 |
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Літаральнік
|
Лiтаральнiк не любiць беларусаў, любiць беларусак.
Закаханы ён у панi Чуму i панi Халеру. Выбраць лепшую памiж спадарыняю Ха i спадарыняю Чу немагчыма.
Панi Чума – чуйная, чыстаплотная, чараўнiца чартавокая.
– Што табе падабаецца? – цалуе Чуму Лiтаральнiк.
– Як ты мыеш мне ногi.
– Астатняе не падабаецца?
– Падабаецца, але тое, што ты мыеш мне ногi, падабаецца найбольш.
Не любiць Лiтаральнiк брудныя ногi. Не можа кахацца, калi ў жанчыны чорныя пяты. Ён разумее старажытных кiтайцаў, якiя забiнтоўвалi жаночыя ступакi i выключалi саму магчымасць бруду на нагах.
Пакамечаныя iсцiны i прасцiны. Алкагольная аголенасць. Скасабочаная свядомасць. Бессаромная панi Чума:
– Скажы, што любiш мяне.
– I love you.
– Яшчэ скажы, што лавiш мяне.
– Лaўлю.
– А можна яшчэ раз паслухаць, як ты кажаш:
«I love you»?
– Можна, можна… Люблю, лаўлю, лю-лi-лю…
– I я цябе злаўлю.
* * *
У шапiку Лiтаральнiк бачыць пакунак з трыма прэзерватывамi i надпiсам Natali. Ён думае пра яе, пра сваю беларуску, пра панi Чуму, ненатольныя думкi: «Секс праз кандом пазбаўляе прагi, але не наталяе. Божа, наталi мяне i панi Чуму, маю Каралеўну».
* * *
Прачынаецца Лiтаральнiк i бачыць побач з сабою не спадарыню Чуму, з якой клаўся, а гару цеста. Адмаўляецца верыць вачам, хаваецца ў лазенку, становiцца пад ледзяным струменем i змывае з вачэй малапрыемнае вiдовiшча. Клiча яе. Мые прахалоднай вадою. Беларуска робiцца стрункай, чыстай, яе скура рыпiць пад ягонымi далонямi. Закаханасць вяртаецца.
* * *
– Здохнi, сука! Здохнi, сука! Здохнi, сука!!! – кляне i кляне Лiтаральнiк панi Чуму.
Нешта iскрыста-чорнае вылятае з яго, мкне праз увесь горад у бок панi Чумы i знаходзiць яе… Так!
Ёй робiцца кепска. Яе пакiдаюць сiлы. Яна тэлефануе мужу. У яе яшчэ ёсць муж. Прыязджае, забiрае.
А ўсё з-за таго, што Чума здрадзiла яму. Злюбiлася з ягоным сябрам.
Злуецца Лiтаральнiк i працягвае кляцьбу:
– Здохнi, Чума! Чума…
* * *
Часцяком Чума робiць Лiтаральнiку балюча. Падчас кахання называе iмем былога, але вечна прысутнага мужа. Яны не цёзкi.
Яна можа атрымаць пасылку з бiкiнi ад нямецкага каханка. Чу можа! Атрымлiваць майткi са станiкам яны будуць разам на галоўпаштамце. Яна скажа, што прыйшлi дакументы, пакет з запрашэннем у Польшчу. Лiтаральнiк запярэчыць, што прыйшлi майткi ад каханка.
– Не! – яна пачырванее.
Яны атрымаюць ружовую бялiзну.
Яна можа пакусаць яго, разадраць скуру пазногцямi… Чу можа!
Балючыя ўзаемаадносiны.
* * *
Знаёмства?
Чума ведала яго раней, чым ён яе. Ведала па творах i па выступленню ва ўнiверсiтэце. Яна i пытанне задала:
– Цi праўда тое, што пiшаце?
– Вядома, праўда! – ён так адказвае.
Ну, не скажа ж, што ўсё напiсанае – мана.
Ён не помнiць таго пытання, канкрэтна Чуму не памятае. Спробы згадаць яе прывялi толькi да таго, што яе сучаснае каралеўскае аблiчча ён уставiў у тагачасны кантэкст, падмянiў рэальнасць уяўленнем. Зняў мiнi-клiп для аднаго гледача. Знаёмства як такога не было. Яны iснавалi ў паралельных светах, пакуль не пакахалiся. Яны закахалiся, а потым пазнаёмiлiся.
* * *
Ёсць пагляды, якiя забiваюць каханне. Адкуль бярэцца гэты празрысты пагляд? Гэты вульгарны голас? Гэтыя абразлiвыя iнтанацыi?.. Такая яна – чартавокая Чу.
– Ты не маеш права на мяне крычаць!
– Я не крычу.
– Крычыш!
– Не крычу.
– Крычыш! Кры-чыш! Кры-ЧЫШ-Ш-Ш!!!
– Не кры-ЧУ!!! – Лiтаральнiк бразгае дзвярыма.
* * *
У тэлефоннай будцы пякельна.
– У маёй каханкi месячныя.
– Выдатна, – у Чумы ледзяны язык.
– Ты так далёка…
– Не я далёка, а ты з каханкавымi месячнымi.
– Не злуй…
– Мая парада: ператварыся на час месячных у вупыра i смакчы кроў! Bye!
Яна – жорсткая, а ён– цынiчны.
Телефонная будка, што насупраць могiлак, самая пякельная на ўсiм Мiжземнаморскiм узбярэжжы нават уночы, але каля яе нiколi няма чаргi.
