 |
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Паэма пра Явар і Каліну
|
Трубяць трубы ў Гародні,
Прагнуць мячы крыві...
Зьбірае войска магутнае
Князь Гародні – Давід:
– Абрыдлі зямлі нашай крыкі,
Крыжакаў расціснем у блін!
Хадзем, зямля Беларуская,
Хадзем вайною вялікай!
Хадзем,
Народ
беларускі,
На Мар’енбург і Берлін!!!
Досыць ім нашага раю!
Не дазволім нас болей крануць!!!
Конь басуе, іграе,
Зямлю капытамі крае,
Зоры вачыма лічыць,
Вушамі – чуе вайну.
Збіраюцца тысячы вояў.
І Яну трэба ісці...
Латы светлыя, добрая зброя –
Што яшчэ патрэбна ў жыцці?!
А нічога! Хіба што праклёны,
Ды яшчэ каб даўжэй пражыць.
Бязлітаснай чорнай варонай
На ганку маці стаіць:
– Ян!
Запомні!
Немцы
І прусы...
(А як прыйдуць, то зноў заб’юць)...
У няроўным баі яны мову душылі,
У няроўным баі твайго бацьку забілі
І зямлю спалілі тваю.
І прусы –
Няхай пад прымусам
(Кляты, рабскі народ!)
Зрабілі табе,
беларусу,
Найгоршую з горшых шкод.
Яны спалілі Айчыну.
І ты з імі тое ж зрабі.
Дзіця...
Старога...
Жанчыну...
Дань не бяры...
Забі!!!
О вялікая, лютая сеча!
(Што каму да жаночых слёз?)
Над поплавам мокрым пад вечар
Пыл стаяў да нябёс.
Мужчыны забітыя...
Прусак
і нямкінь
у распетлях вялі...
Край загінуў.
І зáмкі іхнія,
І палацы дымам пайшлі.
Замкі – хай...
А нашто ж адрыны?..
Трубы вояў плачуць наўзрыд.
Паміж яварам і калінай
Сядзіць Вялікі Давід.
Вакол – вялізная світа
І ні лапічка свежай травы.
І латы яго пабітыя,
І на твары – дым баявы:
– Яне! Прасі чаго можаш!
Ты ў ворага славу адняў,
Ты прабіўся праз строй варожы,
Ты – магістра зваліў з каня.
Ты –
Зламіў таму быдлу шыю,
То прасі хоць свет у мяне.
– Княжа... Мне паланянку...
Марыю...
Яна... пакахала мяне.
– Хочаш – золата колькі важыш?
Ці бурштынаў,
каб аж скамянець?
– Княжа... Мне паланянку...
Марыю...
Яна... пакахала мяне.
– Хлопча!!! Аб’еўся блёкату!?!
Немец з прусам кроў нашу п’е...
Яна пруска! Балтка! Рабыня!
– Княжа, я кахаю яе.
– Д-добра, бяры яе ў жонкі, –
Ўсё ж паправа для нашых ніў.
І адсек ён галіну явару,
І каліны цвет абламіў.
– Бяры, калі так кахаеш...
Чагосьці я добры цяпер?
Толькі ведай: такое – навекі.
Кінеш – то лепей бы ўмер.
Кахай да апошняга ўздыху,
Кахай да ліхога канца.
Толькі вось што...
Хочаш не хочаш
А матцы дашлі ганца.
Бо яшчэ прыпасе табе вілы,
Бо яшчэ глядзіш – і канец!..
На апошніх канёвых жылах
У двор уварваўся ганец.
– Пруска?!? Яны пад прымусам
(Кляты, рабскі народ!)
Зрабілі нам, беларусам,
Найгоршыя з горшых шкод.
І няхай яны знікнуць знічкаю...
І няхай...
І тады яна
Атруту, чорны дурнічнік
Распусціла ў чашы віна.
Ян вёз,
Асцярожна трымаючы
Пад грудзі магутнай рукой.
Конь ступаў, нібы нёс паміраючым
Чашу з крынічнай вадой.
Прыскакалі.
Вояў калона
Па шляху паўзе, як ніць...
На гульбішчы чорнай варонай
Няўмольная маці стаіць.
А яны – як светлая мара,
А яны – як вясны яснацвет.
На кальчузе – галінка явару,
На шнуроўцы – калінавы цвет.
– Маці, я дужа кахаю.
Гэта вечная радасць мая.
Палюбі, як неба кахаеш,
Палюбі, як кахаю я.
У нянавісці неба згарае,
Пасвіць воўк чараду авец.
Конь басуе... іграе...
Зямлю капытамі крае,
Зоры вачыма лічыць,
Чуе вушамі –
канец.
– Піце на хмель і на руту,
Піце, дзеці мае.
(Падае Марыі атруту,
Яну – віно падае.)
– Тут твой дом, бузіна ля парога,
Тут прабабкі часалі руно...
Проста каню пад ногі
Сын вылівае віно.
– Марыя! Віно, і світанне,
І апошні смяротны ўздых,
І шчасце адно, і каханне.
Пі палову майго кахання.
Астатняе я...
Каханне.
І сонца адно нам, Каханне,
І Зямля адна на дваіх.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
І... зямля... адна на дваіх.
Не паспелі схапіцца другі,
Маці вей не паспела ўзняць:
Ледзь паспелі схапіць яго слугі,
Калі ён
валіўся з каня.
Скамянела маці:
– Што ж, людзі.
Гэта лёс.
Падрыхтуйце ім дом
Ля царквы.
Дзеля Яна –
пад правым.
Дзеля дзеўкі –
пад левым крылом.
Вінен сам.
Забыўся, ануча,
Пад чыёй рукою ляглі
Бацька,
друзі,
браты,
таварышы
На праклятай,
На спаленай гэтай зямлі.
І хай вам не будзе агульным
Ані жыта, ні сінь ільноў,
І ложак не будзе агульным,
І зямля вам не будзе адной.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
На магіле Марыі каліна
Ў кроплях вясёлкавых слёз,
А на магіле сына
Явар магутны ўзрос.
Дні ішлі... А дрэвы віліся
Паміж тысячаў дрэў жывых,
І галінамі моцна спляліся
Над страхой заімшэлай царквы.
Данеслі.
І маці з’явілася,
І вочы ёй плач спапяліў:
– Пэўна, дзесь мае дзеці
Ў вялікім каханні жылі.
Жылі, жылі, весяліліся,
Шумелі вясной маладой...
Цераз царкву сашчапіліся
Божа!!!
Божа ты мой!!!
Што казаць аб магіле трэцяй?!
Мала тых магіл на зямлі?!
Але разам – праз храмы,
Войны,
Дзяржавы,
Наветы,
Праз нянавісць –
галіны яны сплялі.
І канец паэмы журботнай,
Так журботнай, што плача сусвет,
Пра магутны і горды явар.
Пра каліны ласкавы цвет.
|
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
|
2009–2020. Беларусь, Менск.
|
|
|
