РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Віктар Шніп
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Воўчы вецер
1
*  *  *
Канчаецца дваццатае стагодзьдзе,
Нібы жыцьцё канчаецца зусім,
Нібы над вогнішчам аціхлым дым,
Нібы дарога на вясновым лёдзе,
Канчаецца дваццатае стагодзьдзе.
 
І ты глядзіш на сьвет, як дамавіну,
Дзе 'шчэ ня ўсё зьмярцьвела, адцьвіло,
Дзе нашых дзён самотнае сьвятло
Анёлы носяць Богу, быццам гліну,
І ты глядзіш на сьвет, як дамавіну.
 
Канчаецца дваццатае стагодзьдзе,
Нібы ў пустэльні шлях за небасхіл,
Нібыта з-пад вазоў дзядоўскіх пыл,
Нібыта крык у зьнішчанай прыродзе,
Канчаецца дваццатае стагодзьдзе.
 
 
 
 
Не кажы...
Не кажы, як вар’ят, што абрыдзела жыць.
Аднагодкаў тваіх больш за сотню ляжыць
Пад крыжамі счарнелымі і без крыжоў.
Не кажы, бо аднойчы ня прыдзеш дамоў.
Не кажы, што стаміўся ад гэтай жуды,
Бо на дрэвах стамляюцца ў восень лісты,
Бо стамляецца вецер...
                                                  Не кажы, не кажы!
Сьмерць жыве нечаканая ў вострым нажы,
У пятлі, у вадзе, у пякелным агні,
у цямнюткай начы і ў асьветленым дні.
Не кажы, як вар’ят, што абрыдзела жыць,
Бо і так да цябе твая сьмерць прыбяжыць.
Не кажы, бо пачуюць ля вокан віжы,
Не кажы,
                  не кажы,
                                        не кажы...
 
 
 
 
*  *  *
Нашы ня прыйдуць, бо нашых няма,
І нам чакаць іх з табою дарма.
Ім не вярнуцца. Адкуль і куды?
Ім не вярнуцца ніколі сюды
Так, як ніколі ня вернецца дым
Да папялішча назад, дзе сядзім,
Нібы трава, што шуміць да пары,
Покуль завеі няма на двары.
Покуль сьнягамі ўсё не замяло,
Сьнег успрымаецца нібы сьвятло,
Што асьвятляе апошнія дні,
Дзе мы з табою, як на далані
Бога, якому сябе аддаём,
Быццам лісьцё,
                                  што ляціць над агнём,
Вогненнай сьмерці сябе аддае,
Не разумеючы сэнсу яе...
Нашы ня прыйдуць,
                                            бо нашых няма,
Нашы ня прыйдуць,
                                            бо заўтра зіма...
 
 
 
 
*  *  *
Ты ўцякаеш... Куды? Сам ня знаеш,
Бо галоўнае – зноў уцякаеш
Празь лясы, праз палі, праз балоты,
Як ад ценю, ад мёртвай самоты.
Уцякаеш, як вены ўскрываеш,
Як сябе на шматкі разрываеш
І крывёй заліваеш свой шлях
На траве, на вадзе, на пясках,
Дзе ўжо ўсьлед за табою бягуць
Маладыя ваўкі і нясуць
Адзіноту сваю, як штандар,
І бушуе трава, як пажар,
І ўскіпае вада, нібы шкло,
І пясок на шляху, як сьвятло,
Што з парэзаных венаў сьцякае.
Уцякаеш, як зьвер, уцякаеш,
Цішыню, нібы лёд, разьбіваеш,
І твой цень, як вада, затапляе
Тых, хто ўсьлед за табою ўцякае
Праз палі, празь лясы, праз балоты
Ад уласнай, як сьмерць, адзіноты,
Ад жыцьця, што прыгожым завём,
Ад жыцьця, у якім мы жывём,
Як трава, як вада, як пясок,
Як загнаны сабакамі воўк...
 
 
 
 
*  *  *
Вы стаміліся жыць у самотнай краіне.
Жыць паэту нялёгка, тым болей – жанчыне.
Вы стаміліся быць адзінокай, як крык
Над дарогай, дзе кожны да цішы прывык,
Над дарогай, што ў ціхае заўтра вядзе,
Па якой мы ідзём, як плывуць па вадзе
Беларускія кнігі з ачужэлых дамоў,
Дзе для нас не было і ня будзе сяброў.
Вы стаміліся жыць у халоднай краіне,
Як забыты палярнік у моры на льдзіне,
Што, як сон, растае кожны дзень, кожны міг
І дзе сонца ўзыходзіць, але не для ўсіх.
Вы стаміліся жыць, вы стаміліся быць,
Вы стаміліся шэрае неба любіць,
Дзе заўсёды ёсьць хмары, дзе заўсёды ёсьць выш,
У якую мо' заўтра душой адляціш
І за гэту краіну, і за гэтых людзей,
Што сягоньня сьмяюцца з самоты сваей...
 
 
 
 
*  *  *
У суседняй краіне вайна.
Ну а ты тут памёр ад віна,
І цябе закапалі ў зямлю,
Для якой ты ні разу «люблю»
Не сказаў, бо любіў ты бяз слоў,
Як віно, гэты пошум лясоў,
Гэта поле, дзе сёньня быльнёг,
Гэты пыл над самотай дарог,
Дзе бадзяўся з раньня да цямна...
А ў суседняй краіне вайна.
Ты ляжыш у бацькоўскай зямлі.
А ў суседзяў даюць мэдалі.
Ты памёр. Ты памёр ад віна.
А ў суседняй краіне вайна.
 
