РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..      
 
 Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Віктар Шніп
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Ёсць на Валожыншчыне вёска Пугачы
 
 Аўтабіяграфія
1
        Ёсць на Валожыншчыне вёска Пугачы,
        Дзе рэчышчы сцяжын не зараслі ў лугах,
        У агародчыках красуюць касачы,
        Буслы на захад сонца коцяць па дубах...
        
        У вёсцы Пугачы 26 сакавіка 1960 года я і нарадзіўся. Маці – Ніна Міхайлаўна (да замужжа Лемяшонак) – больш сарака гадоў адпрацавала на кароўніку даяркай, хоць у свой час закончыла сем класаў. Нават крыху ведала нямецкую мову. Бацька – Анатоль Іосіфавіч – працаваў у калгасе пастухом. У сваіх бацькоў ён быў самым старэйшым, таму з-за працы па хатняй гаспадарцы і з-за вайны закончыў усяго толькі адзін клас. Нягледзячы на непісьменнасць, бацька часта вечарамі нам, сваім дзецям, па некалькі гадзін запар расказваў вершы і казкі, якія ён запомніў, калі вучылі іх яго дзве малодшыя сястры і брат. І даводзілася чуць бацьку ад мамы: “Перастань там сачыняць...” Магчыма, бацька і сапраўды многае выдумляў, але ён выдумляў так, што, як кажуць, не падкапаешся...
        Сваёй хаты напачатку мы не мелі і жылі ў бацькавых бацькоў – маіх дзеда Юзі і бабулі Параскі. Дзед працаваў у калгасе, быў адукаваны, любіў пагаварыць. Бабуля была швачкай, і пра яе ведалі далёка ад Пугачоў. Мела нават вучняў. Аднак усё ж мы жылі беднавата, і, калі мне споўнілася восем месяцаў, гадаваць мяне забрала бабуля Ганна (пражыла сто гадоў), маміна мама, у невялікую, усяго 10 хат, вёску Лягезы, ля якой працякае рачулка Яршоўка. У Лягезах, што ў пяці кіламетрах ад Пугачоў, я і гадаваўся да школы. Быў я хлапчуком цікаўным і непаслухмяным. Зімой вечна цягаў за сабой саначкі і збіраў на іх сухое галлё, абламанае з дрэў вятрамі. Цягаў галлё пад хату, складаў у кучу. Для чаго? Цяпер не памятаю. Але час ад часу за яго на мяне пакрыквалі маміны браты – дзядзькі Ваня і Віця, і сёстры – цёткі Шура і Аля. Яны на той час яшчэ сваіх сем’яў не мелі і глядзелі за мной, як за родным сынам. Расказвалі розныя гісторыі, бралі мяне на вечарынкі, на кірмаш у Ракаў і ў Яршэвічы. Бабуля Ганна (дзявочае прозвішча Маціеўская) адна выгадавала васьмёра дзяцей. Муж яе, Міхаіл, загінуў у 1944 годзе – падарваўся на міне, едучы ў Ракаў. Ад выбуху ўцалелі мой дзядзька Ваня, што сядзеў на возе ззаду з коцікам на руках, і жарабятка. Я яшчэ сам з дзядзькам Ваням пасвіў нашчадка таго жарабяткі, амаль казачнага чырвонага каня. І калі часам дзядзька прыходзіў з працы нецвярозы, ён расказваў мне пра сваю бяду, якую перажыў, будучы хлапчуком. Расказваў так, што сам плакаў і ад слёз не мог утрымацца і я...
        Вечарамі да нас часта заходзілі сябры маіх дзядзькоў і цётак. Пры лямпе (электрычнасці ў Лягезах не было да 1967 года) дзяўчаты пралі кудзелю, воўну і спявалі песні. Хлопцы расказвалі пра вайну, пра тое, як жылі пры паляках. Я слухаў, пакуль не засынаў...
        З дзядзькам Ваням, які ў вёсцы Русакі працаваў конюхам, я даглядаў коней і нават некалькі разоў хадзіў з ім у начное. Дзядзька мяне любіў і я яго называў татам, а цётку Алю – мамай. І калі прыйшоў час майго вяртання ў Пугачы (трэба было ісці ў школу), мяне не хацелі аддаваць маім бацькам. Ды і я сам не хацеў некуды з’язджаць з Лягезаў. І цяпер, калі еду з Мінску ў Пугачы каля Лягез, у мяне ад успамінаў на вачах слёзы, бо тут прайшлі самыя светлыя гады майго жыцця. Тут, у Лягезах, відаць, у ва мне і абудзіўся паэт...
