|
За маім сталом
|
Дажджы ідуць, каб рэк
Бруіліся бруі,
Лугі цьвітуць, каб пчол
Раіліся раі.
А сонца зьзяе, каб
Зямля рунела ўся
I мы ў жыцьці з табой
Не разьмінуліся.
Таму я сонцу рад
I зь першых сваіх дзён,
Дзе б ні сустрэў яго,
Свой аддаю паклон.
1979
|
Нехта забыў
Ці наўмысна паклаў
На магільніку
Кнігу скаргаў.
Заўсёды, калі прыходжу
Наведаць былых сяброў,
Дзіўлюся:
У нейкай арцелі ці магазыне
Яе даўно запоўнілі б.
А тут – нягледзячы
На дождж, на сьнег,
На спозьненыя дыфірамбы
На пахаваньнях
I на цяжар магільных пліт
I забыцьця –
Ніводнай скаргі.
1979
|
Дождж,
дождж,
дождж!
Пасьля скупога на росы
Мінулага лета
Як прагна,
Захлынаючыся радасьцю,
Яго цалуюць
Пачарнелымі вуснамі
Тарфянікі,
Ловяць
Патрэсканымі далонямі
Суглінкі,
П'юць абгарэлымі грудзьмі
Пяскі!
Дождж,
дождж,
дождж!
Мінае тыдзень, другі, трэйці...
Ужо захлынаюцца ад яго
Рэкі, травы, дрэвы.
Ці не пара было б
Яму спыніцца?
Дождж,
дождж,
дождж!
Гнуцца дадолу
Ацяжараныя каласы,
Крычаць, захлынаючыся сьлязамі:
– Ратуйце!
Дзень і ноч
Стаяць на перадавой,
Устрывожаныя, усе,
Хто гэты расьціў ураджай.
Нарэшце,
Як драконы, стомленыя
Ад пагоні за сонцам,
Адплываюць хмары.
Цішыня.
Лягчэй ўздыхаюць палі,
Памалу напаўняюцца
Шолахам каласоў,
Звонам жаўрукоў,
Галасамі людзей,
Гулам камбайнаў
Песьняй зярнят.
Вы гэта чулі,
Калі бралі скібу хлеба
Непамерна цяжкога
I слаўнага 1978-га года?
1979
|
Было самотна
Ў каморы маёй,
Пакуль не прыляцелі
Птушкі зь весткай пра цябе.
Было глуха
Ва ўсім горадзе,
Пакуль не пачуў
Твае крокі на сходках.
Было сьцюдзёна
На ўсёй зямлі,
Пакуль не павеяў вецер
З тваёй стараны.
Было змрочна,
Ў Сусьвеце,
Пакуль ты не паклала далоні
На мае вочы.
1979
|
Пакуль я са сваёй
Павольнасьцю сялянскай
Зьбяруся пазнаёміцца
Зь вядомымі славутасьцямі,
Заўсёды іншыя паразьбіраюць іх,
Пазапрашаюць
То на імяніны, то на вясельлі,
То на юбілейныя ўрачыстасьці.
Вось чаму
За маім сталом
Вы пераважна бачыце людзей,
Чые імёны рэдка ўспамінаюць,
I калі друкуюць,
Дык толькі – петытам.
Але я зь імі
Чуюся найлепш:
Няма патрэбы напінацца,
Каб нудную бяседу падтрымаць,
Падтакаваць усялякай недарэчнасьці.
Калі маўчым –
Маўчым да звону ў вушах;
Калі гаворым –
Дык усе разам;
Калі сьмяёмся –
Да болю ў жыватах;
I калі чокаемся –
Да бою чарак.
1979
|
Я не зьбіраюся
Дасьледаваньне пісаць
Пра васілёк.
У батанічным пашпарце
Вы знойдзеце,
Калі і дзе ён нарадзіўся,
Каго і што ён любіць,
Дзе назаўжды прапісан,
Усе шматлікія яго імёны
I лекавыя
I чараўнічыя ўласьцівасьці яго.
У зборніках паэзіі
Апухціна і Багдановіча,
Лужаніна
I многіх, многіх іншых
Вы знойдзеце
Яму прысьвечаныя оды,
А ў крытыкаў
Шмат супярэчлівых
Ацэнак і філіпік.
Я, можа,
I не прыгадаў бы пра яго,
Але сягоньня
З матчынага ручніка,
Калі сьціраў я з твару свайго
Стому,
Ён усьміхнуўся мне.
I я адклаў ручнік,
Каб не скамечыць
Пялёсткі васілька.
Хай ён цьвіце заўжды
На гэтым ручніку,
На сьцежках палявых,
У нашых песьнях
I ў вачах дзяцей.
1979
|
Дзень настае,
Вецер з дрэў
Сон лістоў атрасае.
Гаснуць адна за другой,
Ападаючы, зоркі.
Там, дзе дарога
Губляецца за небакраем, –
Дзіўнае дзіва! –
Жар-птушка
Сьпявае на ўзгорку.
Ціха крадуся.
Мо ўдасца
Пяро залатое
Мне раздабыць,
Каб усе казкі яваю сталі.
Вось ужо блізка,
Здаецца, дастану рукою.
Ды раптам ня птушка,
А сонца з-пад рук
Узьлятае.
1979
|
Няўжо ты ўжо забылася
Пра нашы сьцежкі ўсе –
Лясныя, запаветныя
Ў някранутай расе.
Каб іх ізноў наведала
Ці прыгадала ты,
Пяром сасны на воблаках
Пішу свае лісты.
Лісты – аблокі гэтыя
Пад перашум вятроў
Штодзённа шлю я да цябе
З ключамі журавоў.
Шлю да цябе і думаю:
Не за гарой зіма,
А ад цябе ніякага
Адказу ўсё няма.
Ці, можа, нашы сьцежкі ўсе
Заслаў туман сівы,
Ці, можа, недзе зьбіліся
Ў дарозе журавы.
1979
|
Праслухаў па радыё
Мудрагелістую лекцыю
Пра цыклоны і антыцыклоны
I пра тое,
Чаму сёньня ідзе сьнег і дождж.
I прыгадаў
Такое простае тлумачэньне
Нябожчыцы бабкі Ульляны:
– Гэта, дзеткі,
Адначасна плачуць, сустрэўшыся,
Зіма, як я, ад старасьці
I вясна – ад радасьці.
1979
|
Пачалі ўспамінаць
Нашы даўнія стрэчы,
Калі дрэвы ў Эдэме
Былі маладымі,
З палахліваю завязьзю
Першай спакусы,
I калі на кары,
Побач з сэрцам сваім,
Што прабіта стралой,
Выразаўтваё імя,
Калі рыфма была
Пропускам на Парнас,
Восьмым цудам
Здаваўся маўклівы экран,
А дэтэктара піск –
Марсіянскім сігналам.
I ўсё проста было,
I ўсё вытлумачальна,
I ня зналі яшчэ,
Што ня зналі нічога...
Пачалі ўспамінаць
I дзівіцца былому.
1979
|
Ікс напісаў успаміны,
Як ён смактаў суслу.
А Ігрык – пра тое,
Як Ікс пісаў гэтыя ўспаміны.
А Зэт – пратое,
Як Ігрык пісаў успаміны
Пра ўспаміны Ікса.
I пайшло!..
Ня знаю,
Чаму эпідэміёлягі
Не папярэдзілі аб набліжэньні
Новай пошасьці,
Якая ўжо асушыла
Чарнільныя рэкі,
Зьнішчыла цэлыя пушчы
I ўсім
Скарачае жыцьцё на зямлі.
1979
|
О родная зямля!
Ты – кніга вечнага жыцьця,
Ня раз я плугам раскрываў
Твае старонкі-скібы
I вывучаў па іх
Тваю гісторыю,
Запісаную валунамі,
Крывёй, агнём і потам.
Сярод імён славутых
Я знаходзіў
Імёны блізкіх
I сяброў –
Тых, хто засяваў цябе,
Хто ад ліхой навалы бараніў,
Хто цябе ўславіў
Сваёй працай, песьняй.
I шчасьця большага
Ня знаю я,
Як быць запісаным
Ў тваёй вечнай кнізе.
1979
|
|
Сярэдні верш пра каханьне
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ты знаеш край, зачараваны край,
Дзе ў салаўіных песьнях – кожны гай;
Дзе вабіць сэрца неабсяжнасьць ніў,
Дзе зьзяе хваль азёрных пераліў;
Дзе зоры над курганамі мігцяць,
Дзе ўдалячынь вядуць шляхі жыцьця;
Дзе ў кожнай хаце ты – жаданы, свой,
Дзе некалі мы стрэліся з табой;
Дзе вечна птушкі свае гнёзды ўюць,
Дзе нават і памершыя жывуць.
1979
|
Кардыяграма – як піла
З зубамі вышчарбленымі
На сукаватых гадах.
Настрой – не навагодні.
Хацеў нат выключыць тэлефон,
Каб не адказваць
На дакучаньне: «Як чуешся?»
Але нейкі малы, пераблытаўшы
Нумар тэлефона,
Запытаўся, ўсхваляваны:
«Вы ня дзед-мароз?»
І мне, чалавеку,
Які сыграў на сцэне жыцьця
Многія ролі,
Так захацелася пабыць дзедам-марозам,
Пахадзіць па дзіцячых садах,
Па маім горадзе,
Па зямлі,
Упрыгожанай ёлкамі, агнямі,
Навагоднімі казкамі...
Сяджу ля тэлефона
І чакаю выкліку.
1979
|
– Я – цар. Магу, – хваліўся Меч, –
Любую галаву зьняць з плеч.
– А я – Сьціло. Магу забіць,
Але – й зь нябыту ўваскрасіць.
1979
|
Я люблю людзей, якія вераць
У буслоў, што нам вясну прыносяць,
У ваду, што наталяе смагу,
У зярно, што каласіцца ў полі,
У любоў, што зоры запаляе,
У агонь, што грэе нашы сэрцы,
У дарогу, што вядзе, да сонца,
У бясьсьмерце сваёй роднай мовы,
У легэнды ўсіх народаў сьвету,
У сяброўства, што злучае рукі...
I асьцерагаюся заўсёды
Тых людзей, што ні ва што ня вераць.
1979
|
Здавалася, што навакол – нікога
I толькі я адзін іду дарогай.
Ды ўстала сонца, і мой цень зьявіўся,
А потым весьні вецер далучыўся,
А потым спадарожнікамі сталі
Пагоркі нарачанскія і далі,
I прыдарожныя бярозы, хвоі,
I птушкі і аблокі нада мною.
Спынілася папутная машына,
Шафёр мне прапануе: – Мо падкінуць?
Я дзякую яму: – Усіх дарэшты,
Хто разам крочыць, брат, не забярэш ты.
I я далей іду па родным краі.
I спадарожнікаў ў мяне ўсё прыбывае.
1979
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Асфальт. Асфальт. Асфальт.
I я ледзь не забыў,
Што ёсьць зямля жывая,
Па якой пратупала
Маё юнацтва басанож.
I раптам
Сёньня чую
Знаёмы нейчы голас.
Спыніўся.
А гэта –
Асфальт прабіўшы
Залпам веснавой травы,
Мяне аклікнула зямля.
1979
|
Як хутка дні і ночы
У беззваротны вырай
Кудысьці адлятаюць!
А ты марудзіш недзе
I да мяне ня едзеш.
Вось і зязюлі ў лесе
Даўно адкукавалі.
Сяўцы сяўбу закончылі.
Праводжу журавоў.
Сядзіць адна варона
Чарнявая на плоце,
Якую без прычыны
Мы часта крыўдзім, ганім,
Хаця яна, прызнацца,–
Адна зь вярнейшых птушак:
Заўсёды разам з намі
Вяснуе і зімуе,
То цешыць, то маркоціць,
Але я сёньня толькі
Змог ацаніць і ўзважыць
Спагаду гэтай птушкі,
Што пад дажджом асеньнім
Чакаць дапамагае
Цябе.
1979
|
Шмат пісалі паэты і я
Пра салістаў
Нашых сцэн, нашых ніў,
Пералескаў цяністых.
А ніхто – у тым ліку і я,
Хоць пара б –
Не стварыў нейкай оды
Пра пількаўскіх жаб.
А яны ж пець умелі
I такія рулады
Выціналі ў вясельных
Сваіх серэнадах,
Што ня ўседзіш у хаце,
Iх паслухаць выходзіш
На начное раззор’е,
На рачное разводзьдзе.
Нават бусел ня раз
Забываў пра сьняданьне,
Крылы ўзьняўшы, застыўшы,
Іх слухаў крактаньне,
Перакумкаваньне,
Туркатаньне і рогат
На грымучых рачных
Перакатах, парогах.
Як шкада, што, калі
Плёсы ў нас асушалі,
Самадзейнасьці гэтай
Мы не запісалі!
I што для веснавых
Там канцэртаў парадаў
Не пакінулі хоць
Невялічкай эстрады
З зыбунамі, рачулкай,
Густой асакою,
З дыванамі імхоў,
Разатканых лазою!
1979
|
Можна ўратавацца
Ад сьцюжы (расклаўшы агонь),
Ад ліўня (схаваўшыся пад парасонам),
Ад грыпу (купіўшы адпаведныя пілюлі),
Ад несправядлівасьці (зьвярнуўшыся ў суд),
Ад землетрасеньня (выбегшы з хаты),
І толькі ніхто ня знае,
Як ратавацца ад зладзеяў часу –
Мнагасэрыйных фільмаў.
1979
|
Праўда бывае часьцей непрыгожая,
Недагледжаная,
бегае басанож,
Гэта толькі крыўда вяльможная
Блішчыць,
як забойцы нож.
1979
|
Насаты дзяцел сеў на пень.
I пень пласьцінкай патэфоннай
Уздрыгнуў раптам і запеў
Сасной знаёмаю стозвоннай,
I галасамі ўсіх вятроў,
Што тут калісьці бушавалі
Ля партызанскіх буданоў
Пад гоман нарачанскай хвалі.