 
 
 
*  *  *
Гэты сьвет, дзе мы з табой жывём,
Як сасуд напоўнены агнём,
Коціцца зь біблейскае гары
Па прамым шляху ў тартарары.
І няма каму яго спыніць.
Ён, як куля кілера, ляціць.
Хоць камусьці гэта проста сьмех,
Хоць камусьці гэта проста сьнег
Ціха выпаў летам на траву,
На траву, дзе я з табой жыву,
Як мурашкі, для якіх трава
Гэта лес, а сьветлы лес – царква,
У якой маліцца за жыцьцё
Сумнае, як жоўтае лісьцё,
Што з табой да вогнішча нясём,
Як сасуд напоўнены агнём...
 
 
 
 
*  *  *
Адыходзіш ты не назусім,
Адыходзіш, як над полем дым,
Адыходзіш у нязнаны сьвет,
Дзе няма ні він, ні цыгарэт,
Безь якіх ты б тут ня жыў зусім,
Як бяз рымлян старажытны Рым,
У якім ніколі ты ня быў,
Нібы на зямлі зусім ня жыў.
І цяпер ты адыходзіш сам,
Нібы пад зямлю закляты Храм.
Адыходзіш, каб зьявіцца зноў,
Як з парэзанае вены кроў.
 
 
 
 
*  *  *
А мне восень ты намалявала,
Бы віно разьліла залатое
Па сьцяне, дзе мяне частавала
І піла за жыцьцё маладое.
І вісіць у пакоі карціна
Безь цьвіка на сьцяне пажаўцелай,
Як над полем вісіць павуціна,
Што анёлам у неба ўзьляцела.
І гляджу, як на Храм, на карціну,
А карціна, як прывід, зьнікае
І зьяўляецца зноў праз хвіліну,
Нібы кроў праз бінты праступае
Празь сьцяну, за якою нічога,
Толькі ціша і толькі дарога
Да цябе праз халодную восень,
У якой нас ня будзе ніколі...
 
 
 
 
*  *  *
На вуліцы сонечнай скрыпка іграе,
Нібы адзінокі цыган памірае.
Падайце даляраў і ён аджыве
І пойдзе, нібыта агонь па траве,
Па чорным асфальце, нібыта па ночы,
Як зоркі, сьвяціцца ў яго будуць вочы.
І прыдзе ён, чорны, са скрыпкай у бар
І пусьціць ён сьветла на піва даляр,
І скрыпка заплача ў рукох, засьмяецца,
І піва, як сонца, на стол разальецца,
І будуць жанчыны шаптацца: «Цыган...»
І будзе са сьценкі партрэт, як баран,
Глядзець на вясёлых і сумных людзей,
А скрыпка ўсё будзе іграць весялей...
 
На цёмнае вуліцы скрыпка іграе,
Нібы адзінокі цыган памірае.
 
 
 
 
*  *  *
Балотныя людзі балотнай краіны
Любяць бананы і апэльсіны.
На карце краіну шукаць нам дарма –
Гэтай краіны на карце няма.
 
Там хочуць як лепш для сябе і прыроды,
Вынік адзін і ва ўсім – як заўсёды.
Там могуць спрачацца пра тое, як жыць,
Жыць там даводзіцца – як набяжыць.
 
Балотныя людзі балотнай краіны
Зьнікнуць са сьвету аднойчы павінны.
Ня шкода мне будзе балотны народ,
Шкода мне будзе лясоў і балот...
 
 
 
 
Можна памерці

#1
Можна памерці ў любую хвіліну
Проста па п’янцы, а не за Айчыну...
Можна памерці...
Ды хочацца жыць,
Як пасьля п’янкі расолу папіць.
Хочацца выйсьці зь сябе, як з кватэры,
І заблудзіцца ў завулках у шэрых,
Дзе ўжо ніхто і даўно не жыве,
Дзе на асфальце трава, як агонь на траве...
Можна памерці...
Як пыл з вакна сьцерці,
Можна памерці... Ды хочацца жыць,
Цень мой за мной, як Іуда бяжыць...
Хочацца жыць... Але можна памерці,
Быць у труне, нібы ліст у канверце...
Можна памерці...
Можна памерці...

 

#2
Напішу вар’яцкіх вершаў – і памру,
А пакуль што моўчкі каву завару
Чорную, як вечар за маім вакном,
Горкую, як думкі перад вечным сном.
Тэлефон зазвоніць, бы разьб’ецца ціш,
А ў разьбітай цішы ты, як лёд, маўчыш.
Холадна ў кватэры і няма сьвятла,
І згарэлі сьвечкі, як і дзень, да тла.
Напішу вар’яцкіх вершаў – і памру...
 
 
 
 
*  *  *
Зноўку змрочна, дажджліва, сьцюдзёна і шэра
І за вокнамі дрэвы, нібы на кладах.
Мы сядзім у замкнутых ад сьвету кватэрах
І прад восеньню ў нас, нібы сон, жыве страх.
 
