Птушкі
|
1973. У Гаіку, у якім ёсць невялічкае балотца, знайшоў гняздо дзікіх качак з яйкамі. Абрадаваўся і, прынёсшы дамоў яйкі, угаварыў маму, каб яна пасадзіла квактуху. Праз некалькі тыдняў у нас па двары хадзіла курыца з малымі качанятамі. На жаль, яны доўга не пажылі. Пасля гэтага яшчэ часта я знаходзіў качыныя гнёзды, але ўжо больш яек дамоў не браў... * * * Гэты дождж, як пачатак патопу, Што затопіць і змые Еўропу, І не будзе ні Мінска, ні Прагі, ні Бона, І не будзе дзе сесці варонам, Што сягоння лятаюць над намі, Як над вулічнымі ліхтарамі Матылі, што ад смерці ўцякаюць І ў дажджы, як смяццё, адплываюць У нябыт па канавах глыбокіх. І праз дождж я іду адзінокі. Парасон над сабою трымаю, Нібы ў думках малітву чытаю, Што ўратуе мяне ад патопу, Што затопіць і змые Еўропу, Дзе стаіць мая родная хата, Дзе жывуць мае мама і тата І Еўропа, якім невядома, Бо жывуць яны тут, яны – дома, І дажджу ім павек не баяцца, Ім праз дождж на дарогу ўглядацца, Па якой разбрыліся іх дзеці Па самотным, як могілкі, свеце. Дождж ідзе, але ён перастане, Сонца з хмараў усё-ткі прагляне, Бо ў Еўропе стаіць мая хата, Дзе жывуць мае мама і тата. 1975. Восень. Я ў Пугачах. У хмарным небе лятуць журавы. І я гляджу на іх, як на апошнія дні дзяцінства... Заўтра мне трэба вяртацца ў Мінск, дзе я вучуся ў будаўнічым тэхнікуме. Журавы курлычуць, нібыта плачуць і плачуць так, як я, застаўшыся адзін на кватэры ў цёткі Галі, плакаў па тых днях у вёсцы, якія ўжо не толькі ніколі не вернуцца, але і не паўторацца... * * * Бярозы белыя, нібы са снегу, У полі белым дрэмлюць за сялом, Кудой з сястрой мне заўтра ўранні ехаць У свет далёкі, у казённы дом, Дзе нас ніхто, самотных, не чакае І не збіраецца цяпер чакаць, Бо ў свет дарогі снегам замятае І ў небе зоры, нібы лёд, маўчаць. А мы паедзем ад бацькоўскай хаты, Бярэзнік наш разбудзім за сялом, І вараннё ўзляціць, як дым кудлаты, Над іхнім белым, як зіма, святлом. І мне заўжды з сястрой дамоў вяртацца Да родных хат, да роднай цеплыні, І ў далячынь бярозную ўглядацца, І бачыць там таемныя агні, Якія не заменяць аніколі Агню ў бацькоўскай печы і цяпло. Бярозы белыя ў бялюткім полі Нібы дзяцінства наша, што прайшло... 1975. З бацькам ідзём па ўзлессі. І раптам амаль з-пад ног з высокай травы вылецела курапатка. Я нават спалохаўся. Але праз хвіліну пабег услед за ёй, бо птушка праз крокаў пяць упала ў траву. І вось ужо здаецца, што схаплю яе, як яна зноў узлятае і, праляцеўшы крыху, падае. А бацька, нейкі час паглядзеўшы за маім паляваннем, сказаў: «Ды кінь ты за ёй бегаць! Яна цябе ад гнязда адводзіць». І сапраўды, там, адкуль узляцела курапатка, было гняздо... * * * Мне век ісці ў высокую зару, І не дайсці мне да зары ніколі. Я з травамі шчаслівымі згару, Каб асвяціць не пройдзенае поле. Сваю дарогу ўспомніць да драбніц І не клясці свой лёс, а толькі верыць, Што пройдзе ўсё, ды боль не адбаліць І дома вецер не зачыніць дзверы. Зару любові век не затушыць, За мной трава, як полымя, шугае. Хлапчук праз поле чыстае бяжыць, І цень яго за ім не паспявае. 