РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Раіса Баравікова
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Саламея
 
Лірычны цыкл
        ...I па форме, i па зместу яшчэ больш набліжаюцца да прыгодніцкага рамана ўспаміны ўраджэнкі Беларусі Саламеі Пільштыновай...
        Да ix цалкам стасуюцца словы, сказаныя з іншай нагоды, аб тым, што часам «сам дакумент можа стаць літаратурай дзякуючы дзівоснай верагоднасці, выключным фактам, выдатнай асобе аўтара., нязвычнаму яго лёсу...
Адам Мальдзіс,
«Беларусь у люстэрку мемуарнай
літаратуры XVIII стагоддзя». С. 33, 40.
        
ВЕРШ НА ЗНАЁМСТВА З ЯКУБАМ ГАЛЬПІРАМ
        
Паляванне... Трубіць зычны рог.
Сэрца б’ецца, бы ўзнялі арэлі...
Думаў, рысь між голля падсцярог,—
пташку лёгкакрылую падстрэліў.
Пасадзіў на гнедага каня,
конік мой, не дай у пыл упасці!
Яснага прасіла ў неба дня,
выпрасіла неўспадзеўкі — шчасце.
Конік — быстры, ясені — сцяной,
a даліна — ўсмешкаю Айчыны,
будуць потым слёзы над труной,
высахлае голле біручыны2...
*
Спеліць, спеліць сонца
ягаду-ажыну,
сонда — не ў аконца,
еду на чужыну.
Ягаду-ажыну ў набірку не браці,
еду на чужыну,— горка плача маці.
Толькі я не плачу, хоць журуся дужа,
еду на чужыну, еду з любым мужам.
Ля варот старчанка, камізэлька — ў дзірах,
кажа: «Сцеражыся лекара Гальпіра...
Бо не пахнуць мёдам сцежкі
на чужыне,
прыгажосць завяне i Гальпір
пакіне...»
Слухаю старчанку i смяюся шчыра,
я не наракаю за нядобры вырак...
Долю не ўшчуваю, не прашу адхлання,
еду пад аховай вернага кахання...
2 Расліна сямейства маслінавых.
        
        
ПЕСНЯ ПЕРШЫХ ДЗЁН НА ТУРЭЧЧЫНЕ
        
Звініць струною тонкай саз3,
бы за сцяною нехта плача...
Душа мая кладзецца ў сказ
любові даўняй i гарачай.
Шлю прывітанне ветракам,
узлескам пушчаў гаманлівых
i слухаю, як жабракам
ашык4 прарочыць лбе шчаслівы.
Каму ж пакінута напасць
туп, што ў дні нядолю ўвяжа,
руку чужына мне падасць
ці каменем на сэрца ляжа?!
Тут пры дарозе не шуміць
сасна галінаю пявучай,
i ўсё мацней душа баліць
ад думкі смутнай i гаручай.
Шлю прывітанне ветракам...
        
        
БЯССОННЕ
        
С а л а м е я
(усхвалявана)
Яку б, прачніся, сціснула дыханне!
3 Струнны шчыпковы інструмент.
4 Ашык — пясняр, народны спявак.
Зноў той жа сон...
i багна, i вада...
Нядобрае трывожыць прадчуванне,
дапраўды, ходзіць блізенька бяда.
Яку б, прачніся...
Г а л ь п i р
Я даўно не сплю...
Ты проста не прывыкла да духоты.
Спакойна спi... Я — побач, я — люблю,
i пра цябе ўсе думкі i турботы.
С а л а м е я
( разважліва )
Куды нас гнала?
Добра мне з табой,
здаецца, часам шчасця аж замнога...
Але адны... i трэба быць сляпой,
каб не даймала пухіром трывога.
Я разумею, хочацца раскошы...
Пакуль з табой —
усё ў жыцці знайду,
але, Якуб... Атрута там, дзе грошы,
свет на грашах гадуе злыбяду.
Г а л ь п i p
(злуецца)
..? Табе ніколі, жонка, не казалі,
знай свае месца, дурань,— з воза злазь!
Табой, відаць, яшчэ не пагарджалі?..
Нядобра, калі тварам пхнуць у гразь!
Пакутуеш?
Трывога i няўлежнасць?
Спі, жонка!..
Грошы — гэта незалежнасць
С а л а м е я
( горка)
Якуб!.. Якуб!..
        