І няма нам ратунку і няма для нас сьмерці,
Але й гэта жыцьцё, як пад ветрам лісьцё.
І нясу я ў сабе, нібы ліст у канверце,
Што напісаны Богу, душу і жыцьцё.
 
Мы ў Эўропе жывём, а Эўропы ня знаем,
І наогул: ці ёсьць мы на гэтай зямлі?
Над Эўропай фанераю мы пралятаем,
І ў карцінах зьнікаем Сальвадора Далі.
 
 
 
 
Мне сьнілася Вільня
Як кветак букет на шляхетнай магіле,
Зноў Вільня маім уладарыла сном,
Калі мяне ў Вільню, бы ў Храм, не пусьцілі,
Нібы гандляра, што гандлюе віном.
...Я спаў і прачнуўся і ўбачыў дарогу,
Якой мне да Вільні ісьці і ісьці,
Нібыта адвечнай дарогай да Бога,
Нібыта агню па апалым лісьці
Да сьвечак у Храме, які 'шчэ ствараем,
Якога няма і ці будзе зусім...
Мне сьнілася Вільня, як Храм перад раем,
Мне сьнілася Вільня, як Ерусалім.
 
 
 
 
*  *  *
Я вучыўся ў Расеі ў савецкай Маскве
Піць віно і любіць гэты сьвет за сьвятло,
Што заплаўлена ў росах, блішчыць на траве,
Як у памяці тое, што ўчора было.
 
Я хадзіў па Маскве і ня бачыў Масквы,
Той, што ў кніжках вялікіх вялікай была.
Я ішоў у царкву і выходзіў з царквы,
Як выходзіць цяпло зь веснавога сьвятла.
 
І шумеў, як кагал, Беларускі вакзал
І хацелася мне, як напіцца, дамоў.
І мне рускі паэт пра Расею казаў
І глядзеў на мяне з-пад манголаўскіх броў.
 
Той Расеі даўно ўжо на сьвеце няма,
Як і той Беларусі няма ўжо даўно.
І з Расеі да нас зноў прыходзіць зіма,
Мы ў Расею вязём свой тытунь і віно.
 
 
 
 
Баляда горада
Ты гэты горад не любіў ніколі,
Бо шэры ён, як крушня ў полі,
Дзе толькі, часам, груганы і вецер,
Як мроі, пралятуць.
                                            Ізноўку вечар
На горад падае, нібы забіты,
І цемраю, нібы вадой, заліты
Ня хутка горад выплыве на ранак,
Дзе ты, стамлёны, ад каханак
Вяртацца будзеш, нібы грэшнік з раю,
У камяніцу, дзе цябе чакаюць
Халодная пасьцель і кубак кавы,
Як вугаль, чорнай і, як дым, гаркавай.
І дзень пачнецца, бы праб’юцца травы
Між камянёў, дзе груганы і вецер,
Дзе шкло разьбітае, як зоркі, сьвеціць,
Не асьвятляючы нічога...
Не асьвятляючы нічога...
 
 
 
 
*  *  *
Вось і сьвята прайшло, бы стушылі сьвятло,
І мы ўсе разыйшліся, нібыта цяпло
Ад віна па ўсім целе, па шэрай начы,
У кішэнях пустых ад кватэры ключы
Адшукаўшы, нібыта ўключыўшы сьвятло
На праспэкце ў дажджлівай, як восень, начы,
Каб вярнуцца дамоў, як вярнуцца з вайны
У кватэру, дзе толькі ёсьць сьцены адны
І вада, што на кухні ўсё з крана цячэ
І нічога яшчэ, і нічога яшчэ
Ты ў жыцьці не зрабіў, каб пайсьці на спачын
Ад прапітых сяброў, ад сьцярвозных жанчын
І таму будзеш піць ты з-пад крана ваду,
Быццам вечнасьці кроў, быццам восень-бяду,
Ад якой анікому нідзе не ўцячы
Па праспэкце ў дажджлівай халоднай начы,
Бо ўжо сьвята прайшло, бы стушылі сьвятло,
Дзе яго аніколі і так не было.
 
 
 
 
*  *  *
Гэты дождж, як пачатак патопу,
Што затопіць і змые Эўропу
І ня будзе ні Менска, ні Прагі, ні Бона,
І ня будзе дзе сесьці варонам,
Што сягоньня лятаюць над намі,
Як над вулічнымі ліхтарамі
Матылі, што ад сьмерці ўцякаюць
І ў дажджы, як сьмяцьцё, адплываюць
У нябыт па канавах глыбокіх.
І праз дождж я іду адзінокі.
Парасон над сабою трымаю,
Нібы ў думках малітву чытаю,
Што ўратуе мяне ад патопу,
Што затопіць і змые Эўропу,
Дзе стаіць мая родная хата,
Дзе жывуць мае мама і тата
І Эўропа якім невядома,
Бо жывуць яны тут, яны – дома,
І дажджу ім павек не баяцца,
Ім праз дождж на дарогу ўглядацца,
Па якой разбрыліся іх дзеці
Па самотным, як могілкі, сьвеце.
Дождж ідзе, але ён перастане,
Сонца з хмараў усё-ткі прагляне,
Бо ў Эўропе стаіць мая хата,
Дзе жывуць мае мама і тата.
 