– Гэта я.
– А гэта я, – у Чумы сонны настрой, чуваць, як яна пазяхнула.
– Сумую без цябе…
– Ты зноў сярод ночы па могiлках швэндаешся?
– Не па, а каля…
– Страшна?
– Зусiм не. Мёртвых не трэба баяцца. Варта асцерагацца жывых. Асаблiва журналiстаў, такiх, як твой знаёмы рэдактар Су.
– Пагавары, пагавары… А Су возьме i напiша пра нас у газеце.
– А я ў суд.
– А я ў судзе скажу, што мы з табою каханкi ўжо шэсць гадоў.
– Сем, сёмы год мы кахаемся…
* * *
Парк. Вавёрка на вярбе.
– Як цябе клiкалi ў дзяцiнстве? – Спадарыня Чу падобная да Снежнай Каралеўны.
Лiтаральнiк скараецца, называе сваё сапраўднае iмя ў такiм ласкава-прытарным варыянце, што хочацца выплюнуць язык.
– Не-е-е… Ты мне сваю мянушку скажы…
Мянушкi горшыя за памяншальна-ласкавы варыянт пашпартнага iмя. Лiтаральнiк гiдзiцца i называе адну мянушку са школы – Бiблiк, адну з дзiцячага лагера – Мамачка, i з вучэльнi жывёльнаабразлiвую не ўтойвае – Пляскагуб…
– Во! А мяне клiкалi Белкаю. Я– белая. Я– беларуска. Я – Bel and Kа. Калi хочаш, можаш зваць мяне Белкаю. Мне падабаецца.
Настаўнiц па мове i лiтаратуры зазвычай клiчуць Белкамi. Рускамоўныя думаюць, што гэта вавёркi, як на камяка Конi думаюць, што ён Конеў, а ён – Вавёрчын. Koni па-камяцку – вавёрка.
– Давай я буду называць цябе Вавёрка.
– Не, я – Белка!
* * *
Хто такi Лiтаральнiк? Сапраўды, навокал Чума, Халера, Лiхаманка, Трасца… У такiм разе ён – вiрус кахання. Вось удыхнула жанчына водар ягонай квеценi i закахалася. Акрамя вiруснасцi ў iм ёсць лiрызм. Ён – лiрык, ён – любы, люстраны, лабiрынтны, ласкавы. Ён – спадар Лi, герой лiтаральны.
Ён на памежжы, на ўзбярэжжы, там, дзе сыходзiцца мора i зямля, хваля i пясок, дзе шумiць жыццядайнасць поўная малюскаў i сонечнасцi.
* * *
Дождж. Моцны. Лiтаральнiк трымае парасон над сваёй мацi.
– Ты як не ў сабе, – кажа яна.
– Жанчына.
– Ты яе любiш?
– Я ўсiх люблю. А цябе, мамачка, найбольш.
– Не можаш яе пакiнуць?
– Не магу.
– А ты спрабаваў?
– Дзесяць разоў.
– Паспрабуй адзiнаццаты…
– Канешне, мамачка, паспрабую. Яна прыходзiць у сны. Яе шмат. Яна раскладаецца на фантомы. Яна становiцца на дарозе, калi я еду на машыне. Машына збiвае яе, а праз кiламетр яна паўстае iзноў. Яна стаiць каля майго ложку. Яна выходзiць мне насустрач з падземных пераходаў, з пад’ездных дзвярэй… Я пакутую, мама. Гэта форма хваробы. Табе цяжка, мамачка?
– Так.
– Мы абыдзем квартал i вернемся. Дождж вельмi моцны.
– Схадзi ў касцёл.
– Я не веру, мама.
– Ты проста схадзi ў касцёл цi ў царкву схадзi, дзеля мяне.
– А свечку трэба ставiць?
– Не трэба. Схадзi, пасядзi ў касцёле.
* * *
Чума, Чума, Чу… Цяпер i Халера. Ягоная спадарыня Ха. Ягоная панi Халера. Яна халерычная, хахатлiвая, хiмерычная, хуткая, хвацкая, хцiвая, хiжая, хiмiчная. Ха такая. Беларуска з чорнымi хахляцкiмi бровамi.
– Ты будзеш яшчэ каву?
– Буду. Мы столькi кавы з табой п’ем, проста жах.
– Не кажы. Можна я схаджу ў прыбiральню?
– Нельга.
– ?
– Iдзi, iдзi…
– Ты першая, хто забаранiла мне пайсцi ў прыбiральню.
– У цябе няма пачуцця гумару.
– Калi хочацца ў прыбiральню, пачуццё гумару знiкае.
* * *
Калi ёсць Халера, нашто яму Чума? Лагiчна!
– Не тэлефануй мне больш. Не прыходзь да мяне. Мы не будзем сустракацца.
Маўчанне.
– Ты, чуеш?
Цiшыня.
– Bye.
* * *
Халера яму таксама снiцца. Вядзьмарка паляшуцкая, Прынцэса балотная. Стаiць у прагале дзвярэй. Яна – чорная жанчына. Яна ў светлым прагале. Усё адно, яна сонечная. Чаму ў снах яна такая чорная? Спытаць?
– Ты мне снiўся, – Халера апярэджвае Лiтаральнiка.
– Мы займалiся…
– Не!
– А чым мы займалiся?
– Мяне нiбыта й не было, я толькi глядзела на цябе здалёк. Ты плыў у моры аголены.
