РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Віктар Шніп
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Птушкі
1
        1973. У Гаіку, у якім ёсць невялічкае балотца, знайшоў гняздо дзікіх качак з яйкамі. Абрадаваўся і, прынёсшы дамоў яйкі, угаварыў маму, каб яна пасадзіла квактуху. Праз некалькі тыдняў у нас па двары хадзіла курыца з малымі качанятамі. На жаль, яны доўга не пажылі. Пасля гэтага яшчэ часта я знаходзіў качыныя гнёзды, але ўжо больш яек дамоў не браў...
        
        
         * * *
        
         Гэты дождж, як пачатак патопу,
         Што затопіць і змые Еўропу,
         І не будзе ні Мінска, ні Прагі, ні Бона,
         І не будзе дзе сесці варонам,
         Што сягоння лятаюць над намі,
         Як над вулічнымі ліхтарамі
         Матылі, што ад смерці ўцякаюць
         І ў дажджы, як смяццё, адплываюць
         У нябыт па канавах глыбокіх.
         І праз дождж я іду адзінокі.
         Парасон над сабою трымаю,
         Нібы ў думках малітву чытаю,
         Што ўратуе мяне ад патопу,
         Што затопіць і змые Еўропу,
         Дзе стаіць мая родная хата,
         Дзе жывуць мае мама і тата
         І Еўропа, якім невядома,
         Бо жывуць яны тут, яны – дома,
         І дажджу ім павек не баяцца,
         Ім праз дождж на дарогу ўглядацца,
         Па якой разбрыліся іх дзеці
         Па самотным, як могілкі, свеце.
         Дождж ідзе, але ён перастане,
         Сонца з хмараў усё-ткі прагляне,
         Бо ў Еўропе стаіць мая хата,
         Дзе жывуць мае мама і тата.
        
        1975. Восень. Я ў Пугачах. У хмарным небе лятуць журавы. І я гляджу на іх, як на апошнія дні дзяцінства... Заўтра мне трэба вяртацца ў Мінск, дзе я вучуся ў будаўнічым тэхнікуме. Журавы курлычуць, нібыта плачуць і плачуць так, як я, застаўшыся адзін на кватэры ў цёткі Галі, плакаў па тых днях у вёсцы, якія ўжо не толькі ніколі не вернуцца, але і не паўторацца...
        
        
         * * *
        
         Бярозы белыя, нібы са снегу,
         У полі белым дрэмлюць за сялом,
         Кудой з сястрой мне заўтра ўранні ехаць
         У свет далёкі, у казённы дом,
        
         Дзе нас ніхто, самотных, не чакае
         І не збіраецца цяпер чакаць,
         Бо ў свет дарогі снегам замятае
         І ў небе зоры, нібы лёд, маўчаць.
        
         А мы паедзем ад бацькоўскай хаты,
         Бярэзнік наш разбудзім за сялом,
         І вараннё ўзляціць, як дым кудлаты,
         Над іхнім белым, як зіма, святлом.
        
         І мне заўжды з сястрой дамоў вяртацца
         Да родных хат, да роднай цеплыні,
         І ў далячынь бярозную ўглядацца,
         І бачыць там таемныя агні,
        
         Якія не заменяць аніколі
         Агню ў бацькоўскай печы і цяпло.
         Бярозы белыя ў бялюткім полі
         Нібы дзяцінства наша, што прайшло...
        
        1975. З бацькам ідзём па ўзлессі. І раптам амаль з-пад ног з высокай травы вылецела курапатка. Я нават спалохаўся. Але праз хвіліну пабег услед за ёй, бо птушка праз крокаў пяць упала ў траву. І вось ужо здаецца, што схаплю яе, як яна зноў узлятае і, праляцеўшы крыху, падае. А бацька, нейкі час паглядзеўшы за маім паляваннем, сказаў: «Ды кінь ты за ёй бегаць! Яна цябе ад гнязда адводзіць». І сапраўды, там, адкуль узляцела курапатка, было гняздо...
        
        
         * * *
        
         Мне век ісці ў высокую зару,
         І не дайсці мне да зары ніколі.
         Я з травамі шчаслівымі згару,
         Каб асвяціць не пройдзенае поле.
        
         Сваю дарогу ўспомніць да драбніц
         І не клясці свой лёс, а толькі верыць,
         Што пройдзе ўсё, ды боль не адбаліць
         І дома вецер не зачыніць дзверы.
        
