 |
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Кантата самотных
|
|
|
|
|
I
Твой вобраз мілы, твой партрэт,
Як рыцар казкі амулет,
Па сьвеце ў сэрцы пранясу.
Ён часта гоіць мае раны,
Тваёй красой мой Край Забраны
Сваю выказвае красу.
Усьмешкай ветлай сьвеціць твар –
Палёў няскошаны абшар.
Кладуцца жытам пасмы кос,
З-пад іх палеская крыніца
Ў вачох пяшчотнасьцю бруіцца,
I бровы – ніцы вербалоз.
I вейкі зьлёгку жмурыш ты –
Вось так ля багнаў чараты
Ў сьпякоце ўсьцішаныя сном.
А вусны – сьпелыя суніцы,
А грудзі – нетраў таямніцы
Пад саматканым палатном.
Мой няўміручы Край жыве
Ў тваім цнатлівым харасьцьве.
I я ў ім радасьці таю.
За маладосьць тваю малюся
I зычу шчасьця Беларусі,
Свае кантаты ёй пяю.
Мая старонка, дзе здаўна
Ваўчыцай носіцца вайна,
Ляжыць пабітая. Ўсплылі
Людзкія сьлёзы й кроў ракою.
Ні вольнай працы, нi спакою
Няма на дзедавай зямлі.
I не здарма чакалі мы
Жабрачай кайстры і турмы,
Гнязьдзіўся страх і рос адчай.
А слова – гнеўны рокат хвалі.
Яго ад цэнзараў хавалі,
I толькі водгук чуў наш Край.
Там, дзе хмызьняк і дзікі мох,
Наш Беларус спакойна мог
Уголас родны гімн сьпяваць.
Пасьля і ў лесе стала цесна,
Чужыя людзі ловяць песьню,
Каб у вастрог яе загнаць.
I шпегі сочаць, як сычы.
Пясьняр нядолі, замаўчы!
За слова ласкі і тугі
Нямала гіне між высланых
Ў галодных стэпах Казахстану,
Ў халодным сіверы тайгі.
Чаму? За што? Што за чума?
Нікога блізкага няма –
Цьвінтар рухомых мерцьвякоў.
I ў гэтьм часе паваротным
Я стаў з пагардаю самотным
Паміж самотных землякоў.
Я замыкаўся ў кляштар мой
Таемна зь лірыкай нямой.
На прышласьць меў пагляд такі,
Што загаворыць, засьпявае
Мая паэзія нямая,
Мае маўклівыя радкі.
Яшчэ няпэўная пара
Жывіцца праўдаю пяра.
I думкі – смутнаю гурбой:
Народ цярпіць і марна гіне.
Мне горка, што ў маёй Краіне
Крукі кружацца над табой,
Што ты, каханая мая,
Цярпіш пакуту удвая.
Пасаг і гонар задарма
Бяруць чужынцы пад прымусам.
Стол не пакрыты тым абрусам,
Які саткала ты сама.
На ім укладзены вузор
На любату і на спазор.
Па ўскраю – россып васількоў,
А па кутох тканіны коні
I воі ў велічы Пагоні
Паміж разьвеяных сьцягоў.
Настольнік гэты захавай.
Нам будзе памяткай няхай,
Што нашы прашчуры былі
Гаспадарамі Беларусі.
А мы... пустой кішэняй трусім,
Надзелі з гора хатылі.
Калі чужынцы бралі хлеб,
Паролі скрозь, шукалі дзе-б
Знайсьці хоць зерне і забраць,
Ці льга было сядзець спакойна
На тым відовішчы разбойным
I ў войстрым болю не згараць?
Ці льга сьцярпець, калі мой брат
Глядзеў замучаны з-за крат,
Пытаў, за што ён вязьнем стаў?
Калі чужынцы ў нашай хаце
Перабіралі ўсё багацьце
I крыжавалі зноў Хрыста,
Калі сялібы-хутары
Ўздымалі з дымам дагары,
I трэсьлі кожную сям’ю.
Ці льга сьцярпець? Ці не нарокам
Маўчаў я, хутаючы змрокам
Душу бунтоўную маю.
Калі чужынцы секлі лес, –
Сьмяротны жаль у сэрца лез,
Гадзюкай джгаліў жаль цяжкі.