        Мне было недзе гадоў пяць. Дзяцей у Лягезах было трое, і мне часцей за ўсё даводзілася гуляць аднаму. Цягаўся па палях і лясах, а часам і па суседскіх агародах. Шкоды асаблівай нікому не рабіў, але лазіў дзе можна і няможна. Тады па радыё і ў размовах старэйшых часта даводзілася чуць пра Амерыку, дзе жывуць вельмі дрэнныя людзі, якія хочуць знішчыць не толькі нас, але і ўсіх, хто жыве на зямлі. Наслухаўшыся пра дрэнных амерыканцаў, мая дзіцячая галава выспеліла ідэю – раз у Амерыцы жывуць дрэнныя людзі, а ў суседкі ў садзе ёсць калодзеж, а ён глыбокі (відаць, праз усю зямлю), то можна праз калодзеж пабамбіць амерыканцаў. Ні бомбаў ні гранат у мяне не было, але камення хапала ўсюды. І я, назбіраўшы паболей каменняў і прабраўшыся ў суседчын сад да калодзежа, стаў бамбіць Амерыку. Бамбіў даўгавата. Не ведаю, ці патрапіў у Амерыку, але суседцы на вочы – дакладна. І яна мяне прагнала. Я вельмі пакрыўдзіўся на цётку – як жа гэта яна не разумее, што я раблю карысную справу – бамблю Амерыку! І ад крыўды прыдумаўся пра цётку вершык, з якім заўтра зноў прыйшоў да калодзежа і зноў стаў кідаць каменне ў дрэнных амерыканцаў. А суседка, убачыўшы, чым я зноў займаюся ў яе садзе, зноў прагнала мяне ад калодзежа. І я, адбегшыся, прачытаў цётцы вершык. І тут цётка зусім “азвярэла” – вырвала пук крапівы і, дагнаўшы мяне, добра адсвянцала. А я не зразумеў, за што... І гэта быў мой першы верш, і першы ганарар...
        Летам 1967 года ў адзін дзень у Лягезах адбыліся два вяселлі – жаніўся мой дзядзька Ваня і выходзіла замуж цётка Аля. Тады ўпершыню я і пазнаёміўся бліжэй са сваёй роднай сястрой Валяй, якая на год маладзейшая за мяне. Мы з ёй адразу пасябравалі, і нібыта не было тых гадоў, калі мы
        гадаваліся не разам. У Пугачы мяне з поўным мехам цацак праводзілі амаль усе Лягезы, і ўсе плакалі. У той дзень па дарозе дамоў, а ў нас ужо была свая хата, мы трапілі пад вялікую навальніцу. Казалі, што той дождж быў мне на шчасце...
        Восенню я пайшоў у першы клас Пугачоўскай васьмігодкі. Школа была невялікая, драўляная, перабудаваная з панскага будынка. Вучыўся добра. Не быў круглым выдатнікам, але і троек за чвэрці амаль не было. З прадметаў найбольш падабаліся геаграфія, гісторыя і батаніка. Вывучаючы па гісторыі паўстанне Спартака, уяўляў сябе адным з яго воінаў, які з часам станавіўся больш магутным і вядомым, чым Спартак. Я наогул прыдумляў свае працягі да ўсіх гістарычных падзей. Нават іх расказваў сястры Валі і брату Валодзю, якім падабаліся мае прыдумкі. Беларускай і рускай літаратурамі ў школе не захапляўся, бо не любіў вучыць на памяць вершы. Любімымі кнігамі былі “Палескія рабінзоны” Янкі Маўра і “Мы з Санькам у тыле ворага” Івана Сяркова. Асабліва падабаліся “Палескія рабінзоны”, таму што аднаго з галоўных герояў звалі, як і мяне, Віктар. І мне здавалася, што гэта напісана пра мяне. Чытаючы гэтую кніжку, а чытаў яе разоў дваццаць, марыў пра падарожжы і прыгоды. Нават вясной, у час паводкі, майстраваў з сябрамі плыты і спрабаваў плыць на невядомыя астравы, не думаючы пра тое, што астравоў у нашым наваколлі няма і блізка, бо жывём жа не каля мора...
