Расьце на высокім кургане сасна,
Каб ведалі;
Дол апляла каранямі да дна,
Каб ведалі;
Вяршыняю зоры кранае яна,
Каб ведалі;
Зь ветрам зьвініць, як тугая струна,
Каб ведалі
Маткі,
Дзе сьпяць дзеці-сокалы сном;
Вятры,
Дзе іграць галасістым смыком;
Зоры,
Дзе ім асыпацца дажджом;
Птушкі у выраі –
Родны свой дом.
1945
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
На адным канцы балота
Была хата Жураўля,
Надругім канцы балота
Чапля шэрая жыла.
Надакучыла сівому
Жыць самотна Жураўлю,
Блукаць каля буралому
Па балотнаму гнільлю.
Слухаць жаб у час бяссонны,
Рогат, шум у трысьніку,
Перагуды, перазвоны
Камароў у талаку.
Вось задумаў ажаніцца
Адзінокі Журавель,
I да Чаплі-маладзіцы
Ён паплёўся па дрыгве.
Ляпу-чапу, ляпу-чапу, –
Журавель ідзе-брыдзе,
Празь сем дзён прыйшоў да Чаплі
I гаворыць: – Добры дзень!
Ці ня хочаш за мяне ты,
Дзеўка, замуж?.. – А яна
Кажа: – Што ты, – кажа, – гэта
Сабе выдумаў сп'яна?
Непрыгожы, даўганогі, –
Лепш ідзі адкуль прыйшоў... –
I пабрыў сваёй дарогай
Сумны Журавель дамоў.
Ды адумалася Чапля,
Што дарма за Жураўля,
За балотнага суседа,
Яна замуж не пайшла.
Ляпу-чапу, ляпу-чапу, –
Даўганосая ідзе
Да свайго суседа Чапля
I гаворыць: – Добры дзень!
Ці ня возьмеш мяне ў хату? –
Журавель ёй кажа: – Не!
Дзе з такой, як ты, чубатай
Паказацца ў сьвеце мне?
Шыя выгнута вужакай,
Хараства ні ў чым няма,
I убор твой аніякі,
I нягодная сама.
Калі Чапля з хаты выйшла,
Журавель пашкадаваў,
Што пакрыўдзіў яе лішне,
Што за жонку не узяў.
Ляпу-чапу, ляпу-чапу, –
Па дрыгве і па вадзе
Ізноў сватацца да Чаплі
Журавель ідзе-брыдзе.
I так ходзяць яны ў сваты
Цэлы свой птушыны век,
I стаяць іх воддаль хаты
Па канцах балот і рэк.
1945
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Даўно калісьці, вясновым ранкам,
З далінаў Нёмна
Крыжацкі комтур да прускіх замкаў
Гнаў шмат палонных.
Былі між імі хлапец зь дзяўчынай
(Іх скутых гналі),
Іван ды Мар’я ў сваёй краіне
Іх людзі звалі.
Калі пад вечар абоз праходзіў
Мяжу-граніцу,
Калі зьнікалі ў імгле, на ўсходзе,
Бары, крыніцы...
– Далей ня ў сілах ісьці, каханы, –
Сказала Мар’я, –
Ісьці ад родных дубоў, палянаў,
Лугоў, імшараў.
Іван сказаў ёй: – Даўно пара нам
Спытаці шчасьця,
Чым жыць і гінуць век у кайданах,
Лепш вольным пасьці...
Калі ж дазнаўся аб гэтым вораг, –
Хутчэй шляхамі
Усьлед пагнаўся празь нівы, горы
За ўцекачамі.
Тры дні няспынна пагонь ляцела,
І каля Нёмна
Хлапца зь дзяўчынай дагналі стрэлы
У полі роўным.
Дагналі стрэлы, ды не дагнала
Іх сьмерць-няволя, –
Дзе кроў іх пала, закрасавала
Там кветка ў полі.
І сёньня ўсюды, каля стажар’я,
Па белым сьвеце
Легэнду-кветку – іван-ды-мар’я
Калыша вецер.
1945
|
Каб асьвяжыць свае вусны
Днём падарожным, буднім
(Гэта было далёка
Ад бацькаўшчыны маёй),
Я пахіліўся толькі
I ў серабранай студні
Ценю свайго ня ўбачыў,
Хоць сонца было нада мной,
Хоць там было ўсё адбіта:
І сьнежныя гор вяршыні,
I цуг аблокаў лятучых
I тонучых у бязьмеж...
Я зразумеў: мяжа тут,
А за мяжой – пустыня,
А за пустыняй недзе
Зямлі і жыцьця рубеж.
Ня ведаю, колькі часу –
Хіба што мінулі годы –
Ішоў я па рэху дальнім
Да родных сваіх крыніц,
Якія б змаглі і прагу
Маю пагасіць заўсёды
I цень мой з праменьнем сонца
У тоні сваёй адбіць.
Ты зьдзіўлена, прыгажуня,
Калі я за твой напітак
Гатоў з падарожнай кайстры
Сягоньня усё аддаць.
I я быў калісьці іншым,
У шуме любой ракіты,
Здавалася мне, напевы
Адны і тыя ж гучаць.
Але я чуў скаргу птушак,
Якія згубілі гнёзды,
I як сумавалі песьні
Бяз рэха сваіх бароў;
I бачыў, як засыхалі
Зярняты ў чужых барознах,
Занесеныя віхурай
I хмарай з маіх палёў.