* * *
Стадыён поўны дробных гандляроў i гандлярак. Прынцэса Ха намерылася купiць швэдар. Лi з ёй.
– Звычайна я не чытаю гараскопаў. А тут муж падсунуў астралагiчны празноз на цэлы год. Мне раiлi займацца кар’ераю, толькi напрыканцы года абяцалася каханне. Я патэлефанавала каханку…
– Халерыку?
– Ты ўвесь час хочаш пралiчыць сiтуацыю.
– Ты патэлефанавала не Халерыку.
– Я набрала нумар не Сангвiнiка i сказала, што нашых сустрэч больш не будзе.
– Ён?
– Ён, ён – паштальён. Кар’ераю я занялася. Тут восень i каханне. Мне так добра, што я пачала чакаць нечага кепскага. Са мною так заўсёды. Калi добра, i я скажу: «Божа, як мне добра!», ламлю нагу. Аднойчы паглядзела на неба i сказала: «Божа, як добра!» – i аступiлася. Прыкульгала дамоў. Дзень трывала, два… Паскакала на адной назе ў бальнiцу. Пералом. Нельга казаць: «Божа, як добра!». Няма добрых швэдраў, пайшлi з гэтага паганага стадыёна.
– Ты ведаеш, што такое каханне?
– Ведаю.
– Што?
– Калi жанчына хоча нарадзiць ад мужчыны – жаночае каханне. Калi мужчына можа спаць толькi з адной жанчынаю – мужчынскае каханне.
– Ты стэрылiзавала мужчын.
– А што па-твойму каханне?
– Калi не хочаш бачыць сны, бо яны горшыя за рэальнасць, гэта каханне.
* * *
Ноч. Мост. Пранiзлiвы бляск трамвайных дратоў i рэек.
– Не магу табе прапанаваць выйсцi за мяне замуж, не магу папрасiць нарадзiць дзiця, не магу… Нiчога не магу, акрамя як запрасiць разам памерцi.
– Памерцi разам? – сур’ёзна перапытала Прынцэса Ха.
– Так, – ненастойлiва засведчыў Лi.
– Я падумаю, – зусiм сур’ёзна прашаптала яна.
– Падумай i ўявi.
* * *
Новая кавярня са стыльнай музыкай. На Ха абноўка – чырвона-кроўны швэдрык. Лi ў гарнiтуры, пад гальштукам.
– Так здарылася, што я вымушана была пераначаваць адну ноч у чужой сям’i. Муж з жонкаю – далiкатныя людзi, за вячэраю начаставалi мяне вiном i марозiвам. Прыбралi са стала. Селi на канапу i ўключылi вiдык, а там порна. Сядзiм i глядзiм. Не вытрымлiваю i кажу: «Такое смачнае было марозiва, хачу яшчэ!». «Калi ласка!» Пакуль я ела на варэльнi, муж схаваўся ў спачывальню, а жонка пераставiла касету. Глядзiм i сядзiм. Лесбiйскiя гульнi ружавеюць. Не стрымлiваюся, кажу: «Такое смачнае марозiва. Хачу яшчэ. Толькi не ружовага, а блакiтнага!» «Калi ласка! А ты не захварэеш?» «Не-е-е…» Давялося з’есцi паўвядра марозiва.
– Можа, лепей было пазаймацца сексам i спаць, чым жэрцi марозiва?
– Пэўна, лепей. Секс не такi страшны, як каханне. Адзiн паэт закахаўся ў мяне. Не смейся…
– Чаму адзiн?
– Мiлы, ты хочаш паслухаць яшчэ адну гiсторыю?
– Канешне…
– Ён пачаў пiць, пачаў званiць пасярод ночы. У мяне муж, сын, сям’я… – Вочы панi Халеры загарэлiся, гонар за сябе каханую iскрыўся бенгальскiмi агнямi.
Лi заўсмiхаўся.
– Перастань смяяцца. Зусiм невясёлая гiсторыя. Дайшло да таго, што паэт напiўся ў кумпанii мастакоў i парэзаў вены. Кроў. Урачы. Ягоная мацi да мяне прыйшла прасiць, каб я выйшла за паэта замуж. Паабяцала любiць майго сына. Вар’ятня. Нечакана да паэта прыйшла жыць мастачка, якая выклiкала ўрачоў. Прыйшла i сказала: «Я тут пажыву!» У першую ноч яны пацалавалiся, у другую спалi разам, а праз тыдзень ён сказаў, што жэнiцца. Камень з душы. Сын у iх нарадзiўся, i назвалi яны яго, як майго. Нашто?
– Выдатны хлопчык, – развесялiўся Лi, – я яго добра ведаю. Жывы. Ён з канструктара сабраў крыж i Хрыста на iм. А ў Хрыста вялiзны чэлес, якi можа ўздымацца i апускацца. У 6 гадоў можна рабiць такiя скульптуры.
– Табе ж не 6.
– I табе не 16, мiлая.
– Мне не 16, але я пад кантролем, муж 10 разоў спытае, куды я пайшла, калi вярнуся, хто мяне дадому правядзе… Сябры? Якiя сябры? Ёсць ён, i гэтага дастаткова. Сябры – нерацыянальная страта часу. Сняданак, абед, вячэра – мае заняткi. Таму нам трэба iсцi.
* * *
З Халерай Лiтаральнiку выдатна, але без Чумы яму няўтульна.
– Гэта я.
– Канешне, ты, а хто яшчэ…
– Ты цяжка дыхаеш…
– Я толькi вылезла з душа i выцiраюся.
