РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Рыгор Барадулін
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Адам i Ева
 
Лірыка
 
Адам і Ева
 
Ha цаліну
 
Вечар над Таболам
 
Ліст з дому
 
Добрай раніцы!
 
*** Як захлынуўся ад радасьці жаўранак...
 
*** У верасьня – свой, асаблівы пах...
 
Бацьку
 
Па зялёныя венікі
 
Трэба дома бываць часьцей
 
Палата мінёраў
 
Калыска
 
Скрыпачы
 
Вятрак
 
Сталасьці пара
 
Цялушка
 
Труба
 
*** Калі пачнуць ад дахаў цені класьціся...
 
Снапавоз
 
Станцыя Грамы
 
Першы навасёл
 
Глушцы i шматтыражка
 
*** Заспаная раніца мжыстая...
 
Партызанскія котлішчы
 
*** Праезд па цэнтральнай вуліцы...
 
Матылёк
 
На беразе Ваўчэнскага возера
 
*** Мы з маці...
 
Цымбалы
 
Стэарынавая сьвечка
 
*** Успаміны – неўзарваныя міны...
 
*** Драч крычыць у густым тумане...
 
Боты
 
Правінцыя
 
*** Смуткам i радасьцю чалавечаю...
 
Дзьверы
 
Бусел
 
Сады
 
Нагбом
 
*** Гэта расказ пра коніка...
 
Памяці А. В.
 
Смага
 
Памытая падлога
 
Пасьля навальніцы
 
*** Адну я знаю на ўсіх чыгунках...
 
Паром
 
*** Дарога такая...
 
Паляць бульбоўнік
 
*** Мохам зязюльчыным...
 
*** «На Беларусі...
 
Янку Купалу
 
Дуброўка
 
Вярнулася песьня дахаты
 
Прадчуваньне
 
Радзіме
 
Сафійка
 
Лодкі
 
Мая мова
 
Купаляняты
 
Парк
 
Панядзелак
 
*** Плывуць плыты...
 
*** Слаўлю чысты абрус...
 
Партызанскі край
 
Белыя ночы
 
*** Яшчэ гетэры старажытнай Грэцыі...
 
Варшава
 
*** Гналі роднай зямлёй палонных...
 
Мая бацькаўшчына
 
Стары лясьнік
 
Дзятлінка
 
Чалом табе, Енісею!
 
Падплываючы да Дудзінкі
 
Каргыраа
 
*** Ішла над ціхім лесам поўня...
 
Шапка
 
Зазімак
 
Камяні Брэсцкай крэпасьці
 
Год
 
Верасовачка
 
*** Ішла над ціхім лесам поўня...
 
Кашуля Паўлюка Труса
 
Вечнасьць
 
Каляндар
 
Лесьнічоўка Вэлдзіс
 
*** Удары перуна...
 
Паэма жытняй скібе
 
Рыжскія рукавічкі
 
Неруш
 
Лісток ушацкай восені
 
*** Птушкамі колісь былі цыганы...
 
*** Ліст высах, ззалелы...
 
Лясная дарога
 
Порт
 
Дом на сопцы
 
*** Ад...
 
*** Надта доўга зь люстэркам ня раяцца...
 
Карэянка
 
Ураджай
 
Дзед і мора
 
Ціхі акіян
 
Танцуе таджычка
 
Бузкашы
 
*** Калі б усе вятры Беларусі...
 
*** Чаканы міг спакою...
 
*** Ты – мой трывожны успамін...
 
*** Аб адным я цябе прашу...
 
*** Дзень пачынаю...
 
Гняздо шэрай чаплі
 
*** Калі б усе вятры Беларусі...
 
Баляда пра Мянеска
 
Куліна
 
Матчына хата
 
Вяртаньне ў першы сьнег
 
Неба тваіх вачэй
Адам і Ева
Пакуль далёка сьпіць залева
I сопкі песьцяцца ў смузе,
Яны ўдваіх,
                            Адам і Ева,
Капаюць бульбу
                                      у тайзе.
Конь пасьвіцца,
                                    бялее грыва
Зь перастаялае травы.
Спрадвечны сум
                                      апаў тужліва –
Лятуць у вырай журавы.
Усьлед махаюць
                                      крыльлем кволым
Кусты, лімоньніцы, чмялі.
Спрадвечных дрэў
                                          спрадвечны кворум,
Спакой спрадвечны на зямлі.
На момант
                        сэрца ён асіліць,
I здасца,
                    што няма трывог,
Што зь недалёкай Хірасімы
Не паскубуць вятры мурог,
А толькі ціхія павевы
Хвалююць ільмакі ў тузе.
Яны ўдваіх,
                          Адам і Ева,
Капаюць бульбу
                                      у тайзе.
 
*

Сюды,
              ў дажджы,
                                        ў мароз сіберны,
Аратаі і кавалі,
З-пад Вільні,
                          зь Віцебскай губэрні
Гадамі
              землякі брылі.
Над імі
                выраі ляцелі
Дамоў,
                да веснавых грамоў,
I хмаркі плавалі,
                                    як цені
Дымоў
              з астылых каміноў.
Ад роднага стала,
                                      ад бульбы
Дарогі розныя вялі:
Адных –
                    даўгі рубель
                                                і булкі
Завабілі на край зямлі.
Тых –
              залатая ліхаманка
Занесла ў непралазь пургі.
Ня горача пад лахманамі
Было ад вогнішчаў тайгі.
Ну а каму саболі пасьвіць
Давер’е аказаў урад.
Лёс –
            конь натурлівы –
                                                  да шчасьця
Ня вёз:
              быў час, як канакрад.
 
*

А раніцай
                      туман над сопкай –
Густая пара
                          над катлом:
Знаёма пахла
                              бульбай сопкай,
Сялом,
              пакінутым жытлом.
Там
        на страсе пяе салома,
Як чарацінка ў крыгаход.
I песьня родная
                                    і слова
Былі раднейшыя штогод.
Вякі...
Прыморскія размахі...
Забыўся чорны хлеб,
                                              але,
Як незабыўныя прысмакі,
Гасьціла
                    бульба на стале.
I зазімкам,
                      калі на тоні
Ішло дасьвецьце ў туманах,
Яна
          згрубелыя далоні
Кабетам халадзіла ў снах.
Хаціны,
                  што ў лясных паветах
Замёў каторы ліставей, –
На шчодрай далані планэты
Былі
          ад бульбінак драбней...
 