        У школе была мода мець сшытак, у якім запісваліся любімыя песні. І неяк летам, калі мне было дзевяць гадоў, нагуляўшыся ў футбол з сябрамі, я прыстаў да мамы, каб яна прадыктавала песню, якую часта пад добры настрой напявала. Маме не было часу сядзець са мной, і яна сказала, каб сам успомніў і запісаў. Давялося сядзець і ўспамінаць. Што ўспомніў, што сам прыдумаў, але праз нейкі час на паперы з’явіліся паэтычныя радкі. Я іх зачытаў маме. Яна паслухала і сказала, што гэта не яе песня, а мая, мной складзеная. Я ўзрадваўся, выбег на вуліцу да сябрукоў і пачытаў ім сваю песню. Адны спакойна выслухалі мяне, другія пасмяяліся: "Віця паэтам зрабіўся!” Пасля мамінай песні, не ведаю як гэта атрымалася, стаў напачатку недзе раз у месяц, а пасля часцей, рыфмаваць. І ўжо праз год, наслухаўшыся па радыё пра пяцігодкі і пра выкананне іх планаў за тры гады, стаў сабе выдумляць планы па напісанню вершаў. Зразумела, як і ў самой краіне, так і ў мяне планы выконваліся датэрмінова. Праўда, пра мае паэтычныя справы доўгі час мала хто ведаў. Аднак, недзе ў класе пятым, калі хлопцы-аднакласнікі пачалі заляцацца да дзяўчат і да ўсяго я і сам пачаў на іх заглядацца, аднаму з сяброў я прызнаўся, што пішу вершы. Паказаў яму, і хутка ў школе амаль усе ведалі, што Віця Шніп ўмее рыфмаваць. І тут пачалося – хлопцы сталі прасіць напісаць ім вершы пра каханне. І я выконваў заказы. Як раней многія рускія паэты любоўную лірыку пісалі па-французску, я пісаў па-руску. Здавалася, што так прыгажэй. Гледзячы на маё рыфмаванне, той-сёй таксама пачаў спрабаваць нешта пісаць і нават хваліцца перада мной, што ў яго атрымоўваецца значна лепей. Пасля гэтага я перастаў паказваць свае творы знаёмым. А неўзабаве і сам закахаўся. А каханне пачалося з таго, што...
        У нас не было тэлевізара. У суседкі быў – невялікі, чорна-белы і ўсяго з адной тэлепраграмай. А мне так хацелася паглядзець мульцікі! Праўда, зрэдку выпадалі шчаслівыя дні, калі суседка пускала дзяцей у хату на кіно. І мы ўжо сядзелі каля тэлевізара, нібы каля вогнішча, у якім пяклася бульба, і чакалі. Кожны чакаў нечага свайго. А мяне клікала мама дахаты, каб ішоў дапамагчы агледзецца. Часцей за ўсё выпадала напаіць карову і даць ёй сена. Я рабіў гэта з ахвотай, бо пасля зноў мог збегчы да суседкі. І ўсё ж тэлевізара мне не хапала, і ён мне часта сніўся, як далёкія цёплыя краіны, якія часам даводзілася бачыць па тым жа тэлевізары. І вось у адзін зімовы дзень суседка некуды з’ехала і пакінула маёй маме ключы ад хаты. Мама, зрабіўшы ўсё ў суседкі па гаспадарцы, павесіла ключ на цвічок. А я гэтага толькі і чакаў. Мама з хаты, а я за ключ і хутчэй да суседкі. Уключыў тэлевізар і гляджу. Якраз паказвалі казку пра Снягурачку. Снягурачка прыгожая-прыгожая, аж, калі яна ў канцы фільма прапала, я заплакаў. І вырашыў ісці ў лес шукаць Снягурачку, каб прызнацца ёй у каханні. Напачатку хацеў знесці з хаты вазон, каб у знак свайго кахання падарыць Снягурачцы, але перадумаў, бо мама заўважыць прапажу. Ідучы ў лес, склаў верш для Снягурачкі. Доўга лазіў па гурбах, клікаў прыгажуню, але яна так і не паказалася. “Відаць, баіцца”, – вырашыў я і сказаў Снягурачцы, што калі я ёй спадабаўся, то няхай яна забярэ мой верш сабе на памяць, а я заўтра прыйду за адказам. І, напісаўшы верш на снезе, пайшоў дамоў. Спаў дрэнна, чакаў раніцы і, як толькі развіднела, пабег у лес. Верша на снезе не было. І я яшчэ больш паверыў у Снягурачку і нават зусім не падумаў, што ночай была мяцеліца, і яна замяла і мой верш, і мае сляды...
        У школе, нягледзячы на тое, што ў мяне няма ні голасу, ні добрага музычнага слыху, я быў адным з актыўных удзельнікаў школьнай самадзейнасці. Мяне нават наша кіраўніца хваліла, але, відаць, хваліла толькі таму, што я слухаўся яе і не прапускаў рэпетыцый. Выступалі на ўсе святы ў школе і ў клубе. Суседзі маёй маме гаварылі: “Віця твой, відаць, артыстам будзе...” Мама ўсміхалася, але не аспрэчвала таго, што можа што з мяне талковае і атрымаецца, бо бацькаў жа брат Славік некалькі гадоў у свой час правучыўся ў Мінску ў тэатральным інстытуце. Сябе ж артыстам я не ўяўляў і не думаў ім быць. Акрамя песень і танцаў у нашым рэпертуары быў невелічкі спектакль пра партызанскі атрад. У мяне была роля немца, які ахоўваў чыгунку і якога партызаны, даўшы яму калацінай па галаве, узялі ў палон. Паказаўшы спектакль у сваёй вёсцы, мы пачалі заваёўваць гледача ў суседніх. Дарослыя ўспрымалі нас нармальна, нават плакалі, а вось нашы аднагодкі часам смяяліся і здзекаваліся з нас. І ўсё ж мы працягвалі выступаць...