 
 
 
*  *  *

Вінцэнту Дуніну-Марцінкевічу

 
Ня трэба чужога, ня трэба чужога!     
Ні грошай, ні мовы, ні Бога, –
Нічога нятрэба чужога!
Мужык беларускі – мужык,
Ён слухацца пана прывык.
Ён з панам разумным – разумны,
Ды толькі вось пан нешта сумны.
І царскія ўлады – ня рады,
Шпікі, як сабакі, ля хаты.
Якую ён школку трымае?
Няўжо ён законаў ня знае?
А пану \'шчэ сьніцца паўстаньне
І верыца ў сьветлае раньне,
Ды толькі ня трэба чужога:
Ні праўды, ні волі, нічога,
Нічога ня трэба чужога!
...Вятры за вакном завываюць,
Сьнягамі агонь засыпаюць,
Дзе чуюцца крыкі і сьмех.
І сыплецца, сыплецца сьнег
На ліпу, на хату, на долю.
І сьвечка асьвечвае волю,
Якой не было і ці будзе.
За вокнамі мроі і людзі,
Надзеі, бяда, спадзяваньні
І белая, сумная пані,
Якая сустрэчы чакае,
Якая адна і сьвятая
І ёй не патрэбна чужога
Ні сына, ні мовы, ні Бога,
Нічога чужога, нічога!
 
 
 
 
*  *  *
Нібыта зь вечнасьці туман, апошні сьнег
Ляціць на белую, як сьмерць, зямлю.
І ў лёце сьнегу чуецца анёльскі сьмех,
І слова чалавечае «люблю».
І ты ідзеш празь сьнег, нібы празь белы лес,
Які між намі быў, якога не было,
Які шумеў і ў шуме чуўся паланэз
І зь неба зорак капала сьвятло,
І замярзала на ляту, і сьнег гусьцеў,
І ў цемнаце двароў, бы ў бездані, зьнікаў.
І Марк Шагал над горадам,
                                                          як чорт, ляцеў
І жоўтае нам неба маляваў...
 
 
 
 
На станцыі «Няміга»
Выходжу з мэтро, быццам бы з таго сьвету,
Ня сьвечку палю, а палю цыгарэту.
Той сьвет застаецца ў мяне за сьпіною.
Той сьвет, як ступенькі між мной і табою.
Ды я ўсё далей і далей па праспэкце
Іду па асфальце, нібыта па Леце,
Дзе нам не сустрэцца ніколі з табою.
Той сьвет, як сьцяна між табою і мною.
І ноччу сьвятою ў цямрэчы пэрона
Мільгне электрычка, як човен Харона,
І кінеш пад ногі ты мне цыгарэту,
Нібыта запіску бацькам
                                                    з таго сьвету...
 
 
 
 
*  *  *
Ты ніколі ня будзеш гэроем,
Як ня будзе сабака ваўком.
Ты памрэш са сваім гемароем
За пісьмовым, як нары, сталом.
І ня будуць стаяць піянэры
Над труною тваёй на дварэ.
А забяруць з тваёй хаты паперы
І здадуць іх усе ў КДБ.
Але ж гэта ўсё будзе ня хутка.
І табе сёньня хочацца жраць.
Ды пажрала ўсё тут прастытутка
І зьліняла, каб не спакушаць.
Ды ўсё ж прыйдзе вялікі начальнік,
Можа заўтра, а можа праз год.
І падорыць табе ён гарбатнік
Хоць ты любіш вішнёвы кампот.
І ўжо ты са сваім гемароем
Будзеш сёрбаць гарбату штодня.
Ды ня станеш ніколі гэроем,
Як ніколі ня буду і я.
 
 
 
 
*  *  *
Сумна ўсё гэта, сумна ўсё гэта...
Цяжка на сьвеце безь пісталета,
Цяжка на сьвеце, хоць ты памры,
Хоць ты атруты ўсім навары.
Сумна ўсё гэта, сумна ўсё гэта,
Быццам труна, труна для паэта
Жыць што ня можа безь пісталета,
Безь пісталета, быццам бязь лета,
Лета, якое зьнікла даўно,
Як за капейкі ў крамах віно.
Сумна ўсё гэта, сумна ўсё гэта,
Ты дагараеш, як цыгарэта
Тая, што кінуць, плюнуць усьлед.
Не дапаможа і пісталет
Нешта каб зьдзейсьніць, нешта зьмяніць.
І застаецца толькі – запіць.
Сумна ўсё гэта, сумна ўсё гэта.
Сьвет наш, нібы габрэйскае гетта.
Сумна ўсё гэта, сумна ўсё гэта...
 
 
 
 
*  *  *
Зноўку сьнегам засыпаны нашы дамы
І, як сьнежныя людзі, па вуліцах мы
Ходзім, быццам шукаем чаго ўжо няма.
І навокал, нібыта Эўропа, зіма,
Ад якой не схавацца пакуль тут жывём
І ў тралейбусе едзем, нібыта плывём
У жалезным чаўне, дзе нябачны Харон
Нас вязе між слупоў, як антычных калён.
І мне хочацца выйсьці і следам ісьці
За жанчынай, што ведае сэнс у жыцьці,
За якое ўсё ж варта што міг паміраць
У каменных дамах, што, як горы, стаяць
У сьнягох, як самоце, што зьнікае вясной,
Калі тут да яе дажывём мы з табой.
А пакуль зь неба сыплецца,
                                                              сыплецца сьнег,
Нібы д’яблавы сьмех,
                                                нібы д’яблавы сьмех...
 