*

Ня хвалімся
                          часінай тою,
Калі яе –
                  усім на страх –
Палілі
              з прастатой сьвятою,
Як ерэтычку,
                              на кастрах.
Ды ў прыску
                              бульбу ўгледзеў продак,
Калі карчы зглыдаў агонь,
I, нібы ўзважваў самародак,
З далоні кідаў на далонь.
Яна –
              ня майце бульбу ўлегцы –
З усімі стравамі
                                  на «ты».
Гурок, каб зь ёю поплеч легчы,
Дае нырца ў расол круты.
I смагне селядзец у лёку,
I ў лютай пары
                                  млее кроп.
Яна сюды прыйшла здалёку –
У баразьне
                        па трыццаць коп...
Дыміся бульбай,
                                    край маленства.
Яе стварала спакваля
Па вобразу і падабенству
Свайму
                  карміцелька-зямля.
 
*

Крычу на ўсё Прымор’е:
                                                        – Бульба!
Прымі паклон
                                ад земляка.
Расьці,
              з гарачых сьнежак гурба,
Што маці сыпле
                                  з саганка.
Ні дождж,
                        ні град цябе ня песьціць,
Надзейны хлеб
                                  маёй зямлі.
Ня грэбвалі
                          табой і песьняй –
З сабою землякі ўзялі.
А покуль
                    недзе сьпіць залева,
Тайфун
                вятры ў мяхах вязе, –
Яны ўдваіх,
                            Адам і Ева,
Капаюць бульбу
                                    у тайзе...
 
 
 
 
Ha цаліну
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Вечар над Таболам
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Ліст з дому
Бурты кладуцца, як барханы.
Лапатам не даём астыць.
Ды што за шум?..
Прыйшлі лісты,
Лісты ад родных, ад каханых.
 
I мне ж тут нешта быць павінна...
Матулін почырк пазнаю.
I піша пра бяду сваю,
Пра радасьць і пра ўсе навіны:
 
«Сусед наш справіў навасельле.
Ну а ў бары па верасу
Грыбоў – хоць закладай касу,
I ўжо арэхі палыселі...
 
Вугольле зь печы ўраньні скача,
Кот мыцца на вакне пачне, –
I верыцца, што ты ка мне
Пасьпееш на пірог гарачы».
 
Я сёмы раз, забыўшы стому,
Чытаю гэты ліст,
                                      нібы
Я на Ушаччыне пабыў,
Пагутарыў з усімі дома...
 
I зноўку зерне з-пад лапаты
Уверх ляціць ва ўсе бакі
I падае. (А так шпакі
На луг садзяцца там, за хатай...)
 
 
 
 
Добрай раніцы!
А птушкі расстаньне прарочаць.
Зара маладая займаецца...
Кажу я табе:
                            – Добрай ночы!
Хоць трэба казаць:
                            – Добрай раніцы!
 
I вочы ўглядаюцца ў вочы,
Вясёлыя, шчыра ўсьміхаюцца.
I кажуць яны:
                            – Добрай ночы!
Хоць трэба казаць:
                            – Добрай раніцы!
 
I рукі разьняцца ня хочуць –
Мацьней яшчэ толькі сьціскаюцца.
I кажуць яны:
                            – Добрай ночы!
Хоць трэба казаць:
                            – Добрай раніцы!
 
 
 
 
*  *  *
Як захлынуўся ад радасьці жаўранак,
Славячы сонца вясновага дня,
Як па куп’і на балотных выжарынах
Мякка хрумсьціць пад нагою сушняк;
 
Як па-над ярам пад ветравым подыхам
Вольха сухая рыпіць і рыпіць,
Як адвячоркам над соннымі водамі
Кнігаўка ўсё недапросіцца піць, –
                                        Тры гады я ня чуў.
 
Як засінелася возера чыстае,
Бо маладая красуня вясна,
Каб падсініць хмар касынкі пушыстыя,
Сінькі ў ваду сыпанула спаўна;
 
Як палахлівым дзіцём устрывожаным
Хмель каля вольхі абвіўся вакол,
Як у бары, бы маленькія вожыкі,
Шышкі хваёвыя ўсыпалі дол, –
                                        Тры гады я ня бачыў.
 
Як над бруістаю шустраю рэчкаю
Пахнуць лілеі, аер і чарот,
I першацьвет далікатны парэчкавы,
I чарназём той, што вывернуў крот, –
                                        Тры гады не ўдыхаў.
 
Зноўку ступаю знаёмымі сьцежкамі,
Босай нагой паўтараю сьляды.
Кветкі мне ўсьлед пазіраюць з усьмешкамі,
З тымі ж, зь якімі глядзелі тады...
 
I крапіва маладая стрыкаецца,
Быццам пяшчотны, прыемны ўспамін.
Ем я капусту трыгубую зайцаву,
Гладжу змарожаны ліст журавін.
 
Ясны блакіт вам, прасторы зялёныя,
Хай жа над вамі з зары да зары
Радасна жаўранкі звоняць натхнёныя,
Сонца гарыць!
 
 
 
 
*  *  *
У верасьня – свой, асаблівы пах:
Курыць сівец – плыве дымок гаркавы.
Зямлёю пахне бульба у капцах,
Антонаўкамі – зоры па начах
I туманы – ляжалаю атавай.
 
А гарбузы пралежалі бакі
I абвіліся павучынай пражай.
Здавалася – за хмарай хлапчукі
Разрэзалі гарбуз на два кускі
I ўночы Млечны Шлях
                                                  на семкі пражаць
 
Радоўку адбываць гатоў заўжды.
Ступаеш золкай, колкаю расою –
Дымяцца ўсьцяж зялёныя сьляды.
Адбілася цялё ад чарады,
А пыса пахне цёплым сырадоем.
 