        У час канікул выступленняў школьнай самадзейнасці не было. Але ў мяне заставалася жаданне нешта вытварыць. Раскладваць вогнішча на ганку сваёй хаты ці нешта падобнае я ўжо не мог, бо разумеў, што можна спаліць усю вёску. І я прыдумаў паставіць спектакль пра Бураціна і Карабаса-Барабаса. Са мной пагадзіліся сястра з братам, некалькі стрыечных братоў і сясцёр, а таксама суседскія дзеці. Размяркаваўшы ролі, падрыхтаваўшы касцюмы, на рэпетыцыі збіраліся ў ляску каля вёскі. Нейкі час я камандаваў усімі, але праз тыдзень мая стрыечная сястра Света пачала не згаджацца з тым, як я фантазірую. Кончылася тым, што я пакрыўдзіўся на ўсіх і некалькі дзён стараўся, каб наш тэатр разваліўся. Развалу не атрымалася, а наадварот – маці аднаго нашага артыста запрасіла ўсіх у дзіцячы сад, каб паглядзець наш спектакль. Клікалі і мяне, але я не пайшоў. Сядзеў дома і злаваўся. Праз гадзіны дзве прыйшлі мае брат з сястрой і прынеслі мне кавалак торту, які яны атрымалі ў дзіцячым садзе. Я еў торт і плакаў...
        Да нас у пяты клас вучыцца перайшлі вучні з Еленкі. Сярод іх была Зоя Шымель, якая мне адразу спадабалася. Яна сядзела на апошняй парце і я час ад часу азіраўся на яе. Зоя не звяртала ніякай увагі на мае азіранні і мяне гэта яшчэ больш круціла на месцы. Я ўжо тады пісаў вершы пра каханне. І кожны мой верш пра каханне быў прысвечаны Зоі, і гэтыя вершы, перапісаўшы начыста, пускаў чытаць сярод вучняў, спадзяючыся, што іх прачытае Зоя і зразумее, як я кахаю яе. Вершы мае Зоя чытала, але ніякай рэакцыі з яе боку не было, да ўсяго ў класе пачалі шаптацца пра маю закаханасць. І на адным з урокаў я перадаў Зоі запіску з прапановай сябраваць. Праз некалькі хвілін на кусочку прамакаткі з сшытка прыйшоў адказ: “Нет.” І сёння ў мяне ў дзённіку для запісаў захоўваецца гэта кароткае слова...
        Пасля адмовы Зоі сябраваць са мной я яшчэ больш стаў пісаць вершы пра каханне. Але ўжо не пускаў іх па класе, каб усе прачыталі, а пасылаў па пошце Зоі. Дзяўчына, атрымоўваючы мае пісьмы, прыходзіла ў школу, нібыта маіх вершаў і не чытала. Я ж не пераставаў пісаць. І да чаго б я дапісаўся, не ведаю, калі б на адным з канцэртаў мастацкай самадзейнасці не пачуў, што вусны ў хлопцаў існуюць у першую чаргу не для таго, каб заклейваць канверты з любоўнымі пісьмамі, а каб цалаваць каханых. Калі гэтыя словы гучалі са сцэны, мой позірк сустрэўся з Зоіным, і мая каханая мне паказала язык...
        У сёмым класе напярэдадні восьмага сакавіка падарыў Зоі прыгожую паштоўку, на якой напісаў верш пра каханне. Прачытаўшы маё віншаванне, Зоя сказала: “Сёння буду з табой танцаваць...”. Пачуўшы ўпершыню такое ад Зоі, з нецярпеннем чакаў вечара, калі ў школе будуць праходзіць святочныя мерапрыемствы. Адным з першых прыйшоў дапамагаць старэйшым вучням вызваліць ад партаў клас для танцаў. Парты не выносілі на калідор, а тут жа ў класе ставілі адна на адну. І вось пачаліся танцы. Я ж з хлопцапі залез на парту аж пад самую столь. Прыйшла Зоя. Паглядзела, дзе я сяджу, і стала танцаваць з сяброўкай. І дасядзеўся я пад столлю да белага танца. Чакаю запрашэння ад Зоі, а тут на табе – да мяне падыходзіць Люда з шостага класа і сцягвае мяне з парты танцаваць з ёй. Патанцаваўшы з Людай, зноў залез на парту і ўбачыў, што Зоі ў класе ўжо няма. Пасля зноў быў белы танец, і мяне зноў запрасіла Люда. Натанцаваўшыся з шасцікласніцай, вярнуўся дамоў, ужо думаючы не пра Зою. Сябры ж мае, убачыўшы, як я танцаваў з Людай, назаўтра раніцай прыйшлі да мяне з прапановай ісці ў Новы двор да яе. І мы пайшлі. У Люды бацька працаваў у сельсавеце, і мы пабаяліся адразу ісці да дзяўчыны ў хату. Доўга стаялі каля плоту, свісталі, клікалі Люду выйсці на вуліцу. Дзяўчына не выйшла...