Таму я і слаўлю тройчы
Радзіму, крыніцы, дрэвы,
Зь якімі, як час настане,
Зьліецца мой голас і цень,
Якія карэньнем вып'юць
З маіх грудзей ўсе напевы
I шумам вяршынь абвесьцяць
Другі нараджэньня дзень.
1945
|
#1
Аднойчы Хрыстафор Калюмб
Прыйшоў і кажа: – Браце,
Ты, бачу, плесьняю аброс,
Заседзеўшыся ў хаце.
А я цябе тры дні шукаў
Па ўсіх дамах начлежных,
Па ўсіх піўных і караблях,
Гандлёвым узьбярэжжы.
Мне трэба падабраць людзей,
Якім на гэтым сьвеце
Ўсё роўна дзе грудзьмі глытаць
Марскі ахрыплы вецер;
Якім дакучылі сябры,
I крэдыторы ўмесьце,
I стражнікі, і гандляры,
I Сьвет Стары нарэшце.
Хачу я новы шлях знайсьці
У Індыю па шчасьце.
I на’т падрыхтаваў ужо
Вандроўніцкія снасьці.
I на’т у трум я закаціў
З паўсотні бочак рому,
Каб весялей было плысьці
Па хвалях невядомых.
Дала мне каралева ліст,
Дала мне каравэлы... –
Яшчэ ня верыў я, але
Быў подпіс Ізабэлы.
Яшчэ ня верыў я, але
Руку падаў на згоду
I кубак разам зь ім падняў
За дзіўныя прыгоды.
#2
Мы штормаў і дзён не лічылі.
Паўдзённае сонца агнём
Нас, як галаўню, апаліла
I высушыла нашы жылы,
Як рэі, зь якімі пяём.
Пяём мы аб ветры крылатым,
Аб тым, што мінула даўно,
Аб тым, як плылі арганаўты
Шукаць залатое руно.
Сьпеў слухаюць рыбы і мора,
Вандроўныя хмары ўдалі,
Зусім незнаёмыя зоры,
Зусім невядомыя горы
Нікім не адкрытай зямлі.
Калі ж мы ступілі на бераг –
Вітаць нас, адзін за другім,
Сышліся і птушкі, і зьверы,
I зь цёмных пячораў багі.
Дзівіліся птушкі, што крыльляў
У нас не было, як у іх;
А зьверы – што мы гаварылі
На мове, якой гаманілі
Далёкія прашчуры іх.
Багі нас пыталі ў зьдзіўленьні:
Хто будзем, адкуль мы прыйшлі
I дзе мы ад сьветастварэньня
Да гэтага часу былі?
Усіх непакоіла, што нас
Прыгнала да іх берагоў:
Ці выпадку вецер шалёны,
Ці мара аб краі чароўным,
Ці вечная прага купцоў?
Мы ж цешыліся, як малыя,
Знайшоўшы прыстанішча зноў.
I ветразі «Санта Марыя»
Алелі ад нашых кастроў.
#3
Мінулі месяцы, гады.
Шмат хто радзімы нівы
Забыў у клопатах жыцьця,
Ў пагоні за нажывай.
Адны па пушчах і лясах
Зьвяроў лавілі, білі,
Жвір вымывалі залаты
З залатаносных жылаў.
Другія за шмацьцё, за ром,
За шкло, люстэркі, фарбы
Ў тубыльцаў і у іх багоў
Выманівалі скарбы.
А я згубіў пакой і сон,
Калі прыбоем сінім
Прынесла з бацькаўшчыны мне
Сасновую галіну.
Я паказаў яе сябрам,
Прыплыўшую з-пад Нёмна,
Але ніводзін з маракоў
Ня мог сасны прыпомніць.
Я гаварыў, якой яна
Расьце ў бары высокай, –
Але і Хрыстафор Калюмб
Забыў пра край далёкі.
Тады я вырашыў адзін
Плысьці да той хваіны,
Што працягнула да мяне
Праз акіян галіну.
Каб адшукаць яе ў бары
Ці на высокай кручы,
Прыпасьці сэрцам да яе,
Да зелені гаючай.
Няхай прышчэпіць да ствала
Мяне з сваёй галінай,
Абмые ветрам і зарой
Наднёманскай краіны.
#4
З чаўна, ў якім зьбіраўся плыць,
Каб плыць хутчэй, усё я
Багацьце выкінуў за борт
Углыб, на дно марское.
Там зьліткі золата былі,
I пэрлы, і каралы –
Усё, што наскуплялі мы,
Што прагна назьбіралі.
Адно да мачты прывязаў
Сасновую галіну,
Якая б мне дапамагла,
Шлях значыла ў краіну.
Аж да крыві мне грудзі, твар
Хвастаў віхор балюча,
Пакуль мой не разьбіўся сон
З чаўном на нейкай кручы.
На кручы, на якой шумеў
Бор векавы, сасновы,
На кручы, над якой сінеў
Мой поўдзень верасьнёвы.
1945
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Варажская страла
Ці меч сасну параніў;
Як сьлёзы, паплыла
Смала з гаручай раны.
I водсьвет быў у ёй
Балтыйскіх жоўтых дзюнаў,
Напоеных крывёй
Магутнага Пяруна.
Пранесьліся вякі,
I на прыморскі рынак
Прынесьлі рыбакі
Дзве пацеркі бурштыну.
Іх адкупіў матрос
Аж з Добрае Надзеі
I дзеўчыне занёс,
Што клікаў я Надзеяй.
