РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Уладзімер Дудзіцкі
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Клятва духу
1
        Прысьвячаю любай і дарагой мне Маці
        
1

Час ізноў мае думы пакратаў
і наструніў пад грукат гарматаў.
 
Думы песьняй вазьму апрану я,
няхай песьня настрою пільнуе;
 
няхай цешаць пульсацыяй вёснаў
гукі музыкі звонка-узьнёслай.
 
Яны сэрца крануць і расчуляць,
маці боль свайго сына адчуе.
 
Калі-ж песьня мая зьіржавее,
думы вецер дашчэнту разьвее;
 
гукі музыкі, любай і шчырай,
адлятуць у няведамы вырай;
 
і настрой, хоць і сьлёзна заплача,
гэтай страты ніяк ня зьіначыць.
 
Дык расьцеце, і думы, і песьні,
узьлятайце у сінь паднябесься!
 
У нястрыманым вашым развоі
радасьць словамі сум перакроіць.
 
Я скажу ўсім: ідзеце сюды вы
слухаць песьні жыцьця агнявыя,
 
песьні працы і песьні змаганьня –
думы блізкага, сьветлага раньня!
 
Гэта час мае думы пакратаў
і наструніў пад грукат гарматаў.
        
2

Калісьці сокамі грудзей
паіла продкаў ты, зямліца,
і мы, каб род не парадзеў,
прыйшлі пітва твайго напіцца.
 
З маленства сьнілася у сьне,
было мацункам нам адзіным.
Яму, як сонцу і вясьне,
маліцца хочам на Радзіме.
 
Тут ветры ў песьнях шалясьцяць,
а песьні – палкія, жывыя.
Драбніца кажная жыцьця
усімі вызнана навылет.
 
Пакуты цяжкія радні,
разбою воражага грукат,
уцехі выпітае дні
і радасьць даўняга – адчуты.
 
Тут нылі з посьніцы бацькі,
і самі скораму ня зналі.
Ішлі, узяўшыся за кій,
у сьвет шляхамі чэрствых даляў.
 
Ня год які мо’ і ня два
у край чужы ішлі нясьмела.
Сухая, гойстрая жарства
пякла ног струджанае цела.
 
Ня мелі болю чым уняць
сыны твае у дзікім сьвеце:
халоднай поўначы штодня
калечыў сэрца льдзяны вецер.
 
Цяпер зірні: перад табой
стаім на варце ганаровай.
Скажы – і рынемся у бой
усе, ня вымавіўшы слова.
 
Пакуль-жа сокамі грудзей,
як продкаў некалі, зямліца,
напой, каб род не парадзеў,
каб ніцма целам не зваліцца.
 
Прыймі да споведзі! Вазьмі
прысягу шчырую. Прычасьці
не пашкадуй – сваймі грудзьмі
цябе заслонім ад напасьці.
        
3

Пасьля доўгіх і цяжкіх разлучын
радасьць стрэчы кальнула балюча.
 
На парозе часіны інакшай
скрыжаваліся погляды нашы.
 
І мацней ’шчэ браты мае, сёстры
горасьць вычулі прыкрага посту...
 
У зьняважанай бацькаўскай хаце
частавала сыноў сваіх маці.
 
Спаласкалі атруту былога
хмелем моцным пітва дарагога.
 
Кроплі дзіўныя першае чары
абдалі цела палкасьцю вару.
 
Гэта, збыўшы пакуты разлучын,
радасьць стрэчы кальнула балюча.
        
4

Каля сьвятыні на пагосьце,
пад бел-чырвона-белым сьцягам,
усе знаёмыя і госьці
зышліся выслухаць прысягу.
 
Быў цёплы чэрвенеўскі вечар,
а неба ўходзіла у прыцем.
Сьвяточныя гарэлі сьвечы,
і месяц слаўся у блакіце.
 