        Пасля школы яшчэ амаль чатыры гады пісаў пісьмы Зоі. Яна, як і раней, не адказвала. І ўсё ж надзей на сяброўства не губляў і дачакаўся пісьма, у якім Зоя пісала, што яна вучыцца ў тэхнікуме, дзе трэба шмат чарціць, і ведаючы, што я вучуся ў архітэктурна-будаўнічым, папрасіла дапамагчы ёй зрабіць курсавую. Здавалася б, вось той чаканы момант, калі магу сустрэцца з дзяўчынай, якую кахаю, але замест таго, каб сустрэцца, я адпісаў, што ўжо няма таго хлопчыка Віці...
        Напачатку сямідзесятых гадоў бацькі пачалі выпісваць газету “Звязда”. У ёй хоць зрэдку, але друкаваліся вершы. І мне таксама захацелася быць надрукаваным. Перапісаў некалькі вершаў, паклаў у канверт, напісаў адрас рэдакцыі, а свой адрас пабаяўся пазначыць. Вечарам, калі сцямнела, хаваючыся, як партызан, які ідзе узрываць чыгунку, занёс пісьмо ў паштовую скрынку. Назаўтра раніцай чую, мама на кухні расказвае бацьку: “Сустрэла паштарку. І яна мне кажа: “Ніна, ты там глядзі за сваім хлапцом! Ён у цябе ўжо нейкія пісьмы піша ў газеты. Скажы яму, каб болей не пісаў, а то прыедзе міліцыя на чорным воране і забярэ...” Пачуўшы гэта, я два гады не пасылаў свае вершы ў газеты...
        Недзе ў гадоў дванаццаць, калі па беларускай літаратуры вывучалі творчасць Янкі Купалы, даведаўся, што ў дзесяці кіламетрах ад Пугачоў знаходзіцца Вязынка, радзіма паэта. І я вырашыў схадзіць да Купалы і паказаць яму свае вершы. І мне чамусьці і не падумалася, што паэта даўно няма ў жывых. І вось, выбраўшы дзень, калі бацькі з ранку пайшлі на працу, прыхапіўшы сшытак з вершамі, я збег з дому, папярэдне даведаўшыся ў старэйшых хлопцаў як ісці ў Вязынку. Ішоў па палях, хаваючыся ад вяскоўцаў, якія маглі пацікавіцца, куды я гэта іду адзін, і адправіць мяне дамоў. Прыйшоўшы ў Вязынку, напачатку пахадзіў па вуліцах, паўглядаўся ў дзядзькоў, спадзяючыся сярод іх убачыць Янку Купалу. Затым распытаўся, дзе хата Купалы, але ў яе не зайшоў, бо пабаяўся перашкодзіць паэту пісаць новыя вершы. У кіёску купіў кніжачку Купалы і, пастаяўшы каля хаты, пайшоў дамоў. Вярнуўся позна. Бацькі мяне ўжо шукалі, і відаць мне б перапала, але я прызнаўся, што хадзіў у Вязынку да Янкі Купалы са сваімі вершамі. Бацька моўчкі выслухаў мяне, а маці запыталася: “А што табе сказаў Купала?”...
        Першы ліст на дасланыя вершы атрымаў са “Звязды” ў 1975 годзе. Ён быў падпісаны Міколам Гамолкам і Алесем Траяноўскім. Адказ быў абнадзейваючым, таму ў хуткім часе свае творы паслаў ўжо і ў “Чырвоную змену”, дзе літкансультаваў Яўген Крупенька. І ў “Чырвонцы” да маіх твораў аднесліся памяркоўна, але нічога не надрукавалі...
        Пугачоўскую васьмігодку закончыў у 1975 годзе. Без троек. Трэба было думаць, куды ісці вучыцца далей: ці канчаць дзесяць класаў у Ракаве, ці куды-небудзь паступаць у Мінску. Выбралі Мінскі архітэктурна-будаўнічы тэхнікум. Параілі калгасныя шэфы, што былі якраз з гэтай навучальнай установы. Экзамены здаў добра. Дыктоўку пісаў па-беларускай мове. Са мной такіх хлопцаў было пяць чалавек, і мы ўсе паступілі. У тэхнікуме на тое, што я пішу вершы, мае сябры глядзелі спакойна. 17 жніўня 1977 года ў “Чырвонай змене” з’явіўся мой першы верш “Сямнаццаць мне...”. Я быў на сёмым небе ад шчасця. Затым надрукаваўся ў “Настаўніцкай газеце”, “Вячэрнім Мінску” і “Мінскай праўдзе”. Па запрашэнню літкансультанта “Чырвонай змены” Яўгена Крупенькі стаў хадзіць у рэдакцыю на пасяджэнні літаб’яднання “Крыніцы”, дзе пазнаёміўся з Яўгенам Гарадніцкім, Алесем Пісьмянковым, Віктарам Стрыжаком, Іванам Рубіным, Алесем Емельянавым і іншымі філфакаўцамі. Нейкі час я жыў у інтэрнаце тэхнікума, а потым на кватэры ў знаёмых маёй стрыечнай сястры Ніны дзеда Матвея і Марыі Цяслёнак. Бабуля была сваячніцай літаратурнага крытыка, які нарадзіўся ў вёсцы Гарані (у дзесяці кіламетрах ад Ракава), Сымона Куніцкага. Дзед яшчэ да вайны працаваў у мінскіх тэатрах і ведаў многіх артыстаў. Сам ён быў рэпрэсаваны і таму мне даводзілася чуць шмат цікавага і страшнага з жыцця творчай інтэлігенцыі 30-50-х гадоў. Дзед быў заядлым чытачом. Любіў не проста чытаць кніжкі, а чытаць іх услых і са мной абмяркоўваць напісанае...