Дык як памсьціць за зьдзек над Маці,
Якую каты ў казамаце
Мардуюць, рэжуць на кускі?
Ці з болю змушаны маўчаць?
Зламаць жалобную пячаць,
Што на грудзёх маіх лягла!
Глядзеце – страшна навакола.
Сьцюдзённа! цёмна, мёртва, гола.
А ліпкі жах, нібы смала.
Я слова вымавіць ня мог,
Чуў звон кайданаў з маіх ног,
I звон зялеза з маіх рук.
Яны нябачныя віселі,
Яны нячутныя зьвінелі,
Як адгалосак маіх мук.
Ці я пазбаўлены правоў
Сыноўю выказаць любоў?
Вядома, нават Эскімос
На тундры, на пустэчу краю
Замілавана пазірае,
Бо нарадзіўся там і ўзрос.
А мы ўзрасьлі сярод палёў,
Сярод нязьлічаных лясоў,
Азёраў, рэчак і ставоў,
Дзе адвячоркам сіня-цьмяным
П’яным чаборам і цім’янам
Брынее водыр паплавоў.
Дзе пахне рутай сенажаць,
Дзе скарбы вартасьцяў ляжаць
I на ральлі і ў папарох,
Дзе краскі радасныя ў полі.
Бярозы, стромкія таполі,
Наўсьцяж абапала дарог.
I горды бусел на гнязьдзе
Клякоча, гутарку вядзе.
I сьпеў задорнага шпака,
I звонкі пошчак салаўіны
Ў кустох парэчак і маліны,
Ў зялёных кучмах вішняка.
Каля старых прысадаў ліп
Жалейкі сьціплай сумны ўсхліп
Ды лёскат пугі пастуха.
I ўсё так міла, так прыгожа,
Як за лазовай агарожай
Твой сад і чорная страха.
I ты адтуль, мая вясна,
Глядзела сонейкам з вакна
I думку песьціла маю.
Нідзе няма такога краю,
Як Беларусь. Яе кахаю,
Ёй кроў і сэрца аддаю.
|
II
Ніяк ня думаў ані сьніў,
Што я пайду ад родных ніў,
Дый раптам стражнік – люты лёс
Мяне пагнаў з тугой самоты
На ўзвышша голае Гальготы
I чарку воцату паднёс.
Гады ахвяр, гады трывог
Я толькі песьняй перамог.
Сырэны жудасна гулі,
I сьмерць глядзела з-пад руінаў.
Я і тады сьпяваць ня кінуў
Каханьню й радасьцi зямлі.
Я аддаваў паклон вясне,
Што ў снох мярэсьцілася мне.
На крушнях друзаў і сьмяцьця
Я узьнімаўся з кволым словам.
Душа пад громам пяруновым
Расьціла сілу пачуцьця.
Я моцным «віват» ня крычаў,
Ня славіў з бойні крумкача,
А пеў выгнаную любоў.
I мне палітыкі-пііты
Сычэлі: «Сьціхні, замаўчы ты!
Наш век із скрыгатам зубоў.
I чалавек памізарнеў,
У ім бушуе толькі гнеў,
Скавыча ненавісьць, як зьвер.
Навошта нейкія пачуцьці,
Яны ў народзе не прачнуцца,
Навек загінулі, павер...»
Ня слухаў сьмешкі і парад.
Ня страціў сэрца ў плойме страт.
Хай лёс мне прыкрасьці рабіў –
Я не глядзеў на сьвет варожа
I не пайшоў у бездарожжа,
I веры ў праўду ня згубіў.
Лагоднай песьняй лашчыў слых
Усіх пакрыўджаных, нат злых
(А можа цешыў сам сябе?)
Мой голас гвалтам быў закуты,
Зрываўся, церпячы пакуты,
I захлынаўся на журбе.
Няўжо бяз Бацькаўшчыны мне
Ў далёкай гінуць старане?
Няўжо каханую маю
Я не пабачу, не пачую,
Ў заезьдзе дзесьці заначую
I верад-жаль не загаю?
Жыцьцё нізрынута далоў.
Няма для скаргі нават слоў,
А каб-жа меліся, каму
Патрэбны гэты згустак болю?
