 |
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пад небам Случчыны каханай
|
І
Пад небам Случчыны каханай‚
Дзе зоры сыплюцца ў расу‚
Пазнаў я шлях цярновы рана
І краю роднага красу.
Там пад алешынай рагатай
Я пугай ляскаў да зары‚
І мудры дзед там гэтак часта
Мяне вучыў‚ мне гаварыў:
«Жыцьця шляхі ўсе крывыя.
Да шчасьця шлях вядзе адзін -
Мінай прывабы залатыя‚
Насустрач нявідзі ідзі.
Спаткаеш ветры-ліхадзеі -
Падстаў ім грудзі‚ б'юць няхай.
Арла крылатага надзеі
Лаві‚ рукамі не махай.
Каменьне гострымі нажамі
Парэжа ногі да крыві -
Ідзі‚ за сьценьню - міражамі
Асягнеш радасьці ўзьвіў.
Калі трухлявыя мыліцы
Працягне кат з крывавых рук‚
Скажы яму: чым падаць ніцма‚
Лепш сьмерцяй воіна памру».
Я слухаў. Не лавіў я словы
Навукі дзеда-мудраца‚
І сьвет няведамы і новы
Раіўся ў мроях без канца.
Быў ён прывабны і чароўны‚
Зырэў у квецені шыпшын.
І‚ нібы гожыя князёўны‚
Усплывалі постаці дзяўчын.
Яны глядзелі на загоны‚
Дзе сярод мора каласкоў
Зырчэў расквечанай кароны
Зіхцелі кветкі васількоў...
ІІ
Пялёсткаў белыя завеі
Шумелі ў зелені садоў.
І нібы здрадлівыя феі‚
Скакалі дні маіх гадоў.
І ў гэтах скоках нечаканых
Я сэрца больлю гартаваў.
Жыцьцём упоены‚ як п'яны‚
Ішоў я‚ падаў і ўставаў.
І хоць бы раз далёкі‚ блізкі
Таварыш руку працягнуў.
Адзін‚ схіліўшы чолаў нізка‚
Праводзіў я жыцьця вясну.
Драньцьвелі рукі ад зьнямогі‚
І смаглі губы без вады...
Сьмяяўся старац ля дарогі‚
Як я‚ бляды і малады...
О‚ гэты старац! Сьмех пякучым
Дакорам сэрца працінаў.
А я ішоў па скалах‚ кручах
Туды дзе сонца‚ дзе вясна...
ІІІ
У гаёх‚ лясох цьвілі пралескі‚
Жаўцелі вербы‚ бэз сінеў.
Зялёны гай і пералескі
Плылі кудысь як ува сьне...
Пішчэлі чайкі над ракою‚
Сквілелі ў небе бакасы...
І вецер кволаю рукою
Мае кудлачыў валасы...
А я ішоў адзін па полі‚
Ўпіваўся водарам зямлі.
Каханьня солад мімаволі
Мне ў сэрца чулае хтось ліў:
«Не забуду я‚ Алеся‚
Час спатканьня над ракой.
Абдымаў нас ціхалесься
Вецер цёплаю рукой...
Дзесь зязюля кукавала
Пад зялёнаю вярбой.
Укарала ты‚ што мала
Сустракаўся я з табой.
Патухалі ў небе зоры‚
Як каралі тваіх сьлёз.
На сьвітаньні боль-укоры
Я навек з сабой унёс...
Не забуду я‚ Алеся‚
Час спатканьня над ракой.
Абдымаў нас ціхалесься
Вецер цёплаю рукой»...
Другая сумам закранала
Акорды ў сэрцы маладым‚
Як у няволі паміралі
Ткачыхі Слуцкія ў гады‚
Калі агнямі і мячамі
Варшавы «гжэчныя» сыны
Тварылі суд над крывічамі
І катавалі бяз віны:
«Ад родных ніў‚ ад роднай хаты‚
У панскі двор дзеля красы
Яны бяздольныя ўзяты
Ткаць залатыя паясы...»
І мне рабілася балюча
За родных сёстраў і братоў‚
І помста ляваю кіпучай
Бурліла ў сэрцы. Быў гатоў
Ісьці на сьмерць я і пакуты‚
Каб не памерлі крывічы‚
Каб не насілі вечна путы‚
Чужыя гострачы мячы.
IV
А даль ляжала няжывою‚
Дрыжэлі ў сполаху куст.
І над маёю галавою
У небе коршун‚ як застыў...