 
 
 
*  *  *
Іосіфа Бродскага томік чытаю,
Нібыта сяджу зь ім за кружкаю чаю
У белай Расеі, якой я ня знаю.
І дым цыгарэтны тут дымам Айчыны,
І шыбіны ў вокнах, нібыта ільдзіны,
І сонца празь іх, нібы кроў, праступае,
Нібы за сьцяною на скрыпцы іграе
Савецкі габрэй, што Айчыны ня знае...
Мы розныя людзі, але мы пад Богам,
Як подпісы чорныя пад нэкралёгам,
Як Броцкага вершы пад вокладкай кнігі
І як пад зямлёю нясьпешнасьць Нямігі...
 
 
 
 
Тут
Што мы зьявімся Тут мы з табою ня зналі,
Гэты сьвет несьвяты мы Радзімай назвалі.
Ці раней мы жылі – мы ня помнім нічога,
Як ня помніцца мёртваму сьмерць і дарога,
Па якой ён прайшоў, бо ён мёртвы, як цені,
Што пад рэшткамі Храма сядзяць у скляпеньні.
Мы зьявіліся Тут, як зьяўляюцца травы
На вясновай дарозе з Масквы да Варшавы.
Мы зьявіліся Тут, дзе ўсё сумна-часова,
Як туман, празь які толькі чуецца слова,
Што да Бога ляціць
                                          і вяртаецца з Богам.
Мы зьявіліся Тут і ня трэба нічога
Нам на сьвеце цяпер, што Радзімай завецца.
Гэты сьвет, дзе жывём, быццам Божае сэрца.
Толькі ты не кажы, што ўсё дрэнна на сьвеце,
Толькі ты не кажы, бо пачуе нас вецер...
 
 
 
 
Валун
Прыкаціўшыся бог ведае адкуль
Валун грэецца на сонцы
Валун вышэй травы
І яго ўсе заўважаюць
Птушкі на ім адпачываюць
Як на востраве сярод зялёнага мора
Мурашкі дасьледуюць валун
Лічачы яго сваім збудаваньнем
Пачатку мурашынай эры
Божыя кароўкі ўзьлезшы на валун
Узьлятаюць успомніўшы пра сваіх дзетак
Што бязь іх засталіся на небе
Валун заўсёды ў цэнтры ўвагі
У яго трапляюць маланкі
Але валун ня скардзіцца на свой лёс
Бо ён валун
Бо ён лянотнік
І яму ня трэба нічога
Акрамя зямлі на якой ён ляжыць
 
 
 
 
*  *  *
Зноў чорная кава, як лекі ад сьмерці,
У кубачку белым на шэрым стале.
У шыбу маю лісьце кідаюць чэрці,
Каб я не пабачыў, што на памяле
Прыгожая ведзьма над Менскам лятае.
Прыгожая ведзьма, як сьмерць, маладая.
 
Палю цыгарэту і дым сіняваты
Плыве да вакна і паўзе па вакне.
Раней я любіў і віно, і гарбату,
Цяпер толькі кава суцешыць мяне.
Спакусная ведзьма над Менскам лятае.
Спакусная ведзьма, як ноч, маладая.
 
А я адзінокі, нібыта сабака,
Завыць адзічэла хачу і маўчу.
І чорную каву глытаю са смакам
І ў неба за дымам праз фортку лячу
Да ведзьмы чароўнай, што мройна лятае...
Вар’яцкая ведзьма, як я, маладая...
 
 
 
 
*  *  *
Зьмяя саграваецца ў зьмейцы,
А ў доме тваім – індзейцы
І ты на ўсё гэта глядзіш,
Нібы на далёкі Парыж,
Якому на нас напляваць
Ці хочам мы жыць, ці ўміраць.
Зьмяя саграваецца ў зьмейцы,
Сьляза павісае на вейцы
І хутка ўпадзе на зямлю,
Якую таксама люблю
Ня меней, чым ты і індзейцы...
Зьмяя саграваецца ў змейцы,
Як нашая сьмерць у віне.
І ты зноў сьмяесься зь мяне,
Бо я малады і ня знаю
Каго 'шчэ ў свой дом напускаю...
Зьмяя саграваецца ў зьмейцы...
Зьмяя саграваецца ў зьмейцы...
 
 
 
 
*  *  *
На белым прысаку зімы
Жывём, як пагарэльцы, мы.
І нашы шэрыя дамы,
Як рэшткі спаленай турмы
Стаяць пад небам нежывым,
Стаяць, як скамянелы дым.
І мы глядзім на гэты сьвет,
Нібы вар’ят на пісталет,
Зь якога ён заб’е сябе,
Не разумеючы ў журбе,
Што гэта сьмерць, што гэта тло,
А не анёльскае сьвятло...
На белым прысаку зімы,
Як чорныя вароны мы,
Шукаем нечага, крычым...
І ўсё, як сьнег,
                                і ўсё, як дым...
 
 
 
 
*  *  *
Гэты дзень як твая адзінота,
Як разьбітая пляшка віна.
Дождж шуміць за вакном, як лістота
Райскіх дрэў, што прыйшлі да вакна.
 