I я застыў у гушчары,
Нібы ўспамінамі загушкан:
Хаця б ня спудзіць у бары
Ні рэха і ні гэтай птушкі.
1979
|
У кожнага дрэва пагудка свая,
Якой яно ўслаўлена, ўсьцешана,
I толькі над Нараччу недзе мая
Забытай сумуе алешына,
Хоць зь ёю зраўняцца ня можа ніхто
Ў жывучасьці, сьціпласьці, шчырасьці,
Хоць бура згінала яе разоў сто –
Патрапіла выстаяць, вырасьці,
Таму яе слаўлю я песьняй сваёй,
I каб сьветлых дзён не паменшала,
Калі будзеш ты на радзіме маёй,
Прышлі хоць лісточак алешыны.
1979
|
Ты танцуеш
Са збаном над галавой
Так натхнёна,
Што віно не разьліецца.
О, каб ты
Пратанцавала танец свой
З маім сэрцам,
Не разьбіўшы майго сэрца!
1979
|
Калі спачыць пара настане,
Я знаю: сьмерці горка стане,
Што я яе перахітрыў,
Бо за той час, які адмеран, –
Няхай хоць сотню раз праверыць! –
Я не адно жыцьцё пражыў.
1979
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Неасьцярожна
Зламаў галінку бярозкі,
Спудзіў з гнязда жаўрука,
Зайцу перабег дарогу,
Не даслухаў скаргі кнігаўкі,
Не вярнуў небу апаўшай зоркі,
Не падняў крошкі хлеба,
Не напісаў табе трынаццатага пісьма...
Вось колькі грахоў натварыў
За тваю адсутнасьць.
Можа, ты і даравала б,
Але цябе ўсё няма.
1979
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Як шкада,
Што страхавыя ўстановы,
Якія страхуюць ад пажару,
Ад зладзеяў
I іншых розных выпадкаў, –
Не страхуюць
Ад нешчасьлівай любові,
Ад якойстраты,
Мусіць, самыя большыя.
1979
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Цецярук дзьве песьні знае.
Калі восеньню сьпявае:
«Прадаю вясельны бубен
I купляю сабе шубу», –
Значыць, хутка лютай сьцюжай
Над зямлёю сьнег закружыць.
А калі другую песьню
Ён сьпявае ранкам весьнім:
«Прадаю я сваю шубу
I купляю гулкі бубен», –
Значыць, хутка зноў ігрышча
Загрыміць на такавішчы,
Значыць, зноў вясельле будзе
I бярозавік піць будзем.
1979
|
Дарога, дарога, дарога
Заўсёды мне мроіцца, сьніцца,
Хоць часам стамляюцца ногі,
Ніяк не магу я спыніцца.
Нібыта за далечынёю
Сінеючага небакраю
Ня вечар з асеньняй зарою,
А ранак вясновы чакае.
I хоць стаптаў не адны боты
Я ў пошуках шчасьця зямнога –
Вітай валацугу свайго ты,
Дарога, дарога, дарога!
1979
|
У маіх сяброў балгарскіх,
Хлебасольных і надзейных,
Піў я зь іх крыніц хісарскіх,
Лекавых і цудадзейных.
Ад адной жывой крыніцы
Змог уняць боль апастылы,
Ад другой – тугі пазбыцца,
А ад трэйцяй, што бруіла
З сэрц маіх сяброў зычлівых,
Зь іхніх чарак найшчырэйшых, –
Стаў ізноўку я шчасьлівы,
На шмат год памаладзеўшы,
Багацейшы на шмат звонкіх
Братніх песень, рэк, далінаў,
Вадаспадаў, сосен звонкіх,
Незабыўных успамінаў.
1979
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Вось ізноў
Пусьціліся даганяць лета
Вятры з аблокамі,
Птушкі зь імглой,
Гаручая лістота дрэў,
Грузавікі на гасьцінцы
I клубы дыма
З палявых кастроў,
На якіх пячом бульбу.
Я гляджу ім усьлед і думаю:
Ці дагоняць?
Ці вернуцца?
1979
|
У прыдарожнай...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Я ў даўгу, які вярнуць мне трэба,
Калі адразу – спакваля:
Што я ўзяў у неба – аддаць небу,
Што – ў зямлі, хай забярэ зямля.
А мне хопіць нават успамінаў,
Што калісь пад гэтым небам жыў,
Бачыў сонца над сваёй краінай,
Чуў звон песень, сосен, рэк і ніў.
1979
|
Часам прыслухаюся нясьмела:
Мне здаецца, зноўку чую сьпеў
Родных рэк, палёў, вятроў і дрэў –
Адгалоскі Шырмавай капэлы.
Каб яе паслухаць, замірала
Ўсё жывое ад зямлі да зор,
Нарач бушаваць пераставала,
Бог сьцішаў сваіх анёлаў хор.
Вось ізноўку сьпеў капэлы чую.
Знаць, няпраўда, што тварэц яе
Адышоў. I сёньня ён жыве,
Калі песьня шчырая хвалюе.
1979
|
Я цябе сягоньня стрэціў.
А чаму, скажы, ня ўчора,
А яшчэ лепш – пазаўчора,
Калі поўдзень мой был сьвецел.
Калі мне зязюлі часта
Шчодрыя гады дарылі,
А цыганкі варажылі
Пра нязьведанае шчасьце.
Калі за маім застольлем
Было меней песень сумных,
А бясед сяброўскіх шумных,
Звонкіх чарак было болей.
I ўсё ж рад я гэтай стрэчы,
Што ўспаміны абудзіла,
Весьнім сонцам азарыла
Мой асеньні позьні вечар.
1979
|
Помню, мяне разбудзілі:
Нёман – бруістаю скрыпкай,
Вецер – гармонікам гулкім,
Месяц – няўрымсьлівым бубнам.
Нават і сам не заўважыў,
Як я да іх далучыўся,
I ўсё жыцьцё валачуся
Зь імі па родных дарогах.
Калі пачуеце часам
Гул на вясновай дарозе,
Знайце: ідуць валачобнікі –
Нёман з бруістаю скрыпкай,
Вецер з гармонікам гулкім,
Месяц зь няўрымсьлівым бубнам
І я.
1979
|
Дзень быў сьпякотны.
На небасхіле – ні воблака,
Ні жураўля студні,
Ні надзеі на кроплю расы,
Ні ценю надзеі.
Ды раптам бачу:
Кудысьці па схіле
Пабегла сьцяжына мая,
А за ёй – валуны,
За імі – сасьнякі, бярэзьнікі,
Ляшчэўнікі, алешнікі,
Лазьнякі і папаратнікі...
Што іх там прывабіла?
А гэта – невялічкая крынічка.
I мы ўсе,
Стаўшы на калені,
Прыпалі даяе
Сваімі вуснамі.
1979
|
Дрэмле магільнік забыты
Ў зацішшы хваін.
Помнікі ўсе тут пасьпелі
Даўно пастарэць,
Мохам, травою пакрыцца.
I толькі адзін
Бронзавы лучнік, прыкленчыўшы,
Цэліцца ў сьмерць,
Што, крадучыся, блукае
I ўдзень, і ўначы.
Чуеш, ізноў яе крокі?
Гэй, лучнік, сачы!
1979
|
Вы памыляецеся,
Калі думаеце,
Што паэт – штукатур,
Які валодае чарамі верша.
А ён толькі тады
Бывае сапраўдным паэтам,
Калі вызваляецца
Зь іх ланцугоў.
Вы памыляецеся
I калі залічваеце яго
Да ліку сьвятых,
Бо пра што можа сказаць
Нейкі бязгрэшны
I нудны праведнік?
Вы памыляецеся
I калі запрашаеце яго
У прыстойную кампанію,
Бо сапраўдны паэт
Часта псуе
Агульны настрой.
Вы памыляецеся,
Калі хваліце
Ці асуджаеце яго,
Бо сапраўдны паэт
Адкрывае новыя ісьціны,
А яны ніколі не нараджаюцца
Бясспрэчнымі.
1979
|
Я ў цябе
Так загледжаны быў,
Што ня бачыў дарогі
I зьбіваў часта на камянях
Свае босыя ногі.
Я ў цябе быў
Заслуханы так,
Што і на перавалах,
Дзе лавіны грымелі, ня чуў,
Калі сьмерць аклікала.
Я ў цябе
Закаханы быў так
Па-вар’яцку, заўзята,
Што спытаць не асьмеліўся нат:
Ці мая ты?
1979
|
Я, пэўна, мог бы жыць даўжэй,
Бо ўцёк ад шэрага ваўка,
Дракона шматгаловага,
Кашчэя ненавіснага і Бабы-Ягі,
Ад фальшывых дружбакоў,
Ад пахвалы і зайздрасьці,
Ад рыфмаў надакучлівых,
I толькі ніяк ня змог уцячы
Ад паэзіі.
1979
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Я няспынна вандрую
Па сьвеце шырокім
У дажджы, сьнегавеі,
Сьвітаньні, зьмярканьні,
Бо ў мяне да людзей,
Птушак, дрэў і патокаў,
Да сустрэчных сузор’яў,
Вятроў і аблокаў,
Як і ў іх да мяне, –
Шмат пытаньняў, пытаньняў...
1979
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Шапочуць бярозы ля студні,
Нібыта сакрэты дзявочыя
Адна другой перадаюць.
Бо толькі наблізішся – моўкнуць,
А толькі адыдзешся – чуеш:
Шапочуць бярозы ля студні...
1979
|
У бітвах са сьветам варожым,
У выпрабаваньнях жыцьцёвых
Я пераацэньваў, можа,
Узьдзеяньне зброі ці слова.
Бо толькі тады яны варты
Людскога даверу і славы,
Калі адным злучаны гартам,
Калі ў адным сплаўлены сплаве.
1980
|
Ёсьць шчасьліўцы,
Што пасьпяваюць
Падвесьці рысу
Пад сваім жыцьцём.
А ў мяне
Столькі застаецца
Незакончаных спраў!
Таму і непакоюся,
Каб прадчасна
Не разбудзілі пеўні
За Сьціксам
Перавозчыка Харона.
1980
|
|
Леніна імя, слова і справа
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ніяк не магу высьветліць...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ён мяне пераканаў у тым,
Што дыск сонца можа на паўгода
Замарозіць подыхам сваім
I зноў вызваліць з аковаў лёду.
Я прасіў даць варажбітных траў
Ці наўчыць мяне такім закляцьцям,
Каб сумленны – плакаць перастаў,
А нягоднік – перастаў сьмяяцца.
Абяцаў за гэта падарыць
Я яму ружжо, запрэжку лаек.
– Забяры, – сказаў мне, – ўсе дары.
Слоў такіх і траў сам Бог ня знае.
1980
|
Нашто цябе наведаў, поле,
Перааранае вайною,
Дзе сьвечкамі гараць таполі
Пад узьлятаючай зарою.
Арлуе цішыня арламі
На сотню кілямэтраў з гакам.
I толькі чуць над курганамі:
Зьвіняць званы чырвоных макаў,
Зьвіняць званы нязгасных зьнічаў,
Нібыта ўсё яшчэ тут людзі
Кагосьці клічуць –
не даклічуць,
Кагосьці будзяць –
не разбудзяць.
1980
|
Ноч накрыла разьбіты бліндаж
I калючага дроту цянеты.
Толькі немы крык маці Кураж
Мяне раптам вярнуў з таго сьвету.
Я адклікнуўся, каб запытаць,
Хоць паранены быў, анямелы,
Што хацела яна мне сказаць,
Што яна мне сказаць хацела?
1980
|
У хлебных магазынах я
Разьвесіў бы плакаты,
Як трэба хлеб нам шанаваць
I ў будні дзень, і ў сьвята.
Я помню бацькі запавет.
Ён гаварыў заўсёды:
– У хаце хлеб – найлепшы госьць
I друг ва ўсіх прыгодах.
Ты шапку перад ім здымай,
Нібы перад сьвятыняй,
I крой хлеб толькі да сябе,
Каб ён нас не пакінуў.
1980
|
Калісьці
Сваімі бясконцымі пытаньнямі
Я дакучаў старэйшым.
А зараз мушу сам адказваць
На шматлікія пытаньні ўнукаў.
І баюся,
Каб яны не здагадаліся,
Што я больш забыў,
Як яны ведаюць.
1980
|
Ніколі я раней
Яго ня бачыў,
Ніколі не сядзеў
Зь ім за сталом бяседным,
Не перавязваў яго ран
Ля кастроў паўстанцкіх
I не прысутнічаў
Пры стрэчах
З Каліноўскім,
З кушлянскімі сялянамі...
Я толькі чуў яго
Звон «Беларускай дудкі».
I ўсё ж свае ўспаміны
Я лічу
Такімі ж верагоднымі,
Як і яго сучасьнікаў.
Мяркуючы па тым,
Як ён далёка бачыў, –
Відаць, што быў
На галаву вышэй
Сваіх настаўнікаў.
Мяркуючы па тым,
Як праўду бараніў, –
Відаць, за ўсіх сьвятых
Жупранскага касьцёла
Ён справядліўшы быў.
Мяркуючы па тым,
Што з нашай мовы
Магільны камень
Здужаў адваліць, –
Відаць, якім ён
I асілкам быў.
1980
|
Спадзяваўся сустрэцца
Зь сябрамі, з сасной,
Што бусьлянкай шумела
Ля хаты маёй.
Ды з блякадных гадоў
Мала хто ацалеў
З маіх аднасяльчан
I равесьнікаў-дрэў.
На дарогах-шляхах –
Курганы, курганы,
А над імі стаяць
Абеліскі вайны.
Як шкада, што на іх
Сярод прозьвішч байцоў
Не знайшоў я
Знаёмых сасны і буслоў.
Толькі парастак з пня
Ўзьняўся, як парасон.