– Ты голая?
– Цалкам.
– Выцiрайся, я патэлефаную праз 6 хвiлiн.
Ха-ха-ха. Чу-чу-чу.
– Выцерлася?
– Так.
– Апранулася?
– Трусы i маечка.
– Азьлiлася на мяне?
– Што на цябе крыўдзiцца. Ты такi, якi ёсць. Маё жыццё такое, якое ёсць. Я ўспрымаю цябе як дадзенасць.
– Як рэч?
– Чаму ты не пакiнеш мяне? Памерла i памерла. Я не ведаю, пра што з табой гаварыць. Што нi скажы, усё абарочваецца супраць мяне.
– Ты даўно не гаворыш са мною.
– Правiльна. Расказала табе пра Су i каханку, а ты распавёў усяму гораду. Усе смяюцца, а мне плакаць хочацца.
– Толькi ты не плачаш. Ты з ранiцы да ночы займаешся паўпалiтычнай, паўкрымiнальнай, паўдзiкай дзейнасцю. Твае сябры-кiравальнiкi прадаюць Радзiму за 6 умоўных грашовых адзiнак у гадзiну. Ты не гаворыш са мною пра iх, ты не гаворыш са мною пра сябе, пра свайго каханка пшэка-прусачынага паходжання, пра свайго былога-будучага мужа з венерычнымi хваробамi, пра здарэннi-падарожжы, пра агентаў-гасцей…
– У нас розныя погляды на жыццё. Мне не падабаецца, калi ты называеш мяне «жанчына-палiцыянт». Не… Табе звоняць у дзверы?
– Так. Не забывай мяне. Я буду тэлефанаваць.
– Выкiнь ты мяне са свайго жыцця. Табе звоняць…
– Не выкiну… Ведаеш чаму цябе называюць Белка?
– Я – белая.
– Белых шмат. А ты, калi злуешся, моцна змяняешся. Твае блакiтныя вочкi святлеюць, робяцца халоднымi i празрыста-белымi, ты пераўтвараешся ў белы лёд.
– Я рэдка злуюся.
– Дастаткова ўбачыць адзiн раз, каб спалохацца i назваць цябе Белка.
– У такiм разе я – Снежная Каралеўна.
– Ты – Белая Каралеўна, Беларуская Каралеўна…
Званiць у дзверы перасталi.
* * *
Сквер закiнуты, непрыбраны, поўны сухiх галiнак i жоўтага лiсця. Лi цалуе Ха. Ха цалуе Лi. Па-ца-лун-кi.
– Цяпер я ведаю, за што цябе ненавiдзяць… Калi ты вучыўся, у вас на аддзяленнi было тры дзяўчыны, – Прынцэса Ха апранае меланхалiчнае аблiчча.
– Так, тры: Прастуда Да, Ангiна Ла, Часотка Ма.
– Ты ўсiх ператрахаў.
– Я любiў iх, я хварэў на iх.
– А колькi ў вас было мужчын?
– Чалавек 30–40.
– Яны ўзненавiдзелi цябе.
– Так, – меланхолiя ахапiла i Лiтаральнiка.
– Му-у-ур! Я тут. А ты дзе?
– Ты ведаеш, што такое iпатэка? Iпатэка – крэдыт на капiтальнае будаўнiцтва. Мужчынскi занятак – будаваць. Гэта лепш за гендэрныя праблемы i дыскурсы ў мiжполавых дыскусiях. Мур-мурмур… I я тут.
Лi цалуе Ха ў вуха. Ха цалуе Лi ў вусны.
– Мне пачынае надакучваць наш серыял, – Ха спрабуе вярнуцца ў меланхолiю. Лi не дае:
– Мяне заўсёды цiкавiлi серыйныя злачынствы. – Ты мне зноў снiўся. Я згубiла цябе. Мы разам прыйшлi ў краму, i я цябе згубiла. Раней я ўжо снiла гэтую краму. Мы куплялi посуд сiнi з жоўтым, шкляны. Калi надышла чарга плацiць, ты знiк. Ты прападаеш у маiх снах. Дарэчы, муж купiў мне гэты посуд. Не ў сне, а ў рэальнасцi. Сiнi з жоўтым.
* * *
На стале ляжыць дыня, якую прынесла Лiхаманка, Княгiня Ка.
– Забяры гэту дыню сабе, – кажа Лi да сакратаркi На.
– Я не магу забраць дыню, якую падарыла Вам Ка.
– А мне не хочацца есьцi дыню, якую падарыла мне ЛiхаманКа.
– Яна Вам проста так падарыла дыню.
– Не проста так.
– Вы расстроiлiся.
– Прынцэса i Каралеўна вельмi не любяць жанчын, што дораць мне дынi.
– Выдатна! Яны перажываюць за Вас. Яны любяць Вас.
– Рэж дыню.
– Не ўмею.
– Дай нож, – Лi злосна кроiць залаты элiпс.
– Вы так роўна рэжаце.
– Усё жыццё толькi i раблю, што рэжу, рэжу, рэжу…
– Такiя апетытныя кавалкi.
– Еш.
– Не вельмi салодкая дыня.
– Калi зноў прыйдзе Ка, скажаш: дыня трапiлася несалодкая.
– Хi-хi-хi…
* * *
Кабiнет. Кнiгi. Панi Ка ставiць локцi на стол Лi.
– Дзякуй за дыню, – раўнадушна кажа ён.
– Пакаштаваў?