I вось перада мной
Мінулых дзён жывіца
Ў красуні маладой
Палае ў завушніцах.
I толькі я кляну,
Зайздросны, закаханы,
Далёкую сасну
Над морам-акіянам.
1945
|
Я гэты горад знаю з даўніх дзён,
Дзе дрэмлюць замка гордыя руіны,
Дзе ўзьняў густое вецьце ясень, клён
Над сном акамянелым Гедыміна;
Дзе пад аркадамі сівых муроў
Праходзяць цені вулкамі вузкімі:
Пясьняр Літвы, наднёманскіх палёў
У вопратцы дарожнай пілігрыма;
I Каліноўскі, і мае сябры...
Я чую голас іх у змроку шэрым
I як Вільля праз пушчы і бары
Плыве і б'ецца ў непрыступны бераг.
I хоць юнацтва тут прайшло даўно,
Але, як адгалосак песьні шчырай,
Прыходзе з успамінамі яно, –
Вяртаецца, бы ў час вясеньні вырай.
Яно на кожнай вуліцы ўстае,
Гарыць у верасьнёвай пазалоце,
Дзе вецер думы першыя мае
Рваў на лукішскім, на калючым дроце..
I ўсё ж люблю я гэтых вуліц гул,
Граду Панар, высокі золак раніц
I маладосьць, абвітую ў тугу,
Якой у вочы можна сьмела глянуць.
Я гэты горад знаю з даўніх дзён.
I каб ня хвойны пах бацькоўскай хаты,
I каб не нарачанскай хвалі звон
Ля курганоў, ля сосен расахатых, –
Хацеў бы я, каб мой апошні сьпеў,
Тут, сярод гэтых незабыўных вулак,
Дзе ўпершыню ён гулка празьвінеў,
Знайшоў спакой і вечны свой прытулак.
1945
|
380
Эй, кабы йо ведзял...
#З славацкае народнае песьні
Эх, каб ведаў я, хлапчына,
Дзе мая блукае доля, –
Абышоў бы паланіны,
Усё горнае прывольле,
Пакланіўся б ёй у пояс
I ў гасьціны запрасіў бы,
Раньняй, позьняю парою
Частаваў яе, паіў бы.
Эх, каб ведаў я, хлапчына,
Па якіх палях, дубровах,
Па якіх шляхах дзяўчына
Мая ходзіць чарнаброва, –
Са сваімі юнакамі
Паляцеў бы я да мілай.
– Будзь, – сказаў бы, – сэрца, з намі! –
Не пайшла б – узяў бы сілай.
Эх, каб ведаў я, хлапчына,
Дзе схаваныя ў магнатаў
Бочкі поўныя і скрыні
Срэбра, золата, дукатаў, –
Сваёй востраю цюпагай
Я разьбіў бы іх, рассыпаў
Каб меў кожны брат-бадзяга
Пагуляць за што і выпіць.
Эх, каб ведаў я, хлапчына,
Калі мой пагасьне месяц,
На якой ў бары хваіне
Гайдукі мяне павесяць, –
Атуліў бы я ўсё вецьце
Аксамітам, шоўкам алым,
Каб мякчэй было па сьмерці
Галаве ляжаць удалай.
Эх, каб ведаў я, хлапчына,
На якіх на гусьлях людзі
Зложаць пра мяне быліну,
Сьпяюць песьню, не асудзяць, –
Я абмыў бы тыя струны
Сваімі чыстымі сьлязамі,
Аблакамі, ветрам шумным,
Татраў белымі сьнягамі.
1945
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Дзень цэлы плавалі вятры
Над восеньню палёў бязьмежных.
Пад вечар сьнегам завірыў,
Спазьніўшыся, кудлаты сьнежань.
Ён ахінуў стагі лугоў,
Як верацёны сьнежнай воўнай;
З-пад Налібок, з балот, лясоў
Плыты ільдзін пагнаў па Нёмну.
Ён хвалі дрэмлючай ральлі
Рвануў за вараныя грывы, –
I ажылі, і паплылі
На лес уздыбленыя нівы.
Але навалу хмар цяжкіх
Стрымалі, выгнуўшыся, хвоі.
Адно па соснах залатых
Ўзьнялося полымя сівое.
У змрочных лапках зацьвіло,
Зь бяроз успыхнуўшага вецьця
На сухастой, на буралом
Яго панёс шалёны вецер.
Збудзіўся стромых сосен звон,
З лагоўяў воўчых і выкопаў
Папоўз па сьвежым сьнезе ён,
Па выбітых руёю тропах.
Зіма... Ад інею вішняк
Перахіліўся за парканы,
И не мінеш яго ніяк,
Кранеш – і цьветам серабраным
Асыпле з галавы да ног.
На дзеньнікі лятуць вароны
З глухіх прасёлачных дарог,
I цень плыве іх праз загоны,
Дзе ўсё, як вогнішча лістоў,
Замёў сьнег сьвежасшаранелы,
Дзе петлі заячых сьлядоў,
Разгубленыя, забялелі.
Калі ж вячэрняю парой
За вёску выйдзеш на прывольле, –
Цябе сустрэнуць грамадой
Шляхоў знаёмыя таполі;
Пачуеш, як трашчыць рака,
Скрыпяць асьверы на марозе,
Як пад дугой маладзіка
Пяюць сялянскія палозьзі.
1945
|
На Новы год пасьвяткаваць
У горад завітала ёлка.