О, каб новых буслоў
Дачакаўся і ён!
1980
|
Ужо ня раз...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Пііты ва ўсе
Апявалі вякі
З рамонкаў, і ружаў,
I лаўраў вянкі.
I мне іх дарылі,
Прымаў іх і я.
Ды лепш праслаўляе
Хай песьня мая.
З грыбоў, часнаку
I цыбулі вянкі,
Што ў хаце бацькоў
Залацілі куткі,
Бо славы і доблесьці
Болей у іх,
Як у лаўрэацкіх
Ці нейкіх другіх.
1980
|
Аднойчы мяне
Асяніла думка,
Што, калі пачаць адганяць
Назад стрэлкі гадзіньніка,
Можна зноў вярнуцца
У юнацтва.
Бяда толькі:
Ні мае блізкія,
Ні члены камісіі вынаходнікаў,
Ні дактары
У гэта ня вераць,
Як часта ня верылі
У многія гэніяльныя адкрыцьці.
1980
|
Яшчэ дрэмлюць прасторы,
Яшчэ яны
У палоне зімовага сну,
Але ўжо вераб’і
На ляшчэвіне
Расчырыкаліся пра вясну.
I ляшчэвіна, знаць,
Ім паверыўшы,
Не зважаючы на халадок,
Пачынае цьвісьці
Ў сьнежнай нерушы,
Атрасаць сакавіцкі пылок.
1980
|
У шчасьці
Нават блізкія
Хутчэй забываюць
Адышоўшых.
I калі ты
Нікому не жадаеш
Гора,
Павінен радавацца,
Што і цябе забудуць.
1980
|
Я даўно раздарыў
Свае даўнія казкі,
Што чуў ад байкароў
I заморскіх, і наскіх,
Ад зьвяроў і пярнатых,
Ад далінаў, узгор’яў,
Ад сьнягоў і дажджоў,
Ад вятроў і сузор’яў.
А малыя ізноў
Казкі новай чакаюць,
А дзе ўзяць мне яе
Ці як скласьці – ня знаю.
I вось тут раптам
Неспадзяваная ўдача:
На замёрзлым акне
Казку дзіўную бачу.
У кашчэевым замку
Вясна жаліцца ў скрусе:
– Забярыце зь няволі
Мяне, лебедзі-гусі.
Над сьнягамі,
Ільдамі
На кліч яе шчыры
Адусюль пасьпяшае
Вызваляць вясну вырай...
Я пачаў гэту казку
Малым баяць, ды толькі
Да канца не давёў.
Сонца яркай вясёлкай
Так, заслухаўшыся,
Наакне зазіяла,
Што і казка мая
Ўвачавідкі растала.
1980
|
Раней...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Той, хто сказаў...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Мне ня трэба заводзіць
Будзільнік, каб ён
Разбудзіў мяне ў час
I сяброў мог сустрэць я,
Бо я чую іх крокі
Заўжды і праз сон
На дарогах, пракладзеных
Імі ў бясьсьмерце.
Мне ня трэба гартаць
Лісткоў календара,
Каб хоць не прапусьціць
Слаўныя гадавіны, –
Яны ўсе незгасальна,
Як зьнічы, гараць,
Як салюты, грымяць
У маіх успамінах.
Мне ня трэба шукаць
Слоў для песень маіх,
Пра зямлю, што спрадвеку
Радзімай завецца,
Бо да самага краю
Зіхаценьнямі іх,
Перазвонамі іх
Перапоўнена сэрца.
1980
|
Зашторылі акно,
Каб так ня грэла сонца,
Прычынілі дзьверы,
Каб ня веяў вецер,
Прагналі з плота
Раскукарэканага пеўня,
Каб не разбудзіў малога.
I раптам схамянуліся:
А ці варта так ад усяго
Адгароджвацца чалавеку?
Пайду
I папрашу прабачэньня
У сонца, у ветра,
У пеўня.
1980
|
Чамусьці і зіма зацяжная,
I вясна, як маладзіца гаваркая,
Што спыняецца з навінамі ля студні
I прыхарошваецца марудна,
Быццам ня ведае і ня знае,
Як яе на бальнічным двары я чакаю.
1980
|
Мы ўсе –
пералётныя птушкі,
Толькі, рыхтуючыся
Пакінуць Зямлю,
Ня знаем:
Адкуль на яе прыляцелі
I куды адлятаем.
Таму і зайздрошчу
Птушкам.
1980
|
Як шкада, што яшчэ раз
Я не пабачыў Дэльфаў!
А то лепш распытаўся б у піфіі,
Якая прадказала некалі,
Што зноў сустрэнуся з табой,
I толькі не сказала:
На якім баку Сьцікса.
1980
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Колькі ёсьць дарог ва ўсёй маёй краіне!
I зь іх кожная напеў адменны мае:
То сасновы, ядлаўцовы, тапаліны,
То пясчаны аж па схілы небакраю,
То азёрны, пералівісты і сіні,
То зялёны, як атава лугавая.
Каб даведацца, пра што яны гавораць,
Трэба ўсе іх абысьці сваймі нагамі
I адчуць на сваіх вуснах пылу горыч,
Паздаровацца з усімі валунамі,
Пакланіцца пуцяводным сонцу, зорам,
Раскрыць грудзі перад стрэчнымі вятрамі.
1980
|
Пасьля кожнай вандроўкі
Па нарачанскіх
Сьцежках і дарогах,
Пасьля сустрэч
З жывымі рэкамі, азёрамі,
Палямі і лясамі,
Пасьля шпаковых,
Жаўруковых,
Ластаўчыных песень –
Я доўга не магу
Прывыкнуць зноў
Да тэлевізійных краявідаў
I канцэртаў,
Якія мне здаюцца
Сёмай вадой па кісялю.
1980
|
Вярба па завадзі рачной
У лугавым зацішшы,
Як я, за шмат вёрст ад цябе,
Лісты камусьці піша.
Вясною гэтыя лісты –
Яе надзеяй поўныя,
А летам ад стракоз і пчол –
Вясёлыя, стозвонныя.
I толькі восеньню глухой,
Калі дажджы наўкола,
Туга фарбуе іх у свой
Пажоўклы, горкі колер.
Плывуць лісты, плывуць ракой,
Імглой імгліцца раніца.
Як я, адказу і вярба
Ніяк не дачакаецца.
1980
|
Калі ў хлебе
Больш сілы, як хлеба,
Калі ў віне
Больш хмелю, як віна,
Калі ў агні
Больш цяпла, як агню,
А ў застольлі
Больш сяброў, як застольля, –
Пара пачынаць песьню.
Калі ў хлебе
Больш хлеба, як сілы,
Калі ў віне
Больш віна, як хмелю,
Калі ў агні
Больш агню, як цяпла,
А ў застольлі
Больш застолля, як сяброў, –
Пара канчаць песьню.
1980
|
Ня сьпіцца нешта,
Хоць мінула поўнач.
Ня ведаю, ці сам,
Ці нехта так зрабіў:
Што трэба было помніць –
Я забыў,
А што – забыць,
Усё яшчэ я помню.
1980
|
Пэўна, недарма гавораць
Людзі мудрыя заўсёды:
Лепш у згодзе зьесьці перцу,
Як у сварцьг бочку мёду.
Ты і сёньня падала мне
На стол з горкім перцам місу,
Я ж, каб згоды не парушыць,
Ем, празь сьлёзы сьмеючыся.
1980
|
Калісьці,
З нагоды заканчэньня
Стварэння сьвету,
У выхадны суботні дзень
Быў маскарад,
Наякі зьявіліся
I птушкі ўсе, і зьвяры,
Прыбраныя дзівосна так,
Што створца сам
Іх распазнаць ня мог.
Нат некаторыя зь яго анёлаў
Пераапрануліся ў чарцей,
А чэрці – у анёлаў.
Таму і сёньня часта
Анёла пазавеш,
А прыйдзе – чорт.
Запусьціш камянём
У чорта –
Чуеш: анёл плача.
1980
|
На горных дарогах мне дрэвы здаюцца
Застылымі ў нейкай трывозе маўклівай,
Нібы пад цяжкімі ўспамінамі гнуцца
Іх цёмныя кроны над краем абрыву.
Магчыма, рассталіся зь некім яны тут.
Магчыма, каго дачакацца ня могуць.
Вось блізка абвал прагучаў басавіта,
I я зразумеў гэтых дрэваў трывогу.
1980
|
Напэўна, не даруе створца...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Не абмінай найменшых сьцежак,
Ні лугавых, ні палявых,
Ні непрыкметных, непраезных, –
Каб потым мог успомніць іх
На невясёлай той дарозе,
Дзе не відаць сьлядоў назад,
Дзе сьвечкамі гараць бярозы
У памінальны лістапад.
1980
|
І Парфенон раствараецца ў смогу,
І Равенна западае ў зямлю,
І Венэцыя патанае ў моры...
Чаму ж мой сум па табе
Аказаўся вечны?
1980
|
Кукавала шэрая зязюля
Раным-рана.
I тут ёю зацікавіліся
Кампазытары, фалькларысты,
Літаратуразнаўцы
I аматары прыроды,
Першыя пачалі гарманізаваць
На свой лад яе песьні,
Другія – запісваць
На магнітафонныя стужкі,
Трэйція – дасьледаваць
Інтымнае жыцьцё:
Чаму не займаецца
Выхаваньнем сваіх дзяцей,
Чаму ў яе творах
Толькі двухскладовыя стопы
Зь пераходным націскам;
Чацьвёртыя –
Каб ім паваражыла...
– Цяпер ты ведаеш, –
Прызналася зязюля сумна, –
Чаму асьцерагаюся
Я кукаваць.
1980
|
Чамусьці, лёс мой,
Вечныя з табой ў нас
непаразуменьні.
Калі я прасіў,
Каб не ўскладаў ты на мяне
Непамыслот і горычаў бязьмерных,
Ты столькі ўзвальваў
На мае плечы,
Што, несучы іх, адчуваў ня раз,
Як пад нагамі
Ўгінаецца зямля.
I сёньня – чорт з табой! –
Калі ўжо так мне суджана,
Давай усё, што там прыпас:
I рэшту злыбедаў
I ліхалецьцяў,
Каб толькі я
У спадчыне іх не пакінуў
Маёй зямлі,
Народу
I сябрам.
Хоць гэты раз, прашу,
Не падвядзі.
1980
|
Часамі думаю:
Ці не спазьніліся
Мы сьвет перарабляць?
Куды было лягчэй
Уладкаваць яго,
Калі жылі Адам і Ева,
А не мільярды іх
Пасвараных нашчадкаў,
Калі не было яшчэ
Слупоў гранічных
I вавілонскага стоўпатварэньня,
Калі ў паветры было
Больш птушак, як самалётаў,
У вадзе – больш рыбы,
Як кансервавых бляшанак,
А на зямлі –
Больш травы і дрэў,
Як асфальту
I ствалоў гарматных.
Але нічога не параіш.
Іншага сьвету няма.
А каб гэты ўладкаваць,
Відаць, нам трэба
Яшчэ раней уставаць
На працу.
1980
|
Доўга струны Гамер,
Пачынаючы песьню, настройваў,
Браў лады ён у дрэў
У вятроў, у сузор’яў.
Ды лады ўсё ня тыя.
Хацеў быў разьбіць сваю ліру.
Раптам мора гекзамэтрам хваляў
Ударыла ў сэрца.
I, настроіўшы струны,
Ён з морам запеў «Адысею»,
Так запеў, што аж, зьдзіўленыя,
Ўсе багі анямелі.
1980
|
Сёньня часта сябе я пытаю:
I чаго так стараўся прабегчы
Міма вогнішча матчыных казак,
Міма сосен бусьліных надрэчных,
Міма столькіх парогаў знаёмых,
Салаўіных сьвітаньняў, зьмярканьняў
Лістападаў дажджоў, сьнегападаў,
I юнацтва свайго, і каханьня?
Да чаго ні на крылах птушыных,
Ні на быстрых стаеньніках-конях,
Ні на воблаку ці бліскавіцы
Больш ня ўдасца вярнуцца ніколі.
1980
|
Вецер калыша сакуру,
Якую мы разам
З табой пасадзілі.
Каторы раз безь цябе
Цьвет яе асыпаецца.
Зайздрошчу зямлі:
Яшчэ так не было,
Каб яна каго не дачакалася.
1980
|
На паляне цішыні лясной,
Дзе пчалой пазвоньвае крыніца,
Чэрвеньскай асыпаны расой,
Сьпяць чабор, мятліца, медуніца.
Сонца разбудзіла ўжо даўно
I зязюлю з сойкай, і сініцу.
А яны сьпяць серабрыстым сном.
Абыдзіце іх і не будзіце!
1980
|
Сёньня мяне наведалі
Надрэчныя сябры і жыхары.
Запрасілі на пахаваньне
Ракі.
Божа, і хто б падумаў,
Што мы яе перажывём!
Столькі ў ёй было жывучасьці,
Гаючасьці,
Гарэзьлівасьці весьняй!
Ад разьвітальных слоў,
Якія гаварылі
Знаёмыя буслы,
I жураўлі, і чаплі,
I плакальшчыцы-кнігаўкі, –
Нат здрыганулася
Стальное сэрца экскаватара,
Які капаў канаву для ракі,
I трэба было пасылаць
Па «хуткую дапамогу»...
А так усё было нармальна.
Нат нехта прэмію
За гэта пахаваньне
Атрымаў.
1980
|
Ні сарваная з дрэва лістота,
Ні пакошаная мурава,
Ні прыбітая градам жарства,
Ні спавітае неба маркотай
I ні вышчарбленая падкова –
Так ня трацяць жыцьця, хараства,
Як, расстаўшыся з праўдаю, словы.
1980
|
Хтось прасіў замарозіць яго
I збудзіць праз паўтысячы год.
Знаць, забыўся, дзівак, улічыць:
Ці каму яго будзе будзіць,
Калі ўсе адлятуць у сусьвет
Да сузор’яў другіх і планет.