У верасьня ёсьць самы сьветлы дзень,
Заўсёды ён душу маю трывожыць,
Хоць зноў штаны кароткія надзень
I, гледзячы на свой цыбаты цень,
Пусьціся басанож у падарожжа
 
У край, дзе раніцай салодкі сон,
Дзе ў сумцы агурок, аловак, сьцёрка
(А вочы расьцьвілі, як сіні лён!),
Дзе пяцярнёй махае кожны клён –
Жадае зарабляць адны пяцёркі;
 
Дзе ў калідоры цяжка сьцішыць бег,
Сядзець у клясе гэткая нудота.
Ля вокан вераб’і лятуць з-пад стрэх.
I, як у кут паставілі за сьмех,
Ты дома ўсім паказваеш з ахвотай.
 
У верасьня – свой, асаблівы пах:
Курыць сівец – плыве дымок гаркавы,
Зямлёю пахне бульба у капцах,
Антонаўкамі – зоры па начах
I туманы – ляжалаю атавай.
 
 
 
 
Бацьку
Ня выйшаў ты і ў гэты раз
Мяне спаткаць, паднесьці рэчы...
Ля весьніц толькі зноў твой вяз
Крануў галінамі за плечы.
 
Ты мне не падасі рукі,
Глядзіш удаль з-за шкла партрэта...
Ці бачыш, вырас сын які?
Скажы хоць слова для прывета.
 
А я... чакаў з усіх дарог
Цябе ў сорак чацьвёртым... летам.
Калоны ні адной ня мог
Я прапусьціць з ахапкам кветак.
 
Хацелася пачуць: «Сынок...»
I крыкнуць радаснае: «Тата!»
Бацькоўскім быў мне кожны крок...
Усё ішлі, ішлі салдаты...
 
Каторы раз сыходзіў сьнег...
Дамоў вярталіся суседзі.
Я кожнаму насустрач бег
I чуў кароткае: «Прыедзе...»
 
Калі ж у крыўдзе мне сябры
Гразіліся падчас бацькамі,
Тады хацелася наўзрыд
Заплакаць шчырымі сьлязамі.
 
Ня плакаў я – усім на злосьць,
Бо ў хаце быў адзін – мужчына.
Ня йшоў ты...
Маці маладосьць
Глыбей заворвалі маршчыны.
 
I зараз – еду я здалёк,
Чакаю ўсё – зайду, а маці
Мне скажа: «Пазнаеш, сынок?
Вось наша ўся сямейка ў хаце...»
 
Паверыць цяжка мне таму,
Што больш ня прыйдзеш ты дадому.
А шапку я заўжды здыму
Перад магілай невядомай...
 
1958
 
 
 
 
Па зялёныя венікі
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Трэба дома бываць часьцей
Трэба дома бываць часьцей,
Трэба дома бываць ня госьцем,
Каб душою не ачарсьцьвець,
Каб ня страціць сьвятое штосьці.
 
Не забыць, як падвялы аер
На памытай падлозе пахне.
Як у студню цыбаты асьвер
Запускае руку да пахі.
 
Не забыць сьцежкі той, што цябе
На дарогу выводзіла з дому,
Што у хаце там быў рубель
У цане і па курсу старому.
 
Не забыць, як марозам злым
Клямка пальцы пячэ балюча
I адкуль на стале тваім
Бохан сьвежага хлеба пахучы.
 
Помніць свой на іржышчы цень,
Не забыць, як завуць суседа,
Не забыць, як пяе пад дзень
За вясёлым сталом бяседа.
 
Трэба дома бываць часьцей,
Трэба дома бываць ня госьцем,
Каб душою ты стаў чысьцей
I ня страціў сьвятое штосьці.
 
 
 
 
Палата мінёраў
Руку аднагодак працягвае мне,
Пацісну я куксу ў шрамах, бы ў разорах,
I порахам
                    ды марганцоўкай дыхне
З раённай бальніцы
                                          «палата мінёраў».
 
Далёка на захад адкочваўся гром.
Гулялі ў вайну мы –
                                            у нашых і немцаў,
Вайна ж,
                  пазалёгшы за кожным кустом,
Глядзела навокала
                                          позіркам немым.
 
Мы рана сталелі ў зямлянках сырых,
Але забываліся цацкі няскора.
I рваліся «цацкі»...
I ўрач гаварыў:
– Яшчэ папаўненьне
                                              ў палату мінёраў...
 
Здавалася,
                      ў цішы
                                      рыпела зямля
На восі –
                  нібы на пратэзе –
                                                            у зморы.
Пасьля перавязкі
                                      (ой, раны смыляць!)
Сьпявала «Арлёнка»
                                              палата мінёраў.
 
Вятрыска лісты нам
                                            на шыбіну клаў,
Рабіны
                рукамі здаровымі
                                                      гойдаў.
I доўга ня мог нас даклікацца ў клас
Той верасень
                              сорак чацьвёртага года...
 
З пустым рукавом
                                      сын вярнуўся дамоў,
А маці, як яблыня, белая
                                                      з гора...
Хай порахам толькі
                                            запахне ізноў,
Вы ўчуеце, хлопцы
                                            з палаты мінёраў!
 
Ты помніш:
                        асколак абвугліла кроў,
Ты ведаеш міны
                                    здрадлівы нораў...
Белабілетная ў дваццаць гадоў, –
Ты ў першым запасе,
                                              палата мінёраў!
 
 
 
 
Калыска
Зямля – калыска розуму, але  
нельга вечна жыць у калысцы.
К. Цыялкоўскі
Неба сінім навісла полагам.
Шчыры дзякуй табе, калыска!
Не ўзрасьціла ты семя кволага,
Не прыземліла мары нізка.
 
Полаг вышыт Шляхамі Млечнымі.
Сонца – забаўка ў аблачынках.
Незямныя нам раны залечвала
Ты – сусьвету ўсяго пясчынка.
 
Абгароджаная Карпатамі
I спавітая ў Гімалаі,
Як далонь чалавека, шурпатая,
Чалавеку ты ўжо малая.
 
I калі мы шляхамі арлінымі
Паляцім да планет насьцярожаных, –
Ты, прапахлая кменам і глінаю,
Будзеш зоркаю наддарожнаю.
 
Нават космас сівы перайначым мы.
Толькі сум па Зямлі агорне:
Там жаўрук кроплю сонца гарачую
Аж да восені студзіць у горле.
 
Крумкачы па-над борам крумкаюць,
На лугах мурава густая,
Жарабя цягне траўку хрумсткую,
I малога ў бакі хістае.
 
У туманнасьцях ускалмачаных,
Дзе касьмічныя завірухі,
Нам прыпомняцца рукі матчыны,
Што люлялі калыску, рукі.
 