        У вольны час ад вучобы ў тэхнікуме хадзіў па рэдакцыях. Светла ўспамінаюцца сустрэчы ў “Маладосці” з Міколам Аўрамчыкам, у “Полымі” з Анатолем Вялюгіным, у “Беларусі” з Аляксеем Русецкім. Мая першая часопісная публікацыя – дзевяты нумар “Маладосць” за 1979 год. Купіўшы часопіс, сабраўся ў вёску, каб паказаць бацькам сваю першую сур’ёзную публікацыю. У аўтобусе побач са мной сеў хлопец, які, убачыўшы ў маіх руках “Маладосць”, пацікавіўся, ці надрукаваны ў гэтым нумары Уладзімір Караткевіч. Я даў хлопцу паглядзець самому часопіс, спадзеючыся, што ён наткнецца на мае вершы. Аднак, адшукаўшы Караткевіча, хлопец пачаў яго чытаць. Толькі недзе праз паўгадзіны я не вытрываў і пахваліўся, што ў часопісе надрукаваны і мае вершы. Так я пазнаёміўся са сваім земляком з Ракава навукоўцам Язэпам Янушкевічам. Праз яго пасябраваў і з яго братамі мастаком Фэлікам і скульптарам Валер’янам. Вельмі шмат дало мне сяброўства і з Яўгенам Гарадніцкім, з якім, калі мы былі яшчэ без сем’яў, марылі на раварах аб’ехаць усю Беларусь. Шкада, што нашы мары засталіся толькі юначымі марамі...
        Напачатку 1980 года знаёмыя хлопцы-паэты параілі мне паказаць свае вершы Рыгору Барадуліну. Акуратна перапісаўшы творы ў школьныя сшыткі, пайшоў да Рыгора Іванавіча ў выдавецтва “Мастацкая літаратура”. Якраз Барадулін быў на месцы. Ён вельмі добра сустрэў мяне і сказаў, што мае вершы змясціць у калектыўным зборніку “Сцяжыны”, які рыхтаваўся да друку на наступны год. Але ўжо так выйшла, што калектыўная кніжка затрымалася, і Рыгор Іванавіч праз год прапанаваў мне выдацца асобна. Я не адмовіўся і ў канцы 1983 года ў “Мастацкай літаратуры” выйшла ў свет мая “Гронка святла”, за якую ў 1984 годзе мяне прынялі ў Саюз пісьменнікаў Беларусі...
        У 1981 годзе пашчасціла трапіць на семінар маладых літаратараў у Каралішчавічы. Жыў у адным пакоі з Міколам Мятліцкім і Алесем Лісіцкім. З прыемнасцю ўспамінаю тыя снежанскія дні і вечары, калі блізка пазнаёміўся з Леанідам Галубовічам, Вадзімам Спрынчанам, Уладзімірам Арловым, Алегам Мінкіным, Анатолем Сысам, Васілём Сахарчуком, Анатолем Шушко, Алесем Жыгуновым, Уладзімірам Мазго, Паўлам Шрубам і ншымі маладымі паэтамі і празаікамі...