Маім братом няма патолі,
Прайшлі другую Калыму.
Вайна пад крыгі-туруны
Людзей хавала бяз труны.
Ламала, трушчыла скляпы.
Загуба ўсюды цікавала.
Цяпла для сэрца не ставала,
Жыў над усім інстынкт сьляпы.
Як той палярнік між ільдзін
Стаяў самотны ці адзін?
Міналі гадкія гады
Цяжкой хадой і зь небясьпекай,
А я паліў любоўнай сьпекай
Тугу бяздольнай грамады.
Ніякай радасьці нідзе.
У зморы, клопатах, нудзе
Галодны еў гнілы бурак.
I, абясьсілены, пакорны,
Ён кляў у немарасьці чорнай
За дротам лягерны барак.
Мяне таксама путаў дрот,
Ды вызваляў зь яго Эрот,
Выводзіў зь цемрадзі-глушы.
Я быў захоплены, узьняты.
I нараджаліся кантаты
Мае самотнае душы.
Так часта, часта уначы
Душыў я распач, камячыў.
I пеў, як той Тарэадор,
У небясьпечныя хвіліны
Каханьне... Мілыя ўспаміны
Мне ткалі матчыны вузор.
Пачуцьцяў хваля ў даль нясла
Мой чуткі човен безь вясла.
Ён у затоне песьняў плыў
Да мірсьцяў прыстані знаёмай,
Каб выйсьці проста ў сьпелы гоман
Усхваляваных родных ніў.
Дзяньнік я з памяці лістаў.
На ўзьлеску хутар. Ціхі стаў.
I ты. Са мною ў мроях ты –
На паплавох, на сенажаці –
Сястра, каханка, мая маці,
Мой вобраз сьветлы і сьвяты.
Заходзіў я ў зялёны храм,
А там маліліся вятрам
Бярозы й сосны. I вясьне
Малітву дзіўную шапталі,
I сьлёзы шчасьця – рос крышталі
На вейках елак і ў мяне.
Адно я ў лесе спачываў.
Там кожны куст мне спачуваў,
I частаваў маю душу
Лясным ласункам – песьняй чыстай,
Прыгожай, весьняй, урачыстай.
Аб гэтым зь любасьцяй пішу.
|
III
Шумі, сасоньнік малады!
Жалейкай грай на ўсе лады.
Я чую пах смалістых хвой.
Ізноў мне Бацькаўшчына сьніцца.
Ці не стаптаная суніца
Сьцякае сокам над травой?
Цябе забыць я не магу...
I на выгнаньні п’ю тугу,
Цярплю нязвыклую жуду.
Самотай сэрца халадзее.
А ўсё-ж ня згублена надзея:
Вярнуся, любая, прыйду!
Хачу баржджэй самоту прэч
Пагнаць, як негадзь-немарэч.
Расьце, мой Божа, боль які!
Паміж чужых я адзінокі.
Перада мною шлях далёкі,
Гараць за морам маякі.
I ты, гаротная, гарыш.
I пахіліўся дзедаў крыж.
I быльнягом парос курган.
I я, разлучаны з табою,
Жыву астатняй барацьбою,
Узьняў пачуцьцяў гураган.
Табе ў самоце аддаю
Сябе самога і пяю,
Хіба ў міноры, дык прабач.
Нас безьліч вырасла самотных,
Увосень птушак пералётных
Мы разумеем сумны плач.
Прырода крылы ім дала,
Шукаюць вечнага цяпла.
Аж пазайздросьціць можна ім,
Калі яны лятуць у вырай
Сямейкай дружнай, згоднай, шчырай
Насустрач далям залатым.
Пад крык гусей і журавоў
Мой родны Край згадаю зноў.
Я крылы мрояў распрастаў –
Чакаю сонечнай пагоды,
Паміж братоў шукаю згоды,
Паважных чынаў, лепшых спраў.
Мне сьняцца нашыя лугі,
Азёраў сініх берагі,
Акрытых соннаю смугой,
Лясоў раскінутыя шаты...
Душа даўно пяе кантаты
Маёй Краіне дарагой.
|
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
|
2009–2020. Беларусь, Менск.
|
|
|