1980
|
– Скажы, які на шчасьце
Быў ураджайны год?
– Ня помню...
– А як той зваўся месяц,
Што рваў на рэках лёд?
– Ня знаю.
– А дзень, калі чаромха,
Шалеючы, цьвіла?
– Забыла.
– А ноч, што за ўсе ночы
Найменшаю была?
– Адкуль мне знаць!
– Няўжо мне не паможаш
Шараду разгадаць?
1980
|
Ня знаю,
Ці варта было пасылаць
На Месяц людзей,
Якія там ня ўбачылі нічога,
Апроч мёртвых скал.
А на Месяцы ж спрадвеку
Гнязьдзяцца кажаны і сны,
Уздыхі закаханых рэюць,
Пераліваюцца горы
Неразьменнага серабра,
Якім за свой начлег і хлеб
Расплачваюцца бяздомныя вандроўнікі.
Там, уратаваўшыся ад д’ябла,
Жыве і чарнакніжнік пан Твардоўскі,
I душы адышоўшых
Прытулак вечны маюць.
Там іх бачачы, на Месяцы,
Заўсёды, як на незнаёмых,
Усе вясковыя сабакі брэшуць.
Пайду.
Мо ўгавару, каб сьціхлі,
Ды налюбуюся на поўню.
1980
|
Віначэрп на рынку ў кубкі цэдзіць,
Выхваляючы сваё віно:
– Не шкадуйце серабра і медзі
Для сваіх барвовых мар і сноў.
Выпіў пару кубкаў, ды, прызнацца, –
Тут я віначэрпа не віню –
З пацалункам любай не зраўняцца
Самаму найлепшаму віну.
1980
|
Стрэў быў долю. Не схацела
Знацца і дружыць са мною,
Бо ня ўмеў згінаць калені,
Здымаць шапку перад ёю.
Сватаўся быў да дзяўчыны.
Не пайшла за мяне замуж,
Бо хаціна небам крыта,
Ні кала ў двары, ні брамы.
Толькі песьня-валацуга
Неабдумна дала згоду
Вандраваць па сьвеце разам
I дружыць са мной заўсёды.
1980
|
За частаколам,
Абвешаным глякамі,
Аблюбаваным
Варажбіткамі-сарокамі,
Абвітым крапівой-кусучкай
I прадчуваньнямі
Прыгод неверагодных, –
Сланечнікі
Вангогаўскія зьзяюць.
У сонцы іх,
Лычамі расхінуўшы
Зяленіва заслон,
Загараюць гарбузы з гуркамі.
У засені зялёных
– Парасонаў і гейзераў
Лістоты буйнай
Сядзяць прысадзістыя буракі,
А побач –
Пылянячы вывадак –
Цыбуля.
Далей – цыбаты боб,
Учэпісты гарох
I качаны брухатыя капусты,
Сярод якой, казала маці,
Некалі тут, грады полючы,
Знайшла мяне.
Шкада,
Што сон мой
Абарвала ты
I разбудзіла.
Напэўна, ў гэтым агародзе
Я зноў пабачыў бы
I сваю маці.
1980
|
Ніяк не магу згадзіцца,
Хоць знаюць усе на сьвеце,
Што крывая дарога
Ды з простай сьмяецца.
О, колькі ж тады ісьці мне
Да цябе давядзецца!
1980
|
Чуваць, што адкрываюцца
Касьмічныя маршруты
Для турыстаў.
Праўда, першыя білеты
Будуць досыць дарагія.
Але чакаць,
Калі там патаньнеюць,
Мне – з пасівелай галавою –
Нельга.
Ды потым,
Як там шмат хто пабывае
На марсіянскіх скалах
I вулканах,
Бязглуздыя аўтографы пакіне
I засьмеціць
Бутэлькамі пустымі ды акуркамі, –
Ніякай і цікавасьці ня будзе.
А мо і мне,
Каб зьдзейсніць сваю мару,
Як Мерымэ,
Перш кнігу напісаць
Пра песьню зор,
А потым паляцець
I зорны сьпеў паслухаць.
1980
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ад Лісан...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ой, не хавайце вочы
За веер, сіньярыта,
Я вас прашу, малю.
Бо можа цемра ночы
Накрыць усю Гранаду,
I неба, і зямлю.
Спусьціцеся з балькона.
Я толькі да манцільлі
Вам ружу прышпілю,
Пад перазвоны-звоны
Фантанаў і гітары
Вам песьню прапяю.
1980
|
Калі едзеце ў Гранаду...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ідзе вясна дарожкай
Ў сукеначцы зь вясёлкі,
Расой абмыты ножкі,
Твар сьвеціцца ад золку.
А вочы-васілёчкі
Гараць блакітным зьнічам.
I грудзі, як званочкі,
На фэст вясельны клічуць.
Каб паглядзець на дзіва
Дзівоснае спрадвеку,
Аж зь берагоў імкліва
Павыступалі рэкі.
З усюль папрыляталі
Ўсе птушкі-шчабятуньні,
Лугі парасьцьвіталі,
Пазелянелі руні.
Усе раскрылі брамы,
I я стаю, чакаю:
I да мяне вясна мо
Ў гасьціны завітае?
1980
|
Не люблю я разьвітаньняў
Ні зь сябрамі, ні з табой,
Адыду лепш непрыкметна
За вячэрняю зарой.
А калі хто і заўважыць,
Што даўно няма мяне,
Адкажы, што затрымаўся
Ў беззваротнай старане,
Скуль няма дарог праезных
I ўсе спалены масты,
Скуль не далятае голас
I ня пішуцца лісты.
1980
|
Пацікавіўся ў старога дуба:
Што, скажы, цяжэй пад гэтым небам –
Ці, прабіўшы глебу, нараджацца,
Ці вяртацца, спарахнеўшы, ў глебу?
I стары дуб адказаў мне ціха,
Мудрыя калышучы галіны:
– Я ня помню часу нараджэньня,
Як ня буду помніць і спачыну.
1980
|
|
Перад партрэтам Пятра Сергіевіча
|
Партрэты Сергіевіча –
Мае сябры жывыя,
Заўсёды гутараць
Са мной аб перажытым.
Дзе ўбачыш ты насы
Клясычныя такія,
Што за вярсту
Пах чуюць акавіты!
Дзе ўбачыш вочы ты,
Што шчырасьцю ясьнеюць,
І вусы ў цеплыні
Ад сьмеху і махоркі,
I рукі ў мазалях,
Якія так умеюць
Трымаць сякеру, плуг
Ці стан сваёй танцоркі.
Сягоньня, калі круг
Сяброў маіх радзее,
Я ўдзячны, дружа мой,
Што іх ты ўвекавечыў,
Што зь землякамі мне
Ты падарыў надзею
На новыя прыгоды
I сустрэчы.
1981
|
Доўга не знаходзіў віноўніка
Майго дрэннага настрою,
Покуль не здагадаўся,
Што гэта – баромэтр.
Выкінуў.
I адразу палягчэла.
Зараз не хвалююся
За некалькі дзён раней,
Што зноў зьбіраецца
На непагоду.
1981
|
На хірасімскім маўзалеі...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Усё не зьбяруся
Прывесьці ў парадак
Рабочы свой стол,
Напакаваны друзам слоўным,
Абломкамі думак.
А трэба было б
Укруціць у настольную лямпу
Нейкую новую
Мільярднавольтную зорку
Млечнага Шляху,
Каб лепш бачыць
Будучыню.
Зьбіральнікам макулатуры
Аддаць старыя часопісы,
Пісьмы і вершы,
Каб не заміналі.
Напоўніць чарніліцу
Майскай сьвітальнай зарой,
Каб словы так хутка
Ня бляклі і не выгаралі.
Выкрасьліць
З тэлефоннай кніжкі
Нумары,
На якія даўно ўжо ніхто
Не адказвае.
Раскрыць каляндар
На векапомных падзеях
I пакласьці
Ліст чыстай паперы,
Каб той,
Хто пасьля мяне прыйдзе,
Адразу мог
Новую песьню пачаць.
1981
|
Здаецца, празьвінела песьня,
Але чаму ня бачу жаўрука?
Здаецца, вецер мне дыхнуў у твар.
Але чаму стаяць маўкліва дрэвы?
Здаецца, крокі нейчыя былі чуваць.
Але чаму ні сьледу – на дарозе?
Няўжо гэта прайшлі мае гады?
1981
|
З усіх законаў найболей,
Якія калісь вывучаў
Закон захаваньня матэрыі
Найбольш мяне пераканаў
У вечным жыцьці. А значыць,
Бясьсьледна і я не памру,
Зноў некалі ў рукі траплю
Дасьціпнаму ганчару.
I зноў з сырой гліны змайструе
Натхнёная творцы рука
Ці збан для віна і застольля,
Ці для малышоў – жаўрука.
1981
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Не магу паверыць, што
Пасьля таго,
Як да свайго дзяцінства
Дадаў гады юнацтва,
Дадаў гады сталасьці
I яшчэ
Невядомую рэшту гадоў, –
У суме атрымаў
Адзін міг жыцьця!
1981
|
Баюць,
Што адзін гэрой калісьці,
Летучы за шчасьцем
На арле
I ня маючы яго чым падкарміць,
Адцаваў сябе арлу па частках.
Ня знаю толькі:
Чаму некаторыя
Гэта лічуць казкай!
1981
|
Вінароб трымае доўга ў бочцы
Вінаградны сок, пакуль у сілу
Не ўбярэцца ён.
I я таксама
Не сьпяшаюся.
Хай перабродзіць
Хмель жыцьця і стане ў сэрцы песьняй,
Што пачне ўсе абручы зрываць.
1981
|
Ты мне часьцей напамінай,
Каб не забыў я
Перакрэсьліць
Асабістыя ўсе крыўды,
З кішэняў памяці павытрасаць
Усе словы, што страцілі вартасьць,
Здаць у камісійны магазын
Лаўрэацкія вянкі,
Юбілейныя чаркі і прамовы,
Агледзець свой шынель і боты
Перад дарогай
I новымі выпрабаваньнямі,
Якія нас чакаюць.
Ты мне часьцей напамінай
Аб гэтым.
1981
|
Бор замёр, бліскавіцай асьлеплены.
Грузны пераклікаецца гром.
Гурбы хмар, быццам «Бурлакі» Рэпіна,
Цягнуць грузныя баржы з дажджом.
Я гляджу і гляджу са спагадаю,
Як нялёгка ім гэты цяжар.
I ня знаю: ці дождж гэта падае,
Ці краплісты іх пот мне на твар.
1981
|
Столькі, столькі год дружылі
I не расставаліся!
А сёньня:
Адзін стаў помнікам,
Другі – вуліцай,
Трэці – параходам...
Яшчэ засталося
Некалькі сяброў.
Трэба пайсьці іх наведаць,
Каб яны не спакусіліся
Падобнай славай.
1981
|
– Як жывецца, бабуля Агата?
– Ніштавата, сынок, ніштавата.
Толькі паразьляталіся дзеці
Па далёкіх паселішчах дзесьці.
Да сябе клічуць у пераведы.
Ды куды я, старая, паеду
Ад свайго качарэжніка з лавай,
Ад прывычнай вадзіцы і стравы,
Ад сваіх пылянят і дварышча,
Ад жытнёвага шуму-ігрышча,
Ад пагоста, дзе родных нямала,
Дзе сабе месца аблюбавала...
Вось, прысеўшы на прызьбе, чакаю:
Мо яшчэ хто зь дзяцей завітае.
1981
|
Я не пакрыўджуся,
Калі забудзеце
Мой адрас і мяне.
Не забывайце толькі
Імён і адрасоў
Сваіх азёр і рэк,
I траў, і дрэў, і птушак,
Калі ня хочаце,
Каб вас яны забылі.
1981
|
Ты так умела хавацца
За сьмех,
За жарт,
За цень сваіх веек,
За абыякавасьць
I маўчаньне,
Што толькі
Па стуку сэрца
Мне ўдавалася
Цябе адшукаць.
1981
|
Ня вер найвярнейшым сяброўкам
I нават люстэрку ня вер,
Што ты не такою прыгожай
Нібы выглядаеш цяпер.
Бо я цябе бачу заўсёды,
Хоць шмат прамінула гадоў,
Такой жа, якой цябе стрэціў
У засені райскіх садоў,
Калі яблык мне падарыла,
А зь ім – і сваю маладосьць
Блудліваму Зьмею на зайздрасьць,
Наіўнаму Богу – на злосьць.
1981
|
– Дзядзя, колькі сонц на сьвеце? –
Запыталі ў мяне дзеці.
Адказаў: – Адно...
Сьмяюцца:
– Не адно, а іх бязь ліку.
Сапраўды, пачаў лічыць я:
Ў кожнай лужы – сонца блікі.
1981
|
Кнігі зь неразрэзанымі старонкамі!
Можа, гора ці радасьць раптоўныя
Прачытаць вас каму перашкодзілі?
Як шкада мне, што вашым гэроям
Не ўдалося ні з кім падзяліцца
Сваймі думкамі і спадзяваньнямі.
I таму, каб іх горыч разьвеяць,
Часта я ў букіністаў гартаю
Пажаўцелыя вашы старонкі.
1981
|
Я знаю многіх прарокаў,
Якія ў жыцьці
Сёе-тое угадвалі,
Але часьцей памыляліся,
Прадказваючы
То хуткае наступленьне
Залатога веку,
То вечнага міру
I дружбы.
I ўсё ж
Я ім веру больш,
Як беспамылковай вяшчуньні
З касой.
1981
|
Заўсёды можна знайсьці
Нейкія словы пры разьвітаньні
Зь юнацтвам, каханьнем,
З усходам і захадам сонца,
З адлятаючым выраем,
З ападаючай лістотай,
З дажджом і сьнегам,
З прыдарожнымі студнямі,
З начлежным гасьцінным цяплом,
Зь сяброўскай бяседай і чаркай...