        
ПЕСНЯ ШЧАСЛІВАГА ДНЯ
        
Жыцце, як лета без спякоты,
жыцце, як восень без дажджоў,
кал i няма ў душы пяшчоты,
калі згасае ў ей любоў.
Завеш нясмелаю дзяўчынкай,
бо пры табе — цішэй вады,
пакінь мяне, i я дажджынкай
ўпаду, каханы, у сляды...
Стань ля чужой сядзібы тынам,
сцяліся ля другой травой,
я не сшалего з успамінаў,
між вас праб’юся крапівой.
Не запужае адзінота,
не ўскружыць галаву фларын5,
твая любоў, твая пяшчота,
як вол i боскае дары...
        
        
ПЛАЧ НА СМ ЕРЦЬ ГАЛЬПІРА
        
То не хмара з неба месячык сагнала,
гэта ўчора жонка мужа пахавала.
Мужа пахавала, долі не зазнала,
хай бы ж наша ліха у зямельцы спала.
Да каго звярнуцца з просьбаю-паклонам,
мо суніме жаль мой лекар з Вавілона?..
Пры каханні лекі — бляск вачэй ды вернасць,
роспач i бядоту лечыць — міласэрнасць...
Ад агі пасыльны — хлопчык чарнавокі,
ты, Якуб, не чуеш — сном заснуў глыбокім.
Просіць хлопчык рады позіркам пакутным,
ты, Якуб, не бачыш — сон твой непрабудны.
Пры табе, Якубе, я была дасужай,
лекар з Вавілона раіць: стань за мужа...
Для агі з пасыльным адпішу вакцыны,
5 Грашовая адзінка, якая была распаўсюджан а такс ама i ў Турцыі.
вось i Саламея — доктар медыцыны.
        
        
САЛАМ ЕЯ ЗАПІСВАЕ Ў ДЗЁННІК
        
Адзінота... плач... работа...—
ўсё маркота!
Засляпіла вочы мука!
I дакука! —
Днюе ў сэрцы i начуе,
можа, досыць?!
О, як доўга боль галосіць!
Хто пачуе?..
        
        
ДВА ВЕРШЫ НА ЗНАЁМ СТВА З КНЯЗЕМ РАКАЧЫ
        
Як развеяць боль гарачы,
добра знае князь Ракачы.
Лоўкія расставіў сеці:
ўчора падарыў гарсэцік.
Сёння пераслаў каралі
з воляй княжай, каб чакалі...
Каб дварняк слядоў не нюхаў,
каб сышоў з падворка кухар,
каб была лашднай пані
з князем i ўначы, i ўранні.
Ёсць у князя верны лёкай,
ён ад пані недалёка,
бачыў: пані з суму гіне,
князь Ракачы сум суніме.
Тварык белы абцалуе,
пан i з князем забалюе...
Князь ёй добрых коней купіць,
а падману ён не любіць.
Князь Ракачы — князь удачы
О-о, мы гэта шчэ пабачым!..
*
Князь Ракачы — шал гарачы
хоча ласкі без астачы,
спакусіўся на нядолю,
пакладу бліжэй пістолю...
Гэй, мой кухар, добра слухай!
Будзе князю аплявуха!..
Кухар, позіркам не бліскай,
князь Ракачы недзе блізка...
Вось чадра, а вось спадніца,
выйдзі князю пакланіцца!
Каб салодка князь не марыў,
вядзі князя да чынары,
абдымай яго штосілы
i шапчы на вушка: «Мі-ілы!»,
a калі рукам дасць волю,
я пушчу у ход пістолю...
Грымне стрэл,— канец прыгодзе!
Хапай князя з крыкам: «Злодзей!..»
Што ён князь,— не дух сабачы,
хай даказвае Ракачы
грозным стражнікам i бею...
Князь папомніць Саламею!
        