1976. Ідучы з Юстынавай гары ў Далідовічаў лес па лузе, на якім заўсёды вясной стаіць вада, раптам убачыў, як з-за куста ўзляцеў чорны бусел. Раней такіх птушак я ніколі не бачыў і таму доўга бег за ім, не думаючы, чаго бягу. Вярнуўшыся дамоў, я расказаў бацьку пра чорнага бусла. І ён, выслухаўшы мяне, сказаў: «Былі часы, мне яшчэ мой дзед Кандрат расказваў, што за Юстынавай гарой была шырокая рака, па берагах якой вадзілася ўсякіх птушак. Хапала і чорных буслоў. А гэты, відаць, прыляцеў на тое месца, дзе гняздзіліся яго продкі...» * * * Замецены снегам прасторы, І ўсё патанае, бы ў моры, Якое Зімою завецца. У хату бяжым, каб сагрэцца Гарбатай, як кропляю лета, Якое вятрамі апета, Якое было так далёка, Як зорка Венера высока... А дні пралятаюць над намі, Як цені аблок над палямі, І хутка бялюткае мора Па сцежках сцячэ ва Учора... 1997. Дом творчасці «Іслач». У гадзін пяць прачнуўся ад стукату за вакном. Гляджу, а на яліне сядзіць дзяцел і дзяўбе, нібы друкуе на машынцы новыя вершы... * * * І ты ідзеш праз снег, нібы праз белы лес, Які між намі быў, якога не было, Які шумеў і ў шуме чуўся паланез, І з неба зорак капала святло І замярзала на ляту, і снег гусцеў І ў цемнаце двароў, бы ў бездані, знікаў. І Марк Шагал над горадам начным ляцеў І жоўтае нам неба маляваў... 2002. На свята паэзіі «Ракуцёўскае лета» езджу амаль кожны год. І кожны раз, калі паэты са сцэны чытаюць вершы, над Ракуцёўшчынай кружыць бусел, як душа Максіма Багдановіча, якая радуецца, што на беларускай зямлі не звяліся людзі, якія любяць і цэняць беларускае паэтычнае слова... * * * З дрэваў вецер зрывае лісцё, Нібы свечкі ён тушыць над шляхам, Па якім мне ісці ў небыццё Адзінокім, нямоглым манахам. Толькі я выбіраю касцёр, На якім ноч дашчэнту згарае І, сабой асвяціўшы прастор, Нібы з попелу, з ценю ўзнікае. І шуміць нада мной лістапад, І ляціць, нібы д’ябал, па свеце, Каб анёлам вярнуцца назад, Дзе над шляхам маім дым і вецер. 2003. У Далідовічавым лесе збіраю грыбы. І ўжо нейкі час услед за мной, крыху адстаючы, ляціць і стракоча сарока. Я злуюся і крычу на яе. У адказ яна яшчэ гучней падае свой голас, нібы незадаволеная тым, што я збіраю яе грыбы... А можа, яна злуецца таму, што я ў сваім родным лесе дагэтуль не быў два гады... * * * Не кажы больш нікому нічога, Бо нічога ўжо нам не змяніць. Зарастае дадому дарога І знікае ў траве, нібы ніць Арыядны, і ты з ёй знікаеш, Як знікае над полем туман, Калі сонца над ім усплывае І святло, як цяпла акіян, Затапляе цябе і дарогу, Па якой ты не прыйдзеш дамоў, Каб слязамі сказаць: «Дзякуй Богу, Я дахаты нарэшце прыйшоў...» Ты не прыйдзеш, не скажаш, не вернеш, Што было і чаго ўжо няма, Як няма і надзеі, і веры, Што аднойчы заснежыць зіма І зацішыць той крык у душы, Пра які ты не кажаш нічога. Зарастае дадому дарога, Нібы цвік іржавее ў крыжы... 