I толькі ня знойдзеш іх
Пры разьвітаньні з Радзімай.
1981
|
Некалі пацяшаўся
З казачнага гэроя,
Які ўсё рабіў неўпапад.
А зараз агледзеўся,
Што трэба было
Сьмяяцца з самога сябе,
Бо сьпяваў,
Калі лепш было маўчаць,
I маўчаў,
Калі ўсе галёкалі,
Часта шукаў вады
Ў пустых студнях,
Часта грукаў
У глухія сэрцы.
1981
|
На ўзьлесьсі
Сустрэў заплаканага зайца.
– Можа, ліса, – пытаюся, –
Ці паляўнічыя пакрыўдзілі?
– Ад іх я яшчэ неяк уратуюся, –
Адказаў касы. –
Напятляю ім такіх сьлядоў-шарад,
Што і за цэлы дзень не адгадаюць,
Пад якім кустом ляжу я.
– Дык чаго ж ты плачаш?
– Хімія не дае жыць.
Хоць бы выпусьцілі на зьвярынай,
Птушынай, пчалінай мовах
Нейкія брашуры,
Як нам ад яе ратавацца.
А то вось лізнуў сьвежай руні –
I за колікамі ня бачу
Сваёй сьцежкі.
1981
|
Толькі тады,
Калі раньнія птушкі,
Матылі
і руплівыя пчолы
Размалявалі на лугах
Усе кветкі
Ў свае любімыя колеры, –
Прачнуўся чмель
I пачаў гудзець, незадаволены:
Зусім ня так,
Зусім ня так...
Буду зараз перамалёўваць.
1981
|
Паглядзі, і сёньня
Пераміргваюцца зоры,
Як некалі мы
Перад першым пацалункам.
Толькі, відаць, у іх
Больш цярпеньня і часу, як у нас,
Бо мы ўжо з табой
І ўнукаўдачакаліся,
А яны ўсё яшчэ пераміргваюцца.
1981
|
«З пустога не нальеш», –
Казаў вядомы вінакур
Сусед наш Юрка.
«Лепей жменя дружбы,
Як бочка золата», –
Часта паўтараў
Вясковы сталяр Марка.
«Ня кідай хлеб,
Каб ён цябе ня кінуў», –
Замест малітвы гаварыў
Дзед мой Хведар.
«Калі хочаш
Некаму зрабіць зло,
Зрабі дабро», –
Напамінаў мой бацька.
Ня знаю, чаму,
Вывучаючы філязофію,
Мы забылі гэтых
I многіх іншых
Сваіх выдатных
Філёзафаў.
1981
|
Калісьці хапала мне
Ямбаў, харэяў,
Адмераных,
Строгіх радкоў.
А зараз пішу
У рытме свайго
Арытмічнага сэрца,
Зямлі і падзей.
Таму мае вершы
I не надаюцца
Да танца
Або да ружанца,
Як не надаюцца
Да гэтага
Гром,
Гул землетрасеньня
Ці крык папярэджаньня.
1981
|
На раскарчованай дзялянцы,
Як воіны, ляжаць карчы.
У кожнага – разьбіты панцыр
I сьлед сякеры на плячы.
Хто гэтых волатаў адужаў!
Які адгрукацеў тут бой!
Маўчыць наўкольле, толькі кружыць
Крумкач, як хмара, нада мной.
1981
|
Магчыма, таму, што калыскай маёй
Хаціна была з саламянай страхой,
Больш радаснай зелені ў сьвеце ня знаю,
Як наша жытнёвая рунь маладая.
Ня знаю больш светлай хвіліны ў жыцьці,
Калі пачынае калосьсе цьвісьці,
I сэрда маё хваляваньнем абнята,
Калі наліваюцца сонцам зярняты,
I сьвята – найбольшае, калі мой край
Зьбіраць пачынае багаты ўраджай,
Калі за сяброўскай бяседай-патрэбай
Мы дзелімся скібамі роднага хлеба.
1981
|
Божа мой шчодрасьці,
Не паскупіся на радасьць,
Зімнім прасторам –
На інеі і сьнегапады,
Весьнім палям –
На вясёлкавыя дажджапады,
Летнім садам –
На грымучыя яблыкапады,
Восеньскім дням –
На расквечаныя лістапады,
Зорным начам –
На разораныя зарапады...
Не для сябе я прашу,
Зразумей, Ўсемагутны,
А для Зямлі,
Што гарэла ў агні,
Шматпакутная.
1981
|
Асеньнія бярозы,
О, колькі раз вы летам
Палалі ў золаках,
У сонцы, бліскавіцах!
Таму, знаць, кожны ліст
Стаў залатой манетай,
Якой магу і я,
Вандроўнік, разьлічыцца
З кастром, што грэў мае
Натруджаныя ногі,
З крыніцай, што паіла
Некалі ў зьнямозе,
I з зорамі, якія
Значылі дарогу...
Як я за гэта ўсё
Удзячны вам, бярозы!
1981
|
Жыў каваль славуты, адмысловы,
Ды ніхто нас не перасьцярог,
Што па сьвеце ўсё яшчэ блукае
I такіх людзей шукае Бог.
I ён майстра хутка ўзяў на неба,
Каб у яго кузьні працаваў,
Адліваў грымот званы і бомы
I падковы месяца каваў.
I таму, прашу, калі мне ўдасца
Нешта адмысловае зрабіць,
Для майго ж дабра і даўгалецьця
Паасьцерагайцеся хваліць.
1981
|
Не крыўдуй на весьні вецер,
Што цябе разбудзіў на дасьвецьці, –
Гэта я яму падказаў.
Не крыўдуй на сонца, якое
Цябе расцалавала зарою, –
Гэта я яго папрасіў.
Не крыўдуй, што жаўрук рана
Цябе выклікаў выйсьці на ганак, –
Гэта я яго паслаў.
Бо безь цябе я ня знаю:
Ці была б у мяне такая
Непаўторная вясна?
1981
|
Дагнаў нас
Цёплы, летні гром.
Хацеў засланіць цябе
Макінтошам.
Адмовілася.
I сапраўды,
кроплі дажджу,
Не далятаючы
Да палаючага загару
Тваіх плеч,
Рук і ног, –
Выпарваюцца.
I ты ідзеш сухая, як сонца,
Як мая няўтольная прага
Цябе.
1981
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Толькі каменныя ідалы
З акамянелым сэрцам,
Толькі засохлыя дрэвы,
Якіх і вясна не разбудзіць,
Толькі астылыя зоры,
Якія агонь пакінуў,
Толькі мёртвыя за цябе
Мо не трывожацца,
Будучыня.
1981
|
Сярод пісем розных адно атрымаў...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
|
Пісьмо, напісанае пад дажджом
|
«Дарагія... даўно
Ад вас зьвестак ня меў.
Мо яны не дайшлі
Да пярэдняга краю...
Быў... вярнуўся ізноў...
За адвагу медаль...
Над акопамі дождж...
Пісаць перашкаджае...»
Пісьмо сына
Старая паказвае мне,
Што апошнім паштарка
Прынесла дадому,
I на дождж наракае,
Бо шмат слоў зацёр.
I пра што сын
Яшчэ ёй пісаў –
Невядома.
1981
|
Зараз тут забаронена
Непакоіць зямлю,
Якая нарадзіла паэта,
Дымам асмужваць неба,
Якое яго азарала,
Секчы дрэвы,
Якія зь ім гаварылі,
Таптацьтравы,
Якія яго чаравалі,
Палохаць птушак,
Якія зь ім сьпявалі,
Трывожыць вецер,
Які разносіў яго думы.
Варта было б тут,
Дзе, сьцішыўшыся,
Яшчэ можна пачуць
I голас паэта,
На дарожных указальніках
Напісаць:
«У Вязынцы забараняецца
Пераступаць парог
Хаты Купалы
Людзям,
Якія ня ўмеюць шанаваць
Хлеб і мір,
Родную песьню
I дружбу».
1981
|
За нешта накрычалі на малога.
I ён пабег
Да сваёй маці.
I я пазайздросьціў,
Што ёсьць у яго
Такі судзьдзя,
Які заўсёды выносіць яму
Апраўдальныя прыгаворы
I абвяшчае амністыі.
1981
|
Сёньня ўбачыў на рынку
Знаёмага бусла.
– Чаго цябе сюды прыгнала,
Даўганогі?
– Хачу сёе-тое купіць.
А то на маіх
Асушаных паселішчах –
Ніводнай жабы.
1981
|
Як часта наракаем на чаканьне
То ўсходу сонечнага, то зьмярканьня,
То выраю вяртаньня, то пагоды,
То абяцанага сяброў прыходу,
То нейкага жаданага здарэньня,
То раны незагоенай гаеньня...
I ўсё ж я не хачу ні дня такога,
Каб не чакаў нікога і нічога.
1981
|
Можа, трэба было б
Часьцей наведваць бацькоў.
Але спадзяюся,
Яны мне даруюць,
Бо, калі перасялюся да іх
Пад нарачанскія сосны,
Я больш не змагу
Нікога іншага наведаць,
А ці ж не яны хацелі,
Каб я абышоў за сваё жыцьцё
Усіх сваякоў і сяброў
На гэтым сьвеце.
1981
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Гэта было ў тую восень,
Шчодрую на грыбы, на журавіны,
На разьвітальныя песьні журавоў.
Мы так тады былі
Заглыбіліся ў нэтры бору,
Што, ў прадчуваньні
Нечага і невядомага і немінучага,
Перш – памалу,
Потым – хутчэй пачалі ісьці,
А потым бегчы
Да згубленага свайго юнацтва,
Якое на наш голас толькі
Адклікнулася
дальнім рэхам.
1981
|
Не заві песьню песьняй, якая
Не суцішыць ні болю, ні смагі,
Не азорыць зарой небакраю,
Не акрыліць надзеяй, адвагай,
Не зайграе віном заздароўным,
Не закружыцца танцам няспынным,
Не адклікнецца рэхам стазвонным
I палёт ліхой кулі ня спыніць.
1981
|
Пішу табе
I безьліч раз напісанае
Перакрэсьліваю.
А разам са мной
I дождж нешта некаму
Піша на шыбах.
I таксама
Радкі свайго пісьма
Заштрыхоўвае.
Відаць, і ён
Па некім сумуе
I, як я, хвалюецца.
1981
|
На нашым старым пагосьце...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Як прайграць табе хачу я,
Згодна даўняму паданьню:
«Каму ў гульнях не шанцуе,
Таму шчасьціць у каханьні».
Толькі – чорт вазьмі! – упарта,
На маю бяду-дакуку,
Зноўку выйгрышныя карты
У мае трапляюць рукі.
Знаць, і сёньня ў гэты вечар,
Калі маладзік узыдзе,
Пра дамоўленую стрэчу
Ты забудзеш і ня прыйдзеш.
1981
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ты яшчэ толькі намёк на чалавека,
Калі ва ўсім спадзяешся на маці;
Ты яшчэ – чвэрць чалавека,
Калі ва ўсім спадзяешся на дружбу;
Ты толькі – паўчалавека,
Калі ва ўсім спадзяешся на любоў, –
I толькі тады становішся чалавекам,
Калі ўсе могуць спадзявацца
На цябе.
1981
|
Ты сказала, прыйдзеш – як рак сьвісьне,
Ці пасьпеюць на хваіне вішні,
Ці зязюля пракукуе ўвосень,
Ці агонь гаручы крыкне: «Досыць!»
Што рабіць, ня знаю... Пэўна, буду
I далей чакаць нязбытных цудаў.
1981
|
Я не наракаю на вецер,
Што часам мяне з ног зьбіваў,
На забыцьцё маіх блізкіх,
Што глыбока раніла сэрца,
На цішыню, ў якой голас
I крык патанаў,
На цемрадзь, што блытала сьцежкі
На сьвеце.
Знаць, трэба было быць
Больш стойкім,
Больш чулым, і чуйным,
I зоркім.
1982
|
Відаць, і сёлета
Дзед-мароз
Са сваімі музыкамі,
Падхопнічкамі
I механошамі –
Чырвананосым Сіверам,
Кульгавым Падвеем,
Хухаламі і Дзьмухаламі –
Так накалядаваліся,
Што заваліліся і заснулі
Пад стогам сена –
I не пачулі,
Як гарэза-вясна,
Падкраўшыся,
Іх дажджом акрапіла.
1982
|
Не праводзьце, прашу я. Мне хопіць, калі
Правядуць надкалодзежныя жураўлі,
Пералётная хмара абмые дажджом,
Пажадае шчасьлівай дарогі мне гром,
Нарачанскія сосны сьвітальнай парой
Яшчэ раз прапяюць свой харал нада мной.
Не праводзьце мяне. Помніце: ні на міг
Нельга плуг або меч выпускаць з рук сваіх.
1982
|
Апусьцелі хаты
I ў маёй Пількаўшчыне.
На ўсю вёску –
адна калыска,
Якую калыша
Транзістарная калыханка.
Эканамісты гэта тлумачаць
Механізацыяй,
Тэарэтыкі – цягай моладзі
Да больш культурных
Гарадскіх
умоў жыцьця.
А старая бабка Аўдоцьця –
Нейкай пошасьцю,
Якая засьціць вочы
На роднае навакольле,
Прытупляе слых
На галасы птушак, дрэў
I выветрывае з душы
Пах зямлі.
Ды і я тут – ня безь віны.
Калісьці першы
Падаўся быў у сьвет
За зманлівай славай.
1982
|
Як рэстаўратар,
Здымаю з твайго партрэта
Напластаваньні дзесяцігодзьдзяў:
Сівізну маршчын,
Смутак перажытых нягод.
I вось ізноў
Зорацца твае даверлівыя вочы,
На вуснах цепліцца
Спакусьлівая ўсьмешка,
I ў тваіх руках
Ажываюць пруткі Пенэлопы,
Якімі днём вязала сваю пражу,
А ўначы – распускала,
Верачы ў вяртаньне
Свайго Адысея.