        
РАЗМ ОВА З САБОЙ ПРЫ СУСТРЭЧЫ З ПАЛОННЫМІ
        
Было калісьці многа ў ix адвагі,
a запісала доля ў бедалагі...
З цікавасцю ў мой бок глядзіць палонны,
a збоку — тоўсты, ён, відаць, галоўны.
Што ён сказаў таму, што воч не зводзіць
з мяне, чаму рукамі той разводзіць?..
Пабег да гандляра з ажыўшым тварам,
зайду i я, нібыта за таварам.
Вось ен... купляе мыла i паперу,
чаш ж стаю разгубленая ў дзверах?
I болю, i абраз душа зазнала,—
такога б, можа, я i пакахала...
Прыгожы твар, хоць i зарослы шчэццю,
мо гэта лагер ix ля рова за мячэццю?
Няма ў мяне адданае сяброўкі,
пра лагер распытаць патрэбна ў накаёўкі...
*
Ах, гэта ноч... Як дыхае спякотай!
Праклала поўня сцежку да прысад.
Даруй, мой боль, нязвыклая пящчота
ўпусціла промнік радасці ў пагляд.
Раяцца словы, ім у сэрцы цесна,
а над мячэццю зорка, што ліхтар,
гуды плыве мяцежнай мроі песня,
яна душы ўстрывожанае дар...
О, я з жаданнем палкім не сваволю,
бо згуба там, дзе палыхне агонь,
хачу вярнуць зняволенаму волю
i чую: сэрца трапіла ў палон.
        
        
НОЧ. СУСТРЭЧА З ПІЛЬШТЫНАМ
        
П а к а ё ў к а
(радасна)
Сюды... Сюды!.. Здаецца, бачу лаз!
С а л а м е я
( раздражнёна)
Ды пачакай!.. Тут дрот! Не адшчапіцца!
А што, калі пачуе варта нас,
не ў лесе мы, крычыш чаго, дурніца?!
П а к а ё ў к а
( вінавата)
Зраднела я... Усё-ткі, пані, лаз!
Вой-вой! Хто тут?! Дальбог, дыханне чую...
С а л а м е я
(злоена)
Чаго ж стаіш, як лялька, напаказ?
Хто ж крадзецца слупом у ноч глухую?
Прысядзь!
Г о л а с з ц е м р ы
Хапай!.. Лаві!.. Ха-ха-а!..
Каб мне не ўстаць, ля лагера — жанчыны!
С а л а м е я
(з хітрынкай, лагодна)
А ты, як бачу, рады пабрахаць,
лепш запытай, з якой мы тут прычыны?
Вясёлы голас, слухай, памажы,
напэўна б, варта так не гаварыла!..
З палонных ты, дык бедным падкажы,
хто з вас купляў сягоння ў краме мыла?
Г о л а с з ц е м р ы
(з непрыхаванай ціхавасцю)
А вам нашто?..
С а л а м е я
(ціха, ласкава)
Ці ж лезці нам за тын?
Скажы, ласкавы...
Г о л а с з ц е м р ы
( памарудзіўшы)
.,? Добра!.. Гэй, Пільштын!..
С а л а м е я
(разгублена)
Ён тут! Ён зараз прыйдзе... Як раптоўна
Адкрыць душу адразу — рызыкоўна!
Вось ён ідзе...
П і л ь ш т ы н
(як быццам i не здзіўлены)
Пытаўся хто мяне?
С а л а м е я
(паспешліва, трошкі збянтэжана)
Усе пасля... А зараз лепш без крыку!
Я за цябе дам заўтра бею выкуп...
П і л ь ш т ы н
Хто ты?
С а л а м е я
Пасля... Ад сэрца, не з раскошы
лаві кашэль, не ў клопат будуць грошы!
(Кідае Пільштыну кашэль з грашыма.)
П а к а ё ў к а
(ад нечаканасці)
Ах, пані!..
        
