РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Людміла Рублеўская
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Адукацыя
 
*** Мы – нязьдзейсьненых казак...
 
Плач русалкі
 
*** Я не хачу ні з кім спрачацца...
 
Рэвалюцыя
 
*** Мы – маленькія людзі...
 
У сьвеце цікавага
 
*** Мокры асфальт...
 
Варава
 
Казакі на Беларусі
 
7 лістапада 1990 года
 
Пытаньні
 
*** Мастацтва робяць гастралёры...
 
Адукацыя
 
*** Віншую вас, мы выміраем!..
 
*** Гэты вецер – апошні мой вецер...
 
Лёзныя людзі
 
Слова Камілы Марцінкевіч
 
Беларусы
 
Трывожны час
 
Балотны агеньчык
 
*** Хай на мове чужой...
*  *  *
Мы – нязьдзейсьненых казак
                                                    няшчасныя пасербы будзем.
Мы – палоньнікі часу,
                                      мы – дзеці паданьняў старых.
 
*

Мы – галінкі яліны,
                                якая стаіць пад адхонам...
       
*

Мы – глухія каменьні дарог
                                                брукаваных сваіх...
 
 
 
 
Плач русалкі
Як сьвяткавалі ’шчэ Купальле
На берагах ракі маёй
З усходу воі прыскакалі
Смуглявай хіжаю гайнёй.
Я доўга чула віск і лямант –
Захопнікаў усе клялі.
Ды людзі ўпэўніліся самі,
Што крыкам не вярнуць зямлі.
Мацьнейшыя пабралі зброю,
Сплылі – куды чаўны нясуць.
Другія ж – пераймалі строі,
І мову прыхадняў, і суд.
Там, на гары, стаяў будынак -
Лічыла нават я – сьвяты.
Плыў па вадзе яго адбітак,
Нібыта ветразь залаты.
Каб коса не глядзеў чужынец,
Туды баяліся хадзіць,
Пакуль тутэйшы баязьлівец
Не загадаў той храм спаліць.
Часала косы я ў чароце,
І чула чыйсь дрыжачы шэпт
Аб ваяўнічым злым народзе,
Які скарыў цалюткі сьвет.
Яны яго хвалілі талент
І моц, дурныя пячкуры!
Бо іх майстроў найлешых бралі
Сабе
          захопнікаў цары.
Цячэ вада... Чарот гайдае,
І зоры зьзяюць скрозь чарот.
І ўжо іначай называе
Сябе зваёваны народ.
І на Купальле не лунаюць
Дзяўчыны ў лозах ля ракі –
Прабабкі іх даўно аддалі
Чужынцам белыя вянкі...
 
1988
 
 
 
 
*  *  *
Я не хачу ні з кім спрачацца –
Хай кожны маецца, як хоча.
Бог блаславіць любую црацу,
А сьмерць любыя выесьць вочы.
 
Мы на зямлі жывем часова,
Свой час атручваючы звадай.
Мяне ратуе толькі слова,
Цябе – віно і стол багаты.
 
Ды ў Храм ня ходзяць пад прымусам,
Дабро ня робяць без жаданьня.
Не заклікаю беларусаў
Быць беларусамі дазваньня –
 
Хто стаў чужым – чужым і будзе,
А свой – і так сваё шануе
Хай Вавілон будуюць людзі.
Я – з тымі, хто яго зруйнуе.
 
Красавік, 1990
 
 
 
 
Рэвалюцыя
Над Радзімай – хмары,
                                                  над Радзімай – вечнасьць,
Зрэзаныя косы
                                  падаюць на плечы.
Грэх за грэх ня лічыцца.
                                                      Не сьвятыя словы
Закруцілі, звабілі
                                      бедныя галовы.
Кожны мае рацыю,
                                          кожны ў нешта верыць.
І агульных могілак
                                          больш не перамераць.
 
Верасень, 1990 г.
 
 
 
 
*  *  *
Мы – маленькія людзі,
Людзі крыўды вялікай.
І няма, і ня будзе
Нашых прозьвішчаў у кнігах,
І няма, і ня будзе
Нам ні славы, ні ўлады.
Нас вялікія судзяць,
Нам шпурляюць загады,
І баяцца заўважыць,
Што між нас прыхаваны
Гнеў – вялікі і страшны,
Гнеў - сьляпы і заганны.
I вялікіх і мудрых,
Далікатных і тонкіх
Наша чорная бура
Белым жахам затопіць,
Бо ніколі ня будзе
Нам прыніжанасьць – звыклай.
Бо маленькія людзі
Ненавідзяць вялікіх.
Бо маленькія людзі
Забіваюць вялікіх.
 