– Не, яна ў лядоўнi ляжыць. Я ўсё збiраўся табе патэлефанаваць i сказаць: «Дзякуй за дыню».
– Я не вельмi замiнаю?
– Не.
– Ты скажы…
– Я скажу.
– Можна пытанне?
– Давай.
– Калi ты пiшаш?
– Калi, ка лi, калi пiша спадар Лi? У самалёце. Там ёсць столiк адкiдны. Сядаю i пiшу пра каханне.
– Кайф – пiсаць пра каханне ў самалёце!
* * *
Ёсць стан, калi для Лi няма рознiцы памiж мёртвым i жывым, каханым i ўзненавiдным. Мройна-туманная адрошанасць ахоплiвае яго. Пачынаюцца размовы з татам-нябожчыкам. Шэпчацца прызнанне ў каханнi да дзяўчынкi, якая даўно вырасла, пасталела, нарадзiла дачку, кiнула мужа, знайшла сабе сужыцеля-алкаголiка, спiлася разам з iм у брудным Падмаскоўi, захварэла на рак страўнiка i памерла. Яе спалiлi, а прах развеялi ўздоўж шашы Мiнск–Магiлёў. Лi шкадуе пра спатканне, калi яна аголеная разгульвала па майстэрнi, а ён маляваў i неяк забыўся прызнацца ёй у каханнi. Спадарынi Рак няма. Лi шкадуе Ра.
* * *
Тэатральны сквер. Фантан – хлопчык з лебедзем. Лi з Ха.
– Ты мяне не бачыш. Табе здаецца, што я тут, побач, прыцiскаюся, прыгортваюся… Для цябе я далёкая. Таму ты дорыш мне кнiжачкi, надзяваеш на мой нос свае акуляры, кепку сваю, свой шалiк… Ты нiбыта каменьчыкi кiдаеш у калодзеж, слухаеш i глядзiш: «Цi глыбока, цi далёка да вады?». Я тут.
– Вось табе слоўнiк па постмадэрнiзме…
– Ён дарагi? Колькi?
– Калi даведаўся пра кошт, я сказаў гандлярцы: «Што не зробiш дзеля любай жанчыны, нават кнiгу паскудную набудзеш за неўябенныя грошы!»
– Так i сказаў «неўябенныя»?
– Не. Варта было б расказаць, як паабяцаў падарыць табе слоўнiк, якi ты мусiш адаслаць у Лапландыю дваiм сябрам-гомасексуалiстам. Такiм мiленькiм гномiкам, якiя пакiнулi свае сем’i i нават дзяцей, якiя жывуць разам i вельмi любяць мастацкую лiтаратуру, якiя перакладаюць навелку Лi пра педафiлку на блакiтна-латгальскую мову. Галоўнае… Яны закахалiся ў цябе. Два геi ўцюрылiся ў беларуску. Ты пiла на паты ў Рызе з белпаэтамi i латышлiтаратарамi…
– Я пяткаю зламаю твой нос.
– Ты легла з iмi ў ложак, з абодвума гномiкамi.
– Яшчэ слова…
– Мiж вамi нiчога не было. Пачуццi выпарылiся ад сiтуацыйнага напалу. Мой нос пераламаўся без цябе, без постмадэрнiзму, без латышскiх геяў, закаханых у мацi-Беларуску. Толькi не паказвай iм свае дзiцячыя фотакарткi.
* * *
Лi i Ха ў каланадзе Акадэмii навук.
– Муж мне гаворыць: «Задзяўбала ты мяне сваiм спадаром Лi!» А я кажу яму: «Што ты хочаш, я з iм не сплю! Я сплю з табой!» «Ты спiш адна!» – сказаў ён.
– Ты спiш адна?
– Я не высыпаюся з iм. Яму трэба абняць мяне, прыцiснуць да сябе i так спаць, каб я ўся-уся належала толькi яму. А ён апошнiм часам стаў такi цяжкi. Ён у мяне хатнi. Ён сядзiць за кампутарам 24 гадзiны ў суткi. Я люблю спаць з кнiжкамi, пад тоўстай-тоўстай коўдрай…
– Ты спала з маёй кнiжкай?
– Так, мiлы.
Ха з Лi не могуць развiтацца. Халера спявае далей:
– Я перастала падабацца сабе…
– Ты– Прынцэса.
– Ты заўважыў, што я не нашу кароткiх спаднiц. У мяне многа кароценькiх i найкарацейшых спаднiчак, але мне не падабаюцца мае ногi. Аднойчы я галiла ногi i парэзалася. Муж страшэнна не любiць розныя драпiны, парэзы. Кроў яго палохае. Я старанна хавала шнар. Ад цябе хочацца схаваць усё: ногi, профiль, мае блакiтныя вочы…
– У цябе хiба вочы блакiтныя?
– Паглядзi.
– Сапраўды, цёмны блакiт.
– Мой профiль табе не падабаецца, нос не падабаецца, i яны перасталi падабацца мне. Уяўляеш?
– Рукi! Табе падабаюцца свае рукi?
– Рукi падабаюцца.
– Хоць нешта.
* * *
Ха смяецца. Лi любiць, калi беларуская Прынцэса смяецца. Гучна, шчыра, раскавана… На ўвесь пакой, на ўсю кватэру, на ўвесь дом, на ўвесь касцёл, на ўсю царкву, на ўвесь горад, на ўсю Беларусь ад неба да неба…
– Не смяшы мяне. У мяне будуць зморшчынкi вакол вачэй.
– Люблю, калi ты смяешся. Падабаецца твой смех.
