|
|
31
У міліцыі нас, мусіць, не вельмі чакаюць. Пакуль мы па адным пралязаем праз вузкія дзверы, за сталом у пакоі дагульваецца партыя ў шахматы. Гуляюць малодшы лейтэнант у срэбных пагонах, які сядзіць за сталом, і міліцыянер, што стаіць збоку. Пры нас ужо яны па чарзе робяць некалькі паспешных хадоў. Але да мата, відаць, далёка, і міліцыянер ашчадна прыбірае дошку. Малодшы лейтэнант, хмурачы светлыя броўкі, акідвае нас позіркам, у якім начальніцкая прыдзірлівасць змагаецца са звычайнай хлапечай цікаўнасцю.
– Да сценкі! Да сценкі! Не таўпіцеся ля дзвярэй.
– Не ўцячэм! – кажа наш хлопец у чорным.
Трымаючы пэўную дыстанцыю ва ўзаемаадносінах, афіцэр суха кідае:
– Ахвотна веру.
Ён зусім яшчэ малады, мусіць, нядаўні выпускнік міліцэйскага вучылішча, і строгасці на ягоным твары праз меру. Старшына, што прывёў нас, становіцца ля дзвярэй. Мы ўсе выстройваемся ў рад, за тры крокі ад адзінага тут стала, і малодшы лейтэнант апускаецца на стул.
– Ну, у чым справа? Хто растлумачыць?
Гарбацюк памыкаецца да стала.
– Яны зняважылі мяне. Апроч таго, планкі...
– Вас мы ўжо чулі, – даволі рашуча перабівае яго афіцэр і ківае на мяне. – Скажыце вы!
– Што казаць? Планак у яго не было. Я іх не бачыў. Малодшы лейтэнант кідае беглыя позіркі на іншых і спыняецца вачыма на Ігару.
– А вы што скажаце?
– Я далучаюся да таварыша. На жаль, не ведаю прозвішча.
– Так. Значыць, не прызнаяцеся. Тады будзем пісаць. Ён разгортвае на стале канцылярскую кнігу. З кішэні кіцеля дастае аўтаручку.
– Та-ак! Пішам. Па парадку. Вас першым. Прозвішча, імя, імя па бацьку.
– Васілевіч Леанід Іванавіч.
– Год нараджэння?
– Іысяча дзевяцьсот дваццаць чацверты.
Ручка яго, аднак, не хоча пісаць, драпае паперу, і малодшы лейтэнант страсае яе ўбок. На чырвоным, заляпаным чарнілам абрусе з’яўляецца новая пляма.
– От, чорт! Далей?
– Кавалевіч Ігар Пятровіч. Тысяча дзевяцьсот трыццаць чацвёрты.
– Так. Далей.
– Цяслюк Віктар Сямёнавіч. Трыццаць восьмага.
Ручка ў афіцэра зноў драпае, і ён, павярнуўшыся, рэзка страсае яе ў гэты раз на падлогу.
– Цяслюк. Далей.
– Фогель Эрна Дзмітрыеўна. Тысяча дзевяцьсот сорак другога.
Малодшы лейтэнант узнімае твар.
– А вы што – сведка?
– Яна ні пры чым, – аб’яўляе Гарбацюк і з зацятым выразам закладвае рукі за спіну.
– Не. Я пры чым. Пішыце і мяне.
Гаспадар пакоя з недаверам пытаецца ў Гарбацюка:
– Яна, значыць, не абражала вас?
– Не. Яна не.
Малодшы лейтэнант вагаецца, і Эрна з раптоўнай рашучасцю ў вачах падскоквае да стала.
– Пішыце, пішыце! Я яшчэ абражу.
Малодшы лейтэнант амаль збянтэжана знізу ўгору глядзіць на яе. У чорных вачах дзяўчыны бунт і рашучасць. Афіцэр, не адрываючы ад яе позірку, вяла страсае ручку.
– Фогель?..
– Фогель Эрна Дзмітрыеўна. Тысяча дзевяцьсот сорак другога года нараджэння. Запісалі? А цяпер я скажу.
Вёртка крутнуўшыся ад стала на сваіх востранькіх шпільках, яна апынаецца тварам у твар да Гарбацюка.
– Вы, нягоднік! Чуеце! Нягоднік і правакатар!
Ігар падаецца да дзяўчыны, хапае яе за руку.
– Эрна!
– Эрна, ды кінь ты! – з другога боку да яе падыходзіць Цяслюк.
Ігар ставіць яе з сабой побач. Жывы, рэзка акрэслены твар дзяўчыны гарыць ад абурэння.