Няцяжка мне было пазнаць
Зямлячку па яе іголках.
Па сьвежай зелені густой,
Па ўсім уборы саматканым.
Я быў сустрэчаю такой
Да глыбіні усхваляваны.
Я прывітаў яе хутчэй,
За што была яна, вядома,
Удзячна мне, і весялей
Мы разам пабрылі дадому.
I вось прыбраная стаіць
Яна ў пакоі і гаворыць
Пра дальнія лясы, гаі,
Знаёмыя палі, азёры;
Пра тое, як зара гарыць,
Як серабрыста зьзяе іней,
Як замялі ў палях вятры
Шляхі да бацькаўскай хаціны.
Я доўга зь ёю гаварыў,
Як госьцю, частаваў багата,
Агні і зоры запаліў
На цёмных лапках расахатых.
А сам, калі усё кругом
Сном навагоднім, моцным спала,
Наведаць свой бацькоўскі дом
Ад'ехаў з бліжняга вакзала.
I вось дзівуюцца сябры:
Хто выклікаў мяне прыехаць
На сьцежкі даўнія ў бары,
Пад хвоі родныя і стрэхі?
1945
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Гасцей чакаў я, і яны
Загрукалі ў парог –
Абветраныя валуны
Крутых маіх дарог.
На іх усіх сьляды былі
Маіх юнацкіх сноў;
На іх усіх шрамы ляглі
Ад хмар і ад вятроў.
Я кожны камень пазнаваў:
Калі сустрэў яго,
Калі на ім адпачываў,
Начлежны клаў агонь.
Вось гэты – ў роднай старане
Быў пад акном маім,
Вось гэтым – кінулі ў мяне,
I сьлед крыві на ім.
Але адзін валун з усіх
Мне незнаёмы быў.
Хто ён, адкуль, з дарог якіх
Няпрошаны прыбыў?
Адно, па сьнежнай белізьне,
Па тым, як ён дыхнуў
Сьцюдзёным змрокам на мяне
I ў сэрца заглянуў, –
Я здагадаўся, што за госьць,
I чаркай прывітаў.
– Калі прыйшоў ты, ягамосьць,
Дык пі! – яму сказаў.
Вось толькі нам няма аб чым
З табою гаварыць.
Я ўжо дамовіўся ўначы
З хваінамі ў бары,
З жывой птушынаю сям'ёй,
З расталаю вадой
I з громам, каб яны вясной
Ўзялі мяне з сабой.
1946
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Дык вось ён, гэты Рубікон,
Які мяне трывожыў, мучыў
I за якім – міраж ці сон –
Нязнаныя ўзьняліся кручы.
Мне гаварылі: – Пачакай
Да летніх сухавеяў жніўня,
Калі ня будзе так рака
Шалець ад ветру і ад ліўняў.
Але мне дораг кожны дзень.
Я не баяўся небясьпекі
I не пытаўся лёсу: дзе
Мае заплюшчацца павекі?
Я прызвычаіў зрок даўно
Да сонца, да штурвала – рукі,
А слых і сэрца – да званоў,
Набатных несьціханых гукаў.
I вось ужо за мной рака,
Агні вандровішчаў знаёмых,
I вось мой цень на ледніках,
І голас на вяршынях стромых!
1946
|
Можа, вам не карціць
Па гаях, сьцежках роднага краю,
Па расе сьветаянскай прайсьці,
Калі рунь новых слоў прарастае.
Трэба, ведама, нашча устаць,
Безь ніякіх там камандзіровак.
Вось азёрныя хвалі шумяць
I гудзе галасамі дуброва,
Вось аблокі плывуць над зямлёй.
I ўсё гэта зусім непаўторна
Ў спалучэньні з гульлівай вясной,
У сугуччы блакітнага з чорным.
Трэба рэхам быць, лесавіком,
Дрэвам, каб зразумець усе мовы,
Усе сполахі, зьзяньні і гром,
Што вясняныя будзіць дубровы.
I ня класьці далоняў на скронь!
Хай палае кроў полымем гэткім –
Незгасальным, – якім зь першых дзён
На зямлі загараюцца кветкі.
1946
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Кропля дажджу мне апала на твар
З хмары паўночнай, што блудзіць увосень.
Быццам быў цесны ёй ніваў абшар,
Камня, ліста для яе не знайшлося.
Шмат вандравала па сьвеце яна,
Недзе на моры бялела ільдзінай,
Стыла на вострым лязе гарпуна,
Зьзяла на плаўнях шырокіх дэльфіна.
Сёньня са мной яе лёс падружыў,
Ў час, калі я выбіраўся ў дарогу,
I неспакойнага ветру парыў
Кінуў яе на радзімы разлогі.
Я не прасіў у яе расказаць
Аб перажытым у дальніх старонках, –
Гэткай яна, як расстаньня сьляза,
Буйнай была, і цяжкой, і салёнай.
1946
|
Зелянеюць зноўку лазьнякі,
А ў вясеньнім небе – крык птушыны,
Крык птушыны – голас жураўліны
Над палямі, над прасторамі ракі.
Небасхіл ахоплены зарой.
I з крыла у важака старога
Падае на чорныя разлогі,
Дзівамі іграючы, пяро.
Вось яно кранула хмар граду –
I яны вясёлкамі зазьзялі;
Зачапіла вербаў чараду –
I яны уміг закрасавалі;
А калі апала на ваду, –
Пасінелі, зашумелі хвалі,
Нерастуючы, пайшлі самы па дну,
I сузор'і лілій паўсплывалі...