        
СУМ НЕННІ САЛАМ ЕІ ПАСЛЯ ТАГО, ЯК ПІЛЬШТЫН СТАЎ ЯЕ М УЖАМ
        
Аццвіў даўно ў садах міндаль.
Пабляклі ўзвышшы
i нізіны,
але чужой прыроды жаль
мне не ў маркоту,
мой адзіны.
Жартуй з другой
i гавары,
што ў валасах яе камеі,
як жар паўдневае зары,
а вер заўсёды
Саламеі...
Я — тая,
што жыве з агню,
чужая выхадцы манернай,
i калі позіркам зманю,
дык застануся
сэрцам вернай.
Шапчы:
«Мая!» не мне ў адказ,
ды спамяні ў гарачай стоме
ноч,
што злучыла палам нас
у гэтым выстуджаным доме.
Цябе папрок мой не кальне,
заўжды сустрэну,
як на крылах,
каб сэрца білася вальней,
я вочы радасцю прыкрыла...
Стаў весялейшым краявід,
ў пясках міраж размыты скача,
i я ўсміхаюся наўзрыд,
а ты гаворыш —
мучу плачам.
*
Радасць мая, на далоні пахукай...
Доля карае i помсціць за грэх,
а я без віны пакарана разлукай
з чародкай бяроз ля зажураных стрэх.
Да лугу не выведуць сцежкі чужыны,
багатая я, ды багаццем не тым...
У лета май не ўварвуцца рабіны
з жа рынка мі гронак у голлі густым.
Пранізлівы позірк маркотнай сялянкі,
ды бачыш за ім не чужую душу,
гасцінцы,
балотцы,
лясныя дзялянкі
даўнютка па мне адспявалі імшу.
Няпраўда!
Я — вольная... Чуеш, каханы,
абжытая хата яшчэ не жытло!
Да дрэў не вярнуцца лісткам адарваным,
мы ж — людзі...
Нам трэба радзімы святло.
        
        
ПАСЛЯ ВЯРТАННЯ НА РАДЗІМУ. У НЯСВІЖЫ
        
Я падрасла ці неба паднялося?
Дзе сажалкі, там блізка хутары...
Адвечны гімн зямлі пяе калоссе,
i пахнуць кменам хмурыя двары.
Ўсе роднае!..
А сэрца не ў гуморы,—
да скону дабрачыннасці служы,
a ўсе адно жыве паўсюдна ў горы
той, хто ярма яго не заслужыў.
Сляпы ідзе з павадыром-дзяўчынкай,
пад спеў яго ўздыхае грамада,
ды ці пракорміць сем ратоў катрынка,
ды ці ад ix адступіцца бяда?..
Ўзвяло багацце моцныя парканы,—
там сытая не ўскаланецца ціш!
Айчына! —
бераг, лотаццю затканы,
ты вольнасць залатую толькі сніш.
        
        
ВЕРШ ДА ПІЛЬШТЫНА
        
Сказала б я, напэўна, пазаўчора,
што ты жыцця пачатак i працяг...
Цяпер маўчу, бы перад бурай мора...
Як мала ў шчасця пабыла ў гасцях!
Што трэба ад цябе — ужо не знаю,
а ты зірнеш, i я затрапячу,
i ў палкасці уласнае згараю,
i за пакуты гонарам плачу.
Прынізіць можаш...
Я цярплю абразы
i ведаю: нічым не дагаджу,
i сіл няма адсекчы ўсё адразу,
ты — неба без святла
i без дажджу.
Навошта ж мне імкнуцца ў твае высі?
Зямная я — са смеху i ca слез.
Я — жонка — лёс упрошваю: скарыся!
I мне ў адказ: «Паўстань!» —
крычыць мой лёс.
Паўстань!
Адрынь той шлях, дзе паабапал
адна насмешка, што ні крок — то ўкол!
Ці ж то жыццё, дзе сэрца смокча д’ябал,
a ў вочы зазірае, як анбл...
Купі атруты — раіш штохвілінна,
ці знікні, як мага далей хаця б...
Каханне, ты — прывабная быліна,
дзе з двух герояў нехта вечны раб.
        
