Hraj, maja žalejka,
Piej, jak sałaviejka!
Apiavaj niadolu,
Apiavaj niavolu
I hrymi svabodna,
Što žyvie kraj rodny!
[1905–1907]
|
Ja nie paeta, o kryj mianie Boža!
Nia rvusia ja k słavie hetkaj nimała,
Choć piesieńku-dumku i vysnuju moža,
Zavusia ja tolki – Janka Kupała.
Słavu paetaŭ raznosiać pa śviecie,
Vianki ŭskładajuć i zvoniać pachvałaj,
Ja ž cicha jhraju, chto ž cichich prymiecie?
At! viedama, ź vioski – Janka Kupała!
Kožny kraj maje tych, što apiavajuć,
Čym jość dla naroda ŭpadak i chvała,
A biełarusy nikoha ž nia majuć,
Niachaj ža choć budzie Janka Kupała.
Dolaj ubohi, jon cichi, niaśmieły,
Biada, jaho maci, uzhadavała,
Ślozy pahardy pje tolki viek ceły,
Ot, viedama, prosty Janka Kupała.
Pieśni pačaŭ pieć toj movaj ubohaj,
Jakoj pahardžajuć horka, niadbała,
Peŭna i pieśniaŭ sčurajucca mnoha,
Ot, viedama, zdumaŭ Janka Kupała.
Ščaście tak redka nad śvietam uschodzie;
Usio ž dosyć byvaje mieci choć mała, –
Dolu kab bačyŭ u rodnym narodzie,
A byŭ by ščaśłivy Janka Kupała.
Et, z časam ludzi ŭpadajuć na sile,
Śmierć skosie, hladzi – i bolš kryžam stała;
Niechta spytaje: chto ŭ hetaj mahile?
A napis pakaža: Janka Kupała.
[1905–1907]
|
Pieśni maje, pieśni!
Smutkaŭ maich dzieci,
Kałi ž vam čas pryjdzie
Viesieła zapieci?
Oj! svaju dy z vašaj
Roŭnu dolu baču:
Płačacie vy, pieśni,
I ja z vami płaču.
Chacieŭ by vas, pieśni,
Zračysia, pakinuć, –
Siłački ž mnie mała,
Budu ŭžo tak hinuć.
Vypłakaŭ vas sercam,
Vyśniŭ vas dušoju,
Bjučysia ź niadolaj,
Bjučysia ź biadoju.
I ciapier za mnoju
Chodzicie vy ŭsiudach –
I viasnoj patraŭcy,
I ŭvosień pa hrudach,
Pa śniahu zimoju,
Pa zahonach letam;
Vy mianie spaznałi
Z horam, ź ludčym śvietam.
Šmat čaho nahnałi
Mnie ŭ dušu smutnuju,
I jšče znaju, znaju,
Šmat čaho pačuju.
I tak mnie zdajecca,
Kolki ni tužyci,
Sa mnoj vy, ja z vami
Viečna budziem žyci.
Tolki, maje pieśni,
Smutkaŭ maich dzieci,
Kałi ž vam čas pryjdzie
Viesieła zapieci?!
[1905–1907]
|
|
Ź piesień ab svajoj staroncy
|
Nieviasiołaja staronka
Naša Biełaruś:
Ludzi – Janka dy Symonka,
Ptuški – drozd dy huś.
Pole – hory dy kamieńnie,
Potam źłita ŭsio,
Sienažać – adno kareńnie,
Siviec dy kupjo.
Rodzie šnur niesamavita,
Kolki b pracy ŭnios, –
Jačmień z sažaj, z zvancom žyta,
Ź śvirepkaj avios.
Niebahatyja i vioski,
Sadoŭ ŭ ich nia znać,
Tolki časam dzie biarozki,
Jak tyčki, stajać.
A pa vioskach lud ubohi,
Viek biada ŭ kruk hnie,
Viečna ŭ łapciach hnoje nohi,
Zrebje śpinu tnie.
Ciomny, ciomny narod hety,
Trudna i skazać,
Abarvany, nieadziety,
Nia ŭmieje čytać.
Ź jaho kožny naśmiajecca,
Nazavie durnym...
Biedny lud... tak by, zdajecca,
Płakaŭ razam ź im.
Tak niamiła, jak mahiłaj,
Niejak vydaje
Biełaruś, maja staronka,
Dyj lublu ž jaje.
Ja, kałi b ź joj razłučyŭsia,
Płakaŭ z usich sił...
Ej, bo dzie voŭk uradziŭsia,
Jamu kust toj mił!
Doma hoładu daznaju, –
Źjem chleba, vady...
Horaj žyci ŭ čužym kraju,
Bolej śloz, nudy.
Tam nia znojdzieš bratnich sercaŭ,
Tam kožny čužym,
Budzieš žyć z nudoj u sprečcy
Dy adzin-adnym.
Pieśniu rodnuju zaciahnieš,
Chto pačuje, chto?
Tam lubić svoj kraj prysiahnieš
Lepiej, jak žyćcio.
[1905–1907]
|
|
Ź piesień biełaruskaha mužyka
|
Ja – bahač, ja – mahnat! –
Usim rad, usim syt!
Što mnie pan, što mnie kat?! –
Ceły śviet mnie adkryt!
Ja usio zaklanu,
Usio siłaj papru, –
Z hor zrablu dałinu,
A z dałinki haru!
Zatrymaju vadu,
Ciomny bor pavalu,
A jak z soškaj pajdu, –
Uvieś śviet nakarmlu!
Kažuć, kvoły duch moj...
A ŭsio ž ja maładziec:
Zamachaju kasoj –
Trupam laža siviec!
Kažuć, kryŭdžu ludziej...
Ach, kab ich ža bahi! –
Ci ž nia z pracy majej
Karystaje druhi?!
Ej, duž ja da ŭsiaho –
Na ralłi, na łuhu!
Tolki hora svajho
Ja zmahčy nie mahu!..
Tolki šnur moj vuzki
Hrad apole, pažnie,
I załom viedźmaki
Zaplatuć na mianie.
Tolki ŭ chatcy majej
Zimoj śvišča vichor,
Chlabok vyniesie źmiej,
Droŭ nia daść panski bor.
Tolki, jak pamru ja,
Prapadaju, jak myš, –
Niama choć by hnilla
Na trunu i na kryž...
Tolki, jak pamru ja,
Nie ŭmiraje biada, –
Choć z mahiłki majej
Nasyp zmyje vada.
[1905–1907]
|
Ja mužyk-biełarus, –
Pan sachi i kasy;
Ciomien sam, bieły vus,
Piadzi dźvie vałasy.
Baćkam hoład mnie byŭ,
Hadavaŭ i karmiŭ,
Biada matkaj była,
Praca siłu dała.
Choć pahardu ciarplu, –
Mušu być hłuch i niem;
Choć śviet chlebam karmlu, –
Sam miakinačku jem.
Ź ciažkaj pracy majej
Karystajuć usie,
Tolki mnie za jaje
Niama dziakuj nidzie.
Hlań, vysokieńki bor,
Vokam nielha prabić;
Zahudzieŭ moj tapor, -
Jak błin pole lažyć.
Sošku z vyšak ściahnuŭ,
Kabyłičku ŭščamiŭ,
Plečy trochi pryhnuŭ, –
Les na pachań zrabiŭ!
Dyj zasiejaŭ kusok,
Potym z žonkaj pažaŭ...
Pan pšanički tačok –
Luba hlanuć – nakłaŭ.
Dyk voś, ludcy, jaki
Ja mužyk-biełarus!
Pad iłbom siniaki,
Ciomien sam, bieły vus.
Ej, kab ciomien nia byŭ,
Čytać knižki umieŭ, –
Ja b i dolu zdabyŭ,
Ja b i piesieńki pieŭ!
Ja b patrapiŭ skazać,
Što i ja – čałaviek,
Što i mnie haravać
Nadajeła ŭvieś viek.
[1905–1907]
|
Šumnyja biarozy
Pabiałiŭ maroz.
Chacieŭ by ja płakać,
Dyj nia maju śloz.
Chacieŭ by ja pieci
Ab svajoj biadzie,
Dyj mnie serca nyje,
Piesieńka nia jdzie.
Chacieŭ by, kab zimaŭ
Strohich nie było,
Kab zareła ciaham
Letniaje ciapło.
Chacieŭ by, kab dola
U chatcy žyła,
Kab z burłivaj rečkaj
Niadola spłyła.
Chacieŭ by, kab vola
Hulała sa mnoj,
Kab soniejka hreła,
Jak hreje viasnoj.
Ale, Boža miły!
Dołi nie vidać, –
Kajdany niavołi
Na rukach źviniać.
Niama viasny, sonca,
Śvietłych dzion niama, –
Marozam marozić
Strohaja zima;
Marozam maroziń,
Śnieham adziaje,
Na rabotu honić,
Jeści nie daje.
Ech, pajdu ja ŭ pole
Dolečki šukać
Z vostraju kasoju,
Jak na sienažać.
Oj, pajdu ja ŭ pole,
Jak by na vajnu,
Šukajučy volu,
Šablačkaj machnu!
Oj, pajdu ja ŭ cerkaŭ,
Śviečačku kuplu, –
Moža, zhinie hora,
Jakoje ciarplu.
Moža, ŭzojdzie dola
Jaśnieńkaj zaroj,
Moža, błiśnie soncam
Vola nada mnoj!
[1905–1907]
|
Paškaduj mužyka-biedaka,
Ty, što viečna adziety i syt,
Paškaduj – nie adsochnie ruka,
Bo jamu śviet da ščaścia zakryt.
Jak asieńniaja noč, jak tuman,
Ciomny sam, ciomna ŭ chatcy kryvoj;
Na plačoch abarvany łachman,
Nohi ŭkručany ćviordaj łazoj.
Choład, hoład, chvaroby ciarpić
Jon za kroŭ i za pracu svaju.
Pryjdzie ŭ chatu – ŭ parozie staić,
Za stałom jaho miejsca – z kraju.
I łaskavych jon słoŭcaŭ nidzie
Nie pačuje, nia kinuć jamu;
Nie ŭspamoža nichto u biadzie,
Nia daść chleba i droŭ na zimu.
Paškaduj ža ty, brat, mužyka,
Kab było jamu žyć viesialej!
Paškaduj – nie adsochnie ruka,
Paškaduj, nie čakaj, a chutčej!
Paškaduj, bo ź jaho ciemnaty
Kožny rad karystać zaŭsiady.
Paškaduj ty jaho, siraty, –
Bo na śviet mnoha pryjdzie biady.
Bo za kryŭdu svaju adamścić,
Śvińniam budzie kryvi nie pabrać! –
Adamścić, až ziamla zadryžyć,
Až vichry zašumiać, zahudziać.
[Da 7(20).IV.1906]
|
Honiš mianie, paničok,
Dy nia ŭ poru z chaty,
Što ja biedny mužyčok,
Dolaj nie bahaty.
Honiš z chaty, chacia ja
Płaciŭ akuratnie,
Choć za hońki, dom z hnilla
Draŭ ty hroš astatni.
Ci ž na toje tabie Boh
Daŭ bahaćcia bolej,
Kab ty biednych dušyć moh,
Jak bykoŭ u połi?
Hej, z taboj ža my braty,
Jak łičyć z Adama,
A ty honiš?! Kab ža ty
Ciahaŭsia taksama!
Kab ciahaŭsia rabakom, –
Bo rabak ty ź śmiećcia, –
I paznaŭ, jak biedakom
Kiepska žyć na śviecie!
[1905–1907]
|
Nie prakłinajcie
Łapciaŭ łipovych,
Nie pahardžajcie
Łapciaŭ łazovych.
Ź imi šanujcie
Ciažkuju pracu, –
Łapatnik kormić
Pana z pałacu.
Z časam ža łapci –
Haju, oj, haju! –
Vypra dastatak
Z našaha kraju.
Ludzi abujuć
Boty, kamašy;
Pryjdzie zahuba
Na łapci našy.
Ale adzin choć
Musić zastacca,
Ŭ cerkvie zaviśnie
Dyj na padkładcy.
Vuškam, aboraj,
Skuraj pad spodam
Pamiatkaj budzie
Pryšłym narodam.
Budzie jon śviedčyć,
Jak u niavołi
Kiepska žyviecca
Ŭ chacie i ŭ połi.
Jak ludziej sotni
Łapci ciahałi,
Kab bahačy ŭsie
Ŭ zołacie spałi.
I projduć lety,
Mnohija vieki,
Źmieniacca ludzi,
Moža, i – reki.
Łapać ža budzie
Ŭ cerkvie visieci,
Lud ab im budzie
Piesieńki pieci.
[1905–1907]
|
Druh moj nieadčepny,
Sacha ty kryvaja,
Choć kormiš śviet ceły,
Sama ž viek chudaja.
Viarovak, žaleza,
Adreva najbolej
Pajšło, kab pažytak
Ź ciabie byŭ u połi.
Ot reźni-narohi,
Pałicu – ŭźnimaj rol –
Mnie vykavaŭ ŭ kuźni
Z žaleza kaval Srol.
Pałičnik, prypołak,
Padsošnik-kryvula
Pryładžany mnoju
Z dubočka-synułi.
Na płasie ź biarozy,
Ŭ rahač uviazanaj
Padvojami tuha,
Narohi ŭzahnany.
Rahač ža jałovy –
Ŭ im myłica ŭbita –
Ź jarmom zmacavany
Pryźmom z dubcoŭ vitym.
Ŭ jarmo i kulbaki
Kapanyja ŭtkniony,
A takža j zanozy
Na ŭsie dźvie starony.
Takich voś pryładaŭ
Sabrać sasie treba,
Kab zdatnaj była ŭžo
Dabyci nam chleba.
Jak heta ŭsio umiełaj
Rukoj i zdarovaj
Pryvioŭ da paradku –
I soška hatova.
Vałoŭ zaprahaješ,
Kulbaki prymieryš
I – val baraznoju!
K sabie, «Bur», k sabie, «Ryž»!
K sabie, «Bur», k sabie, «Ryž»,
Idzi, soška, jomka,
My ž hora zabudźma,
Zapiejma a hromka.
Zapiejma, jak dužy,
Kab śviet až zatrośsia,
Na ŭsie kab starony,
Jak hrom, huł raźniośsia...
Ty, soška, chudaja,
Ja pan tvoj – araty,
Viek biedny, hałodny,
Choć pan naš bahaty.
[1905–1907]
|
Niama chleba, niama sołi, –
Čužomu rabi;
Niama ščaścia, niama dołi, –
Voś tut i žyvi!
Vo zima, – maroz viałiki, –
Drovy ŭ Miensk ciahni;
Dzietki źmiorzłi: jenki, kryki, –
Voś tut i žyvi!
Prajšła zimka, ciopła stała,
Viasna na ziamłi,
A tut kormu, chleba mała, –
Voś tut i žyvi!
Viasna, leta – čas rabočy:
Ary, kasi, žni;
Pot kryvavy załiŭ vočy, –
Voś tut i žyvi!
Prajšło leta, pryjšła vosień, –
Padatki niasi,
A dziaciej abdziortych vosiem! –
Voś tut i žyvi!
Vot i budź ščaśłivy, bracie,
Dołi nie klani:
Choład, hoład, biada ŭ chacie, –
Voś tut i žyvi!
Pracuj ciažka dni i nočy,
Pahardu ciarpi;
Skazaŭ praŭdu – dziaruć vočy, –
Voś tut i žyvi!
U pałacy pjuć, hulajuć,
Śvieciacca ahni;
Mianie ž z chaty vyhaniajuć, –
Voś tut i žyvi!
[1905–1907]
|
Viasna. Sonca uzychodzie,
Śviecie na ziamłi;
Duch zbudziŭsia u narodzie, –
Ustałi, pajšłi.
Jość i pracy, jość i potu, –
Spać niama kałi!
Družna valać na rabotu, –
A ty, bracie, śpi!..
Śpi, na ślozy i na hora
Rukoju machaj;
Choć zrabiŭ by ty ź ich mora,
A kažy: niachaj!
Niachaj tyja ustavajuć
Rana da zary,
Što svabodačku kachajuć! –
A ty, bracie, śpi!..
Niedastatak hoście ŭ chacie,
Z kryŭdaŭ duch zamior;
Dzieci, žonka šluć praklaćcie...
Ty ž, jak toj tapor!
Dremle soška, i adłoham
Šnur lažyć daŭhi;
Rža kasu jeść nad paroham...
A ty, bracie, śpi!
Śpi, a moža, chto zabłudzie
U tvoj biedny kraj
I ciabie z dušoj razbudzie, –
Kryknie: «Ustavaj!»
Ty na homan toj narodny
Pachodniu biary
I druhich budzi z pachodniaj!..
A mo lepiej... śpi?!
[1905–1907]
|
Ci pojduć pažary, chvaroby pad strechi,
Ci hoład, ci choład, ci smutak u chacie, –
Nia jdzi da pałacu šukaci paciechi! –
Tam tolki pačuješ złaśłivyja śmiechi.
Oj, raju – nia rvisia k bahatym, moj bracie!
Nia rvisia k bahatym ty, dolaj ubohi,
Nia nojdzieš serc bratnich, dzie tolki bahaćcie!
Tam budzieš saboj vyciraci parohi,
Tabie, jak sabacy, kość kinuć pad nohi...
Dyk słuchaj! – nia rvisia k bahatym, moj bracie!
Bahaty hulaje, adziety i syty,
Bahatamu ceły viek śviata pa śviacie, –
Ty ž viečna pracuješ, viek potam abłity!
Dyk budź čałaviekam, bo ty ž nie zabity!
Padšeptaŭ bahaćcia nia słuchaj, moj bracie!
[Da 7(20).IV.1906]
|
I staraja, i kryvaja
Chatačka maja, –
Usia źleplena, jak budka,
Z adnaho hnilla.
Na strasie, jak na bałocie,
Zros zialony moch;
Katy, časam i sabaki
Łaziać pa vuhłoch.
Pa dźvie šyby u vakoncy,
I tyja z łučyn,
Adny nizieńkija dźviercy,
Hanačak adzin.
I ŭ siaredzinie u chatcy
Biedna, choć ty płač:
Niepačesna vyhladaje,
Bo ja ž nie bahač.
Jaje ścien nie sklutavana,
Niama ŭ joj śviatłic,
Z druzu vybita padłoha,
Stol jaje z dranic.
Jak uvojdzieš – pry parozie
Z hłiny pieč staić, –
Na ŭsiu chatu, jak uradnik,
Z-pad iłba hladzić;
A pad piečkaj – maich kurak
Chatki-katuchi,
Tam, jak treba mnie ŭstavaci,
Piajuć pietuchi.
Naproć piečy ź dźviuch płit žorny,
La žaron – pałok,
Nad pałkom tarčyć pad belkaj
Koska i brusok.
Na kucie pad abrazami
Stoł staić, jak pan;
Dźvie pry im taŭstyja łaŭki
I adzin tapčan.
Dyk vo, znajcie ž maju chatku,
Rodnuju maju! –
U joj ceły viek žyvu ja, –
Jem, pracuju, splu,
Choć staraja, choć kryvaja,
Z adnaho hnilla, –
Nie addam jaje nikomu,
Bo jana maja!
Bo jana maja!
[1905–1907]
|
Tak-nie, tak-nie,
Zaharak hamonie,
Tak-nie, tak-nie,
Učora j siahońnia.
Tak-nie, tak-nie,
Płakać ci śmiajacca,
Tak-nie, tak-nie,
Skarej śloz daždacca,
Tak-nie, tak-nie,
Jość i ŭ nas svaboda,
Tak-nie, tak-nie,
No nie dla naroda.
Tak-nie, tak-nie,
Jo svabod, jak chmaraŭ,
Tak-tak, tak-tak,
No tolki dla...
Tak-nie, tak-nie.
Jo ziamłi niamała,
Tak-tak, tak-tak,
Ŭsim by dosyć stała,
Tak-nie, tak-nie.
Šmat ziamłi pachanaj,
Tak-nie, tak-nie,
No tolki u pana.
Tak-tak, tak-tak,
Dzie hora šukaci,
Tak-nie, tak-nie.
U mužyckaj chacie,
Tak-tak, tak-tak.
Učora j siahońnia
Tak-nie, tak-nie,
Zaharak hamonie.
[1905–1907]
|
Ach, ci doŭha, braćcie, budziem
Pad niavolaju stahnać?
Ach, ci doŭha svajo ščaście,
Svaju dolu prakłinać?
Ci tak ciaham, jak siahońnia,
Ciarpieć budziem my biadu?
Ci ž nam horkaja niadola
Napisana na radu?
Žyćcio našaje, nas, biednych,
Zahanianych mužykoŭ,
Horš za ŭsiakaje stvareńnie,
Za sabak i čarviakoŭ.
Choć mazolnymi rukami
Ty pracuješ kožny dzień,
Choć u hetaj ciažkaj pracy
Sochnieš z hoładu, jak cień, –
Ale tvaje žonka, dzieci
Chleba prosiać u ludziej,
Ale tvaim žoncy, dzieciam
Niama čym prykryć hrudziej.
Ci maroz, ci śnieh viałiki,
Basiakom biažyš na dvor,
Bo takaja tvaja dola,
Taki jaje pryhavor.
Kałi časam dzie dvuzłotku
Zarabiŭ ty ŭ pana dzie,
Dyk na čynš i na padatki
Jaje vołaść zabiare.
Chod nam hetu ziamlu-matku
Boh biaspłatna daravaŭ
I płacić čynšoŭ, padatkaŭ
Za jaje nam nie kazaŭ, –
Dyj na heta tut niaomniać
I, jak mohuć, tak dziaruć,
A paśledniuju karoŭku
Za padatki pradaduć.
Chto tut vinien, razhadajcie,
Ci tut Boh, ci čort praklaty? –
Ale tolki, što ni bajcie,
Sami ž mnoha vinavaty!..
[1905–1907]
|
Što nachłynie ŭ dušu,
Što saśniu viečarom,
Praz što vočy rašu, –
Usio vyllu piarom.
Usio vyllu i ŭ śviet
Pieśniaj lotnaj pašlu, –
Niachaj ź vichram uśled
Ablataje ziamlu!
Chaj lataje ŭvakruh
Nad skavanaj ziamloj,
Dzie śpiać siła i duch,
Dzie brat svoj, jak nia svoj!
I tych budzić, chto śpić,
Chto ciarpić bieź viny;
Niachaj hułka hrymić,
Jak zvany, pieruny!
Moža, hetaki zvon
Dalacić da niabios,
Addaść Bohu pakłon,
Skaža, skolki lju śloz!
[1905–1907]
|
Śviecie miesiac, śviecie
Ź viečara da rana,
Are mužyk pole
Nie svajo, a pana.
Nie svajo tak pole
Mužyčok pachaje,
Bo svajoj ziamielki
Tak niamnoha maje.
Pachaje, pachaje
I hałosić pieśni,
Ŭvieś potam pakryty,
Ŭvieś kryvavaj pleśniaj.
U dal u šyroku
Honie dumki rojem,
Honie ich i ŭ pryšłaść
Hladzić ź niespakojem.
Voś nadyjdzie vosień,
Dvor bahaćcie złoža,
Buduć poŭny torpy
I siena, i zbožža.
Viesieła pan z paniaj
Jedzie za hranicu,
Mužyku ž choć zuby
Złažy na pałicu.
Aručy čužoje
Ad Jurja da Spasa,
Sabie j nie zharuściŭ
K vosieni zapasaŭ.
Biaschlebje hłuchoje
Na stale zasiadzie,
Jaho ź dziećmi, z žonkaj
Pasvara, pavadzie.
U karčmu zahonie
Na hora-zabavu,
Kažušok, braverku
Dać skaža ŭ zastavu.
Śviśnie ŭ chacie choład,
Śviśnie papaciomku,
A ŭ bary u panskim –
Sosna u sasonku.
I šumiać sasonki
Mužyčku nad vucham:
Kiń smutnyja dumki,
Kiń dy budź ty zucham.
Nadyjdzie hadzina, –
Ziamielki prybudzie,
Zapanuje dola
U biednym u ludzie.
Mužyčok sasońnik
Čuje i nia čuje,
Are j cicha płača,
Ab dołi biaduje:
Nie šumi, bor panski,
Tak udzień i ŭnočy,
Pakul sonca ŭzyjdzie,
Rasa vyjeść vočy.
Rasa vyjeść vočy,
Pot cieła paranie,
Pakul budzie ŭ chacie
Dołi panavańnie.
[1905–1907]
|
Oj dana, oj dana!
Piejcie starcy, dzieci,
Dobra mieci pana,
A lepiej nia mieci.
Pan za tvaju pracu
Niby to j zapłacie,
Znaj płatu z pałacu!..
Źbiareš ź jej bahaćcia!
Za hadzin siemnaccać
Trudoŭ ŭ dzień niaźmieńnia
Vyjdzie hrošaŭ dvaccać,
Abo j taho mieniej.
Oj! dy lohkaj słužba
Nidzie nie byvaje,
Bo słužba nia družba, –
Niavola ciažkaja.
Treba viedać, znaci
Słužby haravańnia,
Pozna lehčy spaci,
A ustać zarańnia.
Na słacie j marozie
Rabici ź zichańniem,
Dryžeci ŭ parozie
Pierad złosnym panam.
Zacirkaj najbolej
Havieć, adhaŭlacca,
Jak śvińni na pole
Z błachami valacca.
Łaje pan bahaty
A ty ciarpieć musiš,
Choć nie vinavaty,
Jazyka prykusiš.
Horš jakoj skaciny
Spahaniać, źniasłaviać,
Klaćboj biaz pryčyny
Spatkajuć, adpraviać.
Oj dana, oj dana!
Piejcie starcy, dzieci,
Dobra mieci pana,
A lepiej nia mieci.
Ŭ słužbie hora bolej,
Jak jakich vyhodaŭ,
Chto nia lubić vołi,
Nia našaha rodu.
|
Śviecie miesiac, śviecie,
Jak dziurka ŭ siarmiazie;
Panič za mužyčkaj
Biezustańnia łazie.
Dvaccać hod Marysi,
Kroŭ ihraje ŭ ciele,
Z panskim synam nočki
Karataje, dziele.
«Marysia, Marysia! –
Havora joj maci: –
Kiń na paniča tak
Vačyma mirhaci».
Jana jak nia čuje
Matčynych maralaŭ:
Spuści maci z voka, –
Dzieŭka j zahulała.
Padlasok, za viosku,
By dalej ad domu,
Lacić na spatkańnie
K paniču ŭdałomu.
Što z saboj tam robiać,
Jak čas karatajuć? –
Heta chiba tolki
Muž i z žonkaj znajuć.
Śviecie miesiac, śviecie,
Jak łysina ŭ pana;
Musić być narešcie
Pieśnia daśpiavana.
Ad pakus i ŭciechaŭ
Krok adzin k pakucie, –
Byci babaj dzieŭcy
Časam čort papłucie...
Paniču z panienkaj,
Z bahataj Amelaj,
Užo ruki chustkaj
Ksiondz viaža ŭ kaściele.
Paničova ž lubka,
Marysia ŭdałaja,
Na pryloty busła
Ślozna pahladaje.
Marysia, Marysia!
Hałoŭki nia čuchaj, –
Nia słuchała maci,
Babki ciapier słuchaj.
[1905–1907]
|
Oj, viasna, oj, viasna!
Za dušu ty milej, –
Z taboj dola jasna,
Z taboj žyć viesialej!
Jak źjaviłasia ty,
Les inačaj šumić,
Uzłažyŭšy łisty,
Jak pan, dumny staić.
Ty zialonaj travoj
Skryła čornu ziamlu
I pryzvała saboj
Usich k pracy, k žyćciu.
Homan ptušak-piajuch
Ljecca ŭ vušy tvaje,
Na žalejcy pastuch
Hałasista piaje.
Čuć zaniaŭsia uschod
Nieba jasnaj zaroj,
Pre na pole narod
Z baranoj i sachoj;
Pracavitaj rukoj
Zasiavaje šnurok...
Oj, radzi, Boža moj,
Na paciechu chlabok!
A dalej pahladzi, –
Tam dziaŭčatki stajać,
I ź dziavočaj hrudzi
Pieśni hromka laciać.
Adnym słovam, kruhom,
Viasna, prava tvajo!
Ź ciabie dolu biarom
I sałodzim žyćcio.
Zaśviaci ž ty, viasna,
Svaim blaskam dla nas,
Kałi serca, duša –
Śpiać u čornieńki čas!
Zaśviaci, kałi my
Abłijomsia ślaźmi,
Razbudzi našy sny!
Dušu, serca vaźmi!
[1905–1907]
|
Śviaciła sonca, ptuški piełi,
Była viasna ŭžo dźvie niadziełi, –
Hniazdo kłaŭ busieł-klekatun;
Lasy ŭžo pukacca chaciełi,
I pieśni viesieła šumiełi;
Šukaŭ achviar svaich karšun.
Ale źbiracca stałi chmary,
Kruki pasiełi na papary,
Zapieŭ apołudni piavun;
I sivier z poŭnačy paviejaŭ,
Śniahami ŭsiu ziamlu absiejaŭ;
Aziabšych ptušak bje karšun.
I budzie tak sa dźvie niadziełi:
Zacichnie ptuščyna kapela,
Zamoŭknie busieł-klekatun, –
Ažno ustanie znoŭ z paściełi
Ciapło – i śviet saboj zaściele, –
Zahinie z vystrału karšun.
[1905–1907]
|
Zaśviaciła ciapło blaskam radaści jasnaj,
Razbudziła ŭvieś śviet ad zimovaha snu;
Ech, naprasna vichor jenča ŭ płocie, naprasna:
Bačym śvietłaść kruhom, bačym sonca-viasnu!
Jak z vadzicy śvianconaj niačystaja siła,
Palaciełi rastaŭšy i śnieh, i maroz;
Viasna choład zmahła, viasna śviet ažyviła,
Ź viasnoj mieniej na śviecie i smutku, i śloz!
Va ŭsich ščaście na tvary viasiołkaj hulaje
Dy achvocid da pracy, da praŭdy śviatoj,
Nieviasiołyja dumy i sny razhaniaje, –
Až tak chočacca žyć usiajoju dušoj!
Až tak chočacca žyć i žyvuju nadzieju
Kałychać u dušy, dumku śnić ab adnom:
Što viasna naša hora, jak śnieh i zavieju,
Pachavaje ŭ race, spale sonca ahniom!..
[1905–1907]
|
Ej, vosień, vosień,
Skul ty ŭziałasia?
Pieśniaj niaŭdałaj
Tak raźlahłasia?
Choć adnym ščaście,
Vosień, prynosiš,
Dla druhich žudka
Horam hałosiš.
Dla adnych jasna
Ciapła navieješ,
Łinuć bahaćciem
Nie pažaleješ.
Zbožžam nasypleš
Poŭna arudy, -
Budzie, oj, budzie
Zołata hrudy.
Dzika ž ty bjeśsia,
Vosień, ab šyby
Biednaj mužyckaj
Chatki-siałiby.
Chatka staraja
Stohnie, trasiecca,
Tuž-tuž biaśsilna
Ruchnie, zdajecca.
Biednyja ludcy
Kryjucca ŭ chatcy, –
Strašna im, strašna
Z choładam znacca.
Dzieci chudyja
Tulacca k piečy:
Bosyja nohi,
Hołyja plečy.
Da ich palezła
Nitki sukaci
Ŭ zrebnaj spadnicy
Chvoraja maci.
Ŭsieŭsia na łavie
Zhorbleny baćka
I ŭvieś addaŭsia
Dumcy biadackaj.
Vot niby vosień, –
Dumaje hetak, –
A tut niama, bač,
Chleba u dzietak.
Cełaje leta
Biŭsia, nia žarty,
Nu i trudy ŭsie
Što byłi varty?
Choć šnur vuzieńki
Nia daść šmat chleba,
Dy čynš viałiki
Vybraci treba.
Z pola sabraŭ voś
Kop piać biaz mała,
Jak zmałaciŭ ža, –
Vołaść zabrała.
Nu, zastałosia
Ad čynšu niešta,
Bač, mahazyńnik
Vyvałak reštu.
Voś i žyvi tut,
Budź ty ščaśłivy,
Budź ty bahaty
Vosieniaj ź nivy. –
Choład u chacie,
Hoład u chacie,
Dy vo j skacincy
Kormu nia chvacie.
Kiepska, ej, kiepska
Žyci ŭ niavołi,
Nia lepiej žyci,
Jak niama dołi.
Hetkija dumki
Mučać staroha...
Biedny, harotny, –
Škoda takoha.
Kala chacinki ž
Viecier zavodzie:
Znaj ty, niaščasny,
Stuža nadchodzie.
Znaj ty, niaščasny,
Znaj ty, ubohi,
Budzieš marozić
Ruki i nohi.
Da miesta vozik
Droŭ budzieš vieźci,
Sivier taboju
Budzie ŭsio treści.
Budzieš kaleci
Nočkaj u połi,
Kab zdabyć dzietkam
Chleba, krup, sołi.
Vušy skastniejuć,
Plečy spaciejuć,
Nohi u łapciach
Akačaniejuć.
Budzieš ty siejać
Ślozy pa polu
Dyj prakłinaci
Horkuju dolu.
I zmučan hetak
Pracaj, marozam,
Znojdzieš mahiłu
Niedzie pad vozam.
[1905–1907]
|
Nie hudzi tak, vosień,
Niepahodaj dzikaj;
Nie kryvaŭsia, serca,
Ź niadołi viałikaj.
Ciažańka marnieci
U žyćcia paniaviercy;
I vosień na śviecie,
I vosień na sercy.
Štohod viasnu bačym,
Hulajučy ŭ połi,
Dyj viasny na sercy
Nia znaŭ ja nikołi.
Nia daŭ ty mnie, Boža,
Zaznać ščaścia, volu, –
Zabiary ž ty, Boža,
I maju niadolu.
Moładaść, viasiołaść
Nie žyłi sa mnoju;
Piejcie ž choć vy, pieśni,
Ź niaščasnaj dušoju.
Nie hudzi tak, vosień,
Niepahodaj dzikaj;
Nie kryvaŭsia, serca,
Ź niadołi viałikaj.
[1905–1907]
|
Pryjšła zima chałodnaja,
Niahodnaja zima, –
Ciarpi, ziamielka rodnaja,
Niama žyćcia, niama.
Pryćmiłaś sonca jasnaje,
Prycich šum baravy;
Na połi pustka strašnaja –
Ni zbožža, ni travy.
Śnieh bieły miortva ścielecca
Paścielaj hrabavoj,
Sapie, šumić miaciełica,
Miacie śnieh, jak miatłoj.
Maroz, jak kat biazžałasny,
Ŭ lod rečki akavaŭ,
Stralboj svajoj biazradasnaj
Pa ścienach bić pačaŭ.
Stralboj svajoj praklataju
Ŭ lot słabych ptušak bje,
Pry chacie i za chataju
Spakoju nie daje.
Chavajucca ŭ budoŭłiny
Žyvioła i narod, –
U śnieh ziamłi abnoŭlenaj
Nia mił dla ich pahlod.
Vaŭki pa ściežkach šlajucca
I nočkaju, i dniom
I žudka raźlahajucca
Mahilnickim vyćciom.
O, hora padarožnamu
Ich stada napatkać!
Nia žyć nieaściarožnamu,
Radni nie ahladać.
I vyrvuć vočy jasnyja,
I vychlebajuć kroŭ,
I pojduć dalej, strašnyja,
Šukać achviar iznoŭ.
Oj, žudasna-chałodnaja
Ŭzhulałasia zima,
Ciarpi, ziamielka rodnaja,
Niama žyćcia, niama.
Ciarpi, staronka rodnaja,
Mučeńnie pi da dna, –
Minie zima niahodnaja,
I ŭskreśnie znoŭ viasna!
[1905–1907]
|
Oj, dzievački, lubańki!
Lublu, lublu vas,
Ja ŭ vašych, hałubańki,
Sietačkach uviaz.
Och, maje vy soniejki,
Nia znaju, z čaho
Nia miły mnie honiejki
Šnuročka majho.
Nia miły mnie chatački
Rodnieńkaj kutok,
Nia miły mnie matački
Słoŭcy: «moj synok»!
Nia miła, jak vołikaŭ
Roh zabušavaŭ;
Oj, oj, dla sakołika
Čas błahi nastaŭ!
Serca bjecca, korčycca,
Kroŭ pajšła hulać,
Dniom rabić nia chočacca,
A nočkaju – spać.
Napadaje čaścieńka
Niejka dziŭna młoś,
I tak ščasna-ščaśnieńka
Chočacca čahoś.
Vočy nieŭspadzievački
Ŭsio tudy biahuć,
Dzie soniejki-dzievački,
Lubački žyvuć.
Oj, oj, nie ŭ cikavuju
Sietku, znać, zabryŭ,
Choć by z dobraj słavaju
Ŭžo jaje pazbyŭ.
Hołub, jak z hałubkaju,
Viesieła vurčyć;
Peŭna chłopcu ź lubkaju
Lepiej, jak tak, žyć.
Baču, tak zdavajecca,
Što mnie, biedaku,
Taho štoś žadajecca,
Čaho j hałubku.
Adnu nienahladačku
Za žonku vaźmu,
Tady, moža, radačku
Dam horu svajmu.
Truhi, truhi, trubački!
Hrajcie ŭ dobry čas;
Dzievački-hałubački,
Lublu, lublu vas!
[1905–1907]
|
Stuki, stuk, stuk, małatok!
Klapi kosku, mužyčok,
Klapi vostrańka svaju,
A ja piesieńku śpiaju.
Hop, hop, hop!
Ja tabie śpiaju.
Byŭ daŭniej narod chitrej,
Nia znaŭ strelbaŭ, dyk ajej!
Koski šablami byłi,
Vajavać ź imi išłi.
Hop, hop, hop!
Vajavać išłi.
Kasu ŭ šyjcy adahnie,
I nasadzić, i machnie;
Śmierć tamu, chto nie syšoŭ:
Kasoj rezałi ŭrahoŭ.
Hop, hop, hop!
Rezałi ŭrahoŭ.
I harmataŭ byŭ nia strach,
Hramada viałiki hmach:
Adzin laža, sto idzie,
A chto ž roŭny hramadzie?!
Hop, hop, hop!
Roŭny hramadzie?!
Dyk i ty kasu vastry,
I tak chutka – raz, dva, try!
Idzi ź joju na vajnu,
A ja jnačaj pieć pačnu.
Hop, hop, hop!
Pieć inakš pačnu.
Na vajnu z travoj idzi,
Kasi hładzieńka, hladzi!
Pieruny, hrymoty bjuć, –
Ty kasi, advažnym budź,
Hop, hop, hop!
Ty advažnym budź.
Piajuć ptuški pad vaknom,
Lepšaj dołi daŭno ždžom...
Nu, dość kosku ŭžo klapać,
Čas z kałodki ustavać.
Hop, hop, hop!
Čas užo ŭstavać!
[1907]
|
A chto tam idzie, a chto tam idzie
U ahromnistaj takoj hramadzie?
– Biełarusy.
A što jany niasuć na chudych plačach,
Na rukach ŭ kryvi, na nahach u łapciach?
– Svaju kryŭdu.
A kudy ž niasuć hetu kryŭdu ŭsiu,
A kudy ž niasuć na pakaz svaju?
– Na śviet ceły.
A chto heta ich, nie adzin miljon,
Kryŭdu nieść naŭčyŭ, razbudziŭ ich son?
– Biada, hora.
A čaho ž, čaho zachaciełaś im,
Pahardžanym viek, im, ślapym, hłuchim?
– Ludźmi zvacca.
[1905–1907]
|
Lubimoś, maje susiedzi!
Kińma svarki, zvadki;
Žyjma, jak rodnyja dzieci
Adnoj našaj matki!
Što ty maješ z svajoj zvadki,
Ź dzikaj nienaviści?
Ludzi tolki naśmiajucca,
I ŭsioj toj karyści.
Ludzi tolki naśmiajucca,
Ŭrahi skarystajuć,
Nad dušoj čort zapanuje,
Ŭnuki ciabie złajuć.
A pačniema žyci ŭ zhodzie
Ŭ pačcivaj, charošaj, –
Znojdziem dolu, znojdziem volu,
Na zvarotak – hrošy.
Ŭraham našym prystupicca
Trudna tady budzie,
Dy ŭ susiedziaŭ łasku majuć
Zhodłivyja ludzi.
Dyk lubimasia, susiedzi!
Kińma svarki, zvadki;
Žyjma, jak rodnyja dzieci
Adnoj našaj matki!
[1905–1907]
|
Ja šaviec-maładziec,
Znaju dzieła svajo,
Słuchać musiać mianie
Kapyllo i skurjo.
Pry varstacie maim
Družna praca idzie:
Žonka dratvu pradzie,
Vučań suča jaje.
Ja sam «kroj» namačyŭ,
Na kapył naciahnuŭ;
Stuki-stuk małatkom,
Šyłam, dratvaj machnuŭ,
Padašvu pryłažyŭ,
Nahnaŭ štyftaŭ kruhom,
Abcas hładka prybiŭ
Dy padkoŭku na jom;
Kapył vydzier, i vot
Bot na tramie visić;
Ej, dzivujsia, panok! –
Dobra budzie nasić.
Ej, dzivujsia, chto žyŭ,
Jaki majstar ja, zuch!
Bot, kamaš, čaravik
Vam sastroju udruh.
I bahat by ja byŭ
(Choć nia biedzien i tak),
Kab łapciej nie nasiŭ
Naš mužyk-niebarak.
Oj było ž by, było
Zarabotku, trudoŭ,
Čaściej sotku b złaviŭ,
Uhaściŭ by družkoŭ!
No jon chiba tady
Stanie boty nasić.
Jak nia budzie z čaho
Łyk na łapci łupić.
[1905–1907]
|
Tudy-siudy, tam dy siam
Z dumkaj źlotaŭ ŭsłužnaj,
Vo j hatova pieśnia vam!
Piejcie tolki družna.
A žyła ž kab viek viakom,
Śpišu na papiery,
Bo što śpisana piarom,
Nia vyjmie j siakiera.
Pieśni, znajcie, – serca dar,
Šanavać ich treba;
Kiepski z nas toj haspadar,
Što nia maje chleba;
I biaź piesień ža narod
Što jon vart być moža?
Jon i ciomny, jak toj skot,
I biady nia zmoža.
Hazet, knižak movaj čej
Najbolej drukujuć,
Pavažajuć tych ludziej,
Lubiać i šanujuć.
Tak i vy ž, ludcy maje,
Ŭstańcie, ačuniajcie,
Ab čym piesieńka piaje,
Chutka pierajmajcie.
Piejcie, piejcie a družniej,
Braćci-biełarusy,
Barukajciesia śmialej
Ź niapraŭdaj, z pakusaj.
Błizki toj dzianiok, kałi
Ščasna zapanujem,
Staniem sami my ludźmi
I kraj adbudujem.
[1905–1907]
|
Žudka stohnup reki,
Ŭzburany viasnoju;
Płačuć maje pieśni,
Hałosiać sa mnoju.
Nie stahnicie, vody
Pavodki burłivaj,
Kińcie płakać, pieśni,
Horka, nieščaśłiva.
Chto ŭstrymaŭ pavodak
Razhulnaje mora?
Chto zahłuša pieśni,
Jak ich vyźvie hora?
Viałikaje ž hora
Časam ludziej muča,
Naŭča nienavidzieć
I płakać navuča.
Jak dubok, z karycy
Pastuchom abdziorty,
Jak toj sałaviejka,
U kletku zapiorty, –
Tak ja prapadaju,
Nia majučy dołi,
Jak dub, usychaju,
Płačučy ŭ niavołi.
Nie dało žyćcio mnie
Ni pola, ni chatki,
Pa čužych kutach viek
Sił hublu astatki.
Tam, het, za harami,
Dzie pamčycca voka,
Śviet hučny, viałiki
Ścielecca šyroka.
Sokałam by volnym
Palacieŭ ŭ śviet hety,
Dyj mnie krylłi ŭciaty!..
Dola, dzie ty, dzie ty?
Tak by viesiałiŭsia,
Pieŭ ab ščaści pieśni,
Jak toj vierabiejka
Ŭ sadzie na čarešni.
Hułka stohnuć reki,
Ŭzburany viasnoju;
Płačuć maje pieśni,
Hałosiać sa mnoju.
[1905–1907]
|
|
Dziaŭčynka, hałubka maja!
|
Dziaŭčynka, hałubka maja!
Kiń viesieła vočkam ka mnie,
Taboj začarovany ja,
Lubujusia ŭ javie i ŭ śnie.
Dziaŭčynka, hałubka, chadzi
Ka mnie, bo ciabie ja lublu,
Sahreju na biełaj hrudzi,
Uciechaj kachańnia prysplu.
Dziaŭčynka, hałubka, tady
Zabudziemsia śvietu, ludziej,
Zabudziemsia hora, biady,
Niadołi zabudziem svajej.
Dziaŭčynka, hałubka, ślazoj
Jak skropiš pavieku svaju,
Ja vytru, paciešu, jak svoj,
I pieśniu tabie zapiaju.
Dziaŭčynka, hałubka, nia dam
Ź ciabie žarty stroić žyćciu:
Działić budu ja papałam
Niadolu i dolu tvaju.
Dziaŭčynka, hałubka, moj druh,
Saŭjom my cichoje hniazdko,
Dzie stvorym dušu adnu ź dźviuch,
I dumy, i serca adno.
Dziaŭčynka, hałubka, my tak
Pa chvalach žyćcia papłyviom,
Z kachańniem za znamia, za znak,
Na zajzdraść ciarpieńniu, ŭrahom.
A tolki, hałubka maja,
Mianie, siratu, pažalej:
Lubi, jak ciabie lublu ja,
Miłuj i całuj ahniściej.
[1905–1907]
|
Ej, skažy, mužyčok,
Dzie ty dolu padzieŭ? –
Ci ŭtapiŭ ŭ ručajok,
Ci prapiŭ, ci prajeŭ?
Ci zmaroziŭ ŭ maroz?
Ci u łapciach staptaŭ?
Ci na rynak zavioz, –
Na chleb dzieciam pradaŭ?
Ci zarezaŭ kasoj?
Ci sachoj zaaraŭ?
Ci rydloŭkaj ciažkoj
U ziamlu zakapaŭ?
Ci na žerdku u płot
Śpiłavała piła?
Ci zahryz jaje pot?
CI ślaza załiła?
Mo ŭ zastavu addaŭ,
Jak padatki płaciŭ?
Moža, pan nie dadaŭ,
Jak za pracu płaciŭ?
Ci adbiŭ jaje hrad,
Jak žytco adbivaŭ?
Ci tabie jaje Boh,
Jak radziŭsia, nia daŭ?
Dyk skažy, mužyčok,
Dzie ty dolu padzieŭ? –
Ci ŭtapiŭ ŭ ručajok,
Ci prapiŭ, ci prajeŭ?
[1905–1907]
|
Šumić šumnieńka barok
Pieśniaj žałaśnianaj;
Lułi, lułi, mužyčok!
Śpi – ŭstavać zarana!
Jašče poŭnač, – pietuchi
Pieršyja nia piełi;
Tvaje koni-vałachi
Siena nie pajełi.
Šypiać, śviščuć pa łuhach
Vužy, skarpijaki,
A pa stajniach, pa chlavach
Łaziać vaŭkałaki.
Viedźmy, sovy, kažany
Kruciacca, latajuć,
Na svaich baćkoŭ syny
Załom załamlajuć.
Źmiej panios čaraŭnikom
Hrošy ad skupoha;
Vaŭki vyjuć pad lasom,
Až lacić tryvoha.
Šumić šumnieńka barok
Pieśniaj žałaśnianaj;
Lułi, lułi, mužyčok!
Śpi – ŭstavać zarana!
Jašče vokał ciemnata
Nad śvietam panuje, –
Jašče miłaść, dabrata
Ludziej nie raŭnuje...
[1905–1907]
|
Rušyŭsia śnieh, zašumieła vada,
Raskavałisia reki ad lodu,
Chłynuła von zimavaja nuda,
Sonca ŭnosie ciapło i pahodu;
Šumnyja pieśni ihrajuć lasy,
Paviavaje viatrok ciepłavaty,
Biełaja niva ad śniežnaj rasy
Ŭbirajecca ŭ čornyja łaty.
Trušankaj zmorana ŭ ciomnych chlavach,
Adzyvajecca rykam skacinka;
Koniki ŭ stajniach iržuć pry žłabach;
Bacian pralacieŭ nad adrynkaj.
Budzicca pośle zimovaha snu
Pa chacinkach ludok pracavity,
Skoryńka ciahnie sachu, baranu,
Hladzić, ci šyny na kołach uźbity.
Vysypie hety na pole narod
I siejać budzie śvianconaje zbožža...
Dobry ŭradžaj, sporny ŭmałot
Pracavitym ludziam pašłi, Boža!
[1905–1907]
|
|
Pieśnia volnaha čałavieka
|
Daremna śvistami nahajek
Zastrašyć chočuć tyrany,
Nahnaŭšy čornych socień šajek,
Akułi ruki ŭ kajdany, –
Dušoj ja volny čałaviek,
I hetkim budu ceły viek!
Nia strašny mnie Sibir, astrohi,
Mieč katni nad šyjaj majej,
Choć i skujuć mnie ruki j nohi,
Choć zrenki vydzieruć z vačej, –
Dušoj ja volny čałaviek,
I hetkim budu ceły viek!
Nam jeści chočacca tym bolej,
Čym horaj hoład pryhniacie,
Tym rviomsia bolš my i da vołi,
Čym mieniej k nam jaje idzie.
Dušoj ja volny čałaviek,
I hetkim budu ceły viek!
Daremna hikańnie niasiecca
Despotaŭ podłych nad ziamloj,
Što vola ŭ puty akujecca,
Zhniaciecca siłaju, piatloj.
Dušoj ja volny čałaviek,
I hetkim budu ceły viek!
Ci ž ludzi sonca zhasić mohuć,
Zhasić, jak śviečku, jasnaść dnia?
I vołi ž despaty nia zmohuć,
Bo vola soniejku raŭnia.
Dušoj ja volny čałaviek,
I hetkim budu ceły viek!
[1905–1907]
|
Ihrajuć surmy bajavyja,
Vichor raznosie ichni zvon, –
I pieśni dziŭnyja takija
Ad ich latuć da ŭsich staron.
Ab słavie cudnaj hrajuć surmy,
Ab ščaści ludu usiaho;
Zavuć zmahać niavołi šturmy,
Zavuć... oj, mnoha da čaho!..
Dyj darma zvoniać surmy hułka,
Narod abmanieny prycich, –
Toj śpić, toj chodzie biez prytułka,
A žal i rospač uva ŭsich.
Mučyciel tolki rad, snujecca,
Jak šakał dziki pa trupach, –
Z achviar svaich vaŭkom śmiajecca,
Z achviar, što mruć u łancuhach.
I vidzieć strašna ŭ putach siłu,
Ludski ŭvieś z žalu jenk i płač,
Až choć kładzisia u mahiłu
I śvietu hetaha nia bač.
I chodziš tak, jak pahareły,
I chočaš ludziam skarhi słać,
Azvacca krykam na śviet ceły:
Dzie praŭdy, vołi dzie šukać?!
A surmy hrajuć bajavyja,
Vichor raznosie ichni zvon, –
I pieśni dziŭnyja takija
Ad ich latuć da ŭsich staron.
30.III.1906
|
|
Piesieńka dla niekatorych maładych ludziej
|
U nas maładych ludziej duža vučonych
Ciapier nadta šmat raźviałosia,
Praŭd niejkich šukajuć na śviecie niaśnionych,
Nad biednym ź ich kožny hałosie.
Da pracy da roŭnaj, da vołi šyrokaj
Achvočy kryčaci, ŭzyvaci;
Ich šumnyja pieśni niasucca daloka,
Što ŭsie ludzi – rodnyja braćci.
Jak dziŭna, jak składna brazdžyć usio heta!
Šmat praŭdy, a šmat tut i žartaŭ;
Pakul pieśnia ichnich chacieńniaŭ nia śpieta,
Pryhledziecca k im samim varta.
Adzin z vas, panočki, chitryja hałoŭki,
Na doktara vyjdzie i budzie
Ź niaščasnych schvarełych ciahnuć paŭrubloŭki,
Lačycca ŭ jaho buduć ludzi.
Druhi budzie z vas brachuncom-advakatam,
Jak treba sudzicca, paradzić,
A bolš kab karyści mieć, brata jon z bratam
Za nibyta praŭdu pavadzić.
A treci, što bolš usich rvaŭsia k svabodzie,
Napeŭna, jon budzie jnžynieram,
Jak stavić astrohi, płany pavyvodzie,
Zbahacicca hetkim manieram.
Čaćviorty ź miž vas, valnadumcy, u sudzie
Raśsiadziecca členam vialmožnym,
Hałodnych, niavolnych sudzici jon budzie,
Karaci Sibiram maroznym.
Vo, piaty bankiram, a toj znoŭ sudździoju,
A toj tam apteku załoža,
I kožny syt budzie, bahaćcie čužoju
To kryŭdaj, to pracaj razmnoža.
Tak budzie z vas kožny śladami jści dziedaŭ,
Nia znajučy hora nikolki,
I ŭsie vy, i ŭsie vy pałki darmajedaŭ
Saboj paviałičycie – j tolki.
I skažacie heta vy niekałi sami,
Jak vam spuchnuć karki ad sała,
Što piesieńka pieśniaj, čužymi ž trudami
Žyć lohka dyj čeść i pachvała.
24.VI.1906
|
Choć ty, serca, łopni, treśni,
Choć ty vyhani, pan, z chaty, –
Budu pieć ja svaje pieśni
Ci to ŭ budni, ci to ŭ śviaty!
Dumki, ody pieć ja budu,
Kab usiaki viesiałiŭsia,
Kab dla hetaha tut ludu
Śviet inakšy adčyniŭsia!
Kab na połi ci na łuzie,
Ci pracujučy la domu,
Ci u lesie, ci pry płuzie
Pieŭ jon pieśni pa-svajomu!
Kab nikołi nie čuraŭsia
Svajoj rodnieńkaje movy,
U jakoj uzhadavaŭsia,
Choć zabyŭsia dziela novaj.
Dyk pieć budu tabie, ludzie,
Kab pracior svaje ty vočy! -
A šmat lepiej tabie budzie,
Jak adroźniš dzień ad nočy.
Bo ty ž nadta ciomny, bracie,
Jak ty tut u tabakiercy, –
Choć nia voŭk – žyvieš u chacie,
Choć ty maješ dušu, serca.
O, ja znaju: serca maješ,
Bo pa śvincy navat płačaš, –
A što movaj pahardžaješ,
Dyk ty hetaha nia bačyš.
Hej, praśnisia, biełarusie!
Usie ludcy paŭstavałi.
Hej, praśnisia, biełarusie!
Usie praŭdačku paznałi.
[1905–1907]
|
|
Dzie ni vyleci ź niavołi...
|
Dzie ni vyleci ź niavołi,
Ad pačatku da kančatku,
Ŭsiudy ŭbačyš svajo pole,
Ŭsiudy ŭbačyš svaju chatku.
Ŭsiudy ŭbačyš čałavieka,
Što ciamnotaj ciabie razić,
Ź ślazoj viečnaj pad paviekaj,
Viečna ŭ łapciach i siarmiazie.
Choć ža serca, što za serca!
Łhańnia, chcivaści nia znaje,
Žyvučy ž u paniaviercy,
Tolki hora k zbyćciu maje.
Horam čornym, oj, bahata
Nadaryła lud naš dola;
Hora ŭ chacie i za chataj,
Hora ŭ połi i za polem.
Viecier chatkaju kałocie
I pa ščyłinach hałosić,
Haspadar źloh ad kałoćcia,
Ź dziaćmi žonka jeści prosić.
Pustka ŭ śvirni i ŭ adryncy,
Śvinka choča štoś zdychaci,
Vyje sučka na dziadzincy –
Pamre niechta ŭ hetaj chacie.
A u połi na zahonach
Aruć vichry, baranujuć,
Chutka, družna, nie natužna
Šnury vuzkija rujnujuć.
Dalej – parkaj sytaj šparka
Pralacieŭ pan u karecie,
A za im paštovaj parkaj
Pre čynoŭnik na raśśviecie.
A na pustcy apaŭnočy
Viedźmy, čerci piajuć, hrajuć,
To śmiajucca, to rahočuć,
Znacharoŭ-vužoŭ skłikajuć.
I ŭsio heta, chieŭra heta:
Vietry, vichry i sabaki,
Viedźmy, čerci z taho śvietu,
Pan, čynoŭnik, vaŭkałaki, –
Ŭsie navypieradki prucca,
Hikam, śmiecham čartaŭskimi
Załiłisia i niasucca,
Až ziamla stohnie pad imi.
A za imi, niby chmara,
Jdzie mužyckaje ŭśled hora,
Praz pasievy, praz papary,
Tak siahońnia, jak učora.
I mužyk – pan u staroncy –
Hora heta viečna bača,
Bača, što tolki ŭ karčomcy
I ŭ mahile jon nia płača.
10.VIII.1906
|
Budź ty duž, jak vada,
Jak žaleza, ćviardy, –
Kałi ž nojdzie nuda,
Ty nia zmožaš nudy!
Jak błahaja napaść,
Atumanić saboj
I spakoju nia daść,
Až zanyješ dušoj,
Až zapłačaš dušoj,
Žal achopie taki!
I nia pryjdzie spakoj
Da mahilnaj daski.
Na śviet budzieš hladzieć
Ašalełym vaŭkom;
Pieśni ŭzdumaješ pieć, –
Adaźviešsia vyćciom.
Stanie piekłam žyćcio,
Ludzi – horš ad źviarej;
Dumać budzieš usio,
Jak pamierci skarej.
Ej, dziańki karatać
Trudna ź joju, biada! –
Nia daść nočkaju spać
Usio heta nuda!
Zmuča, choć ty vaźmi
I nia pi, i nia ješ;
Vočy zojduć ślaźmi,
I svoj los praklanieš.
Adno ščaście ludziej,
Tolki zmoha tady, –
Kałi pracaj svajej
Zvalać kamień nudy;
Kałi myśl adna ich
U žyćci paviadzie:
Pracavać za traich,
Kab nia dacca nudzie.
10.III.1906.
|
Pahnuŭšy ŭ kruk chudyja śpiny,
Siarpom machajučy kryvym,
My, žonki, ŭdovy i dziaŭčyny,
Pry doŭhaj postaci staim
I družna žniom,
I paddajom
Adna adnoj
Achvoty bolš,
I pieśniu žałasna piajom.
Asobna kožnuju zahonam
Nas nadziałiŭ pan-dabradziej,
A nad usimi zły akonam
Staić, haniaje žać bardziej.
I my ŭsio žniom,
I paddajom
Adna adnoj
Achvoty bolš,
I pieśniu žałasna piajom.
Ahnista sonca prypiakaje,
Ŭ hubach jazyk zasoch, jak kość,
Pot horki vočy załivaje,
Zmačyŭ kašulu ŭsiu jak jość.
A my ŭsio žniom,
I paddajom
Adna adnoj
Achvoty bolš,
I pieśniu žałasna piajom.
Sierp prybaŭlaje ranaŭ kosych,
Pavieku režuć aściuki,
Jak pjaŭki, smokčuć kroŭ z noh bosych
Aržońnia vostryja suki.
Ale my žniom,
I paddajom
Adna adnoj
Achvoty bolš,
I pieśniu žałasna piajom.
My žniom, rastuć snapy i metłi,
My žniom ludziam, adno pabač:
Harotnym nam choć leź u pietłi, –
Pracuj na połi – doma płač.
I ŭsio ž my žniom,
I paddajom
Adna adnoj
Achvoty bolš,
I pieśniu žałasna piajom.
Hej, žniema, babki i dziaŭčynki,
Harujma: hora – nie napaść;
Pan spravić hučnyja dažynki:
Za pot, kroŭ, ślozy – vodki daść!
My budziem pić,
Jak hora pjom,
Panoŭ chvałić
I družna im
Skroź ślozy pieśniu prapiajom.
2.IX.1906
|
Dumki, dumki-viesiałuški!
Skul vy uziałisia,
Što ŭ dušy, jak tyja ptuški,
Pieśniaj azvałisia?
Ci naviejaŭ viecier volny,
Što pa horach skača,
Što u płocie, jak biazdolny,
Pa sirotkach płača?
Ci burłivyja pavodki
Z vadoj vas pryhnałi,
Što viasnoju čas karotki
Ziamielku zmyvałi,
Zataplałi, załivałi
Dałiny i hory,
Až siabie ŭ mory schavałi,
U hłybokim mory?
*
Dumki, dumki-viesiałuški!
Skul vy uziałisia,
Što ŭ dušy, jak tyja ptuški,
Pieśniaj azvałisia?
Ci zradziŭ vas duch zbadziany
U chatcy dziuravaj,
Na ziamielcy akavanaj,
Biazvolnaj, biaspravaj?
Ci ŭ kałyscy u łipovaj
Sa mnoj uzraśłi vy,
Jak dziciom vučyŭsia movy,
Viasioły, ščaśłivy?
Śviet zdavaŭsia jasnym rajem,
Ludzi – biez abłudy,
Nie kałołi u niavołi
Žyćciavyja hrudy!
*
Dumki, dumki-viesiałuški!
Skul vy uziałisia,
Što ŭ dušy, jak tyja ptuški,
Pieśniaj azvałisia?
Ci naviejaŭ vichar z pola,
Jak łistki ź biarozy?
Ci zradziła vas niavola,
Ci hora, ci ślozy?
Ci pryhožaja dziaŭčynka
U vucha našaptała,
Što vačyma, jak łučynka,
Mileńka mirhała?
I bažyłasia kachaci,
Viek nie pakidaci,
Razam hora haravaci,
A potym... nu, što tam?!
*
Dumki, dumki-viesiałuški!
Skul vy uziałisia,
Što ŭ dušy, jak tyja ptuški,
Pieśniaj azvałisia?
Ci vas vyaraŭ sachoju
Na šnury vuzieńkim?
Ci vas vykasiŭ kasoju
Na siŭcy sivieńkim?
Ci vas vykapałi ludzi,
Jak praŭdu chavałi?..
Ačarniłi falšam hrudzi
I pomstaj šakalaj.
Vidmy śmierci i razłuki
Na skavanych siejuć,
Ŭ kryvi bratniaj močać ruki,
Na trupach šalejuć!..
*
Dumki, dumki-viesiałuški!
Skul vy uziałisia,
Što ŭ dušy, jak tyja ptuški,
Pieśniaj azvałisia?
Hej ža, dumki, hromka piejcie,
Pokul serca bjecca!
Hromka piejcie, nie žalejcie,
Što tam chto śmiajecca!
Pryjdzie chvila, i vas miła
Niechta pryvitaje,
Moža, choć dziaŭčynka taja,
Što mianie lubiła!
Pryjdzie chvila, – pojmuć ludzi,
Dzie praŭda zareje...
Piejcie ž, dumki, ščaście budzie,
Nočka razadnieje!
[1905–1907]
|
Ź niespakojem dumki rojem
Vierciacca ŭ dušy,
Na śviet Božy, śviet pryhožy
Rvieśsia ŭvieś z hłušy.
Za vyś horaŭ, za ćmu boraŭ,
Tam za rečki šum
Mknuŭ by ptuškaj-viesiałuškaj
Za palotam dum.
Serca bjecca, k žyćciu rviecca,
K niejkim śvietłym snam;
Hej ty, hora! skora ž, skora
Ciabie ŭ brak ja zdam?
K dołi, k vołi, het, pa połi,
Jak leŭ, pabiahu;
Spaci, ždaci ŭ kurnaj chacie
Ŭžo bolš nie mahu.
Śviet viałiki, pieśni, kryki
Mknuć z usich staron;
Zvonić štości, – k słavie ŭ hości
Kłiča hety zvon.
Iduć ludzi, ŭ kryvi hrudzi,
Pachodni ŭ rukach,
Niama nočaŭ, žaram vočy
Źziajuć, ažna strach!
Sa snu budziać, dušu cudziać
Nadziejaj staroj,
Uźnimajuć, zazyvajuć,
Hej, na niejki boj!
Dumki chodziać, čymści zvodziać,
Tym, što dolu daść...
Zhinie hora i śloz mora, –
Nie viečna napaść!
Pakiruju dumki ŭ tuju
Staronku svaje,
Skul z praśvietam mnie pryvietam
Praŭda zapiaje.
Dalej, vyšaj pamknu, hej ža:
Ŭžo prałožan śled;
Trudna, maci, ŭ kurnaj chacie, –
Palatu u śviet!
[1905–1907]
|
Dzie b i praŭda žyła, dzie b i dola ćviła,
Nie stahnałi b dzie ludzi nad horam-biadoj,
Ślozaŭ dzie b nie ciakło, kroŭ by dzie nie płyła, –
Palacieŭ by tudy, palacieŭ by z dušoj.
I zapieŭ by tam pieśniu, ej, dumu svaju,
Niby toj sałaviejka u ciomnym bary,
Kab toj śviet mianie čuŭ, jak ščaśłiva piaju,
Śloz nia lju, jak ciapier, ad zary da zary.
Dyj nia mnie śnici, pieć ab ščaśłivych krajoch:
Kruhom baču i ślozy, i kroŭ, i biadu;
Niespakojnaj dušoj nadaryŭ mianie Boh,
I z takoj u mahiłu, napeŭna, syjdu.
Pakul vołi nia ŭbaču nad rodnaj ziamloj,
Ci ž by radaściaj pieśni azvacca mahłi?
I pakul budu bačyć, jak płača brat moj,
Mnie praŭdzivaha ščaścia nia znać na ziamłi.
Šumić viecier, łisty abivaje ź biaroz,
Abłamlaje hallo, nie ciarpić, a hudzić.
Chto śmiajecca sa śloz – sam pryčynaj tych śloz,
Chto nia ŭmieje budzić – sam zato krepka śpić.
Preč z darohi, mužyk, abarvaniec łichi!
Što? panoŭ nie paznaŭ sa dvara ty svaich?
Nu, chamuła, nabok! a što? vyjšaŭ suchi?!
Čort lacić, i kryčyć, i bydlača ŭsio, ŭsich.
[1905–1907]
|
Pa žyćciovaj pa ciarnistaj
Puciavinie jdu,
A za mnoj maja niadola
Honie ŭśled biadu.
Biada čornaja takaja
Suniecca, biažyć,
Ślozy, žałaść nasyłaje,
Až trudnieńka žyć.
Smutna, smutna, curkom ślozy
Ljucca z-pad paviek,
Choć by jšła ŭžo śmierć-mahiła,
Čymsia tak žyć viek!
Ej, pajdu ja ŭ bor šumiačy,
Pieśniu zapiaju,
Pierad lesam vyllu skarhu
Horkuju svaju.
Dzie ty, dola, dzie ty, vola?
Nia znać, nie čuvać;
Hłucha stohnuć duby, chvojki,
Hałiny traščać.
Kab, zdajecca, abniaŭ jełku,
Sahreŭ by saboj,
A ź ludźmi tak niejak zimna,
Žudka, Boža moj.
Akavała sonca praŭdy
Niapraŭdy zima,
I jak žyci, što čynici?
Razhadki niama.
Tolki čornaja niadola
Suniecca, płyvie,
Choć zmahajucca ź joj, honiać,
A jana žyvie.
[1905–1907]
|
Ja nia sokał zorkavoki,
Nie aroł advažny,
Što tak dumna za abłoki
Ŭznosicca ź ich kažny.
Navat ja nie sałaviejka,
Što piaje tak słaŭna,
A ja tolki vierabiejka,
Ŭzroščany pad Hajnaj.
Jak jon, kraj šanuju rodny,
Nie latu ŭ čužyja,
I ź zimoj bjusia chałodnaj,
Choć-ta serca nyje.
Jak jon, sieŭ by dzie na płocie
I pieśni čyrykaŭ,
Ludcaŭ rodnych by achvociŭ,
K lepšaj słavie kłikaŭ.
Jak jon sad – ja chatku, pole
Lublu, choć nia maju,
Ź vierabiejkavaj i dola
Maja roŭna, znaju.
Vierabiejku stuža z mora
Abo jastrab schvacie,
Mianie ž złomie majo hora,
Ŭ ziamlu kinie spaci.
Nad mahiłaju kryž z chatkaj
Pastaviać mnie ludzi,
Vierabiejkava ž dziciatka
Nada mnoj pieć budzie.
I mnie budzie smutkaŭ mieniej,
Ležačy ŭ zapierci...
Za žyćcia – ślozy, ciarpieńnie,
A pieśni pa śmierci.
[1905–1907]
|
Jość, bratki maje vy, u našym narodzie
Z daŭniejšaha času padańnie adno, –
Ź dziadoŭ na unukaŭ idzie, pierachodzie,
I mnie hetaksama dajšłosia jano.
Navuki padańnie, oj, šmat zachavała
Dla hrešnych, truśłivych i ciomnych ludziej,
Ŭ im bačym, što ščaścia zaznaje toj mała,
Chto praŭdy nia choča paznaci bardziej.
Hadoŭ tamu mnoha, biaź łiku, biaź miery, –
Za času, kałi satvaraŭsia naš śviet,
Byłi užo stvorany ludzi, i źviery,
I ptuški-piajuchi usiakich prymiet.
I ludzi ŭžo miełi usio, što chaciełi:
Dałiny, i hory, i pole, i łuh;
Lasy ŭžo šumiełi, dziarny zielaniełi,
I piekna, i miła było ŭsio ŭvakruh.
Adnoj tolki rečy jašče nie chapała:
Ni kapłi vady na ziamłi nie było;
Praz heta było biady, płaču niamała, –
Usio pić chacieła, što tolki žyło.
Ŭsie stałi źbiracca i radzicca z hora,
Jak hetaj pazbycca viałikaj biady, –
Až sam Boh, urešcie, usim tak havora:
«Ja vas navuču, jak dastaci vady.
Vadu vy mieć budziecie ciaham navieki;
Źbiaryciesia razam, chto žyŭ na ziamłi,
I jamy kapajcie na studni, na reki,
A tolki k rabocie usie kab išłi!
I pomnicie: kožny, chto z vas astaniecca,
Nia vyjdzie u hetaj supolnaj biadzie, –
Pić, pić budzie viečna takomu chaciecca,
I jon ža nia znojdzie vadzicy nidzie!»
Vot rvucca da pracy ahromnistaj ludzi,
I źviery, i ptuški, i kožny žučok;
I ciažka pracujuć, zryvajučy hrudzi,
Kapajuć, ciahajuć žvirovy piasok.
Nu! Budzie im dobra: dastanuć vadzicy,
Bolš sochnuć nia buduć, jak sochnuć ciapier;
Vot zrobiać aziory i reki, krynicy
I studni, a k studniam – i zrub, i aśvier!
Ale choć tak ščyra pasłuchałi Boha
Usie i za pracu uziałisia ŭsie,
Kaniuch adzin tolki nia robić ničoha,
Jon hulma hulaje, k rabocie nia jdzie.
Ubačyŭ Boh heta z vysokaha nieba,
Pazvaŭ kaniucha i havora tady:
«Niaŭžo ž pić nikołi tabie nie patreba?
Čamu nie pracuješ, dastać kab vady?»
«Ja pić nie chaču! – tak kaniuch kaža Bohu. –
A jak zachaču, dyk napjusia rasy».
I tut jon puściŭsia nazad u darohu,
Až jenknuŭ vichor, zašumiełi lasy.
A ź nieba hramłivy ŭśled hołas razdaŭsia:
«Navieki ty budzieš žyć tolki rasoj!
I choć by ty mleŭ i z žyćciom rasstavaŭsia, –
«Pić, pić!» – budzieš kłikać ty letniaj paroj!»
Vot skončana praca, najšłisia krynicy,
I mora bušuje, i rečka biažyć;
Chto kolki zachoča, napjecca vadzicy,
Adzin kaniuch prosić, latajučy, pić.
Žałobna jon prosić tak, jak by klaniecca,
Jak mołicca Bohu, kab hrech daravać,
I tolki časami rasicy napjecca,
A samaj žaroj musić jon usychać.
Kryčyć jon tak, jak by ludziam dla navuki,
Što boskaja kara ŭsich musić spatkać
Tych, chto, bajučysia ciarpieńnia i muki,
Nia choča pa praŭdzie dla ŭsich pracavać.
Dyk viedajcie ž, bratki, chto k pracy viałikaj
Z vas ruk pryłažyć nie zachoča svaich, –
Takomu Boh skaža: «Pić!» ceły viek kłikaj
I budź prakłinany ad braćciaŭ svaich».
[1905–1907]
|
Śpicie, zahnanyja,
Ad sonca skrytyja,
Śpicie, biazdolnyja,
Horam zabityja!
Jak vam ziamielkaju
Na vočy kinułi,
Ź ludskoje pamiaci
Marna zahinułi.
Nad kosćmi vašymi,
Pa-nad kurhanami
Ślozy uznosiacca
Mhłoju, tumanami.
Kryžy jałovyja
Nabok skryviłisia,
Naspy paśmiertnyja
Vadoj razmyłisia;
Dva-try ź ich śvieciacca
Kvietkaj žyčłivaju,
Rešta skryvajecca
Łazoj, krapivaju.
Sami ž vy zdaniami,
Blednymi, sinimi,
Letam uschodzicie
Pa-nad mahiłami.
Načnicy čornyja
Nočkaj źlatajucca,
I sovy šeryja
Pierakłikajucca.
Vaŭki źbirajucca
Paroj zimovaju
I piajuć, vyjučy,
Pieśń pahrabovuju...
Śpicie, zahnanyja,
Ad sonca skrytyja,
Śpicie, biazdolnyja,
Horam zabityja!..
[1905–1907]
|
...Nie! dosyć, dosyć! trudna dalej
Ciarpieć, cichija ślozy łić!
Ničoha mnie, oj nie, nia dałi,
A ŭziałi ŭsio, čym moh by žyć.
Niavolnik, kłaniacca viek treba
Ludziam; viek z potam kroŭ ciače,
Niama patołi i ad nieba:
To studzie, to śpiekaj piače.
Piarun u chatku bje kryvuju,
Pasievy niščyć suš i hrad,
Aviečku voŭk zadraŭ staruju,
Skrypić niamazan panarad.
Chudzieje žonka ŭ ślozach, pracy,
Trasie dziuravym kaptanom...
Hej, ty, što pieścišsia ŭ pałacy,
Mieŭ ž łitaść nad maim žyćciom?!
Ja sam... mnie nohi hnoje łapać,
Abory ŭjełiś da kryvi...
O, kroŭ! kałi ž ty kinieš kapać?
O, dola, rany zažyvi!
Hryziecca zrebnaja kašula,
Ź siarmiažkaj trudna pahadzić, –
Zimoj ad ściužy nie atule,
A ŭletku horača chadzić.
Abłaziać spreŭšyja ad potu
Pad šapkaj drennaj vałasy,
Nažyŭ udušša i łamotu
Ad tapara, sachi j kasy.
Na ŭhry pabiŭ mazol mnie ruki,
Viek ceły pył za akryćcio...
O, kolki hora, kolki muki
Niasieš, pahanaje žyćcio!
Nichto j paciech mnie nie havora
Za dolu horkuju maju,
Niasiecca tolki recha z boru,
Jak pieśniu skroź ślozy piaju.
Hej, rastłumač, vyrodździe ŭražža,
Trutni, zładziei pčolnych prac!
Čamu, dzie trud kryvavy laža,
Ćvicie zahon, staić pałac?
Čamu ja sieju, a druhija
Ź siaŭby majoj źbirajuć plon?
...O, dosyć, dosyć! serca nyje,
Hrymić pahudki novaj zvon.
Čakaŭ i dniom, čakaŭ i nočaj,
I ŭžo abrydała čakać,
Ustaju, idu, kudy jduć vočy,
Za kryŭdy płatu adšukać.
10.IX.1906
|
Jak pajdu ja, pajdu pa zahonach,
Pa mazolnym aratych śladu,
Pa łuhach i pa borach zialonych,
I pa siołach ubohich pajdu.
Na žalejcy svajoj, na hudłivaj
Tam ja pieśni pačnu raśpiavać;
Prysłuchajsia, ščaśłiŭ, nieščaśłivy,
Dumki lepšy chaču vyzyvać!
Ja dla nivy pahudku zajhraju,
Kab radziła sparniej dabrynu,
Kab – baronku staŭlaj k žytcu z kraju –
I ŭtrymała žytco baranu.
Ja hrudziami prylnu k sienažatcy,
Małić stanu davać bolš sianca,
Viečna ŭ kvietkach kab joj krasavacca,
Kvietki ščaściem ćviłi b dla kasca.
Puščy huknu, kab hordaj, skupoju
Nie była, droŭ davała ludziam,
Pamahła vajavać im ź zimoju;
Šumaŭ boru padsłuchaju sam.
A pryjdu k svajmu ŭ viosačku ludu,
Pačnu z chatki da chatki chadzić,
Žaleć serca, dušy tam nia budu,
Budu pieć, budu jhrać i budzić.
[1905–1907]
|
|
Oj, čamu na chaty hetyja?..
|
Oj, čamu na chaty hetyja
Syšła vosień z chaładami,
Kałi ludcy niesahretyja
Trasucca pad łachmanami?!
Oj, našto, našto niaščasnaha
Paradziła mianie maci,
Kałi dołi, ščaścia jasnaha
Nie mahła z žyćciom mnie daci?!
Ciažka ź vichram žyćcia bicisia,
Horš, jak z buraj chvojcy ŭ połi,
Dyj ciažej žyćcia pazbycisia,
A jašče ciažej – niadołi!
26.VII.1906
|
Mnie nia treba bahatych druhoŭ:
Daŭno znaju pachlebstvy ja ich,
Ich małitvy da ŭsiakich bahoŭ
I z pahardaj pahlad na druhich!
Nie chaču ź imi być za stałom,
Na svajo panižeńnie hladzieć,
Jak, minajučy čarkaj ź vinom,
Ad parohu nakažuć siadzieć.
Nie chaču ja dziavočaj krasy,
I piaščot ichnich biełych hrudziej:
Reža serca mnie horaj kasy
Źmiennaść, chitraść ahnistych vačej!
Nie mahu ja ciarpieć, pahladać,
Jak ich stałaść źnikaje, što mhła;
Tut dušu tabie rada addać,
Tut druhoha ščyrej abniała!
Nie chaču ja hulać, dzie narod
Tolki hora ciarpić na viaku,
Dzie sirotka staić la varot,
Jeści prosić, padniaŭšy ruku.
Nie chaču viesiałicca, hulać,
Dzie biada, ślozy, skarhi ŭvakruh,
Dzie druhija ŭ niavołi siadziać,
Dzie zamiorłi i siła, i duch!..
Ej, skazać ža, čaho ja chaču?
Za što navat by serca addaŭ?
Z čaho tvar ja ślazami maču?
Ci ž chto z vas kałi heta zhadaŭ?
Dyk ža znajcie, čaho b ja chacieŭ,
Ab čym dumački tolki maje:
Kab moj lud maju pieśniu zapieŭ
I paznaŭ, ab čym pieśnia piaje!
1905
|
Zabudźsia i pracuj!
Ni serca, ni dušy,
Ni dum svaich nia čuj;
Ci ŭ šumie, ci ŭ hłušy, –
Zabudźsia i pracuj!
Choć chatkaju tvajoj
Trasuć štodzień viatry
I pieśniaju svajoj
Raznosiać stohn stary
Nad chatkaju tvajoj, –
Zabudźsia i pracuj!
Nudy pažar tušy,
Na vir žyćcia nia złuj,
Ci ŭ šumie, ci ŭ hłušy, –
Zabudźsia i pracuj!
Choć nočka ciemnatoj
Zasłała ściežki ŭsie,
Prachodziš ty kudoj
Pa śloz svaich rasie
Z adviečnaj ciemnatoj, –
Zabudźsia i pracuj!
Praškody ŭsie kryšy,
Na dolu nie kryŭduj,
Ci ŭ šumie, ci ŭ hłušy, –
Zabudźsia i pracuj!
Choć hora ŭśled biažyć,
A kamieniem-haroj
Na sercy žal lažyć,
Choć smutna, Boža moj, –
Zabudźsia i pracuj!
Ni serca, ni dušy,
Ni dum svaich nia čuj,
Ci ŭ šumie, ci ŭ hłušy, –
Zabudźsia i pracuj!
[1905–1907]
|
Nadajeła čałavieku
Žyci, pažyvaci;
Piekaŭ svajo hora, piekaŭ,
Dyj treba ŭmiraci.
Choć chacieŭ by, moža, troška
Žyć, paviesiałicca, –
Śmierć błahaja kładzie ŭ łožka,
Kaža nie budzicca.
I pamior. Ciapier ščaśłivy,
Nie baicca łicha...
Ej, hladzicie: dzivy, dzivy!
Śpić spakojna, cicha...
Ale vieźć hnoj treba z chaty,
Kab červi nia jełi;
Skidaj, bracie, svaje šaty!
Vady ŭžo nahrełi...
Zmyłi trochu vočy, śpinu, –
Što bolej narazie?!
Pałažyłi ŭ damavinu,
Jak pana, jak kniazia.
Z damavinaj na kalosy
Niasuć, jak śviatoha;
Raziaviakaŭ, sałapiakaŭ
Sabrałasia mnoha.
Kožny stohnie, uzdychaje,
Hałosie, zavodzie, –
Niby płača, serca maje...
Hodzie łhaci, hodzie!
Nu, kabyła, nu, chudaja,
Pavołi ciahnisia!
Ty, istota niežyvaja,
Lažy, nie zvałisia!
Vot i cerkva, pop z krapiłam
Čakaje na ŭziatku,
Pakuryŭ trunu kadziłam,
Dziak zapieŭ ŭ astatku.
I na mohiłki panieśłi
Trunu, jak pavału;
Oj, oj, kab ža nie rastreśłi!
Niasicie pamału!
Zvany hučna zahudziełi
Hałasistaj pieśniaj;
Oj, skolki b vy tam ni piełi,
Niabožčyk nia ŭskreśnie!
Nu, hrabaru, kapaj jamu
Łokciaŭ try biaz mała;
Pachavajem tut my kramu,
Što trud pradavała.
Užo vykapaŭ? – nu, ładna!
Trup spuskać pačałi,
I spuściłi tak paradna,
Ziamloj zakapałi;
Nasyp vyłažyłi dziornam,
Kryž na im – z kamieńniaŭ.
Vot i mieniej niepakornym,
Adnym mieniej, mieniej.
Prapłyvaje mnoha letak,
Niama čałavieka...
I placiecca u nas hetak
Ad vieku da vieku.
Jak śmierć voźmie, usio hinie:
Niadola, niavola, –
Spakoj tolki ŭ damavinie,
Ŭ damavinie dola!
18.III.1906
|
My honimsia časta za maraju błudnaj,
Jakaja ŭ nas ščaściem zaviecca.
Dyj trudna jaje nam złavici, oj, trudna,
Choć błizka, tuž błizka, zdajecca...
Adnymi raj-ščaście zaviecca bahaćcie,
Što śviecicca hrošy mašonkaj;
Druhimi – paradak i zhoda u chacie,
A inšymi – ŭdałaja žonka.
Toj rviecca da słavy šyrokaj, viałikaj.
Toj – žyci niaznatna, jak dzieci;
Toj – pieśniaj azvacca niasvojskaj i dzikaj,
Toj – rodnuju dumku zapieci...
I roim u dumkach tak cełymi dniami,
Dy ščaście nia roicca rojna...
A ślozy druhich, što łijucca prad nami,
Ci ž mohuć dać spać nam spakojna?..
18.VIII.1906.
|
Ci jdu ja viasiołaj dzianinaj
Z kasoj ci z sachoj za siało
J nia bačuś z pachiłaj chacinaj,
Pakul čuju sonca ciapło,
I ŭ połi, pracujučy ŭ pocie,
Biaduju nad horam svaim, –
Daremna šukaju, chto ščyra b
Paciešyŭ ŭ ciarpieńni ciažkim.
Duša mnie i šepča, i płača:
Adzin ty, adzin, niebarača!
Ci z pola hadzinkaju šeraj
Viarnusia, siadžu za stałom,
Kraplusia pacichu viačeraj,
Łučynka mirhaje ahniom,
A źjeŭšy adno, pahladaju,
Ci chto bolš čaho padłije, –
Dyj darma!.. Pry łavie, pry piečy
Ŭsio tvary snujuć nie svaje.
Duša mnie i šepča, i płača:
Adzin ty, adzin, niebarača!
Ci nočkaj panuraj k padušcy,
Ŭvieś zmučan, prylnu addychnuć,
A serca, jak łist toj na hrušcy,
Trasiecca, kałyšacca hrudź.
I ždu tak – voś pryjdzie chtoś luby,
Abnimie, atułić saboj;
Dyj darma!.. Nikoha, nikoha, –
Chtoś kaža, – niama tut z taboj!
Duša mnie i šepča, i płača:
Adzin ty, adzin, niebarača!
Ci jdu ŭ biełarusavu chatu
Sa snu pryvitać na zary,
I ruki tam vyciahnu k bratu
I kinu vačyma k siastry,
Ci, ŭsieŭšysia cicha na pryźbie,
Zajhraju tam pieśniu svaju, –
Daremna pryvietu čakaju,
Daremna vitaju, piaju.
Duša mnie i šepča, i płača:
Adzin ty, adzin, niebarača!
28.V.1906
|
Boža! hetki śviet tut
Moc stvaryła tvaja!
Dzie ž moj dom, dzie moj lud?
Dzie ajčyzna maja?
Dzie toj čas, u jakom
Tut kipieła žyćcio?
Svoj narod byŭ kruhom
I lubiŭ svajo ŭsio!
Svaju pieśniu ŭład svoj
Nie stydaŭsia zapieć
I siarmiažki sivoj
Nie stydaŭsia nadzieć!
Viesiałiŭsia narod,
Až hrymieła siało!
Va ŭsich śvietły pahlod,
Va ŭsich ščaście ćviło.
A ciapier, a ciapier
Nie vidać jasnych zor,
Choć sabie sam nia vier, –
Źnikła ŭsio, jak vichor!
Źnikła ŭsio, jak imhła,
Niama słavy tajej;
Złaja dola zmahła
I moj kraj, i ludziej!
Adny ŭ šar kurhany –
Śviodki bitvaŭ – stajać;
Kości k im hruhany
Prylatajuć źbirać.
Prašmyhajuć vužy,
Kaniuch mołicca «pić»,
Voŭk prabieh pa miažy,
Dalej śpić usio, śpić!
28.VIII.1906
|
Šumić markotna volcha
Nad rečkaju burłivaj,
Abrosłaja na dole
Badylami, krapivaj.
Nad joj sinieje nieba
I sieje niepryviety:
To studziać jaje zimy,
To palać jaje lety.
Abłomłivaje viecier
Hałiny biez sumleńnia,
Padtočyvaje rečka
Žylastaje kareńnie.
Paciešycca, jak ptuški
Piajuć viasnoj ahniście;
Žałobu žalaŭ nosić,
Jak raździajecca ź łiściaŭ.
Dni mnohija prachodziać,
Najbolš niepahadłiva,
Šumić markotna volcha
Nad rečkaju burłivaj.
14.VIII.1906
|
Ja bačyŭ jak viecier pa połi hulaŭ,
Ziamlu ŭzryvaŭ i biarozkaj chilaŭ,
Zanosiŭ piaskom sienažatki, łahčynki,
Łamaŭ na biarozcy žyvyja hałinki.
Ja bačyŭ, jak jastrab hałubku zabiŭ,
I vyklevaŭ serca, i ciopłu kroŭ piŭ;
Vichor jaje pierje i kości raźviejaŭ;
Hałub varkavaŭ, hałasiŭ biez nadziei.
Ja bačyŭ dziaŭčynku niaščasnu adnu,
Jak biehła da rečki, nyrnuła ŭ vadu!
Nahnaŭ viecier chvałi i śled toj zahładziŭ;
Na bierazie volchi šumiełi ab zdradzie.
Ja bačyŭ ŭsio heta j dušoju ciarpieŭ
Zastyŭ śmiech na hubach i pieśni nia pieŭ,
Zapłakaŭ, załiŭsia markotnaj ślazinkaj
Adzin nad biarozkaj, hałubkaj, dziaŭčynkaj.
15.VIII.1906
|
Vysoka, razłažysta
Raśsiełasia pry chacie
Stara-staraja łipa,
Pavažnaja, jak svaćcia.
Sto let užo starusie,
A moža, navat bolej,
Ad vichraŭ i ad buraŭ
Nia mieła viek patołi.
Sto let – kavałak času,
Nia sto dniej, nia sto tydniaŭ,
Jakich zajšło pramienaŭ
Zbadaci ŭsio abrydnie.
Niaščaściaŭ, klaćby, płaču
Było, što, Boža miły!
Niabožčykaŭ biaź łiku
Sychodziła ŭ mahiłu.
A łipa ani dbaje,
Žyvie, staić pry chacie
Vysoka, razłažysta,
Z pavahaj, niby svaćcia.
15.VIII.1906
|
|
Z ukrainskaha Šaŭčenki
|
|
Dumki
|
Na što ž čornyja mnie brovy
I karyja vočy,
Na što ž lety maładyja,
Na što ž tvar dziavočy?
Lety maje maładyja
Marna prapadajuć;
Vočy płačuć, čorny brovy
Ad vietru łiniajuć,
Serca vianie, nudzie śvietam,
Jak ptuщka biaz vołi;
Na što ž mnie, krasa maja, ty,
Kałi niama dołi?
Ciažka, ciažka siratoju
Na śviecie mnie žyci:
Svaje ludzi – jak čužyja,
Nie z kim havaryci!
Niama kamu raspytaci.
Čaho płačuć vočy!
Niama kamu raskazaci,
Čaho serca choča!
Čaho serca, jak hałubka,
Dzień i noč varkuje, –
Nichto jaho nia pytaje,
Nia znaje, nia čuje!
Ludzi ž mianie nia spytajuć,
Dyj na što ž pytaci? –
Niachaj płača siracina,
Niachaj lety tracie!
Płač ža, serca, płačcie, vočy,
Pakul nie zasnułi,
Płačcie, mocna hałasicie.
Kab vietry pačułi!
Zaniaśłi kab vietry bujny
Za siniaje mora,
Maju ciažkuju niadolu,
Maju biadu-hora!..
* * *
Za dumaju duma rojem vylataje,
Taja ciśnie serca, taja raździraje,
A trejciaja cicha, cichusieńka płača,
Až tam na dnie serca, dzie nichto nia ŭbača.
Kamu ž tut ich pakažu ja?
I chto tuju movu
Pryvitaje, uhadaje
Viałikaje słova?
Hłuchim kožny tut radziŭsia,
Kožny z hora tuža:
Ty śmiaješsia, a ja płaču,
Viałiki moj druža.
A što pryjdzie z taho płaču?
Bol hałoŭki, bracie...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Što tam!.. budziem lepš śmiajacca,
Choć hoład u chacie!..
|
|
Z polskaha M. Kanapnickaj
|
|
Para
|
Raz-druhi sochi-kryvułi
Ziamlu vašu padviarnułi.
A pa ŭsiakaj skibie čornaj
Ždžecca sievu, ždžecca ziornaŭ.
Hej, siaŭcy, paśpiešny čas!
A čamu ž nia vidna vas?
Hramy ŭstreśłi ziamłi łonam,
Pramknuŭ viecier nad zahonam,
Źlacieŭ ź nieba doždž na nivy.
A dahetul nie pašłi vy.
Hej, siaŭcy, na vaš prychod
Ždže ziamielka, ždže narod!
Baćkoŭ kości, što ŭ mahile,
Naša pole udabryłi,
Sonca schodzie k nam pavołi,
Ŭžo za cieniaŭ blaskaŭ bołi,
Hej, siaŭcy, haračy čas!
Ziamla maci ždže na vas!
9.VII.1906.
|
|
Z polskaha M. Kanapnickaj
|
|
Na žalejcy
|
Oj! čamu mhłoj pałi rosy
Chałodnaj,
Kałi ja hoły i bosy
J hałodny?
Ci ž nia dosyć, što my płačam
Ź niadołi,
A jšče heta nočka sypie
Śloz bolej?
Oj! kab zrenkaju, zdajecca,
Sakolej,
Źłičyŭ, skolki śloz łijecca
Na pole,
Strach było by ź siaŭby hetaj
Žać žniva,
Bo snop kožny b byŭ kryvavy,
Na dziva!
Ŭzojdzie sonca, puście kosy
Źmianłiva,
Na łuhočkach vypje rosy
J na nivie,
No śloz vysušyci mora
Ci ž moža?
Chiba śviet uvieś zapałiš,
Moj Boža!
28.VII.1906.
|
|
Z polskaha M. Kanapnickaj
|
|
Kamu?
|
Tym sachu, płuh tolki zdaci,
Chto pryros k ziamielcy-maci,
Chto zahon svoj naskroź znaje,
Kaho choład nie pužaje;
Chto radzimych svaich niŭ
Znaje čas siaŭby i žniŭ.
Tamu tolki z baranoju
Na rallu pajci viasnoju,
Chto łapciamи topča pole,
Znaje nendzu ćviodaj dołi,
Praciahnuŭ chto, jak svoj brat,
Dvoje ruk da ŭbohich chat.
Tamu tolki sierp i koska,
Na načlezie chto za vioskaj,
Snuje dumki pry ahniščy,
J viera ŭ pryšłaj dołi jhryšča,
Kamu ŭ połi trud – zakon,
A čužyja ź nivy von!
11.VII.1906.
|
|
Z polskaha Idy Pileckaj
|
|
Son na kućciu
|
Siudy, ka mnie, za stoł, chto druham,
Chto svoj, ŭsie siadźma razam;
Ty, žonka, dzietki, braćcia, kruham,
Vo hetta – pad abrazam.
Ka mnie, družki! chaj vas uhledžu,
Vitaju chlebam, solaj.
Kućcia siahońnia, sam nia ŭsiedžu
Adzin z svajeju dolaj.
Na stoł, jak čynim viakoŭ mnoha
Sienca pasłaŭ, hladzicie.
Padbłiściesia ž!.. viankom staroha
Svaje ŭsie akružycie!
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Stoł doŭhi, ŭ kruh svaje ŭsie sami,
Tvar kožny viesieł, jasny,
U kožnaha dušy rajami
Snujucca dumki ščasny.
I razam słuh ludok niaśmieły
Nam pasadzici treba,
Ŭsich bratniaj zhody anioł bieły
Błahasłavić chaj ź nieba.
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Padajcie ŭbory mnie jarkija,
Ŭ žałobnych nachadziŭsia,
Pry mnie siahońnia ŭsie błizkija,
Siahońnia Boh radziŭsia.
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Pusta kruhom!.. Hej, hej, svaje dzie?..
Dzie anioł zachavaŭsia?..
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Snujucca cieni... serca bredzie,
Nia čujuć... Sam astaŭsia...
24.VIII.1906.
|
|
Z Kryłova
|
|
Ščupak, Lebiedź i Rak
|
Tam, dzie jednaści i zhody
Niama ščyrych u ludziej,
Praca ichniaja zaŭsiody
Łicha, marna prapadzie.
U kalosy zaprahłisia
Raz Ščupak, Lebiedź i Rak;
Z usich sił viaźci ŭziałisia.
Voz nia rušycca nijak.
Pad niabiosy Lebiedź rviecca,
Ščupak ciahnie u vadu,
Raspuściŭšy klušni, pchniecca
Rak nazad, jak na biadu!
Chto ź ich vinien, chto niavinien,
Nia nam heta raźjaśniać,
No kalosy i dahetul
Jak stajałi, tak stajać!
25.VII.1905.
|
|
Naśledavańnie
|
|
Nad kałyskaj
|
Śpi, maleńki moj synočak!
Vočkam nie mirhni;
Śviecić miesiaca kružočak,
Ty ž ab dołi śni.
Śpi i słuchaj pieśni hetaj,
Dy ŭspomni kałi;
Śpi, pakul nia znaješ śvietu,
Lułi, lułi, śpi!
Padraścieš, daznaješ hora,
Papivaješ śloz,
Tvaje siły złomić zmora,
Śpioka dy maroz.
I spatkajeśsia na śviecie
3 niapraŭdaj, ź ludźmi.
Śpi, synočak! Miesiac śviecie,
Lułi, lułi, śpi!
Padraścieš – i musiš nohi,
Jak kožny mužyk,
Ukrucić va ŭbor ubohi,
Ŭbor ź łipovych łyk.
U im pomačy paprosiš
Dla siabie ludskoj;
Śpi, pakul łapciej nia nosiš,
Lułi, rodny moj!
Paviadu ciabie da pana,
Pastaŭlu słužyć.
Tam ad viečara da rana
Budzieš ty rabić.
Za śvińmi dy za sachoju
Buduć pchnucca dni;
Śpi, pakul ty nie słuhoju,
Lułi, lułi, śpi!
Chleba, hrošy ty słuhoju
Mała budzieš mieć,
Aplavuchaŭ ža za toje
Nia buduć žaleć.
Kryvioj vočy załijucca,
Ty ž pracuj, ciarpi!
Śpi, pakul nie ździekujucca,
Lułi, lułi, śpi!
Z časam pojdzieš u sałdaty –
Słuha ŭžo caru,
Za tryccatuju ad chaty
Zahoniać haru.
Na vajnie ž, jak zabijaka,
Pałiješ kryvi;
Śpi, pakul ty nie vajaka,
Lułi, lułi, śpi!
Damoŭ viernieśsia da baćki,
Baćka biedzien sam,
Pojdzieš znoŭ na chleb batracki
Słužyci panam.
Štoś nia ŭhodziš, pan bahaty
Hiknie: von idzi!
Śpi, pakul nia honiać z chaty,
Lułi, lułi, śpi!
Ty ž nia rynieśsia ŭ kanavu
Z hora dy ź biady, –
Kraści vyŭčyšsia na słavu,
Pan budzieš tady...
Što? z napaści nie prapaści...
Hułi, hulaki!
Śpi, pakul nia ŭmieješ kraści,
Lułi, lułi, śpi!
U viałikija ty ludzi
Vyjdzieš ź biednaty, –
Šablu źviesiš cieraz hrudzi,
Stražnik budzieš ty.
Budzieš katam ty nad bratam,
Biaz žalu ani!
Śpi, pakul jašče nia katam,
Lułi, lułi, śpi!
Budzieš pan viałiki ź vidu
I šelma dušoj,
Spatykać ciabie ja vyjdu,
Ty machnieš rukoj.
Čužakom budzieš ty ŭ chacie,
Na rodnaj ziamłi.
Śpi, pakul ty tut pry maci,
Lułi, lułi, śpi!
26.VI.1906
|
Treba nam, treba pierš-napierš chleba,
Chleba, kab stała na celeńki hod,
Droŭcaŭ palena, konikam siena,
Kapiejku jakuju sabie na zvarot.
Treba nam, treba, jak sonca ź nieba,
Lepšy, daŭžejšy ziamielki šnurok,
Sytaj skacinki, novaj chacinki,
Kab krasavaŭsia pry chatcy sadok.
Na śviata skvarku, časam i čarku,
Bułki i syra haściej častavać,
Ceły adzietak, knižak dla dzietak,
Treba nam škoły pa vioskach prydbać.
Roŭnaj darohi, botaŭ na nohi,
Multanu žoncy na lepšy kaptan;
Žyć śmieła ŭ chatcy i nie bajacca,
Kab nie haniałi u vołaść, u stan,
Doktara treba, špital nam treba,
Darma lačyłisia b dzie biedaki;
Z torbaj ža ŭ staraść kab nie ciahacca,
Treba ustroić prytułak taki.
Oj, mnoha, mnoha dla vioski ŭbohaj
Treba ŭčynici, kab dobra žyła, –
Nia płakać tolki, nia ranić bolki,
Bolki, jakuju niadola dała.
Pracaj ŭsio zmožam, novy byt złožym,
Hora zatopčam silnaj nahoj,
Zmožam niadolu, zmožam niavolu,
Śvietač zapałim ščaścia svajho!
Źjaśniejuć nočy, vysachnuć vočy,
Źłityja horkaj biadnoty ślaźmi;
Hoład zahinie, biada pakinie!
Dolu mieć budziem, – ej! budziem ludźmi!
[1905–1907]
|
Zmaču piorka ŭ atramentu
Dy jak čyrknu pa papiery, –
Krentu-mentu, krentu-mentu, –
Jak byki, stajać łitery!
Hlaniem, u adnoj ź ich kučy
Pračytajem: «usie braćci!»
U druhoj – homan traskučy:
«Niama nievukaŭ u chacie!»
A ŭžo ŭ treciaj dyk svabodu
Bačyš volnuju pad nieba;
A ŭ čaćviertaj – «dla narodu
Dosyć hrošy, dosyć chleba!».
A chto heta pračytaje,
Skaža: dobra napisana;
Skaža: niešta j mužyk znaje,
Darma, što biadniej ad pana!
Dyk kałi voś atramentu
Krychu vyllu na papiery, –
Krentu-mentu, krentu-mentu, –
Jak byki, stajać łitery.
[1905–1907]
|
Jašče i sonca nie ŭzyšło
Ludziej na dnieŭny trud budzić, –
Tru-hu, tru-hu! na ŭsio siało
Truba pastyrskaja hudzić.
Tru-hu, tru-hu! ŭstavaj,
Chto žyŭ, adzin, druhi,
Varoty adčyniaj,
Skacinu vyhaniaj!
Tru-hi, tru-hi, tru-hi!
Ustaje siało na trubny huk,
Śpiašyć k žyviołinie svajej,
I vot razdaŭsia ryk i hruk
Karoŭ, aviečak i śviniej.
Tru-hu, tru-hu! idzi
Na pole, na łahi,
Skacinka, i hladzi,
Toj taja nie badzi!
Tru-hi, tru-hi, tru-hi!
Idzie ŭsio vojska na papar;
Pryjšło, skłaniła hałavu,
I družna, družna mał i star
Skubieć vilhotnuju travu.
Tru-hu, tru-hu! dziary
Travicu z-pad nahi,
Daždaŭšysia pary,
Napjeśsia ty vady.
Tru-hi, tru-hi, tru-hi!
Skubieć skacina, a pastyr
Pasie, pilnuje ad vaŭka,
Snuje vakoł, udoŭž i ŭšyr,
To ciołku złaje, to byka.
Tru-hu, tru-hu! z truby
Na śviet šyrok, daŭhi
Mknie adhałos hruby,
Až stohnie les, duby.
Tru-hi, tru-hi, tru-hi!
I voś najeŭsia dy idzie
Rahaty syty połk u chleŭ,
Pastuch za im u hramadzie,
Ale pastuch ci syt, ci jeŭ?
Tru-hu, tru-hu! j nia śniŭ...
Pastyr – słuha słuhi,
Svoj połk karmi-pasi,
Sam pośle padjasi!
Tru-hi, tru-hi, tru-hi!
[1905–1907]
|
Darohaj šyrokaj, z darohi dalokaj,
Dyj mnoha biaź łiku hadzin,
Na kij abapiorty, stary i abdziorty,
Išoŭ padarožny adzin.
Išoŭ jon da vioski, što błizka darožki
U połi pad lesam była;
Tam niekałi daŭna jon žyŭ dobra, słaŭna,
Tam moładaść-radaść prajšła;
Tam kinuŭ jon chatku, i baćku, i matku,
I žonku pakinuŭ svaju,
I dzietak maleńkich, pryhožych, mileńkich,
Pakinuŭ usiu tam radniu.
U dalniaj staroncy let mnoha, biaz konca
Pražyŭ jon u nendzy ciažkoj;
Ni ščaścia, ni dołi nia bačyŭ nikołi,
Biadujučy ślozna paroj.
Ciapier na ziamielku, svaju karmicielku,
Pryjšoŭ, kab pabačyć svaich,
Ubačyć kab chatku, i baćku, i matku,
I dzietak kałiś-to małych.
Idzieć jon, padchodzić i viosku znachodzić,
Taksama, jak žyŭ ŭ jej, hladzić;
I chaty takija ž, hniłyja, staryja,
Karčomka taksama staić...
Tut chata Zacharki, tam Joski, Hančarki,
Tam Jankava žonka žyvie,
Tut kum Davydzionak, tam svat Michalčonak,
Tam Sorka, što sol pradaje...
A vot i sadočak, a vot i damočak
Daŭniejšy jaho tut vidać,
Bo hanak toj samy, ź nizkimi dźviarami, -
Budynki taksama stajać.
Uchodzić u siency, až hnucca kalency,
A serca trasiecca, bałić;
Štoś budzie tut skora, ci radaść, ci hora...
Voś dźviery adpior, i hladzić.
Ušoŭ, pahladaje, svaich paznavaje...
Ach, što ž? ci paznaje kałi?
Zapłakaŭ niaboža, i hlanuć nia moža:
Čužyja užo tam byłi!..
|
Pracuj, biedačyšča, harotna,
Ci preješ ad potu, ci mierźnieš!
Hni plečy svaje ty achvotna,
Bo pryjdzie hadzinka – i ščeźnieš.
Oj, ščeźnieš, a tolki nia bojsia,
Što ŭžo i zasypiać ziamloju:
Jak z horam u družbu zavioŭsia,
Jano jšče pachodzić z taboju.
Ciapier, małady i achvočy,
Ty rvieśsia, jak ptuška tam z kletki,
Da pracy i ŭdzień, i unočy,
Dyj zmoža kryvavy trud hetki.
Biaz času pryžmie, apanuje
Ciabie nieadčepnaja staraść
I moładaść skryša ŭdałuju,
Adhonie ad pracy niazdaraść.
Pachilacca plečy ad horbu,
Udušša dychnuć nie pazvole,
Nadzienieš stareckuju torbu
I pojdzieš u śviet, na pryvolle.
A musiš ža ŭpierad naŭčycca
Ty pacieraŭ doŭhich, dziadoŭskich,
Bo jak nie patrapiš małicca,
To vyhaniać hetkaha ź vioski.
Ty musiš naŭčycca, bo maci
Daŭžejšych naŭčyci nia ŭmieła, –
Dy ŭ biednaści času ci ž chvacie
Za hetkaje bracisia dzieła.
Dyk voś, jak uzbroišsia hetak
U paciery, torby i puhi,
I ŭrvany starecki adzietak, –
Pavier, buduć bramy na ŭsłuhi.
Z pahardaj, jak łišniaj sabacy,
Švyrnuć tabie łustaju chleba;
Dzicia ciabie budzie pužacca,
Pačnie niepahodaj vyć nieba.
A ty?.. Ty cani j hetu pracu,
Choć zbycca jaje i nialohka;
Nia jdzi žabravaci k pałacu,
Bo stul ciabie vyhanie lokaj.
[1905–1907]
|
Zbłižajecca leta k adchodu, –
Dzie-nidzie źlacieŭ łist čyrvony;
Paviesiŭšy łubku na šyi,
Vychodzie siaviec na zahony.
I poŭnaj mazołistaj žmieniaj
Žytco pa ralłi raskidaje,
Chavaje ŭ ziamielku nadzieju,
Što voźmie ź siaŭby? – nie zhadaje.
Ci, moža, ciapier vot, uvosień,
Čarviak jaho pracu padtočyć,
Ci śnieh u razvodździe padparyć,
Ci ŭletku hrady padruzhočać,
Ci źniščycca ŭ puńcy pažaram,
Ci tak ad jakoj-budź pryhody. –
Takija, ach! horkija dumki
Siaŭca absiadajuć zaŭsiody.
A jon nie zvažaje na heta, –
To ŭvosień, to ciopłaj viasnoju
Are, baranuje i sieje
Svajoj mazałistaj rukoju.
Tut kožny, siaŭca chto pabača,
Stary, ci mały, ci kabieta,
– Radzi, pamažy, Boža! – kaža,
A lohka ž na sercy čuć heta!
– Radzi, pamažy, Boža! – skažam
I my siaŭcam ŭsiakaha rodu,
A ź ziernia, što dobraha sievu,
Źbiaruć jany j dobruju ŭrodu.
[1905–1907]
|
Kiepska, bratki, žyć nam stała!
Niama ščaścia, dobraj dołi;
Kałi chleb jość – niama sała,
Choć harełki dyk davołi.
Oj, harełka, jak z krynicy,
Da nas ciaham prypłyvaje;
I pje kožny, nie žurycca,
Chto jaki hroš tolki maje.
Pjuć usie, choć biada doma,
Choć ljuć ślozy žonka, dzieci,
Choć chleb – ziołki dy sałoma,
I taho niama u kleci...
Pjuć, choć hroš kryvavym potam
Na harełku zdabyvajuć;
Pjuć, choć pośle dzie pad płotam
Svaju dolu prakłinajuć...
[1905–1907]
|
|
Heta kryk, što žyvie Biełaruś
|
Ci zavyłi vaŭki, ci zajenčyŭ vichor,
Ci zapieŭ sałaviej, ci zahahała huś, –
Ja tut baču svoj kraj, pole, rečku i bor,
Svaju matku-ziamlu – Biełaruś.
Choć harysta jana, kamianista jana,
Vierabju pa kalena, što sieju, raście,
Dyj lublu ž ja jaje, škoda chatki, humna:
O, takich niama, musić, nidzie!
Z sałamianaj strachoj maja chatka, humno;
Niepačesna, što praŭda, vidniejuć jany,
Dyj na ich ža svajoj kłaŭ rukoj bierviano
I ziamlu raŭnavaŭ pad źviany!
Z sałamianaj strachoj maja chatka, tačok!
Mnoha čutak navodziać i dum na dušu;
Ja ŭ śnie baču ich, pomniu kožny razok
I u sercy, jak vieru, našu.
Chatka śviedkaj była, jak paznaŭ Božy śviet;
Z chatki biehaŭ da škoły vučycca čytać;
Pry łučynie nia raz havaryŭ kazki dzied;
U dvor z chatki chadziŭ zarablać.
U tačok zbožža, siena ja kłaŭ kožny hod;
U im pieršy raz Zosi skazaŭ, što lublu...
U im ź dzietkami pośle źbiraŭ umałot,
I ciapier pry im łaźniu taplu.
A choć hora zaznaŭ, źnikła dola naviek,
Zosia paryć ziamlu, u śviet dzieci pajšłi, –
Tut ža niejak pryvyk da ŭsiaho čałaviek,
Pryros niejak, jak korč da ziamłi!..
Tut usiakaja reč jak havora z taboj:
I kryvaja biarozka, i stoletni dub,
Śnieh chałodnaj zimoj, traŭka letniaj paroj,
I aśvier, i abcinieny zrub...
A burłivy ručaj i zialonieńki sad! –
Choć, brat, serca addaj i dušu choć addaj!..
Sam sadočak sadziŭ hadkoŭ dvaccać nazad,
A ciapier ža viałiki, jak haj!
Z sadam hetym ja zžyŭsia, jak z chatkaj svajej;
Znaju, kolki ź jaho maju jabłyk i śłiŭ;
Nočak šmat skarataŭ u im z Zosiaj daŭniej,
Šmat čaho u im ja pieraśniŭ!
Oj, byvała, jak soniejka błiśnie viasnoj,
To ž to raj, dałiboh! – zachłipajecca duch, –
Jak na ŭsie na łady, na sadok uvieś toj
Zaśviarhoča roj ptušak-piajuch!
Tut kukuje ziaziula, ci šmat pražyvu;
Tam čyrykaje špak, tam piaje sałaviej;
Tut kryčać vierabi i klujuć krapivu;
A na ŭsio sonca hreje ciaplej i ciaplej!..
Ciapier hlań, bracie, vokam na pole, na łuh,
Na siviec-sienažać, na vuzkija šnury,
Dzie śvistała kasa, barabaniŭ dzie płuh,
Dzie z zary pracavaŭ da zary:
Tut daŭhi-daŭhi šnur zielanieje z aŭsom;
Błižej honi adny, na ich – bulba u šar;
A tam dalej daŭhi šnur vidnieje z žytcom;
A tam hoły, jak bubien, papar.
Pasiarodku aŭsa hałavisty lanok
Zielanieje, inakš adbivaje saboj;
Tam vusaty jačmień, a tam dalej nabok
Ad jačmieniu – dzirvančyk z łazoj.
Dy i što havaryć! – dzie ja tolki hladžu,
Baču rodnieńki kraj, svaju matku-ziamlu;
Tut i ludzi... at... što!.. ab ich pośle skažu...
Dołi ich nadta ž ja nie lublu!..
A vot jak nie lubić heta pole, i bor,
I zialony sadok, i krykłivuju huś!..
A što časam tut strašna zajenča vichor, –
Heta jenk, heta kryk, što žyvie Biełaruś!
[1905–1907]
|
Prystrojsia, dziaŭčynka-niaboža,
Tak, jak u dzianiočak śviaty,
Hałoŭku ŭčašy ty pryhoža, –
Siahońnia pryjeduć svaty.
Z harełkaj pryjeduć siahońnia
J zapoiny buduć tvaje...
Padumaj, kudy ciabie zhonie,
Kudy ciabie zły los pašle.
Padumaj, jak pryjdziecca žonkaj
Vajści da chacinki čužoj,
Zaznacca z čužoju staronkaj,
Źlubicca z čužoju siamjoj.
Daść baćka pasahu: ciałušku
J svińniu ci aviečku ź jahniom;
Daść maci vypravu: padušku
Dy kubieł stary z pałatnom.
Usio heta voźmie tvoj miły,
Jak z kuplenaj, voźmie z taboj,
A ty budzieš až da mahiły
I žonkaj jamu, i słuhoj.
Pavinna słužyć ty i mužu,
I ŭsioj jaho słuchać radni;
Na pracu, na hoład, na stužu
Zvažać nie pavinna ani.
Nia budzieš čuć łaskavych słovak,
I śviokar pałaje, j śviakroŭ;
Prytykaŭ jatrovak, załovak
Napjeśsia i ŭhroz – dzieviaroŭ.
Ciarpieć budzieš mnoha, dy časam
Paskardziśsia mužu svajmu, –
Bahaty j svaich kryŭd zapasam,
Nia daść rady horu tvajmu.
A hora tvajo, napačatku
Małoje, pačnie prybyvać,
Jak stanieš ty zvacisia matkaj,
Dzicio pačnie hrudź tvaju ssać.
Žać pojdzieš daloka ci błizka,
Muž pojdzie arać ci kasić,
Z taboj jdzie dzicio, – i kałyska
Na połi na kozłach visić.
A viernieśsia z pola dadomu,
Harotnaje hora tvajo!
Pačnieš pahladać pakryjomu,
Ci chleba choć trochi jšče jo.
Słuha, žonka, ŭrešcie i matka,
Ŭžo znaješ, što treba rabić:
Spaŭješ u pialonki dziciatka
I stanieš viačeru varyć.
I viečna nia znojdzieš spakoju
Ŭ zamužnim biazvolnym žyćci;
Niadola uśled za taboju,
Jak zdań taja, budzie iści.
Ŭ darohu ty vypraviš muža,
Pačnieš jaho z stracham čakać,
A choć nia raz poŭchu i ŭdruža,
Pavinna pjanoha spatkać.
Kasa tvaja doŭhaja pjanym
Patuzanaj budzie nia raz,
Nabje siniakoŭ pad kaptanam,
Zračeśsia dziavockich prykras.
Prytuchnuć ad śloz jasny vočy,
Zavianie, pamorščycca tvar,
A ŭ sercy, siahońnia achvočy,
Zamre tvoj miłosny ŭvieś žar.
Niavolnika z kraju niadołi –
Harotnaj niavolnicaj ty,
Achviaraj ty viek biez patołi
Trudoŭ, biednaty, ciemnaty.
Nu, što tam smutnieješ, niaboža?
Harełku papješ zaraz ty!..
Idzi ž i prystrojsia pryhoža,
Kab nie adrakłisia svaty.
Ŭpadoba być musie niaźmieńnie,
Kab z domu barzdžej palacieć,
Bo doma... i doma nia mieniej,
Jak zamužam, musiš ciarpieć.
Zvanki ŭžo źviniać pa darozie,
Vot hości pad bramaj kryvoj,
Iduć, vot užo na parozie...
Ty płačaš?! Čaho? Boh z taboj!
Dziaŭčynka, ci ja ciabie pieśniaj
Razžałiŭ panuraj svajej,
Što hetak łijucca balesna
Ślazinki z pryhožych vačej?
Kiń płakać i śmiejsia! Chaj płača,
Chto pieśniu niadołi zapieŭ,
Śviatła chto i łaski nia bača,
Chto zmałku dzion ščaścia nia mieŭ.
Žałobnych nia słuchaj ty šumaŭ,
U siły svaje ćviorda vier
I lepšuju dolu prydumaj,
Jak heta, što maješ ciapier.
[1905–1907]
|
Užo źviazałi ruki vam
Prad ałtarom navieki,
«Sama» ŭžo – žonka, mužam – «sam»,
Nia treba vam apieki.
Kab chłopiec – maci kinie ŭčyć –
K «samoj» nie padsukaŭsia;
«Samoha» baćka nia zburčyć,
Kab pa siału nia šlaŭsia.
Vy sami budziecie ŭžo znać,
Što hodna, što nia hodna,
Adno druhoha pilnavać
Lepš matki, baćki rodnych.
Jak, što tam dalej budzie ŭ vas –
Nia nam tut razdumlaci!
Viasielle ŭ vas, a ŭ hety čas
My chočam pahulaci.
Harełku pjom my, jak vadu,
Jadzim syr, masła, sała,
Zahnałi ŭ kut nudu-biadu,
Čuj!.. muzyka zajhrała.
Usiedzieć trudna za stałom,
Až chodziać – tak zdajecca –
I nohi, j plečy chadyrom,
I serca bjecca, bjecca.
Chutčej, chutčej, jadu nabok!
Nabok stały i łavy!
Hulniom, dziaŭčynka, moj družok!
Čaściej takich zabavaŭ!
I ščaście – dym, i praŭda – dym,
A klok – hulnia, pachmielle.
Hukniom my «dziakuj» maładym,
Što ŭstroiłi viasielle.
Razhuł taki hady ŭ rady
Paciešyć prylataje...
A heta što? Chmur małady
I płača maładaja?
Čašy kamieńnie ŭ sto siakier,
Nia vystruhaješ kresieł;
Ja płakaŭ niekałi... ciapier.
Hladzi, – niama śloz – viesieł!
I ty, złučona para, piej,
A ja vot pavinšuju:
Mieć spor vam ź lubaści svajej,
Mieć dolu nie błahuju!
Mieć kleci poŭnyja z dabrom,
Mieć miłaść, zhodu ŭ chatcy,
J tak žyŭšy, žyŭšy ŭdvajom,
Unukaŭ dačakacca!
[1905–1907]
|
Na ludziej napadać, zabivać nie chadziŭ,
Nie chadziŭ, kudy nočkaj iduć ciemniaki,
Prazi dziaŭčynu-krasu ja svoj viek zahubiŭ,
Zhinuŭ z łaski panienki, šlachockaj dački.
Pracavaŭ ja u sadzie u panskim viasnoj;
Vot raz niejak zhrabaju sučki dy piaju,
Hladź, dačka majho pana staić prada mnoj!
Hładzić zorka, dy słuchaje pieśniu maju.
Aharodnik daścipny, ja švendaŭsia šmat;
Pa dvaroch, pa miascoch ja bahatych byvaŭ,
I nahledziŭsia tam mnoha pieknych dziaŭčat,
A takoj ža ni razu nidzie nie vidaŭ.
Brovy čornyja, strojna j pryhoža była.
Stała žutka, ja pieśni svajej nie dapieŭ.
A jana?... što ž jana?... pastajała, pajšła.
Jaž za jeju u śled, jak šalony, hladzieŭ.
Nia raz čuŭ na siale ad svaich maładzic,
Što i sam ja pryhož, na pahlad nie brydki,
Jak toj sokał hladžu, kruhłałic, biełałic,
Vałasy niby lon, sam ŭvieś strojny taki.
Razyhrałasia serca ź viasiołaj dušoj,
No, jak hlanuŭ ja tut na pakoi jaje,
Zaśvistaŭ i machnuŭ maładzieckaj rukoj,
Dyj skarej za mužyckija dumy svaje.
A prychodziła ž časta jana z toj pary,
Pahulać, pahladzieć na rabotu maju,
I śmiajecca sa mnoj, i kryčyć: havary,
Čamu niejak pryŭnyŭ i daŭno nie piaju.
Jaž maŭčŭ, ad čaho smucien staŭ, nie kažu,
Hałavu ziviešu tolki na biełuju hrudź.
«Pazvol, jabłynku ja za ciabie pasažu;
Ty umaryŭsia, para, znać, tabie addychnuć». -
«Što ž takoje, panienka, vaźmi, na, paŭčyś
Pamažy mužyku, papracuj krychu j ty!»
Dy jak brała rydloŭku ŭ mianie śmiajučyś,
Tut piarścionak ubačyła moj załaty.
Ad pachmurnaha dnia vočy stałi ciamniej,
Na hubach, na ščakach razyhrałasia kroŭ.
«Što z taboju, panienka? čamu na mianie
Niepryvietna hladziš, chmuryš čornuju broŭ?» –
«Skul uziaŭ, skažy mnie, ty piarścionak taki?» –
«Skora budzieš staroj, jak usio budzieš znać».
«Daj mnie! ja pahladžu, nizhavorny jaki!»
I za palec mianie ručkaj bieleńkaj chvać!..
Paciamnieła ŭ vačoch, dušu kinuła ŭ drož,
Ja davaŭ, nie davaŭ jej ź piarścionkam ruku,
Dyj prypomniŭ tut, znać, što i sam ja pryhož,
I, nia znaju ŭžo jak, cmok panienku ŭ ščaku.
Z taho času ź jej šmat skarataŭ ja načej,
Mnoha ščaścia zaznaŭ, ŭ jasny vočy hladzieŭ,
Rasplataŭ, zaplataŭ kasu śvietłuju jej,
Całavaŭ, miłavaŭ, pieśni rodnyja pieŭ.
Miham leta prajšło, nočy stałi śviažej,
Pad dzień šerań, maroz pad nahami skrypyć.
Vot raz niejak skradaŭsia ŭ pakoi ja k jej,
Až chtoś, cap! i «zładzieja dziaržy!» tut kryčyć.
Tak złaviłi mianie, na dapros pryviałi;
Ja stajaŭ i maŭčaŭ, havaryć nie chacieŭ.
Krasatu z hałavy vostraj brytvaj źniaśłi,
I žalezny ubor na nahoch zaźvinieŭ.
Aściabałi śpinu i pahnałi družka
Ad radzimaj staronki u dalni krajok
Na biadu i nudu. Znać lubić nie ruka
Mužykam, nam chamułam, dy panskich dačok.
|
#1
Ściopka Žuk, pa baćku Joscy,
Haspadar usim nadziva,
Ŭsimi chvaleny na vioscy,
Žyvie zhodna i pačciva.
Abyčaj stary šanuje,
Nie čurajecca siarmiahi,
Chaty dziedaŭskaj pilnuje,
Ad susiedziaŭ šmat pavahi.
Jon prykładam dla ŭsioj vioski,
Dobra znaje, kałi treba
Z sachoj vyjści na śviet boski,
Kałi doždžyk pojdzie ź nieba.
Dzie jakoje siejać zbožža, –
Trudna lepš ad Ściopki znaci;
Znacca lepš nichto nia moža
Na ralłi, na sienažaci.
Dzie jakaja zvadka, schopka,
Hodzić, raje ŭ połi, ŭ chacie, –
Adnym słovam, jak naš Ściopka,
Redka nojdzieš hetkich, bracie.
#2
Viečarynku jak sastroje,
Bo ŭžo dzieci padrastajuć, –
Jość i sioje, jość i toje,
Muzykanty hučna hrajuć.
Za stałom Ściapan sadzicca,
Pry im žonka i susiedzi,
Čym pasłaŭ Boh – rad działicca, –
Ŭsich častuje, ŭsich pryhledzie.
Chłopcy-zuchi i dziaŭčaty
Pahulać tym časam rady,
Stałi ŭ pary siarod chaty
I dalej ža u prysiady!
Nucie, chłopcy, dzień daloka,
Pahulajcie, kolki vola!
Dyj Ściapan nia zvodzie z voka, –
Łišnich žartaŭ nie pazvole.
Tam i siam Ściapan badziaŭsia,
Raspaznaŭ śviet doŭhim viekam;
Chto raspuście raz addaŭsia,
Kiepskim budzie čałaviekam.
#3
Žyvie, pravie, šykam pana:
Krupaŭ, sała maje mnoha,
Chleb viadziecca ž u Ściapana
Kruhły hod, jak u nikoha.
A chleb viejany, ŭsio bieły...
Ej, što tam kazać daloka!
Šnur ziamłi jon maje ceły,
Značyć – poŭnaja vałoka.
Z usioj vioskaj jon u zhodzie:
«Kiepska, kaža, žyci zvadaj».
Jon i ŭ vołaści na schodzie
Mnoha moža słovam, radaj.
Žyvuć, skaža chtoś vučony,
Za hranicaj lepš narody;
Kormiać ludu miłijony
Šachty, fabryki, zavody;
I u nas minuła b łicha,
Kab nastaŭ ład hetki ŭ ludziach;
Ściopka ž buchnie pad nos ścicha:
«A ŭsio ž biedny biednym budzie!»
#4
Ściopki žonka – viortka baba,
I jazyk... ej, što kazaci!
A z rukami i mazhami
Trudna lepšaj dzie spatkaci.
Nienaŭdy, što žonki hetkaj
Ściapan trochi i baicca,
A najbolš, choć to i redka,
Kałi z svatam padchmiałicca.
U takuju tady chvilu
Znaje žončynu jon płatu;
Hatoŭ kruhu daci milu,
A ćviarozym pryjści ŭ chatu.
Žoncy spraviŭ čaraviki,
Sam ža ŭ łapciach chodzie bolej,
A pačuje dzie prytyki,
Što nia mieŭ botaŭ nikołi, –
Ściopka skaža: «Ej, tam, što ty!
Lepš pa zimcy leta mieci,
Paśla łapciaŭ – nasić boty,
Jak pa botach łapci ŭździeci».
#5
U Ściapana ład miž dzietak,
Ład na połi, ład u chacie;
Adnym słovam, žyvuć hetak
Ciapier mała, panie bracie.
Ad Ściapanavaj chacinki
Nie adojdzie tak ubohi,
Pahareły – biez aśminki,
Sirata – biez dapamohi.
Ściopka pracy nie baicca,
Ci nuda hniacie jakaja,
Pieśniaj rodnaj viesiałicca,
Viečna viesieł, nie ŭzdychaje.
Stanie chtoś tam naruhacca,
Što tak viesieł, choć ćviarozy, –
«Lepiej, skaža jon, śmiajacca,
Jak daremnyja łić ślozy».
Da ŭsiaho Ściapan achvočy,
Jak to jość prypieŭ šlachočy:
I da tancu, i ružancu,
Da vypitki i vybitki.
#6
Płyvuć lety, niby reki,
Nie varočajucca bolej,
Ništo žyć nia moža vieki –
Z svajoj, z božaj niknie vołi.
Ściopka vydaŭ zamuž dočak,
Pry małodšym žyvie synie;
Jak asinavy łistočak,
Ŭvieś trasiecca, horb na śpinie.
Staraść – słabaść padaśpieła,
Staŭ niaduž k rabocie ŭsiakaj,
Niejak chodzie ŭžo niaśmieła,
Nos raspušyła tabaka.
Časam pojdzie ŭ les i łykaŭ
Nadziare jakich ź piać pukaŭ
Z braku botaŭ, čaravikaŭ
Łapci kierzaje dla ŭnukaŭ.
Staraść, staraść – smutny vieści!
Ŭžo i «vuška» nie prymiecie,
Skora, peŭna, budzie pleści
Z svaim dziedam na tym śviecie.
[1905–1907]
|
|
Babulka – pradaŭčyca ziołak
|
U Miensku na rynku,
Ŭ kancy aharody,
Babulka staraja
Sadzicca zaŭsiody.
Usiakija ziołki
Na rynak prynosić
I ludcaŭ prachožych
Kuplać u joj prosić.
Lažać pierad babkaj,
Ci viečar, ci ranak,
Pučki dzivasiłu,
Čabor i rumianak.
Ad kožnaj chvaroby
Jo ziołki, kareńnie;
Lačyć moža imi
Padviej, parušeńnie.
I lubčyku navat
Daść vam pad sakretam
Dy naŭča, jak zvodzić
Lubiźničkam hetym.
I ŭsiakich, usiakich
Dastaniecie lekaŭ,
Jakich tolki ludzi
Nia znałi ad viekaŭ.
Šmat letak babulcy:
Trasucca ŭžo ruki –
Jość peŭna unuki,
E! navat praŭnuki.
Usiak joj žyłosia
Na śviecie na Božym –
I smutna, samotna,
I z chłopcam pryhožym.
I ślozy łiłisia,
I pieśni źviniełi,
Małojcavy hrudzi
Tułiła ŭ paściełi.
Dy ŭsio ž pralacieła,
Jak jasnaj małankaj;
Śpiać dumki i pieśni,
Ŭ mahile śpić Janka.
Ej, moładaść-radaść
Minuła ŭdałaja!
A staraść-niaŭdałaść
Nijak nie minaje.
I kiepska babulcy:
Sivaja, chudaja,
Brak sił pracavaci,
Dyk ziołki źbiraje.
Niasie ich da Mienska,
Na rynku sadzicca,
Zbyvaje i vuča,
Jak treba lačycca.
A moža, pamoža
Dušy choć adnoj dzie,
I praca babulki
Na marna nia pojdzie.
[1905–1907]
|
Z torbaj kažny, z dumkaj važnaj:
«Daduć – nie daduć»,
Daŭnym śledam dzied za dziedam
Na kirmaš iduć.
Jak daroha k chacie Boha,
Abo j tak ab što,
Nie pytajuć, dobra znajuć,
Zvon pačułi – j do!
Byccam horby, ichni torby
Vydajuć parad;
Na kirmašy starcy našy
Sadziacca u rad.
Kožny precca ŭ lepša miejsca...
Čuj! až vo kałi,
Ŭtrojcy, ŭparcy chrypła starcy
Pieśniu zaviałi.
Toj tam ź łiraj u try ščyra
Struny zadaje,
Toj z kantyčki, toj z pryvyčki
Modły dźmie svaje:
Za zmarłyja, za žyvyja
Duški, za žyćcio,
Za skacinku, za zbažynku
I za ŭsio, za ŭsio...
Hej, małitvam, byccam bitvam,
Starjo addałoś,
A z-pad voku hladziać k boku,
Ci daduć chto štoś.
Vo paśledni u abiedni
Končyŭsia «padaj»;
Sypluć ludzi, što-ta budzie, –
Starča, namahaj!
Niespakojna ź siłaj dvojnaj
Piesień huł pamknuŭ,
I ŭvieś hety roj raśpiety
Ruki praciahnuŭ.
Dydak husta j chleba łusty
Sypiacca, pryčom
Razam z chlebam – za što treba
Małicca dziadom.
Čas prachodzie... Hodzie, hodzie
Hladzieć na połk naš!
Pajšłi ludzi, što-ta budzie, –
Končyŭsia kirmaš.
Z torbaj kažny, z dumkaj važnaj:
«Ci dzie bolš daduć»,
Daŭnym śledam dzied za dziedam
Ź kirmašu iduć.
[1905–1907]
|
Biažyć čas dzień za dniom, – skul vaźmisia Piatrok
Nalacieŭ i pahnaŭ k kaśbie žyva ludziej;
Pajšłi ŭ chod małatok, i kasa, i brusok, –
Stuki-braź, machu-šaś, a družniej, a bardziej!
Śvišččuć kosy ŭ travie, prosta dziva, hulba;
Razmachałisia ruki, ŭzyhrałasia kroŭ,
Sonca pałić ahniom, pot łijecca ź iłba –
Abmachnuŭ rukavom dy i dalej pajšoŭ.
I prakos u prakos vyrastaje, jak stoj, –
Pan z karetaj by peŭna prajechaŭ miž ich.
Ech, addaŭsia rabocie lud biedny z dušoj!
Kałi jeść – jak Boh daŭ, jak rabić – za traich.
Machaj družna kasoj, pakul zhinie rasa –
Kuj žaleza, pakul nie astynie jano!
Rež asiełicu, brat, kałi zrezaŭ humno,
A tam dalej – na łoh niachaj mčycca kasa.
Luba vyjści, prajści pa łahu, pa humnie:
Homan niejki staić, sienam pachnie ukruh;
Lažyć trupam trava, jak narod na vajnie,
A ŭ travie konik šastaje, raduje słuch.
Voś padviała krychu. Žyva, baby, na łoh!
Treba skošanaje raźbivać, ahrabać.
Siudy-tudy!.. hladzi, ŭžo prakosy ŭ vałoch;
Hladź... i kopami ŭbrałi usiu sienažać.
A tym časam iź nieba pasypaŭsia strach:
Doždžyk pyrskać načaŭ, hrom azvaŭsia hłuchi.
Ščyra ciešacca ludzi, što siena ŭ kapach,
Bo ŭ prakosach sčarnieła b, dy j spor nie taki.
Siena kožny šanuje, bo viedama ŭsim,
Kałi chleba niachvat, to znasić ŭsio ž lahčej,
Čymsia b kormu nia stała pradvieśniem zimnym
Dla skacinki; tady... choć dušoj zahaviej.
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Družna jdzi, biedny lud, kałi sonca k kaśbie
Kłiča ź nieba dy hoładam mučyśsia ty;
Rež travu, dabyvaj dolu siłaj sabie,
Z časam vyjdzieš i ty ź biednaty, ź ciemnaty.
Družna jdzi, biedny lud, i z zary da zary
Pracuj, bisia, nia hnisia pad lamkaj ciažkoj,
I za praŭdu svaju, dačakaŭšy pary,
Z kasoj vostraj svajoj družna, śmieła pastoj!
[1905–1907]
|
O vy, što viek ceły adziety i syty,
I z dumkaj adnoj, kab pražyć viesialej!
Ci bačyłi hora u vioscy zabytaj?
Ci bačyłi pracu zahnanych ludziej?
Ci hnuŭsia z vas chto nad sachoju u połi?
Ci vioz z vas katory da miesta droŭ voz
Na funt jaki krupaŭ, na funt jaki sołi?
Ci pioksia na soncy, ci miorz u maroz?
Pałac vaš śmiajecca ź niadołi biadačaj, –
Viek muzyka, pieśni i sytaści kryk.
A tam het, u vioscy i stohnie, i płača
Vaš brat, pahardžany hałodny mužyk.
Pad potam are, baranuje i sieje,
Kab biełaha chleba prydbaci dla vas,
A chto ž z vas jaho u biadzie pažaleje?
Pasłuchałi ž pieśni jaho vy choć raz?
Ej! pieśnia ad vas, jak ad pnioŭ, adabjecca;
Vy rady b i pieśniu zdušyć, aplavać,
Bo ŭ pieśniach šmat skarhaŭ na chciŭcaŭ niasiecca,
A ŭ skarhach biazdolnych šmat praŭdy čuvać.
Hulajcie da času uciechaj šalonaj,
A moža, i pamiać nadojdzie kałi.
Ej! kab nie spatkała vas dola Nerona!
Rym možnych šalenstvy k upadku źviałi...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Zajšoŭ ja raz k panu za niejkaj patrebaj;
Siadžu, až tut ź vioski prychodzie mužyk,
Chudy, čuć žyvy, znać, daŭno nia jeŭ chleba,
Choć, praŭda, k biaschlebju ź ich kožny pryvyk.
Ujšoŭ, ŭvieś trasiecca, staić u parozie,
Baicca jści dalej, at, viedama, had!
Jon tolki advažny dryžać na marozie,
Kryvavy pot łici, kab pan byŭ bahat.
Staić, i ŭzdychaje, i ślozy ŭciraje,
Z nahi na nahu prastupaje ŭsio tak,
Hniacie, znaci, dumka jaho nieŭdałaja.
Až pan zapytaŭsia: «Što skažaš, biadak?»
«Panočku mileńki! – toj hetak azvaŭsia. –
Budź łaskaŭ, źmiłujsia nad horam maim –
Daj chleba ci žyta, ja ŭsiudych ciahaŭsia,
Nidzie nie dastaŭ, sam hałodny zusim.
I doma siamiora dziaciej zastałosia,
Niatoplena piečka, niama što varyć,
A dzietki zavodziać, a žonka hałosie...
Nia jdzi choć u chatu, tak ciažańka žyć.
Budź łaskaŭ, panočku! Jak budzie rabota,
Ja ŭdvoje za łasku tabie adrablu.
Daj z pudzik, miej łitaść nad našaj biadotaj,
Pazyč, bo ci ž budu ja hryźci ziamlu?!»
I mołicca hetak, i žałicca hetak,
A kolki śloz vyłiŭ, sam chiba nia znaŭ,
Klaniecca na žonku, klaniecca na dzietak,
Što jon nie hultaj, a što Boh hetak daŭ,
Što hrad vybiŭ zbožža usio da kałiŭka,
Tak źbiŭ, niby koń pakačaŭsia ŭ travie...
A dobra ž była tak absiejana niŭka, –
Jak hlanieš, zdajecca, pa joj štoś płyvie.
«Ej! ščyra, panočku, – jon hetak havora. –
Z sachoj, z baranoj uvivaŭsia ja ŭ połi;
Aru, baranuju da potu, a skora,
A ŭsio kab zrabici, a ŭsio jak najbolej.
Až hlanuci luba – absiejaŭ šnur ceły:
Laleje pšanička, avios i jačmień,
Laleje druhi šnur z žytcom, užo bieły;
Chadžu i lubujusia kožnieńki dzień.
Vot, dumaju, budzie i krupak, i chleba,
Što łišniaje – ŭ Miensk paviazu i pradam;
Vot budzie i sołi, ej, łaskaŭ Boh ź nieba!
Addam ŭ mahazyn i padatki addam.
Daremnyja ž dumki byłi usio heta:
Niadołi praŭdzivaj, znać, rodny ja syn!
Daremna ja biŭsia viasnu tak i leta:
Usiu maju pracu dzień źniščyŭ adzin.
Raz niejak na niebie źjaviłasia chmura;
Usiaki z nas letniamu doždžyku rad,
Ale tut šła letniaja strašnaja bura...
O, Boža, chacia b nie pasypaŭsia hrad!
Hrom hłucha hrachoča pad niebam vysokim,
Prycichnułi ptuški, schavaŭsia karšun,
Mihnuła małanka adbleskam dalokim,
Udaryŭ u jełku hniaŭłivy piarun.
Śviet piekłam zdajecca, ziamla ravie dzika,
A nieba, sypnuŭšy małanak ahniom,
Azvałasia buraj šalonaj, viałikaj,
Lasy zatraščełi, doždž łinuŭ łiŭniom.
Pajšoŭ ja nazaŭtra k pasievam na pole;
Padchodžu, dzie žyta, dzie šnur ź jarynoj,
Chacieŭ by viarnucca, nia jści užo bolej:
I smutna, i žudka, sam niejak nia svoj.
Pryjšoŭ, i... zatreśłisia nohi i ruki,
Chacieŭ by zapłakać – dyj śloz nie dastaŭ:
Dzie stolki ŭłažyŭ ja i pracy, i muki,
Maje ŭsie pasievy ź ziamloj hrad źmiašaŭ»...
Tak skončyŭ niaščasny svoj žal vyłivaci,
Pa tvary ž ślaza za ślazoju biažyć,
Jak dzie letniaj ranicaj na sienažaci
Rasa na travicy visić i błiščyć.
Zapłakaŭ by, bracie, ja razam z taboju,
Dyj ślozaŭ ciapierašni śviet nie ŭznaje;
Sił treba mahutnych zmahańniu ź biadoju,
A ślozy, brat, vyśmiejuć tolki tvaje.
Vy skažacie, peŭna, što pan źłitavaŭsia,
Daŭ chleba ci zbožža, pamoh u biadzie?
Ci ž znaje, čym hora, chto z horam nia znaŭsia?
Panoŭ takich dobrych niama, brat, nidzie.
Pany tolki mohuć hulaci da potu,
I biednamu hety pry mnie skazaŭ tam:
«Płaciŭ ja uletku tabie za rabotu,
Płaci ž i za chleb mnie: ja darma nia dam!»
[1905–1907]
|
Atrutaj majeju
Chto staŭ załivacca,
Astaŭcie nadzieju
Mieć ščaście u chatcy,
Mieć ščaście, bahaćcie,
Žyć zhodna z radnioju,
Spakoju zaznaci,
Nia płakać dušoju.
Ja ź dzietkami, z žonkaj
Dzień kožny pavadžu,
Zaznacca z pałonkaj
Padjudžu, paradžu.
Majoj jak atrutaj
Dušu atumaniš,
I myśłi papłutaŭ,
I śvietła nia hlanieš.
Ŭsie ludzi – družočki,
Nia ludzi – aniełi!
Adroksia b saročki,
Kab tolki chaciełi.
Takim dobrym budzie
Toj pjany biaź miery,
Choć buduć ža ludzi
Hladzieć, jak na źviera.
Choć budzieš ty horaj,
Jak źvier, vyhladaci,
O, źvier biez pakory,
Što šoŭ by kroŭ ssaci.
Na łob pavyłaziać
Čyrvonyja vočy,
I vobłik tvoj skaziać,
Tvar plamy abskočać.
Raschrystaješ hrudzi
Ty, pjany hulaka,
Jazyk ža tvoj budzie
Brachać, jak sabaka.
O, dzikim, o, strašnym
Zrablu biez prahladu.
Ha! bojsia, niaščasny,
Być pad majoj ŭładaj.
Siahońnia ščaśłivy,
Jak mnoju zalješsia,
A zaŭtra, o, dzivy!
Pić bolš zaklaniešsia.
I kajacca budzieš,
Mianie prakłinaci,
I sam siabie złudziš, –
Karčomki nia znaci.
Parvać ža nia mieciŭ
Maich, brat, kajdanaŭ
Prychodzie dzień trejci,
Ty jdzieš užo pjany.
Atrutaj majeju
Chto staŭ załivacca,
Astaŭcie nadzieju
Kałi-budź rasstacca.
[1905–1907]
|
Ja vidzieŭ dušy silnyja,
Jakim vichry ŭśmichałisia
I piełi pieśni dziŭnyja,
Kab vyjšłi i zmahałisia;
Zmahałisia ź niapraŭdaju,
Zmahałisia z kajdanami,
Z kajdanami piakielnymi,
Ź ludskich kaściej kavanymi.
I vyjšłi ludzi silnyja
Na bitvu na kryvavuju,
Dyj śmierciaju akryłisia,
Choć nieśmiarotnaj słavaju.
I tolki płakać chočacca
Nad hetymi achviarami,
Nad hetym krajem zmučanym,
Nad hetymi ciažarami.
I tolki płakać chočacca,
Prad cełym śvietam žałicca,
Što tak ziamielka rodnaja
Z noh ad niadołi vałicca!
[1905–1907]
|
|
I jak tut nie śmiajacca...
|
Na našym chitrym śviecie
Ŭsialak žyvie narod:
Adzin žyvie pa-ludsku,
Druhi žyvie, jak skot.
Adzin druhim handlujuć,
Kuplajuć, jak toj kvas, –
Padnoski padbivajuć
Stajačamu nia raz.
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Voś mčycca pan na parcy,
Upražka zichacić!
I koniki abmyty,
I panski łob błiščyć.
Na ceły śviet z pahardaj
Dzikim hladzić kazłom,
A byŭ ža jon niadaŭna
Aviečak handlarom.
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Voś chciviec hrošy mnoha
Z pracentaŭ naźbiraŭ.
I fabryku pastaviŭ –
Ludziam zarobak daŭ.
Pracuje duš hałodnych
Tam socieńki sa dźvie,
A nienasytny chciviec
Kryvavy pot hniacie.
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Voś doktar, pan vialmožny,
Lakar mužčyn, kabiet,
Viadzie ubohich, chvorych
Ŭ asobny kabiniet.
Puknuŭ, pasłuchaŭ trochu
I kaža rubla dać,
A sam, jak byŭ studentam,
Šoŭ biednym pamahać!..
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Voś ksiondz, słužebnik Božy,
Ŭvieś navučaje lud,
Kab u kaścioł chadziłi,
Kab nie hrašyłi tut.
Kab k žonkam na viačorki
Nia biehałi čužym,
Biadniejšym pamahałi;
A sam?.. nu, Boh i ź im!
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Voś akanom puzaty,
Na čym jość śviet, ravie,
Choć kloku za kapiejku
Nia maje ŭ hałavie.
I łaje tak suśvietna
Viaskovych jon ludziej;
A paśviŭ ža niadaŭna
U vioscy toj śviniej.
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Voś šlachcic, marny šeršań,
Toj vyskačak adzin,
Dušu zacirkaj muča, –
Užo jon haspadzin!
Biadniejšamu ŭžo bratu
Ruki nie padaje,
Choć sam takija ž łapci
Na nohi nadziaje.
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Voś mužyčok byŭ chitry, –
Abrałi staršynoj;
Jak čort pieramianiŭsia,
I svoj jamu nia svoj!
Z uradnikam u šajcy
I ź pisaram u ład
Jon mužykoŭ, jak łipak,
Abdziorci va ŭsim rad.
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
*
Ciapier svaje prypieŭki
Ja kinu da pary,
Bo šmat kamu, napeŭna,
Jany nie pa nutry.
Bo, jak tam kažuć: šapka
Na złodziei haryć
Ci – parasio chto ŭkradzie,
Tamu ŭ vušach piščyć...
I jak tut nie śmiajacca
I praŭdy nie skazać:
Varon na śviecie mnoha,
Dy niekamu stralać.
12.V.1906
|
Ja nia sokał zorkavoki,
Nie aroł advažny,
Što tak dumna za abłoki
Ŭznosicca ź ich kažny.
Navat ja nie sałaviejka,
Što piaje tak słaŭna,
A ja tolki vierabiejka,
Ŭzroščany pad Hajnaj.
Jak jon, kraj šanuju rodny,
Nie latu ŭ čužyja,
I ź zimoj bjusia chałodnaj,
Choć-ta serca nyje.
Jak jon, sieŭ by dzie na płocie
I pieśni čyrykaŭ,
Ludcaŭ rodnych by achvociŭ,
K lepšaj słavie kłikaŭ.
Jak jon sad – ja chatku, pole
Lublu, choć nia maju,
Ź vierabiejkavaj i dola
Maja roŭna, znaju.
Vierabiejku stuža z mora
Abo jastrab schvacie,
Mianie ž złomie majo hora,
Ŭ ziamlu kinie spaci.
Nad mahiłaju kryž z chatkaj
Pastaviać mnie ludzi,
Vierabiejkava ž dziciatka
Nada mnoj pieć budzie.
I mnie budzie smutkaŭ mieniej,
Ležačy ŭ zapierci...
Za žyćcia – ślozy, ciarpieńnie,
A pieśni pa śmierci.
[1905–1907]
|
Kamu vas, pieśni, ja niaśmieły
Tut budu pieć, snavać z dušy,
Z dušy niaščasnaj, nabalełaj,
Až, zmučan, zhinu dzie ŭ hłušy?
Ci dla tych ciomnych, nieščaśłivych,
Što nie patrapiać pračytać,
Ci dla tych śvietłych, a złaśłivych,
Što nie zachočuć vas i znać?
O! vieru, vieru, što zahnany
Mianie nia zdradzić moj narod,
Ale jon ciomny j akavany,
I biedny dumak jaho ŭźlot.
I vy, dušy majoj tvareńni,
Ŭ niaznańni budziecie marnieć;
Taptać vas buduć biez sumleńnia,
Pacuk rukopisi patnieć.
Až niejki ŭčony mol z prypadku
Natrapić, z pyłu abtrasie,
Pačnie čytać vas ad pačatku
Z-pad akularaŭ na nasie.
Prahledzie j skaža: «Matarjału,
Kab prasačyci byt ludziej
Na Biełarusi, tut niamała;
Žal tolki, što niama usiej,
Usiej rukopisi panuraj.
Chvalko paeta, znać, nia raz
Canić davaŭ jaje dla ščuraŭ;
A ščury – spraŭdžana i ŭ nas –
Istoty podłyja, nizkija, –
Piaŭcoŭ im dumki nie ŭ karyść;
Im praŭ navuki choć jakija,
Dabro čužoje rady hryźć.
Dy ŭsio ž rukopisi ja hetaj
Tak nie astaŭlu i vaźmu, –
Ab joj i kim byŭ toj paeta,
Składu artykuł pa-svajmu.
Čaść vieršaŭ ŭ druku apynicca,
Nia źniščać myšy ich zusim;
Piaśniar «z naroda» ŭźviesiałicca,
Što jo ŭ hazetach i ab im»...
Tak budzie dumać mol vučony
I rešty arkušaŭ šukać.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spałi vas, pieśni, dym čyrvony,
Čym maje hetki los spatkać!
[1905–1907]
|
Vy, pany, mianie ź pieśniaj k sabie pryzyvajecie, –
Majho ludu apieć spraviadłivuju spravu;
Raj, nikołi niaśniony, vy mnie adkryvajecie;
Znajdu, kažacie, ŭ hetym i dolu, i słavu...
Šumna viecier piaje pieśniu dzikuju, žvavuju
Nad ziamloj, źłitaj potam ludskim i kryvioju;
Nie haniusia, panočki, oj nie, ja za słavaju:
Čuju – dola nia ŭzyjdzie mnie śvietłaj zaroju.
Čuju ja, čuje serca majo žałaśłivaje,
Duša nyje, a bolem zdymajucca hrudzi:
Jak radziŭsia, išło ŭsio sa mnoj nieščaśłivaje, –
Nie paciešyłi ŭ smutku i dobryja ludzi.
Mianie maci maja nie paciešyła rodnaja;
Nad kałyskaj piajała ab ciažkaj niadołi;
Jaje pieśniam zima ŭturavała niahodnaja,
Vichar hetyja pieśni raznosiŭ pa połi.
Jak padros, dužy staŭ, paznaŭ śviet, nie paciešyła
Mianie moładaść, poŭnaja zvodnych nadziejaŭ:
Choład, hoład, biadu na maich plačach viešała,
Łask za hora svajo ź joj nia bačyŭ nidzie ja.
Nie było dla mianie na kucie miejsca volnaha,
Na maju biednatu pahladała z naśmieškaj,
U parozie było majo miejsca, biazdolnaha,
Za paroham kalučkami słałasia ściežka.
Nie piaściłi mianie ručki dzievačak biełyja,
Nie šaptała mnie słoŭcaŭ sardečnych kachańnie;
Jak pustelnik, zabyty ludźmi, ja dni cełyja
Žyvu tak i markočusia z rańnia da rańnia.
Jak cyhan toj, pa śviecie viek ceły badziajusia
Biez prytońnia, biaz rodnieńkaj, ciopleńkaj chatki;
Nad čužoj pracaj ź sił maładych vybivajusia,
Śvietłaj viery u budučnaść niknuć astatki.
Tak, panočki, u buduču słavu nia vierycca,
I pustych abiacanak mnie słuchać niamiła;
A što ŭ sercy maim i dušy ciapier dziejecca,
Budu pieć, hromka pieć, pakul voźmie mahiła.
Budu pieć nie za słavu, praz vas abiacanuju;
Budu pieć, bo lublu svajho kraju palany.
Budu pieć, bo lublu svaju pieśniu zahnanuju;
Budu pieć, bo mnie dar hety dolaj pasłany.
[1905–1907]
|
Što klopki treciaj nie staje
U hałavie jaho,
To heta, rodnyja maje,
Čuŭ šmat ja ad kaho;
Ale kab ŭ piekle až na dnie
Siadzieŭ, chto łhać paśmieŭ:
Jon ich i z rodu, viercie mnie,
Nivodnaje nia mieŭ.
[1905–1907]
|
|
Aŭtarcy «Skrypki biełaruskaj»
|
Čutka jhraješ, hułka jhraješ
Ty na skrypačcy svajej,
K niebu z dumkaj padlataješ,
Ščaścia zyčyš dla ludziej.
Ŭpierahonku z sałaŭjami
Pajści hołas moža tvoj.
Hraj ža, hraj ža pamiž nami!
Vajuj pieśniaj ź ciemnatoj.
Krepki struny tvajoj skrypki,
Ŭ tvajej skrypcy duša jo,
Ŭ ruce silnaj smyčok łipki
Lohka chodzić, jak piarco.
Paviadzieš ty im, i pieśnia
Ljecca – prosta b słuchaŭ viek:
Niejak ščasna, to balesna
Siabie čuješ, čałaviek.
Ab čymś śvietłym, ab čymś novym
Tvaja skrypka hraje nam;
Hraje, hraje, a ŭ joj mova
Naša čujecca biaz plam.
Biełarusa j jaho žonku
Nazyvaješ ty ludźmi,
Biełaruś, jaho staronku,
Słaviš pieśniami svajmi.
Až tak chočacca, choć ścicha,
Tvajoj skrypcy ŭtaravać, -
Pić z taho, što j ty, kiałicha,
Ab čym hraješ, apiavać.
Hej, piaśniarka, bolej, bolej
Nam na skrypcy svajoj hraj!
Pryvitajem chlebam-solaj,
Dziakuj skaža rodny kraj.
Biedna našaja staronka,
Jaje ž lud biadniej jaje:
Nie apiety pieśniaj zvonkaj,
I ciapier chto ž apiaje?
Chto? - jak kinieš tak pryhoža
Dla svaich ty jhrać ludziej.
...Ech! ihraj ža toj, chto moža:
Płakać budzie viesialej.
[1906]
|
|
«Našaj dołi»
|
|
Pieršaj biełaruskaj hazecie
|
Hej! ŭsie razam biez patołi,
Biełarusy-dzieci!
Pašlom dziakuj «Našaj dołi»,
Rodnieńkaj hazecie.
Nam jaje, radzimaj, dalej
Nia budzie ŭžo braku;
Šmat hadkoŭ ščyra čakałi,
A ciapier – oj, dziakuj!
Dziakuj tym, chto našu movu
Rodnuju ŭskrašaje;
Chto ciamnoty ŭ rodnym słovu
Našy rasprašaje.
Dziakuj! i chaj «Naša dola»
Čaściej k nam prychodzie;
A ź joj praŭda i ź joj vola
Zažyvie ŭ narodzie.
Praŭda, šmat raście badylaŭ
Nam na ściežcy našaj;
A mahiła pry mahile
Dzikaj łustkaj straša;
Ale «Dola» chaj advažna
Lacić k nam, zahnanym,
K hramadzie našaj siarmiažnaj,
K horam hartavanym.
Ŭrahoŭ našych ryk šakałi
Nia strašan i ŭhrozy,
Bo, bo nas uzhadavałi
Knut, kroŭ, pot i ślozy.
Prykupiŭšy sołi, chleba,
Pryvitajma «Dolu»,
Jak anioła Boha ź nieba,
Jak śviatuju volu!
[1906]
|
|
Biełaruskaj vydavieckaj supołcy «Zahlanie sonca i ŭ naša vakonca»
|
Pryviet vam, pryviet z najciamniejšaj staronki,
Ad braćciaŭ, ad siostraŭ zahnanych svaich,
Šlu radaści poŭny, šlu ź pieśniaju zvonkaj:
Vitajcie, siaŭcy, nam zbažynak takich!
Miaciełicy našu ajčyznu zhłušyłi;
Najlepšych aviečak unosiać źviary;
Žyćcio tut zacichšy, jak son u mahile:
Tut ciomna, nia znaci ni dnia, ni zary.
Tut kryŭdy niaščasnych hałosiać a mščeńni;
Dla ducha i cieła brakuje tut chleba.
A mora śloz viečnych, hej, viečnych ciarpieńniaŭ,
Pažaraŭ – sto soncaŭ, kab vysušyć, treba!
Choć siłaŭ hartoŭnych nia stać tut nia moža:
Ich hoład, i choład, i knut hartavaŭ;
No son ich, ach! krepki, chto śmieły stryvoža:
Siabie chto b takim usiasilnym nazvaŭ?..
Vy zorkaju jasnaj nad hetkaj ziamloju
Uschodzicie ściežki ciamnot aśviatlać;
Vychodzicie ź śvietłaha znańnia siaŭboju,
Vy chočacie ŭśpionych budzić, padnimać,
O, kab ža ciapier vy, jaśniejučy zorkaj,
Miljonami soncaŭ zardziełi dla nas!
I hetyja soncy dy ŭ našy vakoncy
Unieśłi z saboju ščaśłivaści čas.
Nas vosiem miljonaŭ! – ech! bi nam pakłony,
Čužnik ŭsiak, pryłipšy da našaj ziamłi!
Nas vosiem miljonaŭ... źłičy chto, šalony!
A hora čamu ž my j kajdan nie zmahłi?!
No dosyć narekać, jak kałiś za pryhonu!
Zyčeńnia da vas lepš adno jšče laci:
Kab hetyja vosiem i ź čymś miłijonaŭ
Ŭsie ŭ vašaj Supołcy siabrami byłi.
Hej, dzivy nad dzivy, mknie homan hramłivy!
Hladzicie, ŭstaje biełaruski narod;
Ajčyznu buduje na borach, na nivach.
Što heta? – to jdei, to praŭdy prychod.
[1906]
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
|