Кажуць, каб злавіў тое пяро,
Казачнікам стаў бы, чарадзеем.
Кожнаю вясеньняю парой
Я выходжу з тайнаю надзеяй
На шляхі і на прасторы ніў,
Дзе губляе вырай свае пер'і...
Хоць даўно мінулі тыя дні,
Калі я ва ўсе прыкметы верыў.
1946
|
Ведай, што заранкай
Ты ўзыходзіш сьветлай.
#Г. Лорка
Я ня ведаў – хто ты,
Хоць сьлядоў шукаў
Па густых чаротах,
Між купальскіх траў.
Позірк твой гарачы
Я начной парой
Ў кожнай зорцы бачыў,
Кветцы палявой.
Вуснаў тваіх дотык
Адчуваў я на’т
Праз дажджы і слоту
Ў позьні лістапад.
Да твайго прыходу
Абяцалі мне
Зь вечара да ўсходу
Салаўі зьвінець,
Вырай жураўліны –
За ракой трубіць,
У садох рабіны –
Ў белым цьвеце быць.
1946
|
Добра было б, каб хто іншы пачаў
Гэты напеў, бо і так па начах
Клічуць мяне, ля расстайных дарог,
Сосны, якіх я ад куль не зьбярог,
Нівы, якіх ад ліхіх навальніц
Мне не ўдалося грудзямі закрыць,
Зоры, якіх ад пажару вайны
Ў час я далонямі не засланіў,
Попел радзімы і цені братоў
З-пад незарослых магіл-курганоў.
Толькі сягоньня спраў кожнаму шмат:
Коласу – вырасьціць жменю зярнят,
Сонцу – стаптаныя травы падняць,
Ветру – акопы пяском зараўняць,
Хмарам – дажджамі зямлю напаіць,
З выраю птушцы – гняздо сваё зьвіць.
Мне ж трэба нанава ўсё пачынаць,
Ўсё: ад сасновага зруба, зьвяна
Аж да вясельных шырокіх сталоў,
Аж да пахмельных цымбал і смыкоў.
Не ўпершыню так прыходзіцца мне,
Але я верны прыкмеце старой:
Каб не зьвяліся снапы у гумне,
Пчолы – ў вульлі, госьці – ў хаце маёй, –
На папялішчах вышэй, як былі,
Сьцены ўздымаю і шыру вуглы.
На талаку я суседзяў пазваў.
Шмат не прыйшло іх. Відаць, не змаглі
Ўстаць з-пад прыволжскіх апаленых траў
Або вярнуцца з карпацкіх далін.
Будзе цяжэй нам бязь іх пачынаць
Працу і сьвята і тост падымаць.
Можа, яшчэ хто зь іх прыйдзе дамоў
Каб паглядзець на прасторы палёў
Каб паглядзець на багаты ўмалот,
Каб паглядзець на нарогі плутоў,
Каб запытаць у сваіх у сірот,
Як прытуліў прыгарнуў іх народ.
Можа, яшчэ хто зь іх прыйдзе дамоў...
Пэўна што прыйдзе... За кожным сталом
Мейсца пакінем для нашых сяброў,
Чарку пакінем з кіпучым віном,
Песьню любімую і паначы,
Каб не блудзілі, дамоў ідучы,
Вокны у хатах азорым сьвятлом.
1946
|
Прыляцелі у гасьціны
Да малога Васілька
I сарока-белабока,
I варона з сасьняка.
Пачала кума-варона
Калыханку напяваць,
Пачала з бароў урокі
Да малога заклікаць:
– Гэй, зьмяркальныя урокі,
I сьвітальныя урокі,
I вясновыя урокі,
I зімовыя урокі,
I з-пад ясных зор урокі,
I з-пад цёмных броў урокі,
Пазьлятайцеся гурбой
Над калыскаю малой!
Пачала кума-сарока
Васілёчка калыхаць,
Пачала усе урокі
Ад малога адганяць:
– Гэй, прыцешныя урокі,
I прысьмешныя урокі,
I паўночныя урокі,
I паўдзённыя урокі,
I жаночыя урокі,
I дзявочыя урокі,
Разьвявайцеся ў барох
Па расьцьвіўшых верасох!..
Ды заплакаў Васілёчак,
Што сарока ўсе вятры,
Ўсе урокі адганяе
На дрымучыя бары.
Як пакінула ўсё гэта
Кумка хлопчыку свайму,
Праз усё жыцьцё спакою
Чары не далі яму:
То яго звадзіла рэха,
То спаць зоры не давалі,
То яго паліла сонца,
То завеі асыпалі,
То сьпяваў палям, дуброве,
То тужыў па чарнабровай,
Аж ад гэтых чараў ён
I спакой згубіў, і сон.
На'т калі спачыць прыйшлося,
Век пражыўшы, Васільку,
Кожны год, вясну і восень,
Чуўся шум у сасьняку:
Шум бароў і плач птушыны,
Шорах забабонных траў,
Аж пакуль густой хваінай
Ён, разбуджаны, ня ўстаў.
Той хваінай, над якою
Ўсходзіць серп маладзіка,
Пад якой цьвіце зарою
Кветка папаратніка.
1946
|
– Прысядзь і выпі кубак, брат!
Мо' церпкай здасца гэта брага.
Я сам садзіў свой вінаград,
Я знаю вартасьць сьпелых ягад.