        
САЛАМ ЕЯ ВЫРАШАЕ ПАДАРОЖНІЧАЦЬ
        
Ой ды за акенцам ні бур’ян, ні ружа,
за маім акенцам узнялася сцюжа...
Сцюжа узнялася, сцелецца вятрыскам,
то сіпіць здалёку, то смяецца зблізку.
Хто яе суніме, хто яе ўгамоніць
i чые ля ганка вараныя коні?
Коні вараныя, песні балагола,
сяду i паеду па раўніне голай.
Па раўніне голай, дзе гуляе сцюжа,
улагоджваць ветры, забываці мужа...
        
        
САЛАМ ЕЯ, М ІЖ ІНШЫМ , ЗАПІСВАЕ Ў ДЗЁННІК
        
Бывае час, калі замрэ дыханне
ад змовы думак строгіх з пачуццём,
якое выліваецца ў блуканне
жаданняў...
I не можа ўжо жыццё
спыніць той гон пякучай, прагнай змовы.
Шапчу імя тваё, мой юны бог!
Прыйдзі...
Спакуса апранецца ў словы,
i я скажу табе — ты перамог!
Цяпер я ўся толькі ў тваёй уладзе...
Ці ж можна мудра, стала разважаць
i ўсёй істотай гінуць у паглядзе
вачэй тваіх?..
Як цяжка мне маўчаць,
бо ты прыходзіш не адзін, з сябрамі!
Таюся я, раскладваю пасьянс
i ўся гарy...
Анёл кахання з намі,
ён цвеліць, ён штурхае ў бездань нас.
        
        
ЯШЧЭ АДЗІН ЗАПІС У ДЗЁННІКУ
        
Жыцце жанчыны — зараснік шыпшыны.
О бойся, недарэчы, заблукаць,
калі пасля вясёлае сябрыны
спатрэбіцца ласкавая рука...
Ўзаемнасці ні ў чым не абяцалі,
ды на парозе нашага расстання
тры тыдні зоркі ценямі пісалі
на курганах трывожны знак кахання.
Цяпер — бывай! — няпрошанай часінай,
ахвяра неўтаймоўнага гарэння,
ты, можа, станет лепшым успамінам
у радасцях другога захаплення.
        
        
ВЯРТАННЕ Ў НЯСВІЖ
        
Як дарагой тканіны мяккі пруг,
край неба над палеткамі імгліцца,
ўжо толькі ў снах здзіўляе Пецярбург,
паўночная шыкоўная сталіца.
Там да мяне прыязна «мой дружок»
звярталася пры ўсіх царыца Ганна...
Каплічка пахілёная... Стажок...
Ды балагол вядзе свой спеў старанна.
Ды лес асенні высіцца, як храм,
ствол да ствала суседняга хінецца...
Парадуйся спаўна чужым дарам,
a ўкленчы там, дзе сэрца скаланецца
ад дотыку ўтрапёнага да тых
прыціхлых дрэў, што лета адспявалі,
выпальвалі i высякалі ix,
яны ж лясамі новымі ўставалі.
Лясы, як людзі... Людзі, як лясы
пад зоркавай таемнаю страхою,
дужэюць, калі звязаны адною
i верай, i любоўю на часы...
        
