Вэраніка
Вершаванае апавяданьне
|
Ê un pensier del mio capo.
Яна – выдумка маёй галавы.
Джавані (італ.)
|
Giovanni
|
Я на душы ўражлівай маю Жыцьця мінулага пячаць: Схачу свой вольны верш пачаць – І ўраз пра прошлае згадаю; У даль вядуць мяне сьляды Да вас, дзіцячыя гады. Ўстае перад маім паглядам І вулка, веючая сном, І ціхі, старасьвецкі дом Зь цяністым, адзічэлым садам; Над ім шпакоўніца ўгары, А ўкруг схіліўся тын стары. Дом гэты да паноў Забелаў, Суседзяў нашых, наляжаў; Я змалку там штодзень гуляў, Зь дзяцьмі іх лез на дахі сьмела, Рваў яблыкі, рабіў садом І крыкам поўніў цэлы дом. Вясёла йшлі гулянкі нашы: Пад шум і гук размах рукі Зьбіваў здалёку гарадкі, Быў чутны сьмех пры відзе «кашы», І кожны стрымываў свой плач, Калі ўразаўся ў плечы мяч. А вечарком мы выпускалі Ў паветра белых галубоў: Зрабіўшы неколькі кругоў, У вышыню яны шыбалі, Як чысты сьнег, кружылі там І падалі на дахі к нам. Калі ж сачыўся бледнаваты Зор сініх сьвет празь небасхіл І уплятаўся вулак пыл, – Мы ўсе пяялі каля хаты, І напаўняў нягучны хор Маркотнай песьняй сьціхшы двор. Так у гулянках пралятала Маё дзіцячае жыцьцё, А поруч ціхае дзіцё, Дачка Забелаў, узрастала. Яе я мала знаў: яна Ўсягды была сама, адна. Жылося цяжка Вэраніцы (Хай так дзяўчынку будзем зваць): Яе памерла рана маць І не было саўсім сястрыцы, А бацька сэрца хоць і меў, Ды прытуліць яе ня ўмеў. Таму з маленства палюбіла Хавацца ў сад стары яна, Дзе веяла дыханьне сна, І цішыня ў паветры плыла, І нерухомы быў спакой, Маўляў у глыбіні марской. Не калыхнуцца лісьцяў хвалі, Ўспляснуўшы пенаю цьвятоў Паверх чарэшневых кустоў; Кіпіць шум места дзесь там далі, А тут і глуха і цямно, – Не зварухне марское дно. І забывала Вэраніка Між зёлак з кніжкай аба ўсём, А ўзгляне – сад кіпіць жыцьцём: Над ёю куст шыпшыны дзікай, Бруяе блізка сонны шмель, І горка пахне тонкі хмель. Ізноў страніца за страніцай Раскрытай кнігі шалясьціць; Нячутна час кудысь бяжыць, Раяцца думкі Вэранікі, – Усё расьце душа яе І ў паўнаце красы ўстае. Калі ж асеньнія навіны Зьмянілі сад, калі зь бяроз Рваў лісьце вецер, а мароз, Наліўшы ягады рабіны, Траву губіў, і мы нагой Ўзрывалі прэлых лісьцяў слой; Калі патроху чырванелі Чаромха, ліпа, стройны клён, А гнёзды змрочныя варон Між голага гальля чарнелі, І грозны вечара пажар Пылаў між бура-шызых хмар; Калі асеньні вецер дзіка Стагнаў і глуха па начах Грымеў у наш жалезны дах, – Тады да лета Вэраніка Ад нас зьнікала ў інстытут І не будзіла згадак тут. А час усё каціўся далі, Хаваючы на дне гадоў І гарадкі і галубоў; Мы непрыкметна падрасталі, А іншы ўжо шчыпаў вусы І лічыў іх гарой красы. І толькі ўжо тады я ўгледзеў, Што поруч, як цьвяток лясны, Ўзрасла ў красе сваёй вясны Дачка самотная суседзяў. I – помню я – тады жа ўперш З маей душы паліўся верш. Ён там кіпеў струёй жывою, Праз холад мысьлі працякаў І ў цьвёрдых формах застываў, Як воск гарачы пад вадою, Каторым трэба вам гадаць, Аб чым той вершык меў казаць. Я ж сам скажу йшчэ тое толькі, Што к Вэраніцы твор паслаў І млеў і ўсё адказ чакаў. Аж вось прайшло маруды колькі Трывожных дзён, а ўсё няма Ні Вэранікі, ні пісьма. Калі ж я неяк зь ёй спаткаўся, Загаварыўшы, як у сьне, – Яна зірнула на мяне, І раптам з вуст яе сарваўся Такі бязьвінны, чысты сьмех, Што на яго злавацца – грэх. Сьмех гэткі маюць толькі дзеці Ды людзі зь яснаю душой; І ён, як жаваранак той, Зьвінеў і ўжо каханьня сеці Нячутна нішчыў, як ураз Сарваўся, дрогнуў і пагас. Накрыла ясны твар дзявочы Задумы сумная імгла, На плечы ручка мне лягла, Спагадліва зірнулі вочы, І даляцеў к маім вушам Ласкавы шэпт: «Мо больна вам?» Не, зорка, мне было ня больна, Бо бачыла адно душа, Як ты сьвяжа і хараша, Як рада ты жыцьцю нявольна, Уся пад срэбнаю расой Са йстужкай скромнай між касой. І мела дзеўча выгляд маці, Калі тады ка мне яна, Трывожнай ласкаю паўна, Схілілася як да дзіцяці, Зіяючы перада мной У новай пекнасьці жывой, У тэй, што з постацьцю дзяўчыны Зьлівала мацеры чэрты. О, як прыгожы-дзіўны ты, Двайной красы аблік ядыны! Ажыў у ім твой вечны цэль, Мадонн тварыцель, Рафаэль! І прад высокаю красою, Увесь зачараваны ёй, Скланіўся я душой маёй, Натхнёнай, радаснай такою, А ў сэрцы хораша было, Там запалілася цяпло. Дасюль яшчэ яно пылае; Здаецца – ўмёрла, але ўраз Праб’ецца зноў, і пройшлы час Прад ім у згадках праступае, Як пры агню ці цеплаце Таемны подпіс у лісьце. І конь крылаты да Парнаса Мой дух імчыць тады, каб я Былое апяваў пасьля. Ды як знайсьці сьляды Пэгаса На бруку места? Цяжка ўперш! Спачынь жа трохі, верны верш!
|
|
|
|