– А я не баюся! Ваша шчасце, што іх у вас не было. Я б іх сама сарвала. Вы іх няварты. Вы правакатар!
– Вы чуеце? Вы чуеце, таварыш малодшы лейтэнант! Я прашу запісаць.
Малодшы лейтэнант ускоквае за сталом і, як утрапёны, глядзіць на дзяўчыну.
– Замаўчыце!
Эрна змаўкае, але ўся аж калоціцца ад узбуджэння.
Гарбацюк тыкае ў нас пальцам і крычыць афіцэру:
– Вы бачылі? Яны ўсе п’яныя. Прашу запісаць.
– Ану, вядзіце сябе прыстойна. Тут не рэстаран, – строга кажа малодшы лейтэнант.
Эрна марудна супакойваецца. Абхапіўшы за плечы, яе туліць да сябе Ігар. Я з усяе сілы стараюся стрымацца, каб выглядаць спакойным, хоць адчуваю – маёй вытрымкі хопіць ненадоўга.
Хмурачы рэдзенькія броўкі, стаіць малодшы лейтэнант, стаяць міліцыянеры ў парозе. Зацяўшы ў сабе прыкрасць і гнеў, моўчкі стаім мы. Адзін толькі Гарбацюк прыкметна ажыўляецца і ўсё памыкаецца да стала.
– Ось, бачыце! Ось, бачыце. Прамыя выпады! Так, так! Урадавыя ўзнагароды ёсць акт Савецкага ўрада. А яна што сказала? Я папрашу ўсё запісаць. Я не дарую. Я гэтыя ўзнагароды заслужыў у баях!
– Безумоўна! – парушае напружанае маўчанне афіцэр. – Ніхто не даў права зневажаць тое, што заслужана на франтах Вялікай Айчыннай вайны.
З акамянеласцю, якая зусім не пасуе да яго маладога твару, ён сядае. Яшчэ раз кінуўшы позірк на Эрну, моцна страсае ручку.
– Ну, не ўсё, што блішчыць на грудзях, у баях заслужана, – кажа ў цішыні Цяслюк.
Гэты хлопец увесь час трымаецца неяк надзіва роўна і спакойна. На яго поўных сімпатычных вуснах, здаецца, пастаянна блукае дабрадушная ўсмешка. Нібы ўсё, што тут адбываецца, яго ніколечкі не датычыць.
Малодшы лейтэнант замірае з занесенай над паперай ручкай.
– Вы не мудрыце мне тут...
– А я не мудру, – ва ўвесь свой круглявы твар усміхаецца хлопец. – У мяне дзядзька – бацькаў брат – падпалкоўнік у адстаўцы. Усю вайну прасядзеў у Архангельску ў ваенным вучылішчы. Фронту і не нюхаў. А звольніўся – тры ордэны...
Малодшы лейтэнант недаверліва хмыкае.
– Раскажыце гэта каму-небудзь іншаму.
– Дарма не верыце, – кажу я. – Бывае і так.
– Бувае, – падтрымлівае мяне старшына.
Ён прысланяецца да сцяны і дастае з кішэні партсігар.
– Факт! – кажа Цяслюк. – За выслугу год і бездакорную службу.
Малодшы лейтэнант павяртаецца да старшыны.
– Прахарэнка, у цябе «Шыпка»? Дай-ка адну...
Ён раструшчвае канец цыгарэты і, нібы разважаючы аб нечым, усё аглядае нас. Мы ўсе ўставіліся ў яго. Цяпер ён – наш бог, уладар нашага лёсу. I мы адчуваем у ягонай нядаўняй настроенасці супраць нас шчарбінку.
Старшына Прахарэнка тым часам раскурвае цыгарэту і ссоўвае на вуха фуражку. Ягоны грубы, немалады твар кранае дабрадушная ўхмылка.
– У тыле іх більш давалы, чым на фронце, – з разважлівай дабрадушнасцю кажа ён.
Гарбацюк крута павяртаецца да старшыны.
– Гэта не сіаша справа...
– Чаму ж не наша? Наша.
– Калі не наша, то чыя ж? – кажу я з выклікам. – Гэта што, справядліва па-вашаму, калі ў тылавіка больш ордэнаў, чым у камандзіра палка?
Гарбацюк, гляджу, выклік прымае. Вочы яго загараюцца нядобрым агнём.
За сталом ускоквае малодшы лейтэнант.
– Спыніць гэтыя размовы! Спыніць зараз жа!
Ён зачырванеўся і хвалюецца. Я таксама хвалююся. I ўсё ж шкада, што нам не даюць тут схліснуцца як мае быць. Я б яго вывеў на чыстую ваду...
– Таварыш малодшы лейтэнант! Я прашу гэта запісаць у пратакол! – тыцкае пальцам у паперы Гарбацюк. Чырвоны, спатнелы твар яго пыша абурэннем.
– Запішам! А як жа? Гэта так не пройдзе! – з пагрозай кажа малодшы лейтэнант і пачынае таропка выкладаць на паперы нашу сутычку. У канцы кожнага радка ён страсае ручку.
Гарбацюк з помслівай важнасцю падцінае вусны. Падобна, што ён перамог.
– Сволач ты, Гарбацюк! – кажу я з ледзьве стрыманай лютасцю.
– Гад! – падтрымлівае мяне Ігар. У ягоных вачах таксама нянавісць да гэтага чалавека.
Гарбацюк хоча нешта адказаць, але ззаду праз шырока расчыненыя дзверы ў пакой уваходзяць двое. Абодва афіцэры міліцыі.
– Э-э! Што за грубасці? Што за грубасці? Маладыя людзі!
Лейтэнант за сталом ускоквае і аддае чэсць.
– Таварыш капітан!..
– Так. Што здарылася? – міралюбіва пытаецца капітан і знімае фуражку. Пасля, прыгладжваючы не надта пышныя валасы, глядзіць на мяне. – Па якому праву вы аблаялі гэтага грамадзяніна?
– Па праву франтавіка! – кажу я занадта цвёрда і, можа, занадта ўзрушана.
Але дабрадушна настроены капітан на мой адказ ніяк не рэагуе. Ён пераводзіць позірк на Ігара.
– А вы, малады чалавек, па якому праву? Мусіць, вы-то не франтавік?
Шэрыя вочы Ігара робяцца жорсткія, тугія скулы на шчоках выпінаюцца яшчэ болей.
– Па праву сына франтавіка. Дарэчы, забітага. Капітан счапляе на жываце пальцы і павяртаецца да Гарбацюка.
– Ну, але ж і вы, мабыць, франтавік? Гарбацюк падцягваецца ўсёй сваёй постаццю.
– Так точна. Гвардыі маёр запасу.
– Ай-я-яй-яй-яй-яй! – прытворна бядуе капітан. – Таварышы франтавікі! У Дзень Перамогі такія абразы! Як вам не сорамна? Што ў вас такое здарылася? Ану, Сямёнаў, дай-ка пратакол.
Малодшы лейтэнант падае аркуш паперы і з важнасцю ў тоне тлумачыць:
– Палітычныя выпады, таварыш капітан.
– Так, так, так... Так, – прыгаворвае капітан і хутка прабягае вачыма па радках пратакола. – Так! Гм! Ды глупства ж гэта! Чапуха! Звычайная склока. Курам на смех...
Малодшы лейтэнант збянтэжана хмурыцца і чырванее.
– I такім глупствам вы марочыце мне галаву? – урэшце пытаецца ў яго капітан. – Пусцяковая справа. Згодны, Сямёнаў?
– Так точна. Я думаў...
Рыпаючы новымі ботамі, капітан падступае да нас.
– Ну што вы, як дзеці? Ай-яй! Франтавікі! Ці варта зводзіць старыя рахункі? У такі дзень. Ну, можа, што і было ў вайну. Але ці варта тое ўспамінаць? Столькі гадоў... Мірыцеся і – з Богам. Нават і пратакола пісаць не будзем.
– Не! Пішыце. Калі мы ўжо тут апынуліся, дык усё пішыце, – кажу я.
Мяне пыдтрымлівае Ігар.
– У нас не проста сварка. Мы прынцыпова... Капітан падыходзіць да яго і спыняецца.
– Кіньце вы. Якія там прынцыпы? Ну выпілі і паспрачаліся. Заўтра праспіцёся – самім сорамна будзе.
– Мы не п’яныя.
– Ну, тады проста вы злыя. Маладыя і злыя. Ай-яй...
– Мы не злыя! – кажа Эрна. – Мы за справядлівасць! Павінна ж быць элементарная справядлівасць.
– Справядлівасць? Безумоўна. Гэта пахвальна. Чаму ж тады вы зняважылі гэтага грамадзяніна. Ён жа вам у бацькі гадзіцца.
– Не пра мяне гаворка! – з адценнем пакутніка ў тоне адзываецца ад парога Гарбацюк. – Я дакладваў і прасіў запісаць: яны дапусцілі выпады.
Капітан змаўкае і, асцярожна ступаючы блішчастымі ботамі, накіроўваецца да парога.
– Якія іменна выпады?
– Выпады! – цвёрда вымаўляе Гарбацюк. – Вы разумееце якія.
– Хлусня, – кажу я. – Гэтага не было. Капітан спыняецца пасярод пакоя. Вусны яго строга падціскаюцца.
– Не, было... – фальшыва гарачыцца Гарбацюк. – Я не магу тут пры ўсіх паўтарыць, што ён казаў у рэстаране. Але я напішу... Калі вы не прымеце адпаведныя меры, я напішу куды трэба.
Капітан робіцца строгі. Яго тон мяняецца на адрывісты.
– Сведкі ёсць?
– Я сведка! Я чалавек асаблівага даверу. Гэтага дастаткова.
– Вы памыляецеся, грамадзянін. Гэтага недастаткова.
Ад гэтых слоў у мяне выбухае зларадства. Ага – праўда за намі. Чорта з два ён нас праглыне! Падавіцца... Ён толькі іграе на нервах. Пракляты рудымент. З якой шчыліны вылез гэты змарнелы без людской крыві клоп? Няўрымслівы прыліў гневу і рашучасці падхоплівае мяне з месца і штурхае да расчырванелага потнага Гарбацюка.
– Чуў? Не тыя часы! Ты трохі спазніўся!
Я ледзьве валодаю сабой. Да болю ў арбітах напружваюцца мае вочы. I сціскаюцца кулакі.
Ззаду крычыць малодшы лейтэнант:
– Грамадзянін! Спыніць! Зараз жа адыдзіце на месца!
Але потны Гарбацюкоў твар таксама люцее. З лютасцю ён падаецца мне насустрач.
– Магчыма! Тваё шчасце. Я спазніўся. А то б я зламаў табе хрыбет! Не такім ламаў. Шкада, мала! Не ўсім! Засталіся...
Мае кулакі раптам робяцца важкімі. У вачах зноў туман, і ў тумане не Гарбацюк – Сахно. Ззаду патрабавальны суровы крык, якога я ўжо не слухаю. Нехта падскоквае збоку, каб ухапіць мяне за руку. Але я апярэджваю і, паддаўшы ўсім корпусам, б’ю яго ў сківіцу.
Далей – крык, віск. Гарбацюк кідаецца да мяне. Але яго ўжо хапаюць. Мяне хапаюць за рукі раней. Ля пляча насуплены твар старшыны. Я, аднак, не вырываюся. Я яго болей не ўдару. Гэта адзін раз. I – дзіўна – мне робіцца лягчэй. Я хутка спакайнею. Я чую побач адабралыше – «Правільна». Гэта Эрна.
А ён яшчэ тузаецца з міліцыянеравых рук. Ды дарма. Хлопцы трымаюць моцна.
– Гэта безабразіе! Дайце мне начальніка аддзялення! Я буду скардзіцца!..
Моладзь ля сцяны ажыўляецца.
– Колькі ўлезе.
– Ага, заспяваў Лазара!
– Мярцвяк жа! Нябожчык. Труп. Смярдзіць, а не выносяць, – хуценька гамоніць Эрна.
– Спадзяюцца, што самі выпаўзуць! – адказвае ёй Цяслюк.
Гарбацюка саджаюць у кут на табурэтку. Яго трымае малады міліцыянер. Капітан павяртаецца да моладзі.
– Ану, марш адсюль!
I да мяне:
– А вы застаньцеся. Вас мы аформім.
Хлопцы і Эрна нерашуча топчуцца ля сцяны і са спагадай глядзяць на мяне. Капітан павышае голас:
– Што, не зразумела? Вызваляйце памяшканне! Жыва!
На ягоным твары знікае і след нядаўняга дабрадушша. Цяпер гэты твар не абяцае дабра. Ну, але гэта датычыць толькі мяне.
– Ладна, шчасліва, – кажу я хлопцам і Эрне.
Ігар першы робіць крок да мяне.
– Дайце вашу руку.
Ён моўчкі і вельмі цвёрда цісне мне пальцы і адыходзіць. Эрна, усміхаючыся, падае мяккую цёплую далоньку.
– Не бойцеся!
– Глупства! Я не баюся. Шчасліва вам!
З прыкметнай палёгкай яны прапускаюць Эрну і зачыняюць за сабой дзверы. У пакоі адразу прастарнее. За стол сядае капітан. Засяроджана прыкурвае ад запальніцы. Падсоўвае да сябе паперы.
– Ну, франтавічкі! Падалі прыклад моладзі! Вельмі прыгожа! Што ж, цяпер я разбяруся з вамі.
|
|