Тыя добрыя рукі першымі
Ад зямлі нас паднялі ўгору:
– Глянь, сыночак, стагі завершаны...
Глянь, плывуць журавы над борам...
 
 
 
 
Скрыпачы
Зноў піла пад пахаю ў чахле,
Бы ў футляры скрыпка.
Пэўна, самі
Не згадаюць, хто іх на сяле
Ахрысьціў вясёла скрыпачамі.
 
Так і засталіся скрыпачы
У вясны ды ў лета прымакамі
I ня маюць часу адпачыць:
Ходзяць, граюць вострымі смыкамі.
 
А смыкі ўвап’юцца ў круглякі –
Ніякой ня трэба каніфолі, –
Добра ўсмоляць крохкія сукі,
У сярдзітай елкі іх даволі.
 
Закурыцца – жах зірнуць ажно –
Белай завірухай пілавіньне.
Скрыпачы любое бервяно
Абкантуюць, перапалавіняць.
 
I шчырэе з раньня да цямна
Дружная скрыпачая капэла.
Пахне баравінаю сасна,
П’яная асіна – лісьцем прэлым.
 
Выразай цымбалы з той сасны –
Бор застогне, ледзь кручкамі ўдарыш.
З дубу зробіш кадзі – як званы,
Загудуць працяжна на базары.
 
А зь бярозы выгнеш палазы –
Запяюць на стылым сьнезе сані.
Не дагоняць санак маразы,
Вецер, захлынуўшыся, адстане.
 
Будзе новы дом стаяць вякі
I зьвінець над зацішшу аселіц
Зь лёгкае скрыпачае рукі
Пад смыкамі ветру і мяцеліц.
 
 
 
 
Вятрак
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Сталасьці пара
Касяк гусей над борам парадзеў.
Сумуе бор пад крак сыты качыны.
У рыжай верасовай барадзе
Прабілася сівінка павуціны.
 
Ураньні сонца выліла агонь
На хіб шчаціны хісткага аеру.
Схавалі хвалі хліпкія яго –
Ён іклы зноў зялёныя ашчэрыў.
Раве сярдзіты вецер, як бугай.
Дзень добры, восень шчодрая, пазная,
Калі здалёк
                          і лес,
                                      і бор,
                                                  і гай,
I быльняжынку кожную пазнаеш.
 
З сабою чарнавокую бяры
I можаш сьмела зь ёй у восень крочыць.
Табе асьветляць шлях праз гушчары
Калёны клён
I ясень ясны ўночы.
 
Зірні ў надлужжа – у вачох ураз
Забарабаніць ад рабой рабіны.
Нагні – цягуча гнецца вязкі вяз
I крышыцца крушаная крушына.
 
Ды раптам сакавіта храпне граб –
Успыхнуць росаў зыркія вясёлкі.
Дрыжыць чарот – на досьвітку празяб.
А на губах гарчыць ад ёлкай ёлкі.
 
Ты вызначаеш памаладзі лёс,
Пазная восень –
Наталеньне смагі.
Кіруеш умалоту хмарны воз,
Пара спакойнай сталасьці й развагі.
 
 
 
 
Цялушка

#I
Зьвідна
                відна палазьня,
                                                  як шляк,
На пухкай хусьціне
                                          сьнежнай роўнядзі.
Рассыпаны просам
                                            Млечны Шлях.
Пільнуйся сьлядоў капытоў
                                                              і ў роў ня йдзі.
 
...Жанчына брыдзе,
                                            цялушку вядзе.
Рагуля сьвеціць
                                  белай залысінкай.
Дзе
      пысу цялушцы
                                        змачыць у вадзе?
А да наступнага хутара –
                                                      ня блізенька.
 
Ідзе сорак пяты...
Мароз пячэ,
Ад замеці цёмна –
                                        ступае вобмацкам.
Жанчына цялушку
Купіла ў яшчэ
Некалектывізаванай вобласьці.
 
Прыйшлося машыну прадаць.
Да вайны ж
Была жанчына
                                  краўчыхай Яніхай.
Муж мёртвы.
Сын хворы.
Каго вініць?
Будзе лыжка сьмятаны
                                                  свая няхай!..

 

#ІІ
Мама!
Я помню –
                          у хату ты
Прынесла мароз
                                      і ўсьмешку цёплую.
А потым
                  намёрзлыя капыты
Па сьлізкаму ганку
                                        спалохана топалі.
 
У сенцах стаяла цялушка.
Сьцяна
Нас разьдзяляла
                                  з рахманай Лысоняю.
Мы чулі,
                    як дыхала цёпла яна,
Як жваку жвала,
                                    ціхая, сонная.
 
Рагамі пагруквала ў сьценку:
Час
Свайго абеду дакладна ведала.
Калі хто, бывала,
                                      заходзіў да нас –
Яна галавою махала ветліва.
 
Сябе дазваляла часаць між рог.
Глядзела разумна
                                      вачыма сумнымі.
I я ля вазоў сабіраў мурог –
I частаваў яе
                            гэтым ласункам.
 
Ніяк я ня мог
                            малака дачакаць...
Праз год –
                        нарэшце! –
                                                з залысінкай белаю
Каля шчасьлівай Лысоні –
Дачка
На хісткіх ножках,
                                      нязграбная,
                                                                  бегала.
 
У холад Лысоню ўкрывалі
Рудой
Пасьцілкай,
                          дачушку – аўчынкай мяккаю.
...Я помню,
                          як маці
                                          на першы надой
Ксьцілася,
                      плакала,
                                          Богу дзякавала.
 
У сенцах зацішна.
                                      Лысоні няма.
Ня кліча сумна
                                дачушку мілую.
А мне сырадоем
                                    пахне зіма
I сьнег рыпіць
                                капытамі настылымі...
 
 
 
 
Труба
Казалі маці
                        галавы ня вешаць, –
Суседкі спачувалі як маглі.
Прыкурвалі салдаты з галавешак,
Што сёньня ноччу
                                        сьценамі былі.
 
Было нязвыклым слова
                                                    «кватаранты»,
Сусед чамусьці стаў
                                            «гаспадаром».
Я не стыкаўся ў хаце гэтым ранкам,
Я бегаў з квартай,
                                        бразгатаў вядром.
 