Ўсе тройчы ўкленчылі ўрачыста
і пакляліся моцна, гучна
адолець сілы дух нячысты,
што пнецца зганьбіць нашу лучнасьць;
 
што мкнецца край цудоўны, любы
і скарбы велічныя краю
аддаць на зьдзек людскі, на згубу
у стан разбойнай, хіжай зграі;
 
і даўнасьць – сэрца асалоду –
зьняславіць квапіцца, расьцерці,
і дух адроджаны народу
расьпяць на пляцы і усьмерціць.
 
І пакляліся моцна потым
каля сьвятыні на пагосьце
адпомсьціць часу за сіротаў,
за кроў, за бацькаўскія косьці.
        
5

Сіла клятвы, о, сіла сьвятая,
дух ваяцкі, бы птах, узьлятае:
 
узьлятае на крылах і кліча
войска грознага лік павялічыць.
 
Яно прыйдзе і стане із намі,
сіла духу дзе б’ецца крыламі,
 
дзе ў пякельных агнёх навальніцы
сінь крывёю гарачай імгліцца.
 
Яно прыйдзе шляхамі крутымі,
клятвы помнячы словы сьвятыя:
 
– Для цябе, беларускі народзе,
сіла збройная шчасьце народзіць;
 
ахрысьці на ахвярныя чыны
у змаганьні за славу Айчыны!
 
Аніякай навале ніколі
не скаваць, не змагчы нашай волі!
 
Сіла клятвы, о, сіла сьвятая,
дух ваяцкі, бы птах, узьлятае.
        
6

Грымяць і грымяць цягнікі
у бляску крывавых усхліпаў.
У спрыце вар’яцкім такім
трывога да шыбаў прыліпла.
 
Сьціраюць марозны узор
із вокан далонямі людзі.
Мігценьне агністае зор
цяпло выціскае і студзіць.
 
А шлях не кароткі яшчэ...
наперадзе шмат кілямэтраў.
Імчацца, здаецца, шпарчэй
калёсы наўсуперак ветру.
 
У воблік дрыготкай начы
вачыма ўпіваюцца воі.
Ў тугую ляцяць далячынь
і іхныя думы-настроі.
 
 
Грымяць і грымяць цягнікі
у бляску крывавых усхліпаў.
У спрыце вар’яцкім такім
трывога да шыбаў прыліпла.
        
7

Зышліся у грозным баі
вялікія, грозныя сілы.
Краіна на варце стаіць,
да сну анікога ня хіліць.
 
Да сьцежак прыцёртых прыляж,
да плітаў – часіну паслухай...
Дрыжыць пад нагамі зямля,
прыймаючы радасьць і скруху.
 
Расчулены месяц пасе
падзеі напятыя сутак.
Няпрошанай госьцяй прысеў
ля крыжа збуцьвелага смутак.
 
Тут кліча прачнуцца, устаць
сыноў дарагая Матуля
і вобраз вялікі Хрыста
да сэрца гарачага туліць:
 
– Зірнеце, сыночкі, з магілак сырых
на сьвет гэты Божы, на наскі!..
Малюся і плачу, каб нашай зары
ізноў не пасеклі на часткі...
        
8

Ні матулі, ні горкага плачу
і ня чуюць сыны, і ня бачаць,
 
ані сонца, ні зораў, блакіту,
ані медзі ня бачаць ракітнай.
 
І сьмяротны узьлёт навальніцы
не згадаецца ім, ня прысьніцца.
 
Прыняла іх зямліца ў пасьцелю,
вецер лісьцем курганы усьцеле.
 
Пракувае зязюля ураньні
пра ахвяры цяжкога змаганьня.
 
Неба хмары сівыя падоіць
і напоіць сыноў сырадоем...
        
9

Сьпеце, славы крывіцкай героі,
дух ваяцкі клянемся патроіць.
 
Пасьля гнеўных баёў і адплаты
прыйдуць любыя вашы дяўчаты.
 
Пакладуць яны кветкі жывыя,
плачам цьвіласьць курганную змыюць
 
і вяночкі із ружаў паложаць –
яны любасьць былую памножаць.
 