Ня шмат у падзямельлі ёсьць
Дубовых бочак для пахмельля,
Зь якіх бы мог піць сам і госьць
На пахаваньнях і вясельлях.
Я знаў: ня хлусіць садавод.
Ён быў равесьнікам, вядома,
Меў, як і я, на скронях пот
I рукі ў сьвежым чарназёме.
1946
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Скрыпяць, перасьмягшы ва ўтулках,
Гарачыя восі,
I льецца пясок
Паміж рэдкімі пальцамі сьпіц.
Наўсход і на захад,
Да цёмнага лесу граніц,
Лугоў муражных
Дагараюць на сонцы пакосы.
Далей, быццам стада валоў,
На папары каменьне і грушы,
Як жнеі зялёныя,
Хіляцца нізка ў дабры
I тонуць асьверы, пярэплаты,
Рогі апушын
За пылам дарожным,
За шэрым пакатам гары.
А ўдаль, з-пад калёс гаваркіх,
Разаслаўся гасьцінец,
Паплыў па пагорках
З прытокамі польных дарог,
З прытокамі сьцежак
Ды тропаў глухіх і нізінных,
Пралёгшых праз папараць, верас
I чартапалох.
Адны з гэтых сьцежак
Нясуць пах жытнёвага поля
I рэха забытых напеваў
Зь іх усхваляванай тугой,
Знаёмую сьвежасьць,
Блакіт надазёрных аколіц
I шум таямнічы
Наднёманскай пушчы глухой;
Другія – нясуць успаміны дзяцінства,
Сустрэчаў
I подых вільготных іржышч,
Верасьнёвых начэй,
Калі адклікаецца толькі
На шэлест атавы надрэчнай,
Калышачы крыльлямі зоры,
Ключ дзікіх гусей.
I ўсё гэта бурымі хвалямі
Спаленай гліны,
Падзолу, пяскоў
Уцякае з-пад дрогкіх калёс.
I рэхам трывожным
Сухія зьвіняць каляіны,
І нізка, ад хмараў асеўшых,
Зьвісае бярозаў гальлё...
Дарога, дарога!
Чым заваражыла мяне ты?
Вятрамі, начлегамі,
Песьняй ці далечынёй,
Што я без тугі пакідаў
I абжыты палетак,
I клёкат бусьліны
Па-над саламянай страхой?
I нават сягоньня,
Калі ўсяму ведаю вартасьць:
Сустрэчам і дружбе,
Спагадзе і фарбам вясны, –
Я золатам лічаных дзён сваіх
Шчодра і ўпарта
Плачу за дарожныя
І мімалётныя сны.
Нібыта мне суджана лёсам
На нейкім крутым перавале,
Дайшоўшы да мэты,
Застацца слупом верставым,
Ў якога другія
Заўсёды дарогу пыталі б
І каля якога ўздымаўся б
Начлежнага вогнішча дым.
1946
|
Здаецца, чэрвень быў тады,
Як сон, успамінаю зараз
Той першы гром, што праз сады,
Праз сэрца мне пранёсься з хмарай.
I хоць між сёньняшнім і тым
Далёкім днём прайшло год колькі,
Я чую водсьвет залаты
У сэрцы кінуты вясёлкай;
Я чую, як палае кроў
Ад іскры першай бліскавіцы
I подых сонечны вятроў.
Якіх удоваль не напіцца.
А гэтага – лістамі сад
I дождж, што заімгліў у полі,
На'т і ў сьцюдзёны лістапад
Ня змогуць пагасіць ніколі.
1946
|
Гэты было вясной...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Агрубелі пальцы рук,
Працадзілася празь іх
Столькі сонца, зор, вятроў,
Хмар асеньніх, веснавых,
Столькі крыўды, дружбы, ласк,
Сьмеху, сьлёзаў і дабра,
Рознай дробязі ў жыцьці –
Медзякоў і серабра, –
Што сягоньня ледзь пачуў
Я, прыпаўшы да зямлі,
Як абмытыя расой
Травы буйна прарасьлі;
Што сягоньня ледзь пазнаў,
Ледзь адрозьніў, між другіх,
Пры сустрэчы уначы
Прывітаньне рук тваіх.
1946
|
|
Баляда пра партызана Дубягу
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Вось дом і сад, завулак той,
Вячэрні цень гатыцкай вежы,
Дзе не заўважылі з табой
Мы расьцьвітаючага бэзу.
А ён, хоць столькі год прайшло,
Мая сяброўка дарагая,
Усё запомніў, паўтарае,
Што намі сказана было.
Што дасказаць нам не далі
Панарскія крутыя горы,
I салаўі каля Вільлі,
I ападаючыя зоры.
Прыйшоў вандроўны музыкант
I атуліў усіх жалобай;
Забразгала ў яго руках
Скупых мяшчан скупая дробязь.
Але напеў, які раней
Зьвінеў ля нашага парога,
Такім далёкім здаўся мне,
Як рэха зь берага другога.
Таму спытаў я: – Хто тут жыў
Перад вайной, у гэтым доме?
I адказаў мне старажыл:
– Былі гаспадары, вядома,
I гэты бэз іх і вішняк
(Сад, праўда, быў тады гусьцейшы)...
Яшчэ тут нейкі жыў дзівак,
Пісаў, казалі людзі, вершы.
1946
|
Дзень шэры быў.
Плылі над намі хмары.
