ў руках Хрыста цвікі...
Зноў ноччу прачынаюся, пішу,
І, пішучы пра вас, ізноў грашу,
І бачу ў цемры светлыя крыжы,
Нібы агонь, што вырваўся з душы...
62. Ідучы дамоў, у латку купіў два бананы і тры памідоры. Прадаўшчыца, маладая, прывабная і, відаць, незамужняя, бо без заручальнага пярсцёнка, прапанавала яшчэ купіць танных, але надта ўжо (сама каштавала) смачных агуркоў. Я ўзяў два. «Чаму так мала?» – пацікавілася жанчына. «Адзін жыву...» – сумна адказаў я. Прадаўшчыца тут жа дабавіла: «Такі харошы мужчына ды адзін... Не веру!» «Адзін...» – весялей сказаў я і, не забраўшы рэшту, хутчэй пайшоў дамоў.
І холад ваш, і вашае цяпло,
Нібыта хвалі ільнянога мора,
З душы змываюць, што даўно было,
І пакідаюць залатое ўчора,
Калі вы побач ля мяне прайшлі,
Няспешна ідучы ў касцёл Чырвоны,
Князёўнай беларускае зямлі.
Да вас не падышоў, як да князёўны,
Бо як мне да князёўны падысці
І як прызнацца, што я закаханы
І што ўва мне, як золата ў лісці,
Жыве агонь, які ў душы схаваны,
Каб холад ваш і вашае цяпло,
Нібыта хвалі ільнянога мора,
Мяне вярталі ў тое, што было
Не сотні год назад, а ўчора...
63. Снілася Цудоўная і Непаўторная. Прачнуўся ў гадзін пяць раніцы і пасля ажно да дзевяці валяўся ў ложку. Спяшацца няма куды. Думаў пра Цудоўную і Непаўторную. Быў бы я маладзейшы, відаць, пайшоў бы да яе на працу і сказаў, што жыць без яе не магу, і ўсё тут. А так і пазваніць баюся. Натраплю яшчэ на яе маці, якая, магчыма, маладзейшая за мяне. І што тады казаць ёй... І трэба было мне закахацца ў маладую жанчыну!
...І ўсё ж стамляюцца чакаць жанчыны
Сваіх мужчын, якіх даўно няма,
Якіх на свеце быць і не павінна.
Жанчына для мужчыны як турма,
Калі, як вецер, хоча жыць мужчына.
І думаць мне не хочацца пра вас,
Як пра зіму, што ўжо не за гарамі,
Дзе снег ляціць, нібы пражыты час
Без вас, і, нібы дождж, – калі быў з вамі
Апошні раз, нібыта першы раз
У цішыні, размытае дажджамі.
І ўжо стамляюцца чакаць мужчыны
Сваіх жанчын, якіх даўно няма,
Якіх на свеце быць і не павінна.
Мужчына для жанчыны як турма,
Калі, як вецер, хоча жыць жанчына.
64. Трэба мне, відаць, уцякаць з Мінска, пакуль яшчэ баюся ісці на працу да Цудоўнай і Непаўторнай. На мае эсэмэскі яна нічога не адказвае. Часам думаецца, што Цудоўнай і Непаўторнай зусім няма...
А вы не бойцеся, каханыя, паэтаў,
Як светлых хваль марскіх,
што б’юцца аб прычал
Прыгожым, як і вы,
спякотным крымскім летам,
Што зоркамі цвіце па залатых начах,
Дзе вы, на колькі можаце, спакусныя,
На колькі дазваляецца, распусныя...
Не бойцеся, зусім не бойцеся паэта,
Які вам піша вершы пра сваю любоў,
Бо ўжо, як ён, вам не напіша гэтак
Ніхто на свеце і праз тысячу гадоў.
65. Мінае кастрычнік. Бацька прыслаў грошы. Я разлічыўся з многімі даўгамі. Віктару пакуль што не аддаваў. Ён і так багаты. Відаць, паеду да бацькі, бо больш не магу стрымліваць сябе, каб не пайсці на працу да Цудоўнай і Непаўторнай і не прызнацца ёй у сваіх пачуццях. Пайшоў бы, калі б быў упэўнены, што яна не скажа: «Адчапіся, стары дурань, са сваім каханнем! Паглядзі на сябе!..» А які б я быў шчаслівы, калі б Цудоўная і Непаўторная сама прапанавала сустрэцца, напрыклад, у Траецкім прадмесці...