– Расьці вялікі!..
– За ваду, брат, дзякуй!..
Адзін салдат з блакітнымі вачмі,
Нібыта ў таты...
                                    Дужа добры дзядзька
Мне працягнуў трубу:
                                                  – Сынок, вазьмі!
 
Ты перамог – трымай, гэрой, трафеі,
Трубі гучней,
А Гітлеру – труба.
Я ў шчасьці бег гародам утравелым,
Ад радасьці
                          і сон і сум прапаў.
 
Павышчарбіў ушчэнт я нож апошні,
Пакуль садраў глюгатага арла...
Я крокам страявым хадзіў па пожні –
На зайздрасьць сябрукам труба раўла.
 
Плылі ў вачох кругі –
                                              стараўся шчыра,
Аж водгульле ішло за паплавы.
I адгукаўся жураўліны вырай,
I на двары суседскім Лыска выў.
 
Ды неўпрыкмет па вуліцах ушацкіх
Прайшоў мароз –
                                      пакінуў стылы сьлед.
I за трубу вялікую вушанку
У сівер злы прапанаваў сусед.
 
Вайсковая вушанка
                                          з футры мяккай.
Здавалася,
                      пагладзь яе рукой –
Яна, як кот, пачне мурчэць і мяўкаць.
Мароз круціў за вушы раніцой.
 
Сьцьвярджаў я маці:
                                              – Шапка малавата,
Я прахаджу і ў летняй,
                                                  не бяда!
Халодная вушанка, мала ваты...
Ды ўсё ж трубу
                                  прыйшлося мне аддаць.
 
Сусед трубою Лыску клікаў потым,
Калі зьбіраўся паляваць куды.
Трубу зачуўшы,
                                  плакаў доўга ўпотай...
 
...Даўно знасіў вушанку,
Ды заўжды
Трывогай успаміны сэрца сьціснуць,
Калі салдацкі горн раўняе строй.
 
Трывожны год зьвінеў
                                                  майму дзяцінству
Нямецкаю
                      трафейнаю
                                                трубой.
 
 
 
 
*  *  *
Калі пачнуць ад дахаў цені класьціся...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Снапавоз
Трасянуў сваім чубам – дасьпелым калосьсем,
Падперазаўся вязьмом – і ў абоз.
Асмужаны, вусам асьцістым калоўся
I шлях па іржышчы прамяў
                                                            снапавоз.
 
Засьвіргатаў перацёртаю восьсю,
На ўзьмежку ўстрывожыў дакучлівых вос.
Уехаў з налітага лета у восень
На поўным разгоне
                                          таўстун-снапавоз.
 
Працуе – і ўсё ў яго спорыцца, клеіцца.
Вачэй не зажмурыць ад рос і да рос.
I круціць баранку, натужвае лейцы,
Пыліць па ўсіх бальшаках
                                                        снапавоз.
 
Ад тупату,
                      грукату,
                                          гоману – 
                                                              тлумна.
I жытам прапахлі утулкі калёс.
Пустыя такі, падхартаныя гумны,
Прымайце, –
                              вязе ураджай
                                                          снапавоз.
Зярнятамі зор Млечны Шлях зацярушан –
I там снапавоз у дарожаньку рушыў.
Шчасьлівай дарогі табе,
                                                    снапавоз!
 
 
 
 
Станцыя Грамы
Паравоз сапе і цяжка дыхае
На завейнай станцыі Грамы.
Ходзяць маразы хадою ціхаю
Белымі пуцейцамі зімы.
 
Кажухі пуцейцам лінзай сонечнай
Сакавік у поўдзень прапячэ, –
Па тугіх, настылых рэйках звонячы,
Паімчацца цягнікі шпарчэй.
 
Цягнікам махае дуб над кручаю,
Семафор міргае – шлях прамы,
Бо самой вясною ім даручана
Развазіць па ўсёй зямлі грамы.
 
Весьні,
                будзе ён – хлапчына ў майцы –
Самазвал з каменьнем разгружаць.
З лоз пасьля яго сьвісткі здымаюцца,
Цягнецца травіца з-пад лаўжа.
 
Летні
Загрыміць пустымі жорнамі –
Вымалаўся леташні ўраджай,
I па-над сузор’ямі азёрнымі
Выгнуцца вясёлкі з краю ў край.
 
Восеньскі,
З начамі вераб’інымі,
Забурчыць сярдзіта хрыплы гром:
Хоча затушыць пажар рабінавы,
Закружыцца у віры вугром.
 
Тут усе работай забясьпечаны –
Будзе нават стаўкі паўтары.
Тут пасаду грознага дыспэтчара
Перуну далі:
                          – Глядзі, стары.
 
Каб падчас не затрымалі залежы,
Каб паводцы графік не размыць,
Каб своечасова адгружаліся
Мірныя
                  вясновыя грамы.
 
Тут у ноч чаромхавую, белую
Ходзіць май сп’янелы, сам ня свой,
I, ад салаўёў асалавелая,
Поўня круціць круглай галавой.
 
Тут бярозы каркаюць і крахкаюць,
Глухнуць ад птушынае гурмы.
Кожны гром –
З полацкае станцыі
                                          лагоднейшы характарам –
                                          Грамы!
 
 
 
 
Першы навасёл
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Глушцы i шматтыражка
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Заспаная раніца мжыстая,
На фарбы і гукі скупая.
Нібыта сьцяжынаю мшыстаю,
Прыціхлай зямлёю ступаеш.
 
I вёдры прыглушана бразгаюць
Каля адсырэлае студні,
Лісьцёваю дыхае брагаю,
Пакутуе восень застудай.
 
Цыбатай нагой жураўлінаю
Імшарамі верасень крочыць.
Ад кіслых прысмак журавінавых
Заплюшчыла сонца вочы.
 
Цьвітуць успаміны верасам.
Няяснае мроіцца-сьніцца.
I моцна жадаецца-верыцца,
Што ўсё да паўдня праясьніцца.
 
 
 
 
Партызанскія котлішчы
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Праезд па цэнтральнай вуліцы...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Матылёк

Б’ецца, ўецца шпаркі, лёгкі 
Сінякрылы матылёк.                 
#Максім Багдановіч

 
Лілею
              млявы
                              плёс
                                          люляе,
З-пад зьлежаных
                                      аблок
                                                  здалёк
Ляціць, віхлясты і бялявы,
Пялёстак лёгкі –
                                    матылёк.
 