         Зару любові век не затушыць,
         За мной трава, як полымя, шугае.
         Хлапчук праз поле чыстае бяжыць,
         І цень яго
         за ім
         не паспявае.
        
        1976. Ідучы з Юстынавай гары ў Далідовічаў лес па лузе, на якім заўсёды вясной стаіць вада, раптам убачыў, як з-за куста ўзляцеў чорны бусел. Раней такіх птушак я ніколі не бачыў і таму доўга бег за ім, не думаючы, чаго бягу.
        Вярнуўшыся дамоў, я расказаў бацьку пра чорнага бусла. І ён, выслухаўшы мяне, сказаў: «Былі часы, мне яшчэ мой дзед Кандрат расказваў, што за Юстынавай гарой была шырокая рака, па берагах якой вадзілася ўсякіх птушак. Хапала і чорных буслоў. А гэты, відаць, прыляцеў на тое месца, дзе гняздзіліся яго продкі...»
        
        
         * * *
        
         Замецены снегам прасторы,
         І ўсё патанае, бы ў моры,
         Якое Зімою завецца.
         У хату бяжым, каб сагрэцца
        
         Гарбатай, як кропляю лета,
         Якое вятрамі апета,
         Якое было так далёка,
         Як зорка Венера высока...
        
         А дні пралятаюць над намі,
         Як цені аблок над палямі,
         І хутка бялюткае мора
         Па сцежках сцячэ ва Учора...
        
        1997. Дом творчасці «Іслач». У гадзін пяць прачнуўся ад стукату за вакном. Гляджу, а на яліне сядзіць дзяцел і дзяўбе, нібы друкуе на машынцы новыя вершы...
        
        
         * * *
        
         І ты ідзеш праз снег, нібы праз белы лес,
         Які між намі быў, якога не было,
         Які шумеў і ў шуме чуўся паланез,
         І з неба зорак капала святло
        
         І замярзала на ляту, і снег гусцеў
         І ў цемнаце двароў, бы ў бездані, знікаў.
         І Марк Шагал над горадам начным ляцеў
         І жоўтае нам неба маляваў...
        
        2002. На свята паэзіі «Ракуцёўскае лета» езджу амаль кожны год. І кожны раз, калі паэты са сцэны чытаюць вершы, над Ракуцёўшчынай кружыць бусел, як душа Максіма Багдановіча, якая радуецца, што на беларускай зямлі не звяліся людзі, якія любяць і цэняць беларускае паэтычнае слова...
        
        
         * * *
        
         З дрэваў вецер зрывае лісцё,
         Нібы свечкі ён тушыць над шляхам,
         Па якім мне ісці ў небыццё
         Адзінокім, нямоглым манахам.
        
         Толькі я выбіраю касцёр,
         На якім ноч дашчэнту згарае
         І, сабой асвяціўшы прастор,
         Нібы з попелу, з ценю ўзнікае.
        
         І шуміць нада мной лістапад,
         І ляціць, нібы д’ябал, па свеце,
         Каб анёлам вярнуцца назад,
         Дзе над шляхам маім дым і вецер.
        
        2003. У Далідовічавым лесе збіраю грыбы. І ўжо нейкі час услед за мной, крыху адстаючы, ляціць і стракоча сарока. Я злуюся і крычу на яе. У адказ яна яшчэ гучней падае свой голас, нібы незадаволеная тым, што я збіраю яе грыбы... А можа, яна злуецца таму, што я ў сваім родным лесе дагэтуль не быў два гады...
        
        
         * * *
        
         Не кажы больш нікому нічога,
         Бо нічога ўжо нам не змяніць.
         Зарастае дадому дарога
         І знікае ў траве, нібы ніць
        
         Арыядны, і ты з ёй знікаеш,
         Як знікае над полем туман,
         Калі сонца над ім усплывае
         І святло, як цяпла акіян,
        
         Затапляе цябе і дарогу,
         Па якой ты не прыйдзеш дамоў,
         Каб слязамі сказаць: «Дзякуй Богу,
         Я дахаты нарэшце прыйшоў...»
        
         Ты не прыйдзеш, не скажаш, не вернеш,
         Што было і чаго ўжо няма,
         Як няма і надзеі, і веры,
         Што аднойчы заснежыць зіма
        
         І зацішыць той крык у душы,
         Пра які ты не кажаш нічога.
         Зарастае дадому дарога,
         Нібы цвік іржавее ў крыжы...
        