Гэты дзень як туман над ракою,
За якім не пабачыш ракі,
Што цячэ, як жыцьцё прад табою,
І зьнікае ў сухія пяскі.
 
Гэты дзень быццам тая дарога,
Што вядзе праз старыя клады,
На якой не сустрэнеш нікога,
Акрамя палыну і жуды.
 
Ты глядзіш праз вакно, як празь неба,
І нічога ня бачыш за ім,
І табе анічога ня трэба,
Як ня трэба мне Ерусалім...
 
 
 
 
*  *  *
За вакном Эўропа і зіма.
Выпіць бы гарэлкі! Ды няма.
Ні гарэлкі, ні за што купіць.
Доўга можна жыць, калі ня піць.
Фортку адчыню і закуру,
Каву для настрою завару,
Пазваню табе і раскажу,
Як адзін я ля вакна сяджу.
За вакном Эўропа і зіма.
Толькі эўрапейскага няма
Там нічога ані ў чым, нідзе.
Зь неба сьнег, як азіят, ідзе,
І няма яму канца зусім.
Нада мною цыгарэтны дым,
Нібы прывід райскага жыцьця.
Сьнег ідзе, і ўжо няма сьмяцьця
За вакном, і толькі сьнег, і сон,
І насупраць дом, як белы слон.
 
 
 
 
Валацуга

Не хадзіце за мной.
#Анатоль Сыс

 
Вы за ім не хадзіце, бо ён валацуга
І ўсе словы яго – ад нячыстага духа.
Нават плача калі – ён сьмяецца сьлязамі,
Не хадзіце за ім, як казлы за казламі.
Ён ня любіць усіх, вас прадасьць за жанчыну
І вяльможнаму пану, і сабачаму сыну.
Вы за ім не хадзіце, і ня трэба – за мною,
Я таксама яшчэ не адмыўся ад гною,
А ідзіце за тым, хто век будзе сьвятым,
Што над вамі ўзьляціць, як над вогнішчам дым...
 
І над вогнішчам дым узьлятае, зьнікае,
І яго аніхто тут назад не чакае.
 
 
 
 
*  *  *
І выйшаў я зь цямрэчы на сьвятло,
І ўміг забыўся, што са мной было,
І між сьлядоў я не пазнаў свой сьлед,
Бы толькі што зьявіўся я на сьвет.
За сьпінаю цямрэча, як сьцяна,
Стаяла і зьнікала, і адна
Яна казала мне, што я жыву,
І, ценем урастаючы ў траву,
Я піў сьвятло, як дзікуны п’юць кроў...
Я піў сьвятло, пакуль сьцямнела зноў...
І я ў цямрэчы зьнік, нібы заснуў,
Нібы па горле брытвай паласнуў.
 
 
 
 
*  *  *
Нічога ў сьвеце вечнага няма...
І нават Храм – ня тое што турма –
Аднойчы раптам мусіць разваліцца.
 
І можна гэтым суцяшаць сябе,
Знаходзіць штось анёльскае ў журбе.
А можна проста з раніцы – напіцца.
 
А можна проста жыць і сумаваць
І тое, што прайшло, – не шкадаваць,
Яно было як выпітая пляшка.
 
Нічога ў сьвеце вечнага няма...
Цяпло міне, пачнецца зноў зіма,
І будзе белы сьнег, і будзе цяжка.
 
 
 
 
*  *  *
Я не прывыкну да дажджоў ніколі,
Як не прывыкнуць душам да турмы,
Якія зьведалі грахоўнасьць волі
І помняць шлях ад дому да карчмы.
А дождж ідзе, як Божы суд, бясконцы,
І мёртвы бруд змываецца зь зямлі.
І лісьце жоўтае, як рэшткі сонца,
На чорнай, нібы некралёг, ральлі.
І я гляджу з вакна, як з дамавіны,
Якая ціха праз патоп плыве.
І я шапчу імя сваёй жанчыны,
Якая невядома, дзе жыве,
І любіць дождж. За што? Сама ня знае
І знаць ня хоча, бо жыцьцё ідзе
І хвілю кожную ў нябыт зьнікае,
Як бруд, як лісьце жоўтае ў вадзе.
 
 
 
 
*  *  *
Нашым дыханьнем напоўнена неба,
І не ўцячы нам адсюль нікуды.
Зноў павуціны няўлоўнае срэбра
Сьветла плыве над прасторам жуды,
Па-­над травой, што даўно пажаўцела,
Па-­над дарогаю, што зарасла...
І павуціна нада мной праляцела,
Як не ляцела і як не была.
І пахмурнела зьбяднелае неба,
І пачарнеў, нібы дым, далягляд.
Нашым спакоем напоўніцца глеба,
Быццам апалай лістотаю сад...
 
 
 
 
*  *  *
Сто гадоў гарадской адзіноты.
А навокал дамы, як балоты,
Празь якія іду я да Храма,
У якім мая моліцца мама.
Я іду – і дарогі ня знаю,
Я іду – і сябе ўспамінаю.
Сябе ўспомніць хачу маладога,
Ды ўсё бачу сябе нежывога
Без бацькоўскае хаты, бяз Храма,
Да якога ідзеш ты таксама,
У якім твая моліцца мама,
У якой за дзяцей баліць сэрца...
І ня можам з табой мы сустрэцца,
Бо навокал дамы, як балоты,
З павуціньнем стагодняй самоты.
Ты ідзеш – і дарогі ня знаеш
І ня знаеш за што праклінаеш
Ты мяне...
                        І ці дойдзем да Храма,
У якім наша моліцца мама?
 