1982
|
«Не ламайце дрэў вясной,
Каб яны ня плакалі».
Можа, гэта сентымэнтальна,
Наіўна і сьмешна
Некаму здасца ў наш час,
Калі вырашаюцца лёсы
Чалавецтва,
Жыцьця на Зямлі
І самой Зямлі.
Але я і сёньня
Асьцерагаюся парушыць
Завяшчаньне маёй маці.
1982
|
Часта шкадую,
Чаму перастаў, як раней,
Пісаць грыфелем
На грыфельнай дошцы,
Калі што не ўдавалася,
Можна было сьцерці.
А зараз –
Напісанае пяром
Ня вычашаш і тапаром.
1982
|
Як зьняверыцца ў табе,
Калі ў самыя ліхія хвіліны прыходзіш:
– Можа, памагчы?
I як паверыць у тваю любоў,
Калі ўсё цяжэйшыя прыдумаеш
Для мяне выпрабаваньні?
1982
|
Іней, іней!
Гэта – зор мігценьне,
Ці вясельных бомаў перазвон,
Ці садоў перадасеньні сон.
Аж замерлі вераб’і ў зьдзіўленьні
З чарадой крыкліваю варон.
Помніш,
Ледзь я адагрэў у гэтай стыні
Твае рукі, твае вусны.
Іней, іней!
1982
|
Адлятаючы ў вырай,
Доўга нада мной
Кружылі журавы.
Ці то яны выбіралі важака?
Ці раіліся:
Куды ляцець?
Ці, можа, мяне клікалі
Ў дарогу?
Зараз не магу сабе дараваць,
Што не запытаўся ў іх.
А калі схамянуўся –
Яны расталі ў небе.
I толькі сьцішанае поле
Зьвінела
бомамі расы
I павуціньнем.
1982
|
Ня так шкадую,
Што ў пакутах рос,
Што больш,
Як вёсен,
Было лютых зім,
Што з рэштак лёсаў
Мне дастаўся лёс,
Што жыў часамі
Розумам чужым.
Шкадую, што
Часьцей не парушаў
Я слова «нельга» –
Больш бы разгадаў
Загадак неразгаданых.
1982
|
Запісваю парадак дня –
Пасьля работы трэба не забыць:
Зайсьці ў аптэку (выйшаў валідол),
Пазваніць другу, які лянуецца званіць,
Аддаць падрамантаваць гадзіньнік,
Падбіць пад хадакі падноскі,
Забегчы па Парнас, даведацца,
Чаму Зеўс не дазволіў Дантэ...
Пушкіну...
Багдановічу...
Дапісаць задуманыя імі творы,
Ажыцьцявіць іх мары.
1982
|
Лукішкі.
Ключоў турэмных звон.
Год 1932, здаецца.
Першы павільён.
Паверх трэці.
Калі выводзілі нас
На астрожны двор пракляты,
Мы бачылі яго,
Прыніклага да кратаў,
З рукой у прывітаньні
Ўзьнятай.
Калі ж яго выводзілі на шпацыр,
Мы таксама ўсе яго віталі,
Пакуль дазорцы нас
Ад крат не адрывалі
I, зьбітых, не кідалі ў карцэр.
Таму,
Калі гляджу я на яго партрэт,
Ці нашай мовы хартыю гартаю,
Ці заглыбляюся ў адкрыты ім
Міцкевіча, Гамера сьвет,
Праз чырвань сьцяга,
Пад якім змагаўся ён,
Як партыі салдат, –
I сёньня бачу
Цень тых крат.
1982
|
Мы прадчасна разьвіталіся
Зь дзіцячымі гульнямі,
Прадчасна бралі ў свае рукі
Плуг і вінтоўку,
Прадчасна ўзвальвалі на свае плечы
Груз адказнасьці за ўсё на сьвеце.
Можа, таму
I жыцьцярысы нашы
Часта канчаюцца словам
«Прадчасна».
1982
|
Ёсьць ня меней важныя,
Як дзяржаўныя,
Хоць і не астаўбаваныя,
Граніцы –
Граніцы паміж праўдай
I няпраўдай,
Паміж чорным колерам і белым,
Дружбай і варожасьцю,
Быцьцём і небыцьцём,
Жывой вадой і мёртвай,
Агнём, што грэе
I што ўсё зьнішчае, –
Граніцы,
Якія нельга нам бяскарна парушаць
I пакідаць без абароны.
1982
|
Шчасьлівы, што пяю цябе, Радзіма,
I калі мо не на ўсе песьні хопіць
Адмеранага лёсам часу, ведай:
Я дапяю іх, нават калі буду
Пясчынкай на тваіх шляхах бясконцых,
Сасной на нарачанскім узьбярэжжы
Ці жаўруком – прадвесьнікам жыцьця.
1982
|
|
Чаму ў нас усходзіць раней сонца
|
Толькі хату мы для птушак
На сасьне прымацавалі,
Як адразу навасёлы
Да яе папрыляталі.
I ўзьнялі гамонку-спрэчку,
Каму першаму сяліцца:
Ці шпаку, сіваваронцы,
Ці мо вераб’ю, сініцы.
Шпак крычыць, што для яго тут
Людзі збудавалі хату,
Бо ён першы, як вядома,
Ў іх араты-памагаты.
Яму горача пярэчыць
Верабей зь сіваваронкай,
Ажно рэха раздаецца
За аколіцаю звонка.
Тут баталіі і спрэчкі
Разгарэліся такія,
Што прыбеглі з усёй вёскі
I старыя і малыя.
Ледзьве птушак памірылі,
Кожнай зь іх паабяцаўшы
Збудаваць па добрай хаце
У садах, прысадах нашых.
I цяпер вясной заўсёды
Хаты птушкам мы будуем
I ад раньня да зьмярканьня
Іх вясёлы гоман чуем.
Знаць, таму, каб іх паслухаць,
Сонца ў нас раней усходзіць
I пазьней, дзе б ні было там,
За дрымотны лес заходзіць.
1982
|
На кожнай пераклічцы
Мы пайменна
Успамінаем паўшых
I жадаем,
Каб зямля
З усімі зорамі
I абеліскамі,
Сьлязамі асірацелых матак,
Сьцягамі перамогі, славы,
З калосьсямі і соснамі,
Што ўкрылі акопы, –
Ім не цяжкой была.
I паўшыя
На сваёй пераклічцы
Жывых, нас, аклікаюць
Пайменна
I кожнаму жадаюць
Зьдзяйсьненьня запаветаў іх,
I мірных дзён, і шчасьця.
Я гэта чуў ня раз,
Калі прыходзіў,
Каб на магілы
Ускласьці кветкі.
1982
|
Спадабалася Вавёрцы жвавай
Дзятлава дупло,
Толькі як займець, ня знае,
Гэта слаўнае жытло.
Як ёй выманіць суседа
За парог?
Мо прывабіць сваім танцам
«Цох-цох-цох»?
– Што ты, – Дзяцел запытаўся, –
Скачаш тут?
– А ты, знаць, ня чуў,
Дзюбаты шалапут:
Цар Арол усім пярнатым
Даў загад
Да яго зьбірацца сёньня
На парад...
Дзяцел доўга не марудзіў,
Фрак узьдзеў,
На пушчанскі
Пляц арліны паляцеў.
Прыляцеў, а там – нікога.
Зноў – назад,
Здагадаўшыся, што гэта
За парад.
А ў дупле яго – Вавёрка.
Якт ут быць?
Трэба зноў сабе
Прыстанішча рабіць.
Бо скасуе –
Незгаворчывай куме –
Пакідаць дупло такое
Не наўме.
Цяпер, чуючы, што ў лесе
Хтось дзяўбе,
Знайце: Дзяцел ладзіць
Новы дом сабе.
1982
|
Ноч месячная за маім парогам...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
– Скажы, чамуты, Марылька,
Калі цябе выклікаю,
Не адклікаешся?
– А мяне мама заве не Марылькай,
А Сонейкам.
1982
|
Сяло наша далёка ад мора,
Пра якое тут толькі і чулі
Ад птушак,
Калі тыя вярталіся з выраю,
Ад хмар,
Якія там набракалі дажджамі,
Ад бадзяг,
Што блукалі ў пагоні за шчасьцем.
Таму сам дзіўлюся:
Чаму сяло гэта
Мне портам здаецца.
Можа, таму,
Што адгэтуль калісьці
Па весьніх патоках і лужах
Адплылі мае папяровыя караблі
Пад ветразямі
Маіх мар і надзей.
1982
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Я зьявіўся,
Як і ўсе на сьвеце,
Каб ня сохла
Дрэў вясновых вецьце,
Рэкі сваіх рэчышч
Не гублялі,
Птушкі пець
Век не пераставалі,
Хлеб быў нашым хлебам –
Не атрутай,
Дзеці былі шчасьцем –
Не пакутай,
Каб няпраўда
Не была за праўду большай,
Каб жывыя
Не зайздросьцілі
Памершым.
I калі ня зьдзейсьню
Я ўсё гэта,
Як зьяўлюся зноў
Прад створцам сьвета?
1982
|
Усёвычарпальныя словы сказаць,
Магчыма, ня зможам ніколі
Пра зоры нягаснучыя, што гараць,
Пра шчасьце і вольную волю,
Пра неба, ахопленае сінявой,
Пра сонца высокага зьзяньне,
Пра хлеб наш і шчырую дружбу зь зямлёй,
Спрадвечную песьню каханьня.
1982
|
З усіх жэзлаў,
Ні царскае жазло,
Якім каралі і мілавалі,
Ні жазло
Прарока Майсея,
Якім ваду адкрыў ён у пустыні,
Ні жазло тамбурмажора,
Па знаку якога грымяць парады, –
Мне найбольш падабаецца
Жазло нашага вясковага
Пастыра Данілы,
Які і мне ня раз яго ўручаў.
Калі падымеш
Гэта жазло –
Усходзе сонца,
Калі апусьціш – вечарэе
I пахне
Духмянай жвачкай,
Сырадоем,
Цішынёй.
1982
|
Помню, аднойчы я ў полі прыкмеціў
Камень, які ўсіх перасьцерагае:
«З простай дарогі крывая сьмяецца,
Зь лёгкай дарогі – цяжкая».
Правандраваўшы нямалапа краю,
Сёньня і я гэту праўду сьцьвярджаю.
1982
|
У музэі – двухручны
Тэўтонскі меч.
З выгравіраваным надпісам
«Trinke Blut».
Наведвальнікі і ўвагі
Не зьвярталі на яго,
Бо цікавейшыя былі там
Экспанаты мінуўшчыны.
А я і сёньня шкадую,
Што не зацягнуў гэты меч
У нашу
Вясковую кузьню,
Перакуць на сярпы
Ці нарогі,
Каб ён часам не прачнуўся,
Не захацеў ізноў піць.
1982
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Калі некага блізкага праводзім
У апошні шлях,
Праводзім з нэкралёгамі,
Прамовамі, ўспамінамі.
А з тым,
Што кожны год
Цэлыя абшары зямлі
Хаваем пад бэтонам,
Асфальтам, тэрыконамі, –
Так звыкліся,
Што нават не друкуем
Спачуваньняў,
Падпісаных яе былымі сябрамі
Ці групай таварышаў.
1982
|
Каб гаварыць зь зямлёй,
Я вучыўся ў касы і плуга;
Каб гаварыць з дарогай –
У калёс і кульбакі;
Каб гаварыць зь лесам –
Вучыўся ў зьвяроў і птушак;
Каб гаварыць з агнём –
У ветра і дыма;
Каб гаварыць з вадой –
Вучыўся ў калодзежных журавоў...
Цяпер знаю:
З усіх моў –
Найцяжэйшая мова людская.
1982
|
Быць мастаком –
Быць чалавекам,
Якому заўсёды мала
На вясельлі – вясельля,
На рабоце – работы,
У застольлі – пахмельля,
У дарозе – дарогі,
У зьдзяйсьненьні – зьдзяйсьненьня,
А ў жыцьці – вечнасьці.
1982
|
Я думаў:
Чаго гэта раптам
Маяк пачаў лыпаць
Сваім паліфемавым вокам.
А гэта – ты выйшла
Зь вячэрняй зарой пакупацца.
1982
|
О, каб гэта сякера,
Зь якой лесарубіў,
Або плуг,
Якім скібы падзолу гартаў,
Ці агонь,
Якім грэўся, заціснуўшы зубы,
Або лыжка,
Якой ў місе крошак шукаў,
Ці рыдлёўка,
Якой рыў акоп у патрэбе,
Ці кульбака,
Зь якой шлях закончыцца мой, –
Маглі загаварыць!
Ці ж бы мне было трэба
I пяро яшчэ браць
Агрубелай рукой.
1982
|
Нічога быццам новага пад сонцам.
А гэты вецер з хмельнаю вясной,
Блакіту сінява ў рачной палонцы,
Бярозавік, прыгублены з табой,
I вуснаў тваіх зваблівая ўсьмешка,
Што пераблытала ўсе ў полі сьцежкі,
Ня знаем нат падацца па якой.
1982
|
Ведаў некалі я чарадзея вады,
Калі трэба было капаць студню, заўжды
Запрашалі яго, і па колеру траў
Па зямных галасах месца ён вызначаў.
Эх, каб беспамылкова і мне гэтак знаць,
Дзе жывыя крыніцы напеваў бруяць,
Не блукаў бы ўсьляпую, шукаючы іх
Па абшарах жыцьця амярцьвелых, нямых.
1982
|
Згодна ўсіх патрабаваньняў журы,
Напісаў твор для дзяцей.
I атрымаў прэмію.
Толькі дзеці, чамусьці,
Яго не чытаюць.
Цяпер чакаю,
Калі абвесьцяць наступны конкурс,
Каб напісаць твор,
Які забракуе журы,
Але, можа, будуць
Чытаць дзеці.