        У 1984 годзе быў удзельнікам Усесаюзнай нарады маладых літаратараў у Маскве. Жыў у гасцініцы ў адным пакоі з Леанідам Галубовічам і Сяргеем Дубаўцом. Дзякуючы нарадзе, пазнаёміўся з Масквой і рускімі паэтамі. Пасля гэтай паездкі яшчэ больш захацелася вучыцца ў Літаратурным інстытуце на Вышэйшых літаратурных курсах. У наступным годзе мара мая збылася. А да таго часу ў маім жыцці было ўсяго, бо пасля тэхнікума, не забраўшы дакументаў і не пайшоўшы працаваць на будоўлю, без прапіскі сем гадоў жыў у Мінску. Даводзілася працаваць грузчыкам на лікёра-гарэлачным заводзе “Крышталь”, літкансультантам у часопісе “Неман” і газеце “Вячэрні Мінск”. А часам жыў толькі на ганарары. Раз на месяц ездзіў у Валожын у рэдакцыю “Працоўнай славы”, дзе ў 1980 годзе прапанаваў арганізаваць літаб’яднанне “Рунь” і дзе маю ідэю, дзякуючы Галіне Шаблінскай, якая там пачынала сваю працоўную дзейнасць, падтрымалі. На пасяджэнні літаб’яднання з Вішнева прыязджаў перакладчык “Пана Тадэвуша” Пятро Бітэль, дырэктар Шыкуцёўскай школы, нястомны краязнаўца Генадзь Равінскі, вайсковец з Гудоў Леанід Шчарбінскі. Шмат было моладзі. Яны вучыліся ў мяне, а я вучыўся ў іх. З тых “рунеўцаў” Міхась Курыла і Валянціна Гіруць-Русакевіч (ім пісаў рэкамендацыі на прыняцце ў Саюз пісьменнікаў) сёння ўжо члены нашага творчага саюза...
        На самым пачатку васьмідзесятых гадоў у калідоры рэдакцыі “Маладосці” пазнаёміўся з Адамам Глобусам. На той час ён працаваў мастаком-афарміцелем. Пасябраваўшы з Глобусам, я часта хадзіў да яго дахаты і ў майстэрню ў падвал. Там пазнаёміўся з яго братам Міраславам Шайбаком, Уладзімірам Сцяпанам, Максімам Клімковічам і Уладзімірам Сіўчыкавым. Сабраўшыся разам, мы не толькі гаварылі і спрачаліся пра тое, дзе што прачыталі, але чыталі і абмяркоўвалі свае творы. Нашы пасядзелкі былі пачаткам таварыства “Тутэйшыя”. Пад час адной сустрэчы ў Глобуса ў нас узнікла задума стварыць кніжку беларускага хоку. Стварылі. Здалі ў выдавецтва, і там яе “зарэзалі” як кнігу чужую для нашай літаратуры. Ды ўсё ж наша праца, дзякуючы Адаму Глобусу, пабачыла свет у 1996 годзе...
        У 1985 годзе разам з паэтам Уладзімірам Маруком быў у Грузіі на Усесаюзным свяце паэзіі, прысвечаным Уладзіміру Маякоўскаму. Пакідаючы там на конкурс сваю кнігу “Гронка святла”, я і не думаў, што праз два гады зноў паеду ў Кутаісі і адтуль вярнуўся лаўрэатам Усесаюзнай прэміі Савета міністраў Грузіі імя Уладзіміра Маякоўскага. Прэмія гэта – як наша Дзяржаўная прэмія імя Янкі Купалы. Мне тады было 27 гадоў. І наогул 1987 год для мяне быў багатым на прыемныя падзеі – закончыў ВЛК, выйшла ў свет мая другая кніга “Пошук радасці”, жаніўся і ўпершыню ўладкаваўся на сур’ёзную працу ў часопіс “Беларусь” рэдактарам аддзела культуры...
        На вучобу ў Маскву ехаў з вялікім хваляваннем і радасцю, бо мяне чакалі калідоры, па якіх у свой час хадзілі многія вядомыя пісьменнікі і сярод іх наш Уладзімір Караткевіч. У першыя ж дні вучобы ўзніклі такія-сякія праблемы з ваенкаматам. Я ж у войску не служыў, і да ўсяго з вайсковага білета было бачна, што апошнія чатыры гады нідзе не стаяў на вайсковым уліку. Мне нават давялося ў ваенкамаце пачуць ад маёра пытанне: “Где ты столько лет скрывался от советской власти?” Я не разгубіўся: “Пісаў вершы!” і, паказаўшы членскі білет Саюза пісьменнікаў СССР, застаўся вольным...
        Першыя зімовыя канікулы правёў у Пугачах. І неяк вечарам, калі ўжо не было жадання ні пісаць, ні чытаць, уключыў тэлевізар. Якраз натрапіў на літаратурную перадачу – знаёмілі з удзельнікамі нарады маладых літаратараў у Каралішчавічах. Вёў сустрэчу Рыгор Барадулін. І раптам чую: “Маладая паэтэса Людміла Рублеўская нядаўна закончыла Мінскі архітэктурна-будаўнічы тэхнікум...”. Я адразу ж падсеў бліжэй да тэлевізара і, як у дзяцінстве глядзеў на Снягурачку, стаў глядзець на дзяўчыну. Акрамя таго, што мяне зацікавіла тое, што Людміла вучылася ў тым жа тэхнікуме, дзе і я, яна мне спадабалася знешне...