 
 
 
*  *  *
Ад дурнога тлуму і народу
Мы з табою едзем на прыроду.
А вагон наш цесны, як магіла,
Нехта курыць, нехта п’е «чарніла»
І на ўсіх усім тут напляваць –
Хочаш ехаць дык умей трываць.
І мы едзем, як з таго мы сьвету,
І, камячучы ў руках газэту,
Я чытаю сумныя навіны
Пра ўраджай, даляры, магазіны...
І глядзім мы праз вакно вагона
На лясы, што 'шчэ ў лісьці зялёным,
На палі, дзе дажынаюць жыта,
На канал рачны, што як карыта,
У траве на лузе 'шчэ блішчыць...
Сумна сёньня ў гэтым сьвеце жыць!
А ўміраць ня хочацца зусім.
Едзем на прыроду і маўчым.
 
 
 
 
*  *  *
Настрой такі, што ўсё няміла,
І шэры горад, як магіла,
Дзе мы, як прывіды, жывём.
 
І жоўты сьнег, і белы вецер,
І сонны, як хвароба, вечар
Душу апальваюць агнём.
 
Агонь жа не стушыць вадою,
Ён быццам крыж па-над царквою,
Якая ў памяці стаіць.
 
І я іду дамоў з работы,
І ўсьлед сьмяюцца ідыёты,
І сіл няма, каб іх любіць.
 
 
 
 
*  *  *
Мне з горада нікуды не ўцячы,
Як ад сябе нікуды не схавацца.
Замкну кватэру і згублю ключы
І, нібы прывід, буду тут бадзяцца
Між шэрых, як трава, старых дамоў,
Між хворых дрэў, што радасьць ня знаюць,
Ды зь белай адзінотай галубоў
Лісьцём зжаўцелым ля аблок лятаюць.
І сум самотны будзе, як вятры,
Як плач дзіцёнка ў апусьцелым Храме,
Як сьветлыя ў цямноцьці ліхтары,
Як пісьмы недапісаныя маме...
 
 
 
 
Хата

#1
Падмурак
падмурак гэта каменны востраў
у зялёным моры травы
на якім рана ці позна ўзьнікае жыцьцё
падмурак гэта пачатак
які нічога не абяцае
але сваёй каменнасьцю
ён здольны настаяць на сваім
і даць нам веру
што мы тут ёсьць невыпадкова
бо ў нас ёсьць свой падмурак
як карэньне радаводнага дрэва

 

#2
Сьцены
сьцены забіраюць у нас волю
але забіраючы волю
сьцены бароняць нас
і даючы нам сілу
слухаюць усе нашы таямніцы
і мы верым у сьцены і сьценам
і вешаем на сьцены абразы і зброю
і ставім да сьцен сваіх ворагаў
і б’ёмся аб сьцены
і стаім ля сьцен
як ля саміх сябе

 

#3
Дзьверы
замкнутыя дзьверы супакойваюць
і самі супакойваюцца
яны нам служаць
але не прыслужваюцца
бо яны ведаюць хто і што
за імі

 

#4
Вокны
мы падыходзім да вокнаў
каб бачыць і быць бачнымі
вокны зачыняем стаўнямі
нібы хаваемся ў сваё я
адчыняем стаўні
нібы адчыняем клетку
у якой жыве цяпло
і вокны да пары да часу
чыстыя і сьветлыя
як думкі дзяцей
якія вераць у казкі

 

#5
Страха
страсе бывае страшна
калі ўздымаецца буран
але страха нас страхуе
хоць і сама безабаронная
як наша жыцьцё пад ёй

 

#6
Гарышча
гарышча гэта гарэм павучыны
напоўнены змрокам і пылам
і самотны матыль
які ад холаду ўцёк на гарышча
ляціць да майго ліхтара
як да анёла свайго

 

#7
Комін
комін заўсёды на вышыні
бо ён комін
бо ён дае волю дыму
бо ён дыхае небам
бо ў ім грэюцца вятры
і ён добры
хоць нутро ў яго чорнае

 

#8
Падлога
падлога ня любіць сьмецьця
і яна холадна на ўсё рэагуе
і мы дагаджаем ёй
і мыем яе і шаруем
і сьцелім на яе дываны
але падлога рыпіць незадаволена
бо яна ведае нас

 

#9
Столь
столь гэта наша тутэйшае неба
пад якім нам сьветла і сумна
столь гэта наша доля
і ў кожнага яна свая

 

#10
Печ
печ у цэнтры
як сарцавіна радаводнага дрэва
на печы грэецца кот
а ў запечку цвыркуны
і ўсім добра
і ў печы трымаецца сьвятло
як душа ў чалавеку

 

#11
Парог
парог пераступаем
нібыта баімся што ён укусіць
а ён бяскрыўдны
хоць часам бывае вельмі высокім
і парог разьдзяляе сьвет
на наш сьвет і запарожжа

 