1982
|
380
Не пакідай тут мяне самога.
#Я. Івашкевіч
Помніш, як першы раз
Дамаўляліся стрэцца,
Потым, разам ісьці
Праз усе ліхалецьці,
Пра сябе палявой поштай
Слаць пісьмы-зьвесткі,
Зноў вярнуцца
На родныя сьцежкі, палеткі,
Новым вёснам адцаць
Сваёй працы плён шчыры,
А час прыйдзе –
Ляцець у апошні наш вырай...
І сягоньня, якая б
Ні гнула зьнямога,
Чуеш? Не пакідай
Ты мяне тут самога.
1982
|
Чакаю цябе гадзіну...
Другую... Трэйцюю... Вечнасьць...
Хацеў ужо выключыць сьвятло
Ў пакоі і ў сэрцы.
Але, бачу, вяшчун добрай зьвесткі –
Невялічкі павучок – спускаецца
На павуцінцы надзеі.
I я зноў цябе чакаю.
1982
|
Калі цьвіце на полі грэчка,
Зямля барвовіцца, сьпявае,
Зьвініць ад пчол да небакраю
I цепліцца ў суквецьцях-сьвечках.
О, каб мне і наступным летам
Цябе сустрэць на сьвеце гэтым,
Калі цьвісьці зноў будзе грэчка!
1982
|
Калісьці модна было жыць
Не ў сваёй сучаснасьці,
А ў утапічнай
I далёкай будучыні.
Аднойчы, спакусіўшыся,
I я ў яе быў заглянуў.
Але, ня ўбачыўшы на небе
Знаёмых галубоў,
А на экранах –
Папулярных кіназорак,
I на вуліцах –
Сваіх трамваяў,
Не знайшоўшы ў кіёсках
Сучасных многіх клясыкаў
I лаўрэатаў,
І не адчуўшы прывычнага
Ў вадзе і хлебе смаку, –
Занепакоены,
Пачаў абзваньваць сяброў
І рад быў, што застаў яшчэ
Іх дома.
1982
|
З усіх інструмэнтаў музычных
Я родныя слаўлю палі,
Іх струны – барозны, якія
Маёй калыханкай гулі.
Яны мне ігралі ў юнацтве
Пад гоман і вёсен і зім,
Чуў іх на сваім я вясельлі,
Чуў іх і ў акопе сваім.
I рады, калі іх чуць буду
На схіле зямных сваіх дзён,
Спрадвечную музыку гэту –
Цымбалаў зямных перазвон.
1982
|
Шмат раз пераходзіў
Празь недаступныя рубяжы,
Замініраваныя палі,
Замкнёныя аховаю граніцы.
А зараз
Стаю бязрадны
Перад нічыйнай палосай,
Якая нас разьдзяліла.
1982
|
Лепш, сястра,
Гэты выкінь тэрмомэтр,
Пакуль не ўзарвалася ртуць.
I скажы,
Аб чым шэпчуць сябры,
Аб чым вецер шуміць за акном,
Што там пішуць на небе
Мае журавы,
Адлятаючы ў вырай,
Чаму сталі чорнымі ружы?
I нашто правяраць
Часта так
Пульс маіх рук, якія,
Што мелі ў жыцьці,
Усё даўно раздарылі.
1982
|
Я даўно слоў шукаю такіх,
Што змаглі б ня даць сонцу
Пагаснуць у атамным сьмерчы,
У ствалах аўтаматаў гармат –
Абудзіцца вулканам і землетрасеньням,
Гулу рэквіема –
Ўсёй зямлі галасы пахаваць.
Слоў шукаю такіх,
Бо яны мусяць быць.
Можа, толькі шукаць
Трэба нам усім разам,
А не ў адзіночку.
1982
|
Даведаўшыся,
Што інвалідам і ветэранам
Білеты на прэм’еру «XXI век»
Прадаюць без чаргі,
I я спакусіўся купіць.
А потым,
Пералічыўшы ў дзіравай кішэні
Скупую гадоў сваіх рэшту,
Пераступіў яго ўнуку.
1982
|
Не наракайце на непамыслоты ў жыцьці,
На сьцежкі, якімі бывае нялёгка ісьці.
Не скардзіцеся на свае мазалі і на пот,
Каб сьмерць не пачула, не вызваліла ад турбот.
1982
|
Разьлёталіся ластаўкі на дождж.
Дажджу ж як не было, так і няма.
Чарнее на лугах засьмяглы хвошч,
I каня ў неба просіць піць дарма.
Ўжо былі зьняверыліся ўсе
У варажбе крылатых вешчуноў,
Ды зашумеў вятрыска па страсе
I ўсьлед за ім краплісты дождж пайшоў.
Калі ж зноў праясьнела неба гладзь
I сьвежасьцю ўсе напіліся досьць,
Быў доўга шчэбет ластавак чуваць:
– Ці ж не казалі мы, што будзе дождж?
1982
|
Горы мяне вабяць вышынёй,
Мудрымі вяршынямі крутымі,
Ўзьнятымі над вечнай мітусьнёй,
Вечнымі клапотамі зямнымі.
Толькі не знаходжу і між гор
Супакою з думамі сваімі,
Знаць я, нат і ўзьняўшыся да зор,
Не расстануся ніколі зь імі.
1982
|
Пазваніў.
Маўчыць тэлефон.
Стаў пытацца ў суседзяў.
Ня бачылі.
Загрукаў у дзьверы.
Толькі пёс адказаў
Выцьцём асірацелым.
«Бывай, дружа!»
О, каб гэтыя словы
Ды можна было перакрэсьліць
Словамі: «Добры дзень!»
«Да сустрэчы!»
Ты быў як і ўсе мы:
З крыві і касьцей,
З хлеба і солі,
З болі і радасьці,
З любві і надзеі.
Можа, толькі яшчэ
Было больш у цябе
Той адвагі, якая
Першага падымала ў атаку
I на Керчанскай пераправе,
I пры сустрэчы зь няпраўдай,
Хлусьнёй, фанфаронствам.
I таму
Ты пад сэрцам насіў
Скрытых ад дактароў
I сяброў
Шмат варожых асколкаў.
I гэты раз
Сьмерць ішла, можа,
Зусім за кім іншым,
Але, стрэўшы яе,
Ты ня мог саступіць ёй
З дарогі.
Горкі попел прамоў
Угрызаецца ў вочы.
Шкада толькі,
Што ўсё, што гаворым,
Чамусьці гаворым
Заўжды са спазьненьнем.
Колькі вянкоў!
Быццам можна
Прыкрыць імі
Рану зямлі,
Што цябе ўзгадавала.
1982
|
Дні мае, быццам лісты,
Ападаюць, мігцяць.
Колькі іх там засталося
На дрэве жыцьця?
Знаю, і тыя спадуць
Пад асеньнім дажджом
Ці адлятуць у свой вырай,
Зьбітыя ветру крылом.
Знаю, іх потым зьмятуць
У асеньні стажок,
Потым падпаляць
I будзе грэць іх аганёк.
Рукі вандроўніку нейкаму,
Як грэў і мне,
Калі яшчэ вандраваў
Па сваёй старане.
1982
|
«Sta viator!..» Я спыніўся
Каля помніка-граніта.
Ну пра што паведаць хочаш,
Друг нязнаны і забыты?
Ці ж ня бачыш, што сьпяшу я
Гэтай поўначчу туманнай
Да палаца Камандора
На сустрэчу з доннай Аннай.
Будзе час нам на бяседу,
Калі вышчарбіцца шпага,
Змоўкне звон маёй гітары
I з табою побач лягу.
1982
|
Калісьці часта я блукаў
Па нэтрах баравых,
Дзе пад нагамі жар бруеніць,
Імшарны крэкча мох,
Дзе маладзік руёй крычыць
У кіпцюрах савы.
I трубіць лесавік у свой
Павыкручасты рог.
Таму, калі сюды забрыў,
Прыйшлі ласі, дзікі,
З-пад вывараці вылезла
Ваўчыная сям’я,
Зьляцеліся сівагракі,
Глушцы, цецерукі
Пераканацца: ці я – свой,
Ці не прыблуда я.
Праверылі мяне на нюх,
На зрок, на слых, на сьпеў
I толькі потым пачалі
Бяседаваць са мной.
I мы дамовіліся, што
Пад засень гэтых дрэў
Перасялюся назаўсёды
I я да іх вясной.
1982
|
Мы – людзі мірныя.
Калі бяз камня за пазухай
Да нас хто завітае,
Страчаем з хлебам-сольлю,
Гатовы абдарыць усім,
Што даспадобы госьцю,
Усім, апроч зямлі.
Бо ў ёй
Сьпяць нашы продкі,
На ёй мы ўсе ўзрасьлі,
Зь яе бяруць пачатак
Рэкі нашых песень...
Мы – людзі мірныя.
Але, хто прыйдзе на зямлю
На гэту з каменем,
Тут каменем і застаецца.
О, колькі іх
Чарнее на палях!
1983
|
Калі пачынаюць памершыя сьніцца,
Дык гэта – знак пэўны, мне маці казала,
Што трэба наведаць іх і пакланіцца,
Каб на забыцьцё наша не крыўдавалі.
Сягоньня прысьніліся дрэвы і рэчкі,
Зь якімі калісьці ў юнацтве жыў дальнім,
Пайду і за сьветлыя душы іх сьвечкі
Зацеплю на радаўніцы памінальнай.
Зацеплю за тыя крыніцы, якія
Паілі і раны ня раз абмывалі,
Зацеплю за тыя бары векавыя,
Ў якіх мне зязюлі ня раз кукавалі.
1983
|
Ня знаю,
Чаго ты, збан, трэснуў.
Ці ж мы не з адной гліны?
Ня вытрымаў,
Хоць я цябе апальваў
На звычайным вогнішчы,
А не на тым, на якім мяне
Жыцьцё апаліла.
1983
|
Верасень заўтра!
Унука пакліч ты.
Хай лепш памыецца, каб, галадранец,
Сёньня быў на чалавека падобны.
I пойдзем, купім яму школьны ранец.
Хай у яго пакладзе ён буквар свой,
Сшыткі, алоўкаў набор каляровы,
Што там яшчэ?
Пару яблыкаў сьпелых
I пажаданьні на посьпех жыцьцёвы.
Ну і вядома: дзень першы вучобы
З кветкамі стрэць урачыста ўсім варта.
Эх, як шкада, што нам нельга з табою
Зноўку вярнуцца за школьную парту,
За тую парту зь сябрамі былымі,
На якой выразаў быў тваё імя.
1983
|
Здаецца, бачу хаты.
Але чамусьці не чуваць
Ні выклікаючых
На свае рыцарскія турніры
Пеўняў,
Ні згоднага кляпаньня кос
I клёкату буслоў,
Ні скрыпу надкалодзежных
Асьвераў.
Дык што ж перада мной?
I толькі, ўгледзеўшыся,
З болем зразумеў,
Што гэта – зманлівая,
Раньняя імгла
Падобная на нашу спаленую
Ў час блякады вёску.
1983
|
Прагна аўтобус глытае
Спускі, узгоркі, адхоны.
Краснае і Маладзечна,
Вілія, мост і Вілейка,
Дзе сьляпіў некалі вочы
Над эпікурэйцам Маронам.
Клавішамі адклікаюцца
На пераездах рэйкі.
За небасхілам цягнуцца
Мядзельшчыны прасторы,
Зрытыя воспай акопаў,
Вытаптаныя лясамі,
Пераліваецца золата ніў
Зь сінявою азёраў,
І абеліскі, як. выбухі,
Высяцца над курганамі.
Усё мне тут блізка, знаёма:
Ад хваль Нарачанкі маруднай,
Ад верб-чараўніц, што варожаць,
Ля млына над грэбляю Вузлы,
Да кожнай у плоце жардзіны,
I смагу ўталяючы студні,
I да вартавога спакою і шчасьця
Зямлі гэтай – бусла.
Нехта сьпіць, закалыханы
Стомай і гулам машыны,
Нехта ўглядаецца ўдалеч
Зрокам турыста цікавым.
I я, стаўшы гідам, тлумачу,
Якія мінаем мясьціны,
Якія пра іх у народзе
Пагудкі, легэнды і слава.
Ды, раптам, лясная дарога
Зазьзяла ўся ў сонечным бляску,
I я асьвяжаючы подых
Адчуў, як калісьці, на твары.
I ўсе з захапленьнем, замершы,
Глядзім на дзівосную казку –
На Нарач! На Нарач! На Нарач!
1983
|
І трэба ж было забыць
Пра сустрэчу,
Дзеля якой прыехаў у Парыж,
І не спытаць
У радэнаўскага «мысьліцеля»:
Няўжо чалавецтву
Мала было адной сьмерці
I спатрэбілася яшчэ вынаходзіць
Атамную, газавую, напалмавую,
Бактэрыялягічную?..
1983
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ня буду спрачацца,
Якая лепшая вада:
Ці дыстыляваная,
Водаправодная
Ці з рэклямнымі этыкеткамі
На бутэльках.
Я прывык да звычайнай:
Крынічнай, калодзежнай,
Азёрнай,
Дажджавой,
У якой –
Залатыя сьветлячкі –
Драбінкі пяску,
Пушынкі дзьмухаўца
I сінява неба.
Гэта яе напіўшыся,
Зелянеюць дрэвы,
Цьвітуць лугі,
Пяюць птушкі
I хутчэй загойваюцца
Любыя раны.
1983
|
Як маглі ў сьпіску,
У якім з нуднай дакладнасьцю
Пералічана,
Што дазваляецца
Прыносіць у бальніцу,
Забыць пра шум лясоў,
Пра зелень лугоў,
Звон птушак,
Сьмех дзяцей...
Калі яшчэ
Прыйдзеш мяне наведаць,
Спрабуй што-небудзь
З гэтага прынесьці.
Можа, прапусьцяць.