        2004. Позняя восень. Сінічка прыляцела да майго вакна і дзюбкай стукае ў шыбу. Падыходжу бліжэй. Птушка глядзіць на мяне і не ўцякае. Ёй, відаць, як і мне сёння, адзінока...
        
        
         * * *
        
         Зноў сонца ў вачах тваіх плача,
         І ты, не хаваючы слёз,
         Праз слёзы самотныя бачыш
         Лісцё залатое бяроз
         Ля хаты, дзе ты не самотны,
         Дзе ты нарадзіўся і жыў,
         Дзе кожнай травіначцы родны
         І кожнаму дню не чужы,
         Бо сонца ў вачах тваіх плача
         І ты, не хаваючы слёз,
         Айчыну самотную бачыш,
         Як крыж, дзе распяты Хрыстос...
        
        2005. Пад рабінай на гурбе ля хаты скача снегір, нібы вецер перакідвае з адной рукі на другую апошнюю спелую гронку рабіны...
        
        
         * * *
        
         Пройдзе час, і гэты шум адыдзе,
         Праз які сягоння не чуваць,
         Як расце, не думае аб крыўдзе,
         Праз асфальт вясновая трава.
        
         Пройдзе час, і зразумеем тое,
         Што цяпер не можам зразумець.
         І на дрэвах лісце зеляное
         Перальецца ў восеньскую медзь.
        
         І мы скажам, што былі неправы,
         Дзе былі неправымі, і ты
         Адрачэшся, як ад крыл, ад славы,
         І збудуюцца між нас масты.
        
         Будзе ўсё, але ўжо больш не будзе
         Гэтых дзён, што ў шуме нежывым
         Тонуць, быццам у балоце людзі,
         Быццам зоркі ў мроіве начным...
        
        2008. Каля пад’езда на лавачцы сядзіць бабуля і корміць галубоў. Некаторыя птушкі так асмялелі, што спрабуюць сесці жанчыне на галаву, і яна час ад часу махае рукамі, нібы скідвае з сябе нябачную сетку, у якую яе ловяць галубы...
        
        
         * * *
        
         Нічога... Нічога... Нічога...
         Патрэбна і гэта пражыць,
         Каб мёртвым з’явіцца да Бога
         І ў Бога жыцця не прасіць.
        
         Нічога... Нічога... Нічога...
         Яшчэ з неба сыдзе святло
         І з цемры пачнецца дарога,
         Бы ў весну з праталін цяпло.
        
         Нічога... Нічога... Нічога...
         Не трэба мяне шкадаваць,
         Нібыта сабаку старога,
         Якога вядуць забіваць.
        
         Нічога... Нічога... Нічога...
         Я знаю, што я шчэ жывы,
         Як пыл над вясковай дарогай,
         Як цень ад магільнай травы...
        
        2008. На Кальварыйскіх могілках на дрэвах шмат вароніных гнёздаў.
        І каля гэтых гнёздаў самі вароны, як грэшныя душы, якія не могуць пакінуць сваіх крыжоў...
        
        
         * * *
        
         Самота мая незямная,
         Гаркавая, нібы віно,
         Якое ты мне наліваеш,
         Нібы адчыняеш вакно
        
         Для ветру, які не самотны,
         Як сонца, што ў хмарах плыве
         Над светам шчасліва-гаротным,
         Над Храмам, які затравеў,
        
         І ты мне віно наліваеш,
         Нібыта вяртаеш назад
         У свет, пра які забываем,
         Прыгожы, бы ў квецені сад,
        
         Дзе вецер без нас не самотны,
         Дзе лісце, як дым ад кастра,
         Дзе сцежкі, як лёну палотны,
         Дзе мы, нібы брат і сястра,
        
         І я шчэ не знаю самоты,
         І я не люблю шчэ віно.
         Крыжамі лятуць самалёты.
         І мне зачыняеш вакно
        
         Ад свету, нібыта ад дыму.
         Адна ты шкадуеш мяне
         І любіш, як любіш Радзіму
         У кроплі дажджу на вакне...
        
        2008. Апошнім часам у горадзе паменела вераб’ёў. Але яны ёсць, і мне, бывае, здаецца, што гэтыя вераб’і з маёй вёскі, якія прыляцелі за мной, бо я іх, будучы хлапчуком, часта карміў хлебам...

Падабаецца     Не падабаецца
2009–2022. Беларусь, Менск.