Росным раньнем улетку і ўвесну
прасьпяваюць вам сьлёзныя песьні:
 

    Дзе ты, любы сокал,
    дзе ты, чарнавокі?
    Я цябе шукаю,
    клікаю, гукаю...
       Любы, адгукніся!
 
    Ой, ды знаю, знаю...
    Сорам, што гукаю...
    Ты за цёмным борам
    ды за сінім морам...
       Любы, адгукніся!
 
    Вернешся дадому
    пад вясёлы гоман...
    І у роднай хаце
    стрэну я і маці...
       Любы, адгукніся!
 
    Ой, ды знаю, знаю...
    Сорам, што гукаю...
    У сырой ты сьпіш зямельцы,
    кажа маё сэрца.
       Любы, адгукніся!

        
        Будуць дні і цалюткія ночы
        гаварыць аб нядолі дзявочай.
        
        Шчасьце з даляў сваё будуць клікаць
        па усёй па краіне вялікай.
        
        ...Я-ж кахала цябе, мая радасьць...
        Помніш росныя сьцежкі у садзе?
        
        Помніш рэчку, крынічка дзе звоніць,
        ты прыходзіў ды з кветкай півоні.
        
        Хвалі беглі, каціліся ў далі,
        квола кветкі-півоні гайдалі...
        
        Ўспамінаюцца дні тыя, ночкі...
        Дзе ты, кветка уцехі дзявочай?
        
        Я-ж кахаю цябе, мая радасьць...
        Помніш росныя сьцежкі у садзе?
        
        Сьлед каханьня, цяпла не заліпне
        і крывёю гарачых усхліпаў.
        
        Сьпеце, славы крывіцкай героі,
        дух ваяцкі клянемся патроіць.
        
10

А часамі гавораць гэтак:
«Нам сваё наймілей бывае...
 
Няхай восень сабе ці лета
узьвівае свой сьпеў над краем».
 
Ёсьць у кажнай праяве доля,
ёсьць і солад, і горкі чэмер.
 
Не адолець цяжкога болю,
хоць і сэрца сваё ушчэмім.
        
11

Хай, што хочуць, гавораць людзі, –
не такі ўжо вялікі грэх:
сяньня тое злачынствам будзе,
калі думка чыя памрэ.
 
Не здалее ніхто на сьвеце
красавацца, як трэба, жыць,
калі ўзьлёт ейны злосьнік-вецер
узапне на шпяні мяжы...
 
Чаго варта цяпер істота
у цяжкую жыцьця пару,
што наровіць, бы смоўж, употай
прысмактацца да моцных рук?
 
Мо’ таму й боль душу сьціскае
і спадае сьляза з вачэй?..
Дарма сяньняшні грэшнік-Каін
на ражне славу дзён пячэ!..
 
У мінуўшчыне – час пражыты –
думку продкі радзілі дням,
каб да сонца, крывёй абліты,
гонар Бацькаўшчыны ўзьняць.
 
Шанаваць, сьцерагчы нам трэба,
гартаваць і далей расьціць,
каб пад родным блакітным небам
наканованы шлях прайсьці.
 
Хай шпурляе крывёй навальніца,
хай няўмольныя б’юцца агні,
хоць падзем, можа стацца так, ніцма –
кляцьве духу ня зрадзім ані.
 
Дык няхай і гавораць людзі, –
не такі ўжо вялікі грэх:
сяньня тое злачынствам будзе,
калі думка чыя памрэ.
        
12

Прыйдзем, вернемся ў родную хату
сьвяткаваць найвялікшае сьвята,
 
сьвята мужнасьці нашае, сілы,
што нядолю ліхую скасіла.
 
Маці стрэне, гасьцінна расчыніць
урачыстыя дзьверы сьвятыні.
 
І памолімся, палячы сьвечы,
за шчасьлівую нашую вечнасьць.
 
Думы новага часу і песьні
узьлятуць у блакіт паднябесься.

Падабаецца     Не падабаецца
2009–2022. Беларусь, Менск.