 |
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Палянізацыя праз Марусю
|
Старэйшая за мяне на гадоў дзевяць сястра Маруся змалку мела нейкі нешчасьлівы выпадак і скалечыла нагу, каторая пасьля сталася карацейшай. Можа з тае прычыны бацькі й пастанавілі даць ей прафэсыйную адукацыю. Калі скончыла сямігодку, паслалі ў жаночую прафэсыйную школу ў суседнюю зь Вільняй Новую Вялейку. Прыгадваю бесканечныя матчыны турботы, калі яна сушыла жытнія хлебныя сухары, ашчаджала, скарачаючы іншым, якую скароміну, ды ўсё высылала Марусі. Самыя матчыны падарожжы з тымі торбачкамі-пасылкамі на адлеглую за тры кіляметры пошту чаго каштавалі! і ніхто матцы не памагаў. Дагледзь хатнюю гаспадарку, іншых дзяцей ( а ўсе мы ў той час былі дробныя , як бульбачка), бяжы на поле зь сярпом, сядай за прасьніцу ці набільніцу, тні за мяліцай. Ці хто калісьці паводле нейкага "Галуп пол" зьмерыць аграмадную колькасьць працы, якую ўносіла ў беларускую гаспадарку наша працавітая жанчына?
Маруся скончыла школу на выдатна, атрымала дыплём ды права навучаньня кравецкага рамясла й кухарства. Калі бацька нарэшце пазбыўся гэнай "школы падшэхнай", аддаў палову дому для карыстаньня дачцэ. Маруся звычайна трымала трох дзяўчат, якіх вучыла шыць і кухоннага майстэрства. Із сваймі дзяўчатамі яна абшывала амаль усю ваколіцу, а пераважна паненак з блізкіх маёнткаў і фальваркаў. Прыгадваю, што задоўга перад Калядамі ці Вялікаднем да нашае хаты пад'яжджалі панскія брычкі, а розныя панюсі прывозілі матар'ялы й заказы. Найбольш дзяўчаты пацелі над вышываньнем розных узораў для "пекных паненак" на іхных "начных кашулях". Ручное вышываньне йшло марудна й забірала мора часу. Начамі дзяўчаты ледзь спраўляліся з навалам працы, а я праклінаў аж два прасы якія заўсёды трэба было трымаць напагатове. Колькі яны, прагавітыя, жэрлі вугальля! І мала цешыла мяне разгляданьне нейкіх адубелых фігураў мадэлькаў з Марусіных журналаў парыскае моды.
Ужо куды пазьней, падзарабіўшы, сястра адважылася пайсьці ў шпіталь на апэрацыю нагі. Нагу добра паправілі. Маруся была высокарослай, прыгожай, жыцьцярадаснай блёндынкай і, як памятаю, кавалераў мела налёт. Але для іх, здавалася, ня мела часу. Калі прыйшлі бальшавікі ды з крамаў зьніклі матар'ялы, а Марусі было для каго, аля ня было з чаго шыць, ей запрапанавалі "ўліцца ў артэль" інструктарам. Дзяўчына адмовілася. Заміж таго, яна скончыла настаўніцкія курсы й вучыла дзяцей у пачатковай школе. І падчас вайны, пасьля зьмены акупанта, яна прадаўжала вучыць. Нарэшце выйшла замуж за мясцовага дзяцюка, але нядоўга яны супольна жылі, бо вайной без належнай лекарскай помачы, у 1942 годзе замарылі яе сухоты.
Мне чамусьці мая даволі адукаваная, начытаная, шчодрая, жыцьцярадасная й працавітая сястра прыгадваецца асабліва з аднае прычыны. У час ейнае навукі ў Новай Вялейцы акупанкты як мага падкручвалі вінцікі палянізацыі, а на яе, як казалі бацькі, насядалі, каб з праваслаўнае перайшла на рыма-каталічку. Справа ўкладнялася тым, што дзяўчына была надзвычайна здольная й працавітая і паводля школьных адзнак заўсёды адна зь перадавых, значыцца прыкладам для іншых. А як-жа тады, калі здурэлыя эндэкі й іншае сьмяцьцё лезла навалам Беларусам на горла, будзеш у школе трымаць праваслаўную Беларуску як прыклад для іншых? Трэба не забывацца, што прафэсыйных сярэдніх школаў было вельмі мала й туды ў бальшыні беларускім дзецям ня было доступу.
Памятаю, як даведаўшыся пра інтрыгі ў школе, бацька забараніў Марусі ня толькі гаварыць і мяркаваць пра нейкае падарожжа ў каталіцтва, але загадаў напляваць на пагрозы ўладаў.
- Выкінуць, дык дзяркач ім у горла. Іголку ўмееш дзяржаць у руцэ й неяк на кусок хлеба заробіш сабе.
Пасьля такое бацькавай пастановы Маруся перастала назаляць. Маці-ж, хоць у працы і ў любові да свайго ўстойлівая, гэтта можа й пайшла-бы дачцэ насустрач. Хто яе ведае...
Але на наступны год, калі вярнулася Маруся дамоў на летнія вакацыі, мы глядзім на яе, цешымся, што пахарашэла ды яшчэ ядзін год бліжэй да мэты, а яна... што гэта такое? Дзяўчына да ўсіх, у тым ліку й да бацькоў, адно папольску пшэкае...
Памятаю, гэта быў час, калі дзеткам навет у вясковых школах забаранялі між сабой гаварыць пабеларуску. Я сачыў, што будзя рабіць бацька. Вось Маруся, здаецца ў сыботу ці нядзелю - нейкае сьвята было, - рыхтуе еміну на стол, розныя там салаткі ці іншыя прысмакі, ды да бацькі папольску гаворыць. І трэба было бачыць, як паволі наліваўся чырваньню й нэрвова круціў даўгія рудыя вусы Ігнась.
- Ты, жаба, чаго ўжо тут мне днямі пшыкаеш, ды цокаеш, ды шмокаеш? Ці гэта ты, тамака каля гэтай псіны, паноў, палюдзку гаварыць забылася? Га? - кінуўся на дачку Качан.
Маці, як маці, тут-жа сьпяшыла дачцэ на помач. Але гэта яшчэ больш пад'юдзіла бацьку. Насьцяне, на тым вялікім круку, на якім бацька гужы зь пянькі віў, вісела падпруга. Ён за яе ды да жанчын.
- Як ты мне не перастанеш, то, не глядзі, што ты ўжо дзеўка, я цябе так высьвянчу, што дзясятаму закажаш!
Перапалоханая Маруся тады ўцякла ў спальню й на ложку доўга хліпала ў падушку, а бацька яшчэ вылаяў матку, калі тая прадаўжала дачку абараняць.
Гэтак скончыліся спробы акупантаў палянізаваць сям'ю праз Марусю.
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
|
2009–2020. Беларусь, Менск.
|
|
|