        
РАЗРЫЎ З ПІЛЬШТЫНАМ
        
С а л а м е я
(горка, з дакорам)
...Агрутай разлічыўся ты ca мной
за ўсе турботы i за ўсё цяпло!
Не думаў, што стаяць мог над труной.
П i л ь ш т ы н
(з’едліва)
Трагедыі б вялікай не было!
Калі не для сябе жывеш — для свету,
дык хай суцешыць зараз цябе свет!..
С а л а м е я
(амаль з адчаем)
Шльштын, я ўсё абдумала як след
i волю для сябе ўзяла за мэту.
Круг не замкнены, я шукаю выйсця...
П i л ь ш т ы н
Угу, купіўшы злагаду маю...
С а л а м е я
Купіўшы?.. Для сваей хіба карысці?
Сябе ў люстэрку ўжо не пазнаю!
Абрабаваў, перад людзьмі зняважыў,
ды я дарую... Хочаш, з’еш мяне,
ты толькі знай, дзе шчасця не даважыў,
там дабрынёю лёс не абміне!
П і л ь ш т ы н
(з насмешкай)
Што ж, спадзявайся!..
Лесу вер!..
Чакай!..
Ці ж мне тапіцца? Буду толькі рады!
Але мяне пры гэтым не чапай.
С а л а м е я
(нібыта нечага шкадуе)
Пра што мы? Ад нянавісці, ад здрады
зноў у нянавісць...
П i л ь ш т ы н
(з выклікам)
A куды яшчэ?
С а л а м е я
( задумліва )
З’явіўшыся, нянавісць не ўцячэ...
П i л ь ш т ы н
(злосна)
Дык, можа, кінеш зноў кашэль, дурніца,
каб ад цябе ж мне зараз адкупіцца?!
С а л а м е я
Вар’ят!.. Які вар’ят!..
* * *
Не адхварэла, лепей адспявала,
бо ўжо не носіць сэрца тых пакут,
я шклінкаю халоднай адтавала,
адагравала воляй кожны кут...
Прарочыца,
распусніца,
вясталка —
усё ў адно, каб раптам зразумець:
душа, тугой працятая,
як джалкам,
не можа анічога адагрэць.
Туга ў вачах...
Я ж верай, не малебнам
вяртала ўсім гаротным ясны зрок
i вось сама ад слёз пякучых слепну,
ад шчасця да няшчасця —
толькі крок!
Сляза —
радня i роспачы, i кратам.
Куды ступіць? Адчай, як вастрыё...
I ўпала я, шукаючы свае,
а Ён падняў,—
Ён, з сэрцам амарата6.
        
        
ЛІСТ ДА АМАРАТА
        
Чым найцяжэй да рога пад гарy,
тым радасней бывае на вяршыні,
з якою асалодай гавару,—
ты — як цяпельца пасля доўгай стыні.
Я думаць пачынала, што турма —
ўсе дні мае, адкуль ужо не выйсці...
Святых i грэшных ганіла дарма,
твая душа мне падказала выйсце.
Не прыгнятае страт былых цяжар,
бо тыя страты, як сатлелы клунак,
цяпер мае жыцце — раздзьмуты жар,
6 Каханак.
твой кожны доты к — першы пацалунак.
Зноў стан мой паслухмяны, як струна,
што кожным гукам радуе музыку,
i дзень, i ноч з табою — не ў пазыку,
усе, што не падман, не мае дна...
        
        
РАСЧАРАВАННЕ
        
Няхай ад ласкі ўчора млела,
ды не спасціг ніхто душы!
Пакуты выкрасліць хацела,
ты — даўні боль разварушыў.
Што не збылося — адасніцца,
за даллю не сцяна, а даль...
Пачуццям легка паўтарыцца:
ізноў каханне — зноў i жаль.
Хацела б горыч я аспрэчыць,
ды ці не раз ca мной было,—
кляліся, цалавалі плечы,
a позіркі былі як шкло...
Танюткай шторкі трапятанне,
за шыбай — снежаньскі лядок...
Парыў астуджвае прызнанне —
«Твая!» — ты сэрца на замок!
        
        
РОЗНЫЯ ДУМ КІ Ў РОЗНЫ ЧАС
        
*
Надрыў, адчай — усё глыбей...
Заместа літасці — папрокі...
Старэю. Пачаліся ўцёкі,
куды найдалей... ад сябе.
*
Ты сваю радасць не ўпасеш,
але ў адчаі ці на ўздыме
заўсёды лепшае нясеш
нябозе,
дзецям
i радзіме.
*
Ёсць месца ўдачы i бядзе,
а шлях зямны, ён не бясконцы,
i покуль жывы ўсе ідзем
з начы насустрач свайму сонцу.
*
Ізноў Турэччына... Мяжа...
Камечу ў одуме пальчатку.
Дзе пачала хварэць душа,
пачну адтуль усё спачатку...
        