Ён кліча у блакіт лілею,
Каб не любіла
                              больш
                                              да сьлёз
Бліскучы ад лускі і глею,
Самлелы
                  абмялелы
                                          плёс,
 
Дзе лашчыць цёплай ласкай хваля         
Лінёў – зьлянелых цельпукоў,
Паблісквае
                        няблізка
                                          далеч,
Дзе ў іле
                    ня зьлічыць малькоў.
 
Дзе глыб
                    угнеўлена шыпела,
Калі
          на хвалі
                            лівень
                                          лёг...
Засумавалы,
                          белы,
                                        белы,
Ляціць удалеч
                                матылёк...
 
 
 
 
На беразе Ваўчэнскага возера
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Мы з маці...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Цымбалы
Матылёк на калені прысеў,
раскрыліў крылы:
два заспаныя лугі ў расе,
дзьве аблачынкі-крыгі,
дзьве
            паляны засьнежаныя,
дзе,
        як бежанцы,
як пагарэльцы,
асіны,
            ад холаду сінія,
ня могуць пагрэцца,
дзе старонкі разгорнутай кнігі
стагоддзяў,
                        сівых, як туманы,
над якой лямантуюць кнігаўкі,
яе маланкі пішуць,
                                        чытаюць яе
                                                                  перуны.
Па звонкіх промнях,
                                            па ліўнях тугіх
ударыў кручок –
                                    і ўмомант,
як рэчка на досьвітку ў берагі,
у сэрца грукнула
                                      песьня знаёмая...
Вятры!
Я вас заклінаю,
                                  прашу, як братоў,
слухайце ўсе,
                              слухайце ўсе!
Не асыпце расу лугоў,
якую песьня
                            да сонца нясе...
 
 
 
 
Стэарынавая сьвечка
Яна ка мне прыйшла ня з добрай казкі,
Ня зь ёлкі у вагнях пад Новы год,
Гарачыя аладкі зь ейнай ласкі
З патэльні я хапаў хутчэй у рот.
 
Сорак чацьвёрты ўспомніцца заўсёды –
На павуціньні жоўклы ліст трымціць.
Заўзята мы лапацім агароды,
Каб леташнюю бульбіну знайсьці.
 
I з гэтай бульбы зь дзіўнай назвай «рулі»
Для нас такіх прысмакаў напячэ
Назаўтра клапатлівая матуля,
Ясі – баішся, каб было яшчэ.
 
Яна ка мне прыйшла ня з добрай казкі,
Бо нельга так было – ні даць ні ўзяць –
Бяз гэтай стэарынавай падмазкі
«Прысмакі» ад патэльні адарваць.
 
Яе не дакраналіся запалкай
I ад ката хавалі па начах.
Я смак таго трафэйнага асмалка
Яшчэ і зараз чую на губах...
 
 
 
 
*  *  *
Успаміны – неўзарваныя міны...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Драч крычыць у густым тумане,
Быццам хто яго, дурня, рэжа.
Я прыслухаўся –
                                      празь мяне
Прарасла
                      Белавежа.
Аплялі мяне карані –
Працавітыя вязьні зямныя.
Ты галіну адну крані –
Пушча ўся
                      ува мне заные.
Мне зязюлі ня зьлічаць вякоў,
Дзяцел грукае –
                                    мне у грудзі.
А вятры, карагодам, вакол
Ходзяць-ходзяць
                                      і сон мой будзяць.
Быстрай ластаўкай,
                                          як стралой,
Ў мяне вырай далёкі стрэліць –
Сонца
              зь песьняй зялёнай, старой
Узьніму на зялёных арэлях.
У крыніцах крутых завару
Хмель вясновы зь зялёнай пенай.
Пад вірамі нямых завірух
Ува мне
                  навальніцы сьпеюць.
 
 
 
 
Боты
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Правінцыя
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Смуткам i радасьцю чалавечаю...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Дзьверы
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Бусел

Васілю Быкаву

 
Непаседа,
                      даўгацыбы бусел –
Даўняе вясны
                                забыты сон.
...Я злавіць яго
                                за хвост цягнуся,
Дражніцца
                        і уцякае ён.
От, здаецца,
                            ушчамлю пад паху
(Лугавінаю
                        бягу
                                  наўпрост).
Нада мною –
                            крылы белым дахам,
А перад мною –
                                    чорны хвост...
Змораны, я доўга плачу потым.
Суцяшаць
                      стараюцца усе:
– Бусел ходзіць
                                  у чырвоных ботах
I табе
            такія ж
                            прынясе...
Горбіць плечы гора,
                                            горбіць праца.
Усяго спаўна
                              мне лёс паслаў...
Вось ужо і скроні сэрабрацца.
Ды яшчэ й цяпер
                                      лаўлю бусла.
Ну, на гэты раз
                                  вярнуся з птахам –
Я ж за ім прайшоў
                                        багата вёрст!
Нада мною – крылы белым дахам.
Паспрабуй
                        злаві
                                    бусла за хвост...
 
 
 
 
Сады
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Нагбом
Падталі памалу глыжы,
сонца пагляд
                            у яры скірованы.
Ральля ляжыць
нядоенай каровай.
Песьня жаўранка,
                                        як пароль
трэйцяй партызанскай вясны.
Дзень малады
                                пераступіў парог...
Малады сувязны
цягне са студні вядро,
ваду спакойную
                                  ставіць на зруб
(лясны раён – зацішна ад вятроў),
вядро рыбінай цяжкай
                                                  вырываецца з рук.
Рыпіць перасохлы вочап.
Сувязны лакцём
                                    засланяе вочы:
у поўным вядры
                                      ільдзінкі і сонца.
Цішыня за ўсім
                                  насьцярожана сочыць.
Паветра ўдыхнуўшы,
                                              хлопец дзьме
на ільдзінкі –
                            б’юцца ў клёпкі са звонам,
яшчэ адзін уздых ягоны –
                                                        сонца, як перагрэтая медзь,
у сьценку драўляную стукае мякка.
Нагбом
                з поўнага
                                      п’е партызан са смакам –
толькі ходзіць кадык.
 