Паўзьлі крывавыя туманы‚
Ваўкі дзесь вылі ля ракі.
Стагналі‚ войкалі курганы‚
Дзе Гаўрыловіча палкі
Пад сьцягам бел-чырвона-белым‚
Рукамі вышытым дзяўчын‚
Хадзілі ў бой адважна‚ сьмела
За волю Случчыны‚ за чын.
І ўжо ў руках шпэговай здрады‚
Каб чула родная зямля‚
Герой бязстрашны Лістапад
У апошнім слове прамаўляў:
«Няхай за край абрабаваны‚
Што імя мае Беларусь‚
Сканаю я ў крывавых ранах
Ад вашых чорных‚ катніх рук‚ -
Ня буду плакаць і прасіцца‚
Я свой народ ня здраджу век‚
Бо покуль сэрца біудзе біцца‚
Хачу я звацца - чалавек».
Хоць я тады яшчэ ня ведаў‚
За што крывавяць мой прасьцяг‚
Ды словы-клічы Лістапада
Мяне вялі кудысь‚ як сьцяг.
І я пайшоў. Я лез на скалы
Сьлядамі сьвежае крыві...
А прыпарнаскія шакалы
Крамсалі дум маіх узьвіў.
А ў гэтых думах‚ гэтых мроях
Хацеў хоць раз я там пабыць‚
Дзе Чарадзеявы героі
У агні згаралі барацьбы...
Дык дзе там: «Тэма архаічна...
Вы ў правы хіліцеся ўхіл...
Сьляпы вы - сёньня гераічней» -
Пісаў якісь мне Самуіл.
А я «сьляпы» глядзеў‚ як маці
Сьлязамі змочвала палі...
Хацеў крычаць‚ хацеў я плакаць‚
Ня дыфірамбы ім піліць.
V
Парваў я струны свайго сэрца‚
Закінуў ліру ў забыцьцё‚
Бо родны бацька горкім перцам
Перасыпаў маё жыцьцё.
Браты і сёстры скрыгіталі
Зубамі ў роспачы‚ нудзе.
І ня было ў жыцьці праталін‚
На васкрашэньне на'т надзей.
У Сібір халоднымі шляхамі
Ішлі з-пад Слуцку песьняры‚
І там‚ пад тоўстымі сьнягамі‚
Дранцьвеў бунтарскі іх парыў.
А тут над небам родным‚ сінім
Вісела карканьне варон...
Маўчаў наш родны Паганіні‚
Маўчаў наш родны Цыцэрон...
І толькі ціха хтось прарочыў:
«Ой‚ будзе‚ суд страшэнны суд...
Мы глянем сьмела тады ў вочы
І прайдзісьветаў і прыблуд».
VI
Гайсалі ветры-буйнавеі
Па сумных вёсках ля Случы...
Хадзілі каты і зладзеі
Па хатах сонных уначы.
Хадзілі‚ чорнымі рукамі
Зрывалі посьцілкі зь дзяўчын.
Ірвалі цела іх клыкамі
Не за праступства‚ не за чын.
О‚ не! Віною была маці‚
Што нарадзіла іх на сьвет‚
Што паясы умела ткаці;
Свой край любіць вучыў іх дзед.
Які жыцьця стаптаў прасторы...
О‚ васільковыя палі!
Ой‚ колькі вы пазналі гора‚
Ой‚ хоць-бы раз вы расьцьвілі
Праўдзівым цьветам буйналістым‚
Каб там дзяўчатам маладым
Сьмяяўся месяц серабрысты...
Каб іх найлепшыя гады
Прайшлі‚ як сон‚ як казка-цуда‚
Сярод каханьня і ўцех‚
Каб ноччу цёмнаю Іюда
Ня краў іх звонкі‚ чысты сьмех.
VII
Гатоў штодзень я быць данарам‚
Па кроплі кроў аддаць сваю
За васільковыя прасторы‚
Дзе людзі моладасьць маю
Тапталі бруднымі нагамі‚
Дзе жыў мой бацька‚ любы дзед...
Дзе над лугамі-мурагамі
Іскрыцца сонца агняцьвет.
Хачу я крыкнуць родным хатам‚
Дзе льлецца Случ‚ мая рака -
Мілей за тысячы дукатаў
Цьвяток мне сіні васілька
З прастору Случчыны каханай‚
Дзе зоры сыплюцца ў расу‚
Дзе я пазнаў жыцьцё так рана
І краю роднага красу.
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
|
2009–2022. Беларусь, Менск.
|
|