        
САЛАМ ЕЯ ЗАПІСВАЕ Ў ДЗЁННІК
        
Быццё — прастора тлуму,—
не графа,
дзе ні адзнакі добрай, ні памаркі,
гарэм твой — неба ночы, Мустафа,
дзе заміж зорак — цьмяныя агаркі...
Ды ёсць адна, бы вечар без цямна,
яна — твае шалёнае гарэнне,
i боль, i асалода, i натхненне,
жыццё тваё i смерць твая яна.
Я — лекарка, сляпым нясу святло,
была пры ім i богам, i ахвярай,
твой пацалунак для яе, як кара,
абдымак твой, як ластаўцы сіло.
Пад сонцам грэшным можна жыць з ілжы,
пад сонцам ясным — толькі з думак
чыстых,
i я сказала: «Родная, бяжы —
няможна ў свет,— да хваляў
серабрыстых...»
А чым яшчэ магла я памагчы?
Хоць знаю, ятаган няўмольна гостры,
з вачэй яе зняла радно начы,
цяпер, султан, чакаю тваёй пометы...
        
        
СОН САЛАМ ЕІ
        
С а л а м е я
Як дзіўна, я — ў былым забытым доме.
Вунь столік мой, вунь крэсла...
ў сэрцы — мір.
(Замірае.)
Падман?! Ды не!.. Стаіць нехта ў праёме
дзвярэй... I ўжо ідзе...
(Вельмі спалохана.)
Сюды ідзе Гальпір!
Паўза.
Схавацца? Збегчы? Па мяне, няйначай,
ідзе... Не падыходзь, Якуб, ты — страх!
Г а л ь п і р
Няпраўда, я даўно цябе не бачыў
i вось прыйшоў пад наш старэнькі дах.
Я знаў — ты тут, я не з благім намерам,
не бойся... Лепш прысядзем да стала...
Зноў пахнуць валасы твае аерам,
ракою... Ты такая ж, як была.
С а л а м е я
( здзіўляецца )
Была?.. Я — ёсць...
Г а л ь п i р
(з сумам)
Ты — ёсць i доўга будзеш...
У гэтым доме госць часовы — я!
Прачнешся i начное ўсё забудзеш,
спакойнай стане зноў душа твая.
С а л а м е я
Спакойнай?.. Ты гаворыш з дзён былых,
ім аніколі ўжо не паўтарыцца,
ці знаеш ты, як можна на крутых
шляхах на камянях душой разбіцца?
Г а л ь п i р
( пранікліва )
Я знаю ўсё... Таму я сёння тут...
Сам чалавек — віна сваіх пакут,
табе патрэбна сэрцам адагрэцца.
Спынілася б... Адкрыла б лазарэт...
С а л а м е я
Якуб, я лазарэтам бачу свет,—
хто хворы на сумленне, хто на сэрца...
Г а л ь п i p
Няпраўда, ты не думает пра час...
Свет — міг жыцця, i гэты міг салодкі,
я колісь многа горычы адпас,
яе не помню, знаю — век кароткі...
Задумайся.
С а л а м е я
Хвалюешся дарма.
Жыву былым, цяперашнім i дальнім,
i анідзе няяснасці няма,
мо толькі над каханнем ёсць пытальнік.
Г а л ь п i р
Каханне... На яго яшчэ ляціш
i кожны раз ратуешся ва ўсхліпе!
Якой жа думкай зараз ты гарыш?
С а л а м е я
Я думаю паехаць у Егіпет,
пасля... дамоў, дзе паляваў на звера
калісьці ты, a выгледзеў мяне,
ты помніш, ля ракі на валуне...
Г а л ь п і р
I пахлі валасы твае аерам...
        
        
АПОШНІ ЗАПІС У ДЗЁННІКУ
        
Душу сваю ня выкупаўшы ў зьле,
жыцьцё маё чытайце, як паданьне,
дзе ўсё ў адным зьвязалася вузьле —
любоў...
               Айчына...
                               Горыч i каханьне.

Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.