Тады
хлопцу ўшацкаму столькі год
было,
            колькі сёньня мне.
Па вясьне,
калі адгрыміць крыгаход,
аб наступленьні цяпла
                                                  папярэдзіць гром, –
і сонца сьмех,
і аблачынак апошні сьнег
п’ю зь неба,
                          як з поўнага кубка,
                                                                      нагбом,
бо сувязны не дапіў...
 
 
 
 
*  *  *
Гэта расказ пра коніка,
пра зялёненькага
                                      і тоненькага,
Братоў яго ў лузе спаткаеш
са звонкімі капыткамі.
Расказваў мой сябар
                                              з флоту гандлёвага.
...Чырвонае мора карабель выгаблёўваў.
Ад сьпёкі нават чайкі каналі.
Ноч на борт узялі мы
                                              ў Суэцкім канале.
У труме млосна, бы ў пашчы кратэра,
выходзім на палубу – зоры кратаем.
Месяц – ілюмінатар надраены.
Неба – трум велізарны,
                                                    лямпачкі – зоры.
Настрой так сабе.
                                      Курс правільны.
Плывём па воднай прасторы.
Канал прысьмірэў, лёг зялёнай тоўшчаю.
На месяц глядзяць
                                        арабы-швартоўшчыкі,
ня зводзяць воч
з карабля,
                      з нас,
                                  маракоў савецкіх;
спачатку мы іх узялі,
                                            потым ноч
у канале Суэцкім.
Пахне нагрэтая фарба, жалеза.
Ды голас танклявы цішу прарэзаў,
бестурботна-вясёлы,
                                            прарэзаў далі, –
здалося, што нам,
                                      сасьмяглым, падалі
з халоднай
                      крынічнай вадою конаўку.
Ну як не пазнаць
                                      сьпевака нястомнага –
                                                                                          коніка?
Прыехаў, напэўна, ў араба на робе,
яўна арабскае вымаўленьне.
На палубе недзе зашыўся, маленькі,
ды што ён з намі ўсімі робіць!
Нясуць яму бульбу,
                                          капусны ліст.
«Есьці бульбы ня будзе – сырая», –
нехта пярэчыць,
                                    а журналіст,
што з намі едзе,
                                  на ўсіх пазірае
ды нешта ў блакнот занатоўвае.
Мы слухаем коніка,
                                          згрудзіўшыся натоўпам...
Мне ён, вядома,
                                    напомніў Ушаччыну:
...змрок па іржышчы ідзе
                                                      з асьцярогай кашачаю
Як певень на курасаднік,
                                                        сонца за лесам села,
пахне падвялае сена,
пырскаюць,
                          скачуць конікі,
як са скакалкамі школьнікі.
Іржышча злое.
Покуль зялёнага зловіш –
калені і рукі
                          зялёнымі стануць.
Ляжаш спаць,
                              а ў запеччыку несьціхана
недалёкая конікава радня
цягне песьню сваю да дня...
Конік змоўк.
Нават мора расчулена-ціхае.
Толькі гадзіньнікі ў цішы цікаюць, –
здаецца –
                      траскочуць конікі...
Паслухайце –
                              тоненька-тоненька...
 
 
 
 
Памяці А. В.
Белая завіруха
ломіць зьніцелыя рукі,
галосячы,
                      ходзіць па Менску.
 
Чорная скруха
                                правіць памінкі
па сьмеху майму
з тваімі вачыма.
 
Я пасынкам стаў
у лёса-айчыма,
пасынкам
                      у зямлі-мачыхі,
на якой я драбней
                                        за зярнятка макавае.
 
Чакаць мне няма чаго,
чакаць мне няма калі.
Я –
      колас пахілы,
                                      горам наліты.
Рухаюцца ліфты –
бачу
          рухомыя дамавіны...
 
Лёд апошні выдзёўбваюць пешкі –
ручныя дворніцкія гракі.
Зіму за горад вывозяць сьпешна
Грузавікі.
А хто маю зіму вывезе?..
 
 
 
 
Смага
Сусьлік моліцца,
                                    склаўшы лапы:
– Як я,
              так заплакала б неба хоць!..
Каб,
          быццам вужоў,
                                            учарнелай ляпай
маланкі
                  глытала непагадзь.
Арла размарыла –
                                        рассохлася дзюба,
сухім
            падавіўся клёкатам.
Калі ж у ральлю
                                    жалудамі з дуба
удараць
                дажджыны далёкія?!
Вятры
              сіпяць ад удушша ледзьве:
– Сьпёка,
                  сухмень замучылі...
Няўжо гэта
                          ходзяць нагамі недзе
па зябкай вадзе
                                  паплавамі зыбучымі?
Стэп падымае,
                                як шалю вагаў,
сонца плыве
                            над высакавольтнымі мачтамі.
Да кожнай кроплі
                                      цягнецца смага,
нібы дзіця
                      да саскоў матчыных.
Люблю я
                    смагу з сухімі губамі
за тую прагу
                            са сквапным позіркам,
што шлангам пажарным
                                                      вясёлку згінае
і – асушае
                      прадоннае возера!
 
 
 
 
Памытая падлога
Толькі што памытая падлога
Пачынае пахнуць борам густа.
Зноў, здаецца, слухаеш падоўгу,
Як зьвіняць галін сасновых гусьлі.
 
Млосна ад малін у расьцяробах.
Дзяцел грукне ў цішыні чмялінай.
Выцірайце ногі.
Асьцярожна!
Вы ступаеце па вершалінах!..
 
 
 
 
Пасьля навальніцы
Хоць дзень ідзе на спад,
                                                      але
Ў вачох сьмяшынкі-д’яблікі.
У абраселым падале
Ты мне падносіш яблыкі.
 
Тугія грудзі аблягла
Сукенка абмакрэлая.
А месяц
                  зырыць з-за вугла
На ікры загарэлыя.
 
Яшчэ ня зьвісьлі над табой
Клапоты хмурай навісьсю,
I яблынькаю маладой
Стаіш ты зь першай завязьзю...
 
 
 
 
*  *  *
Адну я знаю на ўсіх чыгунках
станцыю – «Кипяток»,
у дно вядра там зацокае гулка
струменю гарачага капыток.
Глынеш – і ў горла
                                          вострыя кіпцікі
адразу запусьціць
                                      сярдзіты кіпецень.
Ты яму нешта шэпчаш на вуха –
ласкава дзьмухаеш, –
слухае,
              але адразу ня хоча мякчэць,
драпае яшчэ,
кіпцікі ўсё ж хавае
і, урэшце, так лагаднее,
што гатоў замурчэць.
Апошні глыток –
і шлях вясёлы...
 
Дакладную рыфму
абкатваюць колы:
            капыток-кіпяток,
            капыток-кіпяток,
                          кіпяток,
                          кіпяток,
                          кіпяток...
 
 
 
 
Паром
Пагоднай сенакоснаю парой,
Нагружаны бухматымі вазамі,
Зялёнай хмарай сунецца паром.
Каб не адбеглі берагі ў бакі –
Канатам мокрым моцна іх зьвязалі.
I злосна ўсталі стромы на дыбкі.
      Але прымаюць берагі паром –
      У берагоў з паромам свой пароль.
Сам Чэрвень за паромшчыка стаіць.
Плывуць вазы – няма затрымкі руху, –
Здаецца, ўброд з лугоў пайшлі стагі.
Спацеў паромшчык, замарыўся ўшчэнт.
Балюча шыю рэжа пацяруха,
Ды пад’язджае воз,
                                          яшчэ,
                                                      яшчэ...
Як сьпёка,
                      дыхае ля вуха конь.
Ад мурагу пазелянелі цуглі.
Гарыць агнём у Чэрвеня далонь –
Канат сьціскае сёньня ад відна.
Ды воз за возам валакуцца цугам.
Рака прапахла мурагом да дна.
      А сонца пазірае зь неба скоса –
      Ой, не абгоніць Чэрвень Сенакоса.
Гэй, Чэрвень,
                              ты адзін запарышся –
Бяры мяне к сабе ў таварышы...
 
 
 
 
*  *  *
Дарога такая,
                            што мала веры,
Гарантыі болей –
                                      трымацца аберуч.
Якая дарога,
                            такі і аўтобус,
Ды лепш дрэнна ехаць,
                                                  чым добра топаць.
Заняты
                кожны сваім
                                            пасажыры:
Хто дэтэктывам,
                                  хто – булкай з сырам.
Ды ўперадзе –
                                раптам! –
                                                      на ўсю дарогу
Месяц заняўся
                                  вялізным стогам.
Стог загарэўся,
                                  палае на ўзгорку.
Вунь
            пакацілася
                                    іскрай зорка.
Змоўклі кпіны,
                                змоўклі жарты.
Вачэй ня зводзіць
                                      ніхто з пажару...
Шпіён ня злоўлены,
                                          сыр ня зьедзены, –
Глядзяць на поўню,
                                          як на агледзінах
На маладую
                          радня жаніхова.
I больш ні гуку,
                                  і больш ні слова...
Мяняюцца
                        самыя хмурыя
                                                      мейсцамі –
Хочацца ўсім
                              быць бліжэй да Месяца.
 
 
 
 
Паляць бульбоўнік
Калі разыходзяцца
                                          лета з восеньню палюбоўна,
а бульбянішча на зіму
                                                яшчэ не пераворана,
зграбаюць у кучы, паляць бульбоўнік.
Іскры лятуць і блякнуць
                                                    патухлымі зорамі.
Дым спачатку рвецца ўгару,
                                                              ды перадумвае неўзабаве, –
мабыць, лагчынай
                                          прайсьці захацелася.
Барана, што ляжыць дагары зубамі,
як вожык той,
                              абчаплялася лісьцем
                                                                            зжаўцелым.
Сланечнік галаву цяжкую
                                                          праз частакол прасунуў,
грэецца –
                      холад даймае патрошку.
Лятуць журавы над Ушачай
                                                              з курлыканьнем сумным,
ляціць наўздагон ім
                                          ціхае:
                                                        «Пуцём-дарожкай!»
На возе едзе мох баравы,
                                                      запалы лістам, ігліцай,
дым сьледам ідзе,
                                        і конь галавою матляе стомлена.
З раніцы хмурыцца, хмарыцца,
                                                                      пад вечар – імгліцца.
Журавель над студняй прыгнуўся –
                                                                                нізка пад восеньскай стольлю
Я гэты ціхі дым
                                  на смак
                                                    і навобмацак
                                                                                  ведаю,
яго я ні з чым не паблытаю,
любой парою,
дзе б ні быў, адусюль
                                                па ім, як ганчак па сьледу,
дарогу дадому знайду, да матчынага парога.
 
 
 
 
*  *  *
Мохам зязюльчыным
                                              ідуць маладзіцы,
губы засьмяглыя
                                      ў сьпелых суніцах –
на сонцы ягады
                                    спакойна вымлелі.
Холадам ногі
                              рачулка вымыла.
Ляціць
                над звонкімі баравінамі
песьня
                дзяўчынанькаю
                                                  нявіннаю:
                – А я ў бару
                Грыбы бяру,
                Каля межы –
                Сыраежы!..
Ах, кладка зыбкая,
                                      рачулка мелкая!
Адкуль жа вымкнула
                                              усьмешка сьмелая:
                – Кавалішанька,
                Мая вішанька,
                Не кажы ты кавалю,
                Што я цябе павалю.
                – А хоць на мяжы
                Палажы,
                Толькі майму кавалю
                Не кажы!
На мох паваляцца
                                        на сьцежцы вузкай
думкі,
            што саладзей
                                          за вусны...
Як тут гукаецца,
                                    ды ўжо зьмяркаецца...
Туга удоўя
                        дамоў вяртаецца.
 
 
 
 
*  *  *

Міколу Прашховічу

 
«На Беларусі
Пчолы, як гусі», –
Прыгадваў зямляк
                                          у выраі.
Зоры сьпелі,
                          зоры гасьлі,
мох зязюльчын
                                  рос на вываратнях.
«Ем сырую зайчыну
Ды люблю Айчыну!» –
Прысягаў паўстанец
                                              нябёсам.
Дзьверы
                    дню маладому
                                                    расчынены –
Расой ішла песьня босая:
              «Я здыму парчу,
              Ножкі абвярчу...
              Песьню азяблую
              Сагрэць хачу...»
Торкнецца ў крыгу
                                          лыч карасіны,
Сонную роўнядзь усьпеніць.
Згару я