– Ты бываеш мiлым. Му-у-ур!
* * *
Пляц Перамогi. Бар Star. 11 ранiцы. Ветраная сонечнасць. Ветрана. Кава пад парасонам. Лi дастае фотакартку: ён аголены на беразе мора з накiнутым на плячо ручнiком. Картка чорна-белая. На ёй не вiдаць пяшчотнай блакiтнасцi неба, бэзавасцi мора, залацiстасцi пяску, вохрыстасцi скалаў, цеплынi адценняў далёкага горада, бронзавасцi цела. Фота – сцiплы цень падзеi.
– Што? – у Ха зрэнкi на ўсе вочы.
– Падабаецца?
– Чэлес закрыты ручнiком. Нашто ты мне паказаў здымак?
– Ты прыслала мне па Iнтэрнэце калаж са сваiм партрэтам, а я паказваю свой партрэт.
– Паглядзела.
– Я закахаўся ў цябе.
– Мiла.
– Толькi спаць з табою я не буду.
– Як i ўсе. Ты такi, як i ўсе. Па-першае, табе нiхто не прапаноўваў класцiся ў ложак, па-другое, ты будзеш са мною спаць. Будзе халодна. Мы замерзнем i не заўважым, як апынемся пад коўдраю. Трэба будзе сагрэцца.
– Яшчэ далёка да халадоў.
– Блiзка.
* * *
Прыпынак метро Акадэмiчная.
– Моцна залежу ад месяца. Ты не ўяўляеш… Фiзiчна змяняюся. Калi маладзiк – улажу ў станiк першага памеру, падчас поўнi i чацвёрты замалы.
«Не ўлазiць яна ў першы памер. – Лi маўчыць. – Зрэшты, калi яна Прынцэса, яна сапраўды крохкая, а калi яна Халера, памер непамерны».
– Цябе не было тры днi… Думаю: яго няма два днi! Як доўга! Я зразумела, што такое вечнасць…
Смех, смех, смех…
Зрэнкi на ўсе вочы. Атрапiн.
* * *
У слухаўцы Чу. Чуллiвае муркатанне.
– Табе не здаецца, што нам трэба пагаварыць?
– Скажы куды, i я прыеду.
– Давай сходзiм на каву, у наш бар…
Ганак кавярнi Admiral.
– Думала, не прыйдзеш.
– Прабач. Аварыя на дарозе. Толькi каву?
– Крышачку цукру.
– А я буду сок…
Кавярня пустая i няветлiвая.
– Яна адчапiлася ад цябе?
– Не.
– Ты з ёй спiш? Толькi шчыра…
– Хто паверыць? Не сплю. Калi тое здарыцца, ты першая даведаешся.
– Калi я зразумела, што ўсё, дык падумала: выкiнь свой гонар i патэлефануй. Выкiнула гонар у куток. Мне шкада нашых адносiнаў…
– А мне як шкада… Табе падарунак.
– Канiфоль?
– Ангельскае мыла, анёльскае мыла.
– Я купляю для дачкi канiфоль, смычок нацiраць.
– Яна спытала, чаму я сустракаюся з табою 7 гадоў i не ажанiўся.
– Чаму?
– Не ведаю. Думаю.
* * *
Ха засоўвае палец у рот да Лi.
– Твае вострыя зубы. Мне так хацелася памацаць, наколькi ў цябе вострыя iклы.
– I як?
– Вострыя.
– А ў цябе?
– Калi ласка.
Лi кладзе палец у рот да Ха:
– Будзеш мяне кусаць?
– Калi папросiш…
* * *
– Я пранасiла свайго сына 11 месяцаў, пакуль мяне не разрэзалi. – Ха кладзе галаву на плячо Лi. – З цяжарнасцю таксама былi праблемы… Пачалося кровацячэнне. Доктарка сказала, што трэба дастаць спiраль. Дасталi. А кровацячэнне не спынiлася. Вярнулася, а яна кажа: «Ты цяжарная». Як?! Твая яйцаклетка выйшла, схавалася, апладнiлася, пачакала, калi мы здымем спiраль, i вярнулася… Такое бывае? Адзiн выпадак на 11 тысячаў. Беззаганнае зачацце бывае раз на 5 тысяч гадоў. Тваё плячо якраз майго памеру.
* * *
– Чаму адключаны твой сотавы? Праблемы? – Лi спачувае Ха.
– З Богам не дагаварылася.
– Я толькi хацеў сказаць, што вярнуўся. Калi захочаш нешта сказаць, я тут, а не захочаш, я ўсё адно тут, побач.
– Заўтра пазваню. Прабач.
– Адпачывай.
«Цi можна дамовiцца з Богам, каб не было на небе поўнi? – пытаецца ў сябе Лi. – З Богам дамовiцца цяжка. З Богам праблемы. З Богам ва ўсiх праблемы. У Бiблii таксама праблемы з Богам. Бог не стварыў свет. Бог стварае свет. Бог не аддзялiў святло ад цемры. Бог атдзяляе сьвятло ад цемры. Ён стварае дрэвы, пташак i жывёлаў. Бог стварае чалавека. Ён стварае каханне тут i зараз, несупынна».
* * *
Часам беларускi распадаюцца ў свядомасцi Лi на бясконцае мноства аблiччаў, i тады ён пакутуе, блытаецца ў iмёнах, не знаходзiць сабе месца нi з iмi, нi без iх. Не ведае: як ратавацца, дзе хавацца, як лекавацца… Раней цi пазней, гэта праходзiць. Яны збiраюцца ў свае аблiччы: адна Каралеўна, другая Прынцэса. У iх зноў з’яўляюцца твары i iмёны – Халера i Чума.