Хацеў бы з вамі выпіць кавы філіжанку
У восені рудой, як у Траецкім – кава.
А потым з вамі прасядзець ажно да ранку
Ля Свіслачы, нібы ля цішыні іржавай,
Якая ўночы па вадзе плыве лістотай
Няспешна, як для маладых ідзе жыццё,
Што хочуць, каб хутчэй да іх прыйшло, не ўпотай
Незразумелае кахання пачуццё,
Якое будзе нібы неба веснавое,
Як дождж і снег, агонь і белых руж святло,
Каб потым ля ракі, як мы, сядзелі двое
І думалі, што ёсць, што будзе, што было
У іх жыцці, якое, як вада, праходзіць
І застаецца ў памяці, нібыта ў сне,
Нібы лісцё рудое ў менскім тонкім лёдзе,
Нібыта я ў табе,
а ты ўва мне...
66. Сёння ў адным прыстойным месцы піў піва. За суседнім столікам прыселі дзве маладыя прывабныя асобы. Адна чарнявая. Другая русая, вельмі падобная да Цудоўнай і Непаўторнай. Няспешна п’ю піва і гляджу на дзяўчат. Адпачываю душой і сэрцам. І раптам русявая ўсхопліваецца і, падышоўшы да касы, пачынае амаль крычаць: «Чаму бульба несалёная?» На шум збегліся супрацоўнікі піўбара. Доўга з ёй нешта гаварылі, салілі ёй бульбу, а яна не супакойвалася. Яе ж сяброўка сядзела за столікам і піла піва. Цяпер не магу заснуць, бо ў галаве стаіць крык: «Чаму бульба несалёная?»
Хоць і бываю ў многіх закаханы,
Але ўсё ж я зусім не донжуан.
Вы мой мядовы вераснёвы ранак,
Вы мой балтыйскі ліпеньскі туман.
Вы можаце мне верыць і не верыць,
Але я быў і буду, як п’яны,
Званіць, нібыта ў рай, у вашы дзверы,
Да вас уцёкшы са сваёй вясны.
А потым зноў знікаць, як назаўсёды,
Каб вы змаглі адчуць той сум, якім
Напоўнены кахання зоры-соты,
Дзе словы нашы,
як пчаліны дым.
І вам тлумачыць я зусім не буду,
Чаму жыву, нібыта донжуан,
Бо пройдзе час,
і я пра вас забуду,
Як пра балтыйскі ліпеньскі туман.
67. Званіла сястра. Плакала – жаніх кінуў і сышоў да суседкі з двума малымі дзецьмі. Чым я магу ёй дапамагчы?! Усе думаюць толькі пра сябе. А як толькі што здарыцца – дык ратуйце. Я і кватэру ёй пакінуў. Жыві ты там і радуйся! Не! Зноў праблемы. Сышоў жаніх! Брата не шкада, што дажыў да сівых валасоў. Шкада ёй Пецечку! Як жа ён там будзе з двума дзецьмі! Яго праблемы. Паеду да бацькі, і ўсё тут! Гары яно гарам, гэтае каханне!
Я ў памяці сваёй хаваю вас,
Як золата ў зямлі хаваў мой дзед.
Навек схаваў ён – думаў, што на час,
Пакуль у вёсцы будзе сельсавет.
І сёння не знайсці багацця нам,
Яго нібы зусім і не было.
А тое золата магло б пайсці на Храм,
А можа, на віно пайсці б магло...
Я ведаю, што вашу прыгажосць
Нікому і ніколі не схаваць.
Вам дзякую за тое, што вы ёсць
І што магу без вас я сумаваць.
І вершамі пра горкую любоў,
Нібы вуголлем, поўніць мне душу.
І адчуваць, што цэлы век прайшоў
Без вас, а я ўсё ў памяці хаджу.
Хаджу, каб вас у памяці схаваць
І ад сябе, і ад сваіх сяброў,
Якія ўмеюць добра выпіваць,
Якія ўжо не вераць у любоў...
Я ў памяці сваёй хаваю вас.
На міг хаваю, думаю – навек.
Як золата, наш непражыты час,
Пражыты час, як попел на траве.
68. Купіў білет на цягнік. Напрыканцы лістапада з’язджаю ў Чэлябінск да бацькі. Не магу больш так! Цудоўная і Непаўторная на мае эсэмэскі не адказвае. Некалькі разоў падыходзіў да крамы, у якой працуе Цудоўная і Непаўторная, але зайсці так і не адважыўся. Званіў Міхась, пытаўся пра навіны на любоўным фронце. Я паслаў яго к чорту. Шкадую цяпер, што расказаў яму пра Цудоўную і Непаўторную. Яшчэ пойдзе да яе ды пачне дурыць ёй мазгі, заляцацца. Ён спецыяліст у шурахмурах, не тое што я. Вершы пішу, начамі не сплю, уздыхаю. Дурань дурнем! А можа, так яно і трэба! Начамі не спаць, вершы пісаць, хадзіць па вуліцах і ў кожнай прыгожай жанчыне бачыць сваю Цудоўную і Непаўторную. Рамантык! Такіх, відаць, даўно няма. Цяпер толькі пазнаёміліся, прагуляліся па вуліцы, выпілі віна – і ў ложак. І ніякіх вершаў пра каханне! Ніякіх думак аб тым, што прыстойна, а што не. Можа, я памыляюся, але ж...
Мне ўжо вершаў ніколі такіх не пісаць,
Як пісаў я дзяўчыне, якую кахаў.
Вершы зніклі з душы, нібы ў поўдзень раса,
Нібы кветкі вясновыя з восеньскіх траў.
Я застаўся адзін, як няспалены верш
З вершаў тых, што хацеў толькі ёй падарыць.
І пытаецца вецер мяне: «Як жывеш?»
І пытаецца вечар: «Чаму не гарыш?»
Я сваё адгарэў, я сваё адкахаў,
Я вярнуўся дамоў, як вярнуўся з вайны.
І мне ўслед прыляцеў пошум восеньскіх траў,
І замест салаўёў на кустах груганы.
І мне вершаў ніколі такіх не пісаць,
Як пісаў толькі той, што не стала маёй.
Мне, як вершу апошняму, ціха згараць,
Каб хоць дымам ляцець, нібы ценем, за ёй...
69. Заходзіў суседбізнесмен. Прасіў, каб я пасачыў за яго маладой жонкай, пакуль ён цэлы месяц будзе ў камандзіроўцы. Прапаноўваў за паслугу сто даляраў. Гаварыў лагодна, але калі пачуў, што я ні за якія грошы не буду шпіёніць за яго жонкай, зароў: «Ты глядзі мне, стары, калі я даведаюся, што ты каля маёй бабы круціўся, дык абаіх замачу без суда і следства!» І пайшоў да суседкі...
Я ўсё разумею: кахання не будзе
Між намі, бо быць і не можа.
Мяне, нібы чэрвеньскі ранак, забудзеш,
Хоць помніць і будзеш сваё падарожжа
Да мора, дзе белыя чайкі, як ружы
Бялюткія ў хвалях блакітных світалі.
Мяне замяце забыццё, нібы сцюжа,
І змыюць у бездань вясёлых дзён хвалі...
Ты ўсё разумееш, што можа так стацца,
Што нам у той чэрвеньскі ранак вяртацца
Штодзённа, нібы ля вады прачынацца
І, хочучы піць, той вады не кранацца...
Мы ўсе разумеем: не знаем, што будзе
Ні заўтра, ні сёння, як і праз стагоддзе.
Мяне, нібы чэрвеньскі вечар, забудзеш,
І пройдзе наш век, а той ранак не пройдзе...
70. Амаль усю ноч успамінаў Гурзуф. Перачытваў свае запісы ў дзённіку і вершы. Расчуліўся, нават заплакаў, шкадуючы, што нічога з майго кахання не будзе. І знойдзе Цудоўная і Непаўторная сабе мужчыну. Маладога, высокага, разумнага, які будзе кахаць яе і любіць яе дачушку. І будзе ў іх усё добра. А я буду жыць у далёкім Чэлябінску і чакаць, каб прадаць бацькаву кватэру і паехаць у Гурзуф да мора і застацца там жыць. Жыць і спадзявацца, што некалі ў Гурзуф прыедзе Цудоўная і Непаўторная і, сустрэўшыся са мной, скажа: «Мілы мой Алесь, няўжо было вам так цяжка проста пазваніць, а не пасылаць мне сухія, як лісце ў гербарыі, эсэмэскі. Я чакала вашага званка некалькі гадоў. А вы некуды зніклі...»
Глыбокае мора, як вашыя вочы,
Дзе сонца начуе, дзе мне патануць
І, тонучы, помніць гурзуфскія ночы,
Дзе вас я шукаў, не знаходзіў адну,
Як мора, прыгожую і незямную,
Як сцежку на моры начную,
Якую хацеў вам адной паказаць,
Каб разам пайсці ў небе зоркі збіраць,
Нібыта на беразе Чорнага мора,
Самотнага мора, як вашыя вочы,
Дзе свеціцца свечкамі вашае ўчора,
Дзе ваша душа развітанняў не хоча,
Але развітацца нам выпала ўранні,
Нібыта мне ў моры начным патануць,
Каб вершамі біцца аб ваша маўчанне,
Як хвалямі ў белага замка сцяну...
71. Збіраўся развітацца з усімі сябрамі, але перадумаў. Пазваніў сястры. У яе ўжо новы жаніх. Радуецца, як малое дзіця новай ляльцы. Паслаў Цудоўнай і Непаўторнай эсэмэску: «Я вас кахаю! Бывайце...» Не адказала.
А я ўсё ў думках еду ў цягніку,
Нібы плыву і не магу раку
Я пераплыць, каб толькі з вамі быць
На беразе, дзе вы і дзе журбы
Няма, як і даўно там вас няма,
Бо там, як кветкі белыя, зіма.
А я ўсё ў думках еду ў цягніку,
Як ад сябе ўцякаю, не ўцяку,
Бо кожны дзень, дзе я жыву без вас,
Нібы ў няволі мной пражыты час,
Дзе час ідзе, нібыта снег ідзе
І замятае цень ваш на вадзе,
Дзе я плыву і век не даплыву
Да берага, як збудаваць царкву
Адзін ніколі не змагу...
72. Карціны з майстэрні аддаў у школу, дзе вучыўся. Партрэт Цудоўнай і Непаўторнай так і не напісаў. Цяпер сяджу і думаю: «Чаго я еду з Беларусі ад сяброў, ад сястры, ад Цудоўнай і Непаўторнай? Не ведаю чаго, але еду. Еду да бацькі, які мяне амаль і не гадаваў. Еду, каб забыцца пра Цудоўную і Непаўторную. Але ці забудуся? Не ведаю... І для чаго і для каго я гэта ўсё напісаў і нарыфмаваў у дзённіку. Для Цудоўнай і Непаўторнай? Для Цудоўнай і Непаўторнай!»
Вас не было і ўжо не будзе аніколі,
Як кветку папараць не адшукаць у полі
Ніколі мне, бо ў полі толькі снег і вецер,
І травы, у якіх расу пасеяў вечар,
Калі прыйшла вясна, нібы выратаванне
Ад адзіноты белай, ды лягчэй не стане,
Бо вас няма, як папараці-кветкі ў полі.
Я вольны, як і вы, але ад гэтай волі
Мне хочацца ўцячы да вас, нібы памерці...
Але не верце ўсё ж вы мне, зусім не верце,
Як нельга верыць лёду ў снежань пад нагамі,
Бо тонкі лёд, як дым самоты, што між намі
Ад свечкі, што без нас патухла ў Храме...
73. Цудоўная і Непаўторная, я Вас кахаю. Бывайце...
Алесь»
Дачытаўшы дзённік, я выйшаў з ім на балкон. На вуліцы працягваў ісці першы снег. Белы, як папера, якая чакае мае творы. А мне не пішацца ўжо амаль паўгода з таго дня, калі я з Алесем пазнаёміўся з прыгожай маладой жанчынай, якая ехала да Чорнага мора. Успамінаючы той светлы, як гэты першы снег, час, я неяк спачатку, нібы жартам, вырваў з дзённіка адну старонку, потым другую і, парваўшы іх на дробныя кавалачкі, кінуў у белую плынь першага снегу. Потым я вырваў з дзённіка яшчэ некалькі старонак, потым яшчэ, і, нарэшце, нібы разрываючы ланцугі, якімі я быў прыкуты да сцяны, да сцяны маўчання, я парваў на дробныя кавалачкі ўвесь Алесеў сшытак. І доўга ляцеў з майго балкона першы папяровы снег...
|
|
|