Дождж марасіў
Па верасах густых.
Але мы ў час
Прыехалі на Нарач,
У спрэчку хваль
I сосен векавых.
Грымела Нарач
Гатаўскаму бору:
– Дарэмна ты
Пільнуеш курганоў,
Аддай маім
Усьпененым прасторам
Спачыўшых пад крыжамі
Рыбакоў!
Не аддасі, –
Я днём і ноччу буду
Іх шумам,
Крыкам кагарак будзіць,
Рваць з-пад тваіх карэньняў
Жвіру груды
I ў берагі крутыя
Хваляй біць!
А бор шумеў:
– Я не аддам табе іх.
Яны мае,
З маёй жывой сасны
Калыскі іх
I хаты, што чарнеюць,
Крыжы
I востраносыя чаўны!..
Змагаліся дзень цэлы
Бор і Нарач,
Ды хвалі возера
Усё-ж перамаглі.
I рынулі у тонь
Зялёнай хмарай
Падмытыя сасновыя
Ствалы.
I вечарам,
Пры ціхіх, летніх зорах,
Мы ўбачылі:
Палалі трысьнікі,
Плылі ў чаўнах
Ад Гатаўскага бору,
Устаўшы з валатовак,
Рыбакі.
12.VI.1946.
|
Ляжаць пакошаныя травы,
Ня травы – казачныя сны,
Ня сны, а шолахі дубравы,
Вясёлкі, галасы вясны.
Рупліва іх мы ў копы зносім, –
I там, дзе Нёмна берагі,
У залатую нашу восень
Ржавеюць пад дажджом стагі.
Калі ж усё скуюць марозы
Ў калядную начную сінь,
Прыходзяць да стажар'яў козы
I расахатыя ласі.
Яны скубуць з-пад вітак смычку
I перажоўваюць яе,
I ў летнім водары п'янічным
Усё былое паўстае.
Здаецца ім: ня сьнег, ня слота,
Ня шэрань зьзяе на рацэ,
А чайкі кружаць над балотам
I смычка з багуном цьвіце.
Яны ня чуюць завірухі,
Ціш першабытная кругом.
I выстрал, што ударыць глуха,
Ім прагучыць, як летні гром.
1946
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Над палямі хістаўся пашчэрблены месяц,
Вецер дзьмуў, і шумеў па-над Нёманам бор.
Восень вецьце сухое зграбла і на ўзьлесьсі
Падпаліла пагрэцца начлежны касьцёр.
Падпаліла касьцёр, прылягла у тумане,
Ды кароткім быў гэты пад зорамі сон:
Крык трывожны птушыны збудзіў яе рана,
Па зямлі ад кастра разьліваўся агонь.
Загарэліся гнёзды, і іскры пажару
Пачала яна з птушкамі, зь ветрам гасіць.
Толькі полымя ўжо разьлілося ў імшарах,
Па лясох і палёх, па курганах брусьніц.
I па сёньняшні дзень восень жару ня можа
Пагасіць на зямлі, ходзе з краю у край,
Заліваючы ліўнямі ў полі бярозы
I цалуючы кожны рабінавы гай.
1946
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
|
Вясна-красна на ўвесь сьвет
|
Мінулі завеі, панурыя дні;
Гараць на усходзе зарніцаў агні.
Вясна-красна на ўвесь сьвет!
Іду валачобнікам я па зямлі,
Вітаю вясну што прыйшла на палі.
Вясна-красна на ўвесь сьвет!
Сьпяшайся, вясна, і маўчаньне зімы
Вятрамі, дажджамі грымучымі змый.
Вясна-красна на ўвесь сьвет!
Будзі жаўрукамі жытнёвую рунь,
Палі незгасальную ў небе зару.
Вясна-красна на ўвесь сьвет!
Дай буйную завязь цяністым садам,
Спакойныя хвалі купальскім вянкам.
Вясна-красна на ўвесь сьвет!
А мне памажы скласьці гэткі напеў,
Каб век ён у сэрцы народа зьвінеў.
Вясна-красна на ўвесь сьвет!
1946
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Мне трэба б вярнуцца пад вечар
На тыя начлегі,
Дзе сыпаў паднёманскі вецер
Дажджамі і сьнегам.
I дапамагчы старой маці
Жывой вады, шчодрай
Прынесьці з крыніцы гарачай
Паўнюткія вёдры.
I хоць бы на час на кароткі
Забегчы да гаю,
Дзе сосны – мае аднагодкі –
У госьці чакаюць.
I радасьцю мне падзяліцца,
Што выпала разам
Навек зь іх стваламі здружыцца
I песьняй, і сказам.
Што выпала зноў нам сустрэцца
На слаўнай будове
I ўзьняць на шырокія плечы
Дзень сонечны, новы.
Дзень новы бяз хмарнай навалы,
Бяз той непагоды,
Што з гулам вятроў калыхала
Юнацкія годы.
1946
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Сярод папераў пастарэўшых,
Сярод запыленых лістоў
Радкі даўно забытых вершаў
Неспадзявана я знайшоў.
Перачытаў я іх і кінуў
У полымя. I вось гараць
Шляхоў юнацкіх каляіны,
Зь якіх пайшоў я вандраваць.
Гарыць далёкая хацінка
Пад засеньню цяністых дрэў
Дзе незнаёмую дзяўчынку
Ці музу ўпершыню сустрэў.
Ды раптам скруха агарнула:
Пашто, няўдзячны, іх спаліў?
Ці не яны маім прытулкам
У ночы змрочныя былі?
Ці не яны ў цяжкой патрэбе,
У беспрытульныя гады
Былі маёй скарынкай хлеба,
Глытком крынічнае вады?
1947
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Пасьля таго як ты пакінуў
Край незабыўны і сяброў,
Трывожаць думы безупынна,
Вядуць у твой музэй – дамоў.
Як быццам там цяпер жывеш ты,
Як быццам невядома мне,
Што песьні ўсе свае да рэшты
Аддаў ты роднай старане,
Што, ідучы жыцьця шляхамі,
Над сінім Сожам, над Дзьвіной,
Я над бязьмежнымі палямі
Пачую ўсюды голас твой.
Ды вабіць нас прытулак цесны
Між сувэніраў дарагіх,
Дзе спачываюць з рэхам песьні –
Старонкі несьмяротных кніг.
Мо’ ў іх адказ хачу знайсьці я
На ўсе пытаньні, чарадзей.
Якія травы палявыя
Зьбіраў ты чараваць людзей?
Зь якіх вясёлак, бліскавіцаў,
I фарбаў неба, і зямлі
Тварыў ты словы-зараніцы,
Каб вечнымі яны цьвілі?
I чую, ты, баян, гаворыш:
– Перачытайце кнігі, – там
Я паказаў шляхі і зоры,
Я ўсё сказаў маім сынам.
1947
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Глянь! Адлятае апошні
Ліст залацістага клёна
Праз апусьцеўшыя пожні
З позьнім вятроў перазвонам.
Мы так, бяз болю, ня ўмелі
I не патрапілі б гэтак
Мірна, як ліст анямелы,
Кінуць свой родны палетак,
Кінуць знаёмыя пожні,
Дзе пралятае сягоньня
Зь ветрам асеньнім апошні
Ліст залацістага клёна.
1947
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Нехта крычыць мне,
Што лодкі прывязываць трэба,
Хутчэй уцякаць з узьбярэжжа,
Пакуль не разгневаўся шторм.
Хвалі ўзьняліся
I сонца вячэрняе зь неба
Змылі і кінулі ў мора,
У рокат, у гром.
Ноч наступіла.
А я ўсё ўглядаўся ў прасторы,
Пакуль штармавая
Ня ўдарыла хваля ў баркас,
Пакуль мне ня ўпалі на вусны
Салёныя зоры,
Пакуль не патонулі ў хвалях
Агні маяка.
Пакуль не пачуў я,
Што недзе ты песьню сьпяваеш
Пад цяглай сасною,
На беразе Нёмна крутым,
Хоць горы стаялі,
Сяброўка мая дарагая,
Хоць мора шумела
Між сэрцам маім і тваім.
1947
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Даручылі жаўруку
Сьвет будзіць на золаку.
Ну і жаўрук!
Ён падсьнежнікам лясным
Загадаў біць у званы.
Ну і жаўрук!
Маладым садам – квітнець,
А крынічаньцы – зьвінець.
Ну і жаўрук!
На густых лістах малін
Буйны росы запаліў.
Ну і жаўрук!
Клікнуў у сяле народ:
– Уставайце, сонца ўсход! –
Ну і жаўрук!
I вітаюць птушкі ўсе,
Што вясна ў такой красе.
Ну і жаўрук!
1947
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
|
На даўгінаўскім гасьцінцы
|
На даўгінаўскім гасьцінцы непагода, –
Граюць ветру ашалелыя смыкі.
Дождж сячэ ў палёх загразлыя падводы,
У карчму сышліся грэцца мужыкі.
Смалакуры з-пад Крывічаў і Смургонаў
Жабракі і местачковыя майстры,
Рыбакі зь сялявай мядзельскай салёнай,
Куранецкія з палівай ганчары.
Але нешта у карчме сягоньня глуха,
Не чуваць гамонкі-шуму за сталом,
Недапітая пакінута сівуха,
I ніхто ня лезе ў спрэчку з карчмаром.
Толькі чутна, як гарыць стрыжэнь-асмалак,
Стогне вецьце каля вокан, каля брам
Ды ў карчме, у цішыні юнак Купала
Сам чытае песьні-вершы мужыкам.
Хто ён гэткі, ў шэрай сьвітцы даматканай?
Як адважыўся пісаць на мове іх?
Скуль ён ведае у іхнім сэрцы раны?
Як падслухаў думы скрытыя жывых?
Толькі ўсе у песьні чуюць гром пракляцьця
На няволю, на магнатаў, на цара,
Чуюць, што даўно пара ім людзьмі звацца,
Векавыя путы разрываць пара...
I такім агнём палала гэта слова,
Верай ў будучыню, што здалося на'т,
Быццам сонца азарыла зруб сасновы,
Ноч за вокнамі, дажджлівы лістапад.
Кажуць, што пасьля сяляне бунтавалі,
Над палацамі клубіўся чорны дым
Недалёка той карчмы, дзе быў Купала,
На даўгінаўскім гасьцінцы векавым.
1947
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
У чыстым полі дымна, пыльна,
Хто едзе там?
Глядзіць на шлях матуля пільна.
Хто едзе там?
Казак і конь нібы знаёмы.
Хто едзе там?
I раптам стала ёй вядома,
Хто едзе там.
Сустрэць пабегла да гасьцінца.
Хто едзе там?
Як сэрцу маткі памыліцца,
Хто ехаў там!
1948
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
|