 
 
 
У сьвеце цікавага
Гэта цікава:
Калі пад царквой – мэтро,
Пад правадыром - шлюха,
Пад нагам і – атрута,
              Дзе пекла?
 
              Гэта сьмешна:
Шляхціц з вырваным вусам,
Міністр без гальштука,
Міліцыянт у шортах,
Актывіст палітасьветы ў замежнай краме...
Што будзе таму,
                                  хто гэта пабачыць?
 
              Гэта немагчыма:
Зайсьці ў Дом урада на шклянку кавы
I нікому нічога не паказаць.
Напіцца са Сьвіслачы і паздаравець.
Зрабіцца агульнавядомым і беларускамоўным.
Добра, калі ёсьць
                                      сапраўдныя мары!
 
 
 
 
*  *  *

Ноч. Вуліца. Ліхтар. Аптэка.
#А. Блок

 
Мокры асфальт.
                                  І ляжыць пад нагамі горад,
Жоўтымі лісьцямі
                                      да цішыні прыбіты.
Толькі дажджынкі
                                      нешта пра боль гавораць,
Як разьбіваюцца
                                      аб манумэнт гранітны.
Горад чужынцаў.
                                      І горад варожых дурняў.
Як раздражняю я іх
                                          хадой нетаропкай.
Людзі бяз душаў,
                                      нібыта жывыя труны,
Душы – бы храмы
                                        дзе больш не начуюць богі.
А па праспэкце ня можна
                                                          ісьці калекам,
Страшна дзяўчатам
                                          прыгожымі быць адкрыта.
Як у Расеі – такія ж
                                          «ліхтар, аптэка»,
Ад Беларусі –
                              адны радыёнукліды.
Мокры асфальт,
                                    і блішчыць пад нагамі неба.
Слова «часопіс»
                                  ня ведае кіяксёрка.
Шыльда двухмоўная
                                              крывіцца над аптэкай.
Плача ліхтар.
                              Ноч і вуліца.
                                                          Вецер горкі.
 
 
 
 
Варава
Натоўп наталяўся чужою пакутай.
Дзяцей падымалі на плечы бацькі.
А грэшнік, канчыны пазбаўлены лютай,
Ступаў на травінкі, нібы на цьвікі.
Яшчэ не ўсьвядоміў раптоўную волю,
Праз тлум прабіваўся, сусьвету чужы.
Але – азірнуўся, як выйшаў у поле,
І ўбачыў цяжкія ад целаў крыжы.
Паветра ліловым было ад сьпякоты,
І пыл залацісты стаяў над гарой.
Варава, забойца і грэшнік, ды хто ты,
Што Божаю сьмерцю купляеш спакой?
Вядома, ты мужна і горда трымаўся,
А той, на крыжы, не саромеўся сьлёз.
Ты моцны і злосны і тым спадабаўся,
Ня тое што ўсёдаравальны Хрыстос.
Цяпер жа – чаму, ледзь прыпомніўшы гэта,
Ужо не ад шчасьця ты плачаш, гэрой,
І ўбачыўшы крыж, што ляціць над сусьветам,
Шкадуеш раптоўна – чаму ён ня твой?
 
 
 
 
Казакі на Беларусі
Дарогі – і вецер,
                                  і злая казацкая песьня.
І крыж праваслаўны на вершніку кожным,
                                                                                              і грэх.
Анёл праляцеў
                                  праз блакітнае неба Палесься,
Засталася толькі
                                    сьцяжынка на хмарах гарэць.
Прыглушана б’юць капыты
                                                              па зямлі беларускай.
У вольніцы – вольныя шаблі,
                                                              пустыя мяхі,
У вольніцы – вольнае сэрца
                                                                і прагныя рукі,
І воўку галоднаму лёгка
                                                      махнуць за сьцяжкі.
Ня ўсё маскалі ў гарадох
                                                      папалілі, пабралі.
Казацкім братам
                                    засталося паесьці, папіць...
І скажуць: «Мы вас
                                          ад касьцёльнага зла ўратавалі»,
І пойдуць, п’яныя,
                                          мясцовыя цэрквы паліць.
І – попел на вецер,
                                          накормлены конь –
                                                                                      у дарогу.
Казацкая песьня,
                                      і плач беларускіх жанок...
Забыцца?
                      Забудзем.
                                          І перад выкладчыкам строгім
Пра казачных вольных казакаў
                                                                      паўторым урок.
 
 
 
 
7 лістапада 1990 года
Крыж за зорку вышэй назаўжды,
Ён – як зорка з абсечаным промнем
Нахіліўся над горадам сонным,
Дакрануўся да срэбнай вады.
 
Ён ня можа, ня лёс – пуставаць.
Ён жа створаны для выкупленьня.
Бог ці раб, дасканалы ці дрэнны –
Нехта мусіць на ім паміраць.
 
І загрукаў пад зорамі дах –
Сьвята зброі вянчаюць салютам.
Не знайшлося на сьвеце Хрыста –
Не знайшлося работы і Юдам.
 
І сьвятлее пахілены крыж,
Растае ў раўнадушнай прасторы.
Я вітаю прывычнае гора.
Божа, Божа,
                          чаму ж ты маўчыш?
 
 
 
 
Пытаньні
Дрэва, што вырасла на магіле,
            Дрэва – ці не?
 
Воі  – гэроі ці толькі забойцы
            Ёсьць на вайне?
 
Шчасьце, аплочанае крывёю,
            Шчасьце – ці не?
 
Людзі, што гэтага не пытаюць,
            Людзі – ці не?
 
 
 
 
*  *  *
Мастацтва робяць гастралёры.
Ня верыце?
                          На сорам, так.
Бо нам анёл тутэйпы горай
Забеглых д’яблавых сабак.
Іх поўсьць агнём пякельным зьзяе,
У шал прыводзіць іхні роў.
А як анёлы у нас сьпяваюць –
Спытай заморскіх жыхароў.
А наша доля – гастралёры.
Нам прысылае іх падчас
З вампірам тлустым сходны горад,
Што таленты высмоктваў з нас.
...І зноў у шлях сьпяшаюпь дальні
Анёлы – да чужых крыніц...
...Народаў лёс правінцыяльны,
Правінцыяльны лёс сталіц.
 
 
 
 
Адукацыя
Нам ілгалі бессаромна доўга,
Хітра і бязьлітасна манілі.
Сьлепату душы лічылі доўгам,
Тупасьць – дабрачыннасьцю лічылі.
А цяпер яны прызналі сьціпла,
Мудрыя настаўнікі і судзьдзі:
«Мы ня так, як трэба, вас вучылі.
Самі перавучвайцеся, людзі.»
Што ж, магчыма, мы спазнаем самі,
Як лячыць абсечаныя крылы.
Ды бязьвер’е – наш паганскі камень –
Нам насіць з сабою да магілы.
А былы настаўнік ці прафэсар
Перад намі не апусьціць вочы –
Ён маніў таму, што быў «пад прэсам»,
А цяпер таксама праўды хоча.
Што ж, за ўсё нябожчыкі адкажуць,
Панясуць яны віну любую...
Хутка ў школу пойдуць дзеці нашы,
«Добры дзень» ці
                                        «Здравствуйте»
                                                                          пачуюць?
 
 
 
 
*  *  *
Віншую вас, мы выміраем!
Цяпер ня доўга ўжо цярпець.
Край зробіцца сапраўдным раем,
Калі яго ачысьціць сьмерць.
І застануцца толькі душы
Сярод нябачаных расьлін.
Тутэйшы люд сьціхае мужна,
Як жук, што ўпаў у фармалін.
І ад зьдзіўленьня пакруглелі
Разважлівыя вочы зор.
Жыць годна мы, браткі, ня ўмелі.
Так церпіць, толькі хто памёр.
А навалач, што нас зьнішчае,
«Прабачце» скажа –
                                              і на дне.
Зьбірайцеся!
                            Харон прычаліў
На цермаядзерным чаўне.
 
 
 
 
*  *  *
Гэты вецер – апошні мой вецер,
                                                                      апошні мой дзень.
Заўтра ператваруся ў істоту
                                                              з праграмаю «Выжыць».
Колькі можна аплакваць
                                                      бяздушша, бязьлітаснасьць бліжніх
І мяне не пазнае назаўтра
                                                          уласны мой цень.
Я ня буду стаяць убаку
                                                  ад гарластай чаргі.
Я на брудную лаянку
                                              стану нарэшце адказваць.
Я зраблюся вясёлай,
                                              апранутай добра, рухавай,
Гэта буду ня я –
                                    але тут не патрэбна такіх.
Вецер,
                вецер,
                              заплаканы вецер,
                                                                      апошні сьвяты...
Як душа памірае пакутна –
                                                            і вольнае цела.
Я зьмяшаюся заўтра
                                              з натоўпам людзей азьвярэлых.
Не,
        найлепей зраблюся
                                                    асеньнім лістом залатым.
 