2004. Позняя восень. Сінічка прыляцела да майго вакна і дзюбкай стукае ў шыбу. Падыходжу бліжэй. Птушка глядзіць на мяне і не ўцякае. Ёй, відаць, як і мне сёння, адзінока... * * * Зноў сонца ў вачах тваіх плача, І ты, не хаваючы слёз, Праз слёзы самотныя бачыш Лісцё залатое бяроз Ля хаты, дзе ты не самотны, Дзе ты нарадзіўся і жыў, Дзе кожнай травіначцы родны І кожнаму дню не чужы, Бо сонца ў вачах тваіх плача І ты, не хаваючы слёз, Айчыну самотную бачыш, Як крыж, дзе распяты Хрыстос... 2005. Пад рабінай на гурбе ля хаты скача снегір, нібы вецер перакідвае з адной рукі на другую апошнюю спелую гронку рабіны... * * * Пройдзе час, і гэты шум адыдзе, Праз які сягоння не чуваць, Як расце, не думае аб крыўдзе, Праз асфальт вясновая трава. Пройдзе час, і зразумеем тое, Што цяпер не можам зразумець. І на дрэвах лісце зеляное Перальецца ў восеньскую медзь. І мы скажам, што былі неправы, Дзе былі неправымі, і ты Адрачэшся, як ад крыл, ад славы, І збудуюцца між нас масты. Будзе ўсё, але ўжо больш не будзе Гэтых дзён, што ў шуме нежывым Тонуць, быццам у балоце людзі, Быццам зоркі ў мроіве начным... 2008. Каля пад’езда на лавачцы сядзіць бабуля і корміць галубоў. Некаторыя птушкі так асмялелі, што спрабуюць сесці жанчыне на галаву, і яна час ад часу махае рукамі, нібы скідвае з сябе нябачную сетку, у якую яе ловяць галубы... * * * Нічога... Нічога... Нічога... Патрэбна і гэта пражыць, Каб мёртвым з’явіцца да Бога І ў Бога жыцця не прасіць. Нічога... Нічога... Нічога... Яшчэ з неба сыдзе святло І з цемры пачнецца дарога, Бы ў весну з праталін цяпло. Нічога... Нічога... Нічога... Не трэба мяне шкадаваць, Нібыта сабаку старога, Якога вядуць забіваць. Нічога... Нічога... Нічога... Я знаю, што я шчэ жывы, Як пыл над вясковай дарогай, Як цень ад магільнай травы... 2008. На Кальварыйскіх могілках на дрэвах шмат вароніных гнёздаў. І каля гэтых гнёздаў самі вароны, як грэшныя душы, якія не могуць пакінуць сваіх крыжоў... * * * Самота мая незямная, Гаркавая, нібы віно, Якое ты мне наліваеш, Нібы адчыняеш вакно Для ветру, які не самотны, Як сонца, што ў хмарах плыве Над светам шчасліва-гаротным, Над Храмам, які затравеў, І ты мне віно наліваеш, Нібыта вяртаеш назад У свет, пра які забываем, Прыгожы, бы ў квецені сад, Дзе вецер без нас не самотны, Дзе лісце, як дым ад кастра, Дзе сцежкі, як лёну палотны, Дзе мы, нібы брат і сястра, І я шчэ не знаю самоты, І я не люблю шчэ віно. Крыжамі лятуць самалёты. І мне зачыняеш вакно Ад свету, нібыта ад дыму. Адна ты шкадуеш мяне І любіш, як любіш Радзіму У кроплі дажджу на вакне... 2008. Апошнім часам у горадзе паменела вераб’ёў. Але яны ёсць, і мне, бывае, здаецца, што гэтыя вераб’і з маёй вёскі, якія прыляцелі за мной, бо я іх, будучы хлапчуком, часта карміў хлебам...
|
|
|