        Блізкімі сябрамі на ВЛК у мяне былі тры палякі, украінец, рускі і літовец. Мы часта збіраліся вечарамі. Часам за размовамі праседжвалі да раніцы. А гаварыць было пра што – ішлі першыя гады гарбачоўскай перабудовы. У кнігарнях з’явіліся раней невыдаваемыя кнігі, у кінатэатрах паказваліся раней забароненыя фільмы, у тэатрах – спектаклі. Слухачоў ВЛК вазілі на экскурсіі па Расіі. Мне давялося пабыць на Барадзінскім полі, у Яснай паляне каля магілы Льва Талстога, у Суздалі, у Владзіміры, у Яраслаўлі і іншых гістарычных мясцінах. Семінар паэзіі ў мяне вялі Аляксандр Межыраў, Уладзімір Сакалоў і Юрый Кузняцоў. У якасці члена Саюза пісьменнікаў я меў магчымасць хадзіць у Цэнтральны дом літаратара, дзе часта адбываліся цікавыя вечарыны, сустрэчы, пасяджэнні. Нават пашчасціла быць удзельнікам з’езда Саюза пісьменнікаў Расіі, які праходзіў у Крамлёўскім палацы. Так у прыемных клопатах і праляцеў першы год маёй вучобы ў Літінстытуце...
        Вечарам 8 верасня 1986 года я з сябрамі на кухні інтэрната Літінстытута курыў. На нашым сёмым паверсе, як звычайна было ціха, і тут раптам чуем на калідоры стукат жаночых абцасікаў. Хлопцы прыслухаліся і сказалі: “Да цябе, Віця, госці пайшлі!”. Я пачаў аднеквацца, але ўсё ж выглянуў з кухні на калідор. Каля дзвярэй майго пакоя стаялі дзве дзяўчыны. Падыйшоў да іх, пацікавіўся каго яны шукаюць. Аказалася – мяне. Адна з іх была – Людміла Рублеўская. Так я пазнаёміўся з паэтэсай, якую амаль год назад бачыў па тэлевізары. Міналі дзень за днём і наша з Людмілай зямляцкае сяброўства перарасло ў каханне. Людміла кожныя выхадныя вадзіла мяне па тэатрах, музеях, выставах, чаго я раней адзін амаль не рабіў хоць і меў магчымасць. Мой лепшы сябра, паэт з Чалябінска Генадзь Суздалеў, з якім я першы год вучобы быў як не разлі вада, стаў крыўдаваць і казаць: “Нас на бабу прамяняў…”. Але з часам і ён быў задаволены тым, што я знайшоў у Маскве сваё шчасце. 24 ліпеня 1987 года мы з Людмілай пажаніліся. Вярнуліся назад у Мінск. Я пайшоў працаваць у часопіс “Беларусь”, а Людміла перавялася з Літінстытута ў наш БДУ на філфак, які закончыла з чырвоным дыпломам. 6 красавіка 1989 года ў нас нарадзілася дачка Вераніка, а 1 мая 1993 года – сын Максім. Сваіх дзяцей мы назвалі ў гонар Максіма Багдановіча і яго Веранікі. Дзеці нашы ўдаліся ў Людмілу – добра малююць. Максім заканчвае гімназію-каледж мастацтваў, а Вераніка ўжо закончыла і цяпер вучыцца ў Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў на факультэце дызайна. Акрамя малявання, дзеці пішуць вершы, а Вераніка да ўсяго ў рок-гурце іграе на бас-гітары.
        Пасля працы ў часопісе “Беларусь”, працаваў у газетах “Наша слова” адказным сакратаром і ў “Літаратуры і мастацтве” намеснікам галоўнага рэдактара і галоўным рэдактарам. З лютага 2004 года працую ў выдавецтве “Мастацкая літаратура” спачатку намеснікам галоўнага рэдактара, а цяпер галоўным рэдактарам...
        Акрамя сястры Валі, у мяне ёсць брат Валодзя 1968 года нараджэння. Хлопец таленавіты, але чамусьці бярэцца за ўсё і да канца не даводзіць. У свой час пісаў вершы і прозу. Нават друкаваўся ў “Чырвонай змене” і ў часопісах “Бярозка” і “Першацвет”. Вучыўся ў БДАМ на курсе тэлерэжэсёраў. Не закончыў. Ды і мой дзядзька Славік (бацькаў родны брат) таксама нейкі час вучыўся на артыста, пісаў вершы, друкаваўся, а на пенсію пайшоў аграномам...
        На сённяшні дзень у мяне пятнаццаць кніжак вершаў. Некалькі дзесяткаў песень. Сярод якіх “Усе мы родам з дзяцінства”, якая дала назву Рэспубліканскаму конкурсу маладых талентаў. Пішу прозу.
        Я ўдзячны сваім бацькам – Ніне Міхайлаўне і Анатолю Іосіфавічу – за тое, што яны далі мне жыццё на беларускай зямлі, дзе столькі паэзіі...
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2022. Беларусь, Менск.