#12
Сенцы
у сенцах кашы
як гнёзды
у сенцах крыху змрочна
як восеньню
сенцы даюць магчымасьць падумаць
ці ісьці ці вярнуцца

 

#13
Ганак
ганак ганарлівы
і яго ня трэба ганіць
бо калісьці на залатым ганку сядзелі
цар царэвіч кароль каралевіч
і ганак памятае пра гэта
і на ганку любяць сядзець дзеці
як на краі сьвету
 
 
 
 
*  *  *
Ты сумны, як сьнег сакавіцкі на ўзгорку,
Як дым над кастрышчам, залітым вадой,
Як ноччу над сьветам адзіная зорка,
Як крыж ля дарогі, зарослай травой.
Ты ціха ідзеш па апалай лістоце,
Як прывід, разбуджаны ў парку дажджом,
Як хлопчык праз рэчку па тонкім па лёдзе
Ідзе і баіцца, як ноччу прад сном
Баіцца застацца адзін у пакоі,
Дзе хутка да ранку патушаць сьвятло.
Ты ціха ідзеш, як туман над ракою,
Як з кубачка кавы па целе цяпло.
Ты заўтра памрэш, нібы дойдзеш да дому,
І будзеш з усьмешкай ляжаць у труне,
Нібыта спазнаў, не спазнаць што нікому,
І быццам пра гэта сказаў ты ўсё ж мне.
 
 
 
 
*  *  *
У гэтым сьвеце мы жывём,
Як матылі па-над агнём.
І сьвету іншага – няма.
 
І нашыя малітвы – дым –
Плывуць у галасе начным,
Дзе, нібы плач, гучыць сурма.
 
І хочаш ты свой сьвет стварыць,
Нібыта сонца запаліць.
І тухнуць сьвечкі ля ікон.
 
І ў холад, і ў сьвятло зімы
Вяртаемся, як рэха, мы,
Пачуўшы карканьне варон.
 
 
 
 
*  *  *
А неба, як лёд, па-над белай зямлёю
І сьнег на зямлі, нібы сьмерць нада мною,
І дзень, нібы прорва куды ўсе ляцім.
 
А ты ўсё глядзіш праў вакно на дарогу,
Бы ў вочы глядзіш адзінокаму Богу,
Якога ня бачым хоць вечна глядзім.
 
І мне да цябе не вярнуцца ніколі,
Мне сьнегам ляжаць на няпройдзеным полі.
І зьнікнуць са сьнегам пад небам пустым.
 
І скажуць суседзі: «Нятрэба журыцца...»
І будзе прычына для ўсіх каб напіцца...
Ніхто не заўважыць, што ў прорву ляцім.
 
 
 
 
*  *  *
Мне хтосьці зноў стукае ў дзьверы –
А гэта ўжо ноч на двары.
Счарнелі ў кватэры шпалеры –
Гнілыя, як восень, муры.
Жыву, не саромлюся мараў
І шэрае неба люблю.
Зьбяру пару соцень даляраў
І можа што-небудзь куплю.
А можа ўсё будзе, як сёньня,
Гарбата і дым цыгарэт,
І яблыкі на падваконьні,
І кніжкі, і груда касет,
І музыкі ціхае граньне,
Нібыта анёлаў дыханьне,
Якія дзесь побач жывуць,
Якія мяне берагуць...
Ды хтосьці зноў стукае ў дзьверы
І нельга іх не адчыніць.
Стаяць ля дзьвярэй піянэры
І просяць сабаку купіць.
Навошта сабака мне сёньня,
Я неба люблю за вакном
І яблыкі на падваконьні,
І музыку зь белым віном...
 
 
 
 
Начная вакханалія
Чорнае неба ў чарнюткім вакне,
Быццам бы прорва ў чарнюткай сьцяне.
Дрэвы на вуліцы ў цемры шумяць,
Быццам у неба вароны ляцяць
З могілак чорных, дзе Нехта ажыў
І на магілах старыя крыжы
Чорнаю фарбай фарбуе адзін,
Чорны, нібыта забіты мурын.
Доўга фарбуе і кліча цябе
Марш Мендэльсона сыграць на трубе,
Той, што валяецца тут пад кустом,
Быццам бы бомж пад пахілым крыжом.
Зь ціхай малітвай ідзеш да вакна,
Як алькаголік да пляшкі віна,
І разьбіваеш рукою вакно,
Капае кроў на зямлю, як віно,
Чорнае, быццам бы неба ў вакне,
Быццам бы прорва ў чарнюткай сьцяне...
 
 
 
 
*  *  *
Мы пражылі дваццатае стагодзьдзе,
Як дзень адзін, самотны, нібы сон,
І сьветлы, нібы зорка ў мёртвым лёдзе,
І чорны, як на рэштках Храма звон.
 
Мы аддалі дваццатае стагодзьдзе
Вятрам, якія падымалі пыл,
І пыл стаяў, нібыта крыж прыродзе,
І на крыжах трымаўся небасхіл.
 
Мы прапілі дваццатае стагодзьдзе,
І нас амаль няма, ёсьць толькі крык,
Што мы жывыя, што мы не ў балоце,
Хоць шмат хто з нас народам быць адвык...
 
Але ў нас ёсьць дваццатае стагодзьдзе,
Яно, як кроў у жылах, у народзе...
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2022. Беларусь, Менск.