1983
|
Помню, колісь
Варажыць умелі
Па сумётах,
Па дзяжы з расчынай,
Па жытнёвых спарышах і хмелю,
Па гаручай смаляной лучыне.
А цяпер забылі і ня знаем:
Чым парадуе нас май ці студзень,
Да каго вясельле завітае,
I які ў сям’і прыбытак будзе,
I які засыпем скарб у клеці,
I нат колькі жыць каму на сьвеце.
1983
|
Да чаго ж марудна,
Быццам жанчына на фэст ці ў тэатр,
Зьбіралася хмара
Праліцца дажджом.
Нат калі прагрукатала мне:
– Зараз!
Яшчэ доўга прычэсвалася
Грабянямі вятроў,
Прыхарашвалася
У люстэрках сваіх бліскавіц,
Аж пасварыліся мы.
І таму, потым,
Усю дарогу па лужах
Брылі зь ёю моўчкі.
1983
|
Сёньня, мінаючы руіны
Нейкага замка –
Такія старыя, што пра іх
Нічога ня знаюць
I павівальныя бабкі –
Раптам убачыў:
На вежы паходні палаюць,
I нехта ў панцыры і зь мячом
Мяне аклікае:
– Ты хто?
– Тутэйшы...
– А ты? – пытаюся са страхам.
– Я – Караткевіч Першы.
Скажы, калі падарозе ішоў,
Не сустрэў ты славутых мужоў:
Баяна, Гусоўскага або Скарыну?
– Вечная ім памяць і ўдзячнасьць краіны, –
З паклонам адказаў я.
I тут, успомніўшы,
Што мы некалі зналіся
I сустракаліся
На розных турнірах,
Абняліся і расплакаліся з радасьці.
Па-нашаму. Па-паўночнаму.
Па-беларуску. Шчыра.
1983
|
Відаць, ізноў я адкладу на заўтра
Заказаныя оды, серэнады,
Прысьвечаныя салаўіным жартам,
Купальскім вогнішчам ды лістападам.
І мо да іх вярнуцца не прыйдзецца
Аж да канца маёй зямной дарогі,
Бо шматгалосы звон людской трывогі
Б’е з кожным днём мацьней у маё сэрца.
I каб не пагасілі злыдні сонца,
Ня зьнішчылі сьвет вогненныя ліўні,
Ізноў, з паходнай песьняй, дабравольцам
Іду і сёньня я на пункт прызыўны.
Хай і мяне залічаць назаўсёды
К байцам, якім даверыла краіна
Свае граніцы пільнаваць няспынна,
Стаяць на варце міру і свабоды.
1983
|
Тваю фатаграфію
Асьцерагаўся насіць я з сабой,
Каб часам ня трапіла ў рукі
Шпікоў дэфензівы.
Я не прасіў, каб прыслала яе ты
Ў маю адзіночку.
Я быў рад,
Што па другі бок маіх крат,
На волі
Ёсьць недзе і сонца і ты.
Тваю фатаграфію
Я ня браў і ў паход,
Каб, часам, яе не кранула
Варожая куля.
Таму, можа, і ацалела яна,
Хаця зь перажытага не ацалела
I камня на камні.
1983
|
З усіх дагавораў на сьвеце
Найбольш веру я
Ў даўгавечнасьць
Адных дагавораў любві,
Хаця і пад імі –
Апроч цыганскай пячаткі –
Месяца ці вуснаў –
Ні гярбоў дзяржаўных,
Ні подпісаў дыпламатаў,
Ні санкцый
За іх парушэньне.
1983
|
Вучоныя прадказваюць
Чарговае абледзяненьне
Кантынентаў...
Уяўляю,
Як нашы далёкія нашчадкі,
Некалі, знайшоўшы
На ізноў адтаяўшай зямлі
Магнітафонныя стужкі
З ачмураючай музыкай,
Чалавеканенавісьніцкай,
Атрутнай хлусьнёй
Розных цемрашалаў,
Бітоны зь гербецыдамі
I бактэрыямі чумы,
I іншыя сучасныя сродкі
Зьнішчэньня жыцьця, –
Будуць ня толькі зьдзіўлены,
Але, напэўна, усамняцца,
Што іх прабацькам быў
Homo sapiens.
1983
|
Чалавецтва праклінае
Атамныя бомбы,
Якія зьнішчылі
Хірасіму і Нагасакі.
І забываюць пра тыя,
Якія іх папераджаюць
I пакідаюць
Руіны музыкі,
Паэзіі,
Мастацтва
I папялішчы ў сэрцах.
1983
|
І калі адгасьцяваць пасьпелі
Мае вёсны, леты, восені і зімы!..
А мо нехта зь іх яшчэ загляне
Ў пераведы...
Вось чаму і сёньня
Не гашу агню да позьняй ночы,
Са стала не прыбіраю хлеба,
Не кладу цымбалы на гарышча,
Не зашчэпліваю дзьвярэй на клямку,
Не перастаю ўглядацца ўдалеч.
I варот сваіх не прычыняю.
1983
|
Мне здаецца, найшчасьліўшымі былі мы,
Не тады, калі сьвет казак пазнавалі,
За нязбытнымі надзеямі сваімі
Па нязьведаных дарогах вандравалі,
Не тады, калі шукалі дзіваў нейкіх,
Новых сонцаў, непаўторных гукаў, фарбаў, –
А тады, калі, аднойчы, неспадзеўкі,
З табой стрэўшыся, адкрылі ў сабе скарбы.
1983
|
Дзякуючы звар’яцелым
Дасягненьням навукі
Усё больш і больш знаем
Аб першых днях нараджэньня Зямлі,
Хоць мінулі мільёнагодзьдзі.
Усё больш і больш знаем,
Што яе чакае заўтра.
1983
|
|
Чарапаха і Кабан
|
|
Паводле армянскай казкі
|
Жартавалі з Чарапахі
Зьвяры ўсе,
Што яна хадзіць ня ўмее,
А паўзе.
А найбольш Кабан-праныра
Дакучаў:
Недарэкай і гультайкай
Называў.
Аж, нарэшце, Чарапаху
Ўзяла злосьць.
I лычатаму гаворыць:
– Ягамосьць,
Дай мне патрэніравацца
Нейкі час.
I пабачыш: хто круцейшы
Будзе з нас.
Толькі ты не падглядай,
Адно – ў лаўжы,
Пару месяцаў спакойна
Паляжы.
А каб ты не аслабеў,
Не пахудзеў,
Буду ежу дастаўляць табе
Штодзень...
Аж зайшоўся сьмехам-рогатам
Кабан.
– Добра, – кажа,– пажыву сабе,
Як пан...
Вось залёг ён у цяністым
Гушчары.
Чарапаха ж ад зары
І да зары
Яму носіць бульбу, бручку,
Буракі
Ды з травіцай-медуніцай
Агуркі.
– Ну, ці хутка, недарэка,
Мы з табой
У абмінкі пабяжым
На вадапой?
А яна яму ў адказ:
– Ды пачакай,
Не сьпяшайся, куме,
Сілы набірай.
Трэба, каб ты быў
I гладак і здароў.
Вось яшчэ табе падкіну
Жалудоў.
I Кабан стараўся:
Еў, і еў, і еў.
I нарэшце так ад ежы
Раздабрэў,
Што, калі агаласілі
Марафон,
Ледзь з лаўжа свайго на бруху
Выпаўз ён.
Спрабаваў быў Чарапаху
Абагнаць,
Але, скочыўшы за ёю
Крокаў пяць,
Так зарыўся сваім лычам
У мурог,
Што аж сам без дапамогі
Ўстаць ня змог.
Я пры гэтым быў і бачыў –
Не мана! –
Як праўчыла Чарапаха
Кабана.
1983
|
Калі б я сабраў
Усе твае «не»,
Вырас бы такі
Высокі частакол,
З-за якога і на цыпачках
Нельга было б
Ні дацягнуцца да цябе,
Ні абняць, ні пацалаваць.
1983
|
Ідзе сьляпец, асьцярожна
Пастуквае кавінькай,
Быццам баючыся,
Каб на яго стук
Зямля не адказала:
«Калі ласка...»
1983
|
Кажуць-баюць: не вугламі,
А застольлем і гасьцямі
Хата на людзях красна.
I таму на ганаровым
Месцы ставім стол хваёвы
Для бяседы і віна.
Побач – тапчаны і лавы
Для музыкаў і забавы,
А ў кутку – печ, у якой
Добра полымя шугае,
Хутка бульба закіпае,
Смачна пахне сьвежыной.
А ў запечку – нары-ложак,
Дзе, заснуўшы, столькі гожых
Бачыў розных казак-сноў,
Што і сёньня ўспамінаю,
Ўнукам іх апавядаю,
Хоць мінула шмат гадоў.
1983
|
Каб пасадзіць дрэва,
Трэба мець рукі,
Прыдатныя да лапаты
I чулыя для маладога парастка,
Трэба быць закаханым у жыцьцё,
У дзіцячы сьмех, забаўкі, гульні
I чуць сьпеў птушак,
Якіх, можа, ты і ня ўбачыш...
I зусім нічога гэтага ня трэба,
Каб сьсекчы дрэва.
1983
|
Я ўжо і не наракаю
На мімалётнасьць жыцьця,
Бо чую,
Што на яго наракаюць
Нават самыя даўгавечныя
Зьвяры і птушкі,
Травы і дрэвы,
Рэкі і акіяны,
Горныя вяршыні і зоры.
1983
|
Разьвесіў сягоньня на сьценах карціны.
Раней ў іх патрэбы ў мяне не было,
Бо, помню, за шыбамі нашай хаціны
Віднелася як на далоні сяло,
Край поля, засеянага валунамі,
На ўзгорку – вятрак, што заўсёды хацеў
Узьняцца, у вырай ляцець з журавамі,
Рачулка, што ў хованкі бегла між дрэў.
Звычайны пэйзаж. Ды ад вогнішч рабіны,
Асеньніх дажджоў ці вятроў веснавых
Штодня ён быў іншы.
I гэтым карцінам,
Разьвешаным сёньня, далёка да іх.
1983
|
I яблыня мне гаворыць:
«Пачакай, калі пасьпеюць
Мае яблыкі...»
I зязюля кажа:
«Пачакай, паваражу іншым,
Тады...»
I сябры пішуць:
«Пачакай, абавязкова
Наведаем...»
I ты абяцаеш:
«Пачакай, прыйду...»
Быццам у мяне і сёньня
Невычэрпны запас
Часу.
1983
|
О, разьвяжы, паэзія, язык мой,
Каб я загаварыў на мове звыклай,
На якой плуг вітаецца зь зямлёю,
Жаўрук пераклікаецца з зарою,
Ручай бяседуе з прадвечным борам,
А людзі шчасьцем дзеляцца і горам.
I дай мне выказаць на гэтай мове
Ад ліхалецьця матчыны замовы,
Прапець аб тым, што перажыў і бачыў,
Што лёс наканаваў мне ці назначыў,
I нат аб тым, аб чым яшчэ ня знаю,
А толькі вешчым сэрцам прадчуваю.
1983
|
Бачыць хоць дым, што
Уздымаецца ў неба
над берагам родным.
#Гамер
Слухай, Харон-перавозчык,
З дарамі я не паскуплюся,
Толькі далёка за Сьцікс не вязі ты,
Прашу цябе ў скрусе.
Чуць хачу пеўняў сваіх валачобнікаў,
Ранкам пагодным,
Бачыць хоць дым, што ўздымаецца ў неба
Над берагам родным.
1983
|
Пісьмы, пісьмы!
Ня знаю, калі я пасьпею
На іх адказаць.
Відаць, гэтыя,
Што з устаноў,
Таварыстваў,
Музэяў,
Рэдакцый,
Ад калекцыянэраў аўтографаў
I анкетаманаў, –
Няхай пачакаюць.
Я мушу раней адказаць
На пісьмы з аколіц маіх,
Далёкіх ад станцый,
Ад скрынак паштовых,
Дзе іх без патрэбы жыцьцёвай
Ня пішуць.
1983
|
Адна кветка – для пчолкі,
Другая – для матылька,
Трэйцяя – на букет.
Адна ягадка – для мядзьведзькі,
Другая – для жураўліка,
Трэйцяя – на абед.
Адзін арэх – для белачкі,
Другі – для сойкі,
Трэйці – на зубок.
Адзін грыбок – для зайчыка,
Другі – для казулі,
А нам – трэйці грыбок.
1983
|
Колькі розных юбілеяў!
Ужо не хапае на іх
I дзён у календары.
I ўсё ж, я яшчэ прыбавіў бы
Дзень першага пацалунка
Евы,
Які запачаткаваў
Усе іншыя юбілеі.
1983
|
Разьбіла жбан.
Зьбірае чарапкі
I плача,
А калі
Разьбіла маё сэрца,
Пайшла, сьмеючыся,
Нат не аглянулася.
1983
|
Ёсьць жа людзі,
Якія нарадзіліся ў кашулі.
А мне і на дзяругу
Зарабіць,
Трэба было да сёмага поту
Старацца.
Ёсьць жа мудрацы, у якіх
Адказаў больш, як пытаньняў.
А ў мяне – наадварот:
Больш пытаньняў, як адказаў.
Ёсьць жа шчасьліўцы,
У якіх усё ладзіцца,
А я ў жыцьці ўсё перарабляю
I перарабляю.
I як жа мне быць
Сабой задаволеным!
1983
|
Прытаіўся
На абочыне пакутнік –
Мой дарожны
Неадступны друг – трыпутнік.
Яго топчуць людзі,
Коні, сухавеі,
Ён жа ўпарта
Лапушыцца, зелянее.
Колькі раз
Я піў расу зь яго далоняў,
Колькі раз
Гаіў мне раны ён, і сёньня
З траў гаючых,
Варажбітных самы блізкі,
Я яму заўсёды
Кланяюся нізка.
1983
|
|
|
|