 
 
 
Лёзныя людзі
Людзі лёзныя,
Сьцежкі росныя,
Ногі босыя,
Словы – сьлёзныя,
Ну а песьні нашы – разбойныя,
Ну а вочы нашы –
                                        пагрозныя.
Добрай раніцы, слаўны Полацак!
Будзе вечар твой –
                                          сумнаваценькім.
Не Сафіі госьці памоляцца,
Божы страх намоляць багаценькім.
Добры вечар, Менск,
                                              гандляроўскі край!
Прадамо табе
                              сваё гора мы.
Бо кірмаш. заўжды
                                          валацугам – рай.
Плакаць будзеце цэлым горадам!
Нам кароль казаў
                                        на вайну ісьці,
Нам закон казаў
                                    гарады мінаць.
Добры дзень, Гародня!
                                                  Табе – плаціць,
Што схацелі госьці
                                          заначаваць.
Людзі лёзныя,
                                неработныя
Да спажывы лёгкай
                                            ахвотныя,
Каб нашчадкі нашы
                                          багатыя
У гарадох, адкуль
                                        праганялі нас,
Кіраваць маглі
                                  магістратамі,
З гарадоў зрабілі
                                      разваліны!
Людзі лёзныя,
Сьцежкі росныя,
Ногі босыя,
Сны пагрозныя.
 
 
 
 
Слова Камілы Марцінкевіч
Зямное шчасьце – гэта толькі цень,
Калі сьвятло чужое люстра зычыць.
Над Менскам – дзень,
                                                  і над Масквою – дзень,
І ў беларусаў – быццам два абліччы.
Браты, браты!
                                Па веры, па зямлі.
Нашто сабе прыўлашчылі старшынства?
Нашто свой сьцяг над намі прыўзьнялі?
Паблажлівасьць – любоў ня будзе чыстай.
Палякаў-продкаў
                                      нам прыстойна мець,
А рускіх –
                        вельмі выгадна...
                                                              Мой Божа?
Жанчыне мала трэба –
                                                    не старэць,
Кахаць і быць каханай,
                                                    род прадоўжыць.
Але такога шчасьця
                                            цёплы цень
Па твары
                      сьлізгануў –
                                                  і зьнік на сонцы.
У Менску – дзень,
                                          і ў Масковіі – дзень,
Але між імі –
                              ноч і ноч
                                                    бясконца.
 
 
 
 
Беларусы
Мы – нязьдзейсьненых казак
                                                                  няшчасныя пасербы будзем.
Мы палоньнікі часу.
                                              Мы – дзеці паданьняў старых,
Беларусы – ці проста цяпер –
                                                                  жыхары Беларусі.
Мы – глухія каменьні
                                              дарог брукаваных сваіх.
Толькі ветах –
                              над возерам,
                                                            а над душой –
                                                                                          толькі помнік,
Толькі кнігі у кватэры,
                                                для вечнасьці –
                                                                                  толькі дзіця.
Мы жывем – і ня помнім.
                                                          Ні мовы, ні продкаў ня помнім.
І дамы эакрываюць
                                          крутымі плячыма прасьцяг.
Зноў раса ападзе
                                      на траву, на малыя балконы,
На магілы, на цацкі,
                                            забытыя дзецьмі ў траве.
Мы - галінкі яліны,
                                          якая стаіць над адхонам,
І чарнобыльскі дождж
                                                  на сьсівелай яе галаве.
 
 
 
 
Трывожны час
Новыя прозьвішчы вуліц.
Тыя ж пляўкі жыхароў.
Так юбілеі сьвяткуюць
Бедных праданых майстроў.
Так аднаўляюцца сьвяты –
Песьні пяюць давідна,
Добра, каб не за зарплату,
Весела, каб безь віна.
Цёпла было б – каб ня вецер,
Мове бацькоўскай бы жыць,
Каб не ўладарылі ў сьвеце
Тыя, каму не баліць.
Што не шукаюць на небе
Тое, што ўзята зямлёй.
Куля запечана ў хлебе
Белай Айчыны маёй.
 
 
 
 
Балотны агеньчык
Трохі душы
                          пазычыла мне дарога.
Трохі крыві
                          пазычылі мне суніцы -
Вось я – амаль жывы –
                                                  перад панам Богам,
Прывід, агонь і сьмерць –
                                                          для заўзятых біцца.
Прагу чужой крыві
                                          я чытаю ў людзях,
Так, як старыя людзі –
                                                  аблокі і зоры.
Звабны агонь дрыгвы –
                                                      як дынары ў грудзе,
А пад дрыгвой дрыжыць
                                                      смаляное мора.
Хто я? Забыты бог
                                          ці вядзьмак забіты?
Вечна гару
                        і вечна ў смузе блукаю.
Трохі жыцьця
                                магільныя вашы пліты,
З моху і раскі пліты,
                                            мне пазычаюць.
 
 
 
 
*  *  *
Хай на мове чужой
                                          нас чыталі бы болей,
Хай на мове чужой
                                          мы лягчэй бы пісалі,
Толькі Бог цераз нас
                                              не дазволіць ніколі
Свой закон запісаць
                                              на чужыя скрыжалі.
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.