* * *
Кавярня Blues. Раней яна мела мянушку «Пiнгвiн». Блюзмены лысыя, няголеныя i бяздарныя. Лi п’е гарэлку з панi Пнеўманiяю.
– Я хадзiла па Вiльнi i плакала. Я плакала, бо ў мяне няма дзяцей. А ты думаеш, што я з Меланхолiкам разважала пра секс? Ды пра лiтаратуру мы гаварылi, пра алкагалiзм. Калi ў чалавека белая гарачка i яму нiхто не дапаможа – смерць. Мелянхолiк п’е i яшчэ працуе. Я б так не змагла. Ну, а што ты так не ўмееш, дакладна ведаю. Першыя 50, i цябе няма. Хiба не? Скажы, няўжо няма нiчога акрамя еблi? Ты мудры.
– Ёсць.
– Што?
Лi падумаў: «Бог!», а сказаў:
– Лiтаратура, лiтасць i лiтаральнасць.
* * *
Лазенка Чу. У ванну набiраецца вада. Пах марской солi. Лi распранаецца i заплывае ў гарачую вадкасць. Вочы заплюшчваюцца. Relaxation.
– О-хо-хо! Я для сябе набiрала ваду, – Чу скiдае халат.
– Для нас.
– Зараз улезу… Слiзка…
– Павярнiся.
– А ты так зможаш?
– Нядоўга.
* * *
Варэльня. Водар кавы. Тытунёвы дым. Лi з Ха.
– У мяне шнар на шыi, каля патылiцы…
– Не вiдаць.
– Ружовы. Уважлiвей паглядзi.
– Бачу. Ружовы.
– Вой, казытна… Я калi нараджалася, калi з’явiлася напалову, гэта… гэта… як яе?.. Абвiлася вакол шыi…
– Пупавiна.
– Во! Я пачала…
– Сiнець.
– Нi туды, нi сюды. Доктар скальпелем рассёк пупавiну, шыю парэзаў. Бог не хацеў, каб я нараджалася. Лепш бы я не нараджалася.
– Табе колькi гадоў?
– Раней i я думала: «Колькi мне гадоў?»… Табе кепска?
– Мне добра.
– I мне… Можна, я пагладжу тваю шыю? Я даўно хацела пагладзiць тваю шыю.
– Канешне.
– Мы з табой не галодныя людзi.
– Канешне, не.
– Мы не будзем нешта там у кантэйнерах са смеццем шукаць.
– Не, канешне, толькi, як усе чалавекi, мы захочам паесцi. Раней цi пазней.
– Можна не зараз?
– Можна.
– Можна, я падумаю?
– Падумай.
– Зашпiлi мне станiк, калi ласка.
– Можна праз хвiлiнку?
– Можна.
– Можна, я цябе пацалую на развiтанне?
* * *
Панi Халера бярэ крэсла i прыстаўляе да крэсла Лiтаральнiка. Ха прыстаўляе крэсла i сядае. Бярэ руку Лi i лашчыць.
– А ў яго зусiм iншыя пальцы. У яго доўгiя, тоненькiя пальцы з доўгiмi пазногцямi.
– Ты будзеш гладзiць ягоныя пальцы?
– Дай другую руку, а то яна пакрыўдзiцца, што засталася неаблашчаная.
– У вагоне яму дзвярыма прыцiсне пальцы.
– Супакойся.
– Я толькi ўяўлю, як ты сядаеш з iм у цягнiк, i адразу бачу, як яму прышчамiла пальцы дзвярыма купэ. Яны такiя цяжкiя, з алюмiнiевым профiлем. Чык – па пальцах…
– Ты патэлефануеш?
Панi Ха кранае левую смочку спадара Лi. Там, дзе сэрца. Яно сцiскаецца, як ад удару токам.
– Так. Патэлефаную. Ты будзеш жыць у яго, i ты надыктавала ягоны тэлефон.
– Не забудзеш?
* * *
Начны вакзал. Ён – Флегматык – чакае Ха, а бачыць яе з Лi.
– Ты едзеш з намi? – садысцкi голас.
– Еду, – па-мазахiсцку адказвае Лi.
– У мяне ёсць палова бутэлечкi шампанскага, – па-пшэцку кажа Флег.
– А ў яе для цябе бутэлька каньяку, я хацеў адпiць палову, але не адпiў, я арыгiнальны i дазволiў нашай Панi застацца з цэлай бутэлькаю. Я пайшоў.
* * *
Бацькоўская кватэра Лi. Чужая пасля смерцi таты. Мама запарвае гарбату. Гаворка пра Ха.
– Яна неўраўнаважаная, як i ты. Яна табе не падыходзiць.
– Яна разумная.
– У цябе хапае i свайго розуму.
– Не буду ж я ўвесь час гаварыць сам з сабою.
– Можаш прыходзiць i гаварыць са мною. Налiць яшчэ гарбаты?
– Не.
– Яна непрыгожая. Яе мацi была яркай жанчынаю. Яна добра жыла са сваiм другiм мужам. У iх павiнен быў нарадзiцца хлопчык. Так страшна, калi памiрае пры родах жанчына i дзiця.
– Ну, не плач, Ма… Тату нашага не вернеш. Я буду заходзiць, мы будзем пiць гарбату i гаварыць.
* * *
Ноч. Не глыбокая. Чорная. Халодная. Лi нервуецца.
«Патэлефанаваць, патэлефанаваць, патэлефанаваць… Зараз, зараза, заблытаўся, засяродзься, давай…»
– Добры вечар…
– Ноч.
– Я хачу сказаць, што твая жонка закахалася ў мяне, i ты мусiш…
Муж Халеры кiдае слухаўку. Лi тэлефануе, а той не бярэ. Тэлефануе. Тэлефануе…
Ранiца. Хмурная. Суворая. Строгая.
– Не кiдай слухаўку. Тое, што я казаў учора, магу сказаць сягоння. Ты бачыш, што адбываецца?
– Я не задумваўся, пакуль ты не пазванiў.
– А я задумваўся. У цябе сын i жонка, хай яны ў цябе i застануцца.
– Дзякуй, што звонiш ранiцай.
– Яе папярэднiя хлопчыкi – крэтыны. Усе гэтыя Флегматыкi, Сангвiнiкi, Халерыкi – вырадкi.
– Ведаю. Яны постказлы.
– Я просты. Раблю папросту. Свет просты, ён створаны простымi людзьмi для простых людзей. Што табе яшчэ сказаць?
– Не ведаю. Дзякуй, што сказаў.
* * *
Начны горад пасля дажджу. Панi Чу, пан Лi i чорны пудзель.
– Больш iдыёцкай размовы ў маiм жыццi не было.
– Чаму iдыёцкай?
– Два мужчыны, муж i каханак, абмяркоўваюць па тэлефоне былых палюбоўнiкаў жонкi i каханкi.
– Я не каханак.
– Якая рознiца, спаў ты з ёю цi не спаў. Тое, што ты робiш, у сто разоў горш, чым проста спаць. Ты распiсваеш сцэнары, а потым разыгрываеш сцэны. Табе ўвесь час не хапае драматызму. Я для цябе занадта спакойная, занадта павольная, цiхая… Ты правакуеш жанчын на мярзотныя ўчынкi. Ты з захапленнем распавядаеш, як жанчыны бiлiся з-за цябе. Як пабiлiся на ганку тэатральнага iнстытута, як пабiлiся падчас танцаў у Саюзе пiсьменнiкаў. Мне ты сказаў: «Змагайся за мяне». I панi Халеру ты спакусiў. А яна павялася, яна наехала на цябе.
– Яна паехала з каханкам у Польшчу.
– Бачыш, i тут паўтор. Калi я ездзiла з каханкам у Лiтву, думала, што пабачу зусiм iншую рэакцыю ад цябе. Думала, ты мяне спынiш, не пусцiш, а ты прывёў мяне на вакзал. Ты i яе прывёў на вакзал? Я не арыгiнальная, а ты паўтараешся.
– Секс – ланцуг паўтораў.
– Дай мне цыгарэту. Запальнiчка ў мяне ёсць. Не працуе, яна не працуе. Здохла…
Панi Чу шпурляе мёртвую запальнiчку ў цемру.
– Зараз i я табе нешта раскажу. Пачакай крышачку… Яшчэ крышачку…
Цыгарэта падае ў лужыну.
– Да мяне прыязджае немец.
– Ён жа паляк.
– Я расказала яму пра сваё паскуднае жыццё. Пра мужа, якi сыходзiць i вяртаецца, пра твае тэлефонныя званкi з ранiцы, удзень i пасярод ночы. Ён прыедзе. Але чамусьцi адносiны з табою мне даражэйшыя за адносiны з iм. Я хацела б усё адкруцiць назад. Каб не было майго плачу па горкай долi. Каб не было ягонага абяцання прыехаць. Каб не было тваёй панi Ха.
– А можа, табе пашанцуе з гэтым польскiм немцам, з тваiм нямецкiм палякам?
– Не.
* * *
Беларусы аддаюць прыгажосць беларускам. Несьвядома, за проста так, бязмэтна – аддаў i забыў. А Лiтаральнiк не аддаў, падумаў i пакiнуў сабе. Ён аддае частку таленту: яго, як грошы, чым болей аддаеш, тым болей вяртаецца, чым далей кiдаеш, тым большая верагоднасць знайсцi. Бярыце ягоны талент, дарагiя Беларускi, трымайце, колькi панясеце. Панеслi i нарадзiлi…
* * *
Вершы пра беларусак пiшуць, безлiч рыфмаў i метафараў, радкоў i песень. У беларускую жанчыну нiхто яшчэ каменем не кiнуў. Чаму не кiнуў? Нашто пра камень верш складаць. Так i застаўся камень у руцэ беларуса Лi. Кiне, раней цi пазней. Часцяком Лiтаральнiку хочацца замандзячыць каменем у пераноссе беларускi, памiж бела-белапразрыста-блакiтных вачэй. Вось яна кажа нахабным голасам: «А хто ты мне, каб асуджаць?» Сапраўды, хто такi Лi? Той, у каго ёсць камень. Той, хто любiць, кахае, шкадуе яе – сваю неадзiную шматаблiчную Беларуску.
* * *
Для тых, хто зусiм не ведае Лiтаральнiка, варта зазначыць: у яго ёсць яшчэ жонка i дачка. Для тых, хто добра ведае Лi, не сакрэт, што ў яго дзве жонкi i дзве дачкi, i ўсе яны любiмыя.
02.06.2001–26.12.2001
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
|
2009–2020. Беларусь, Менск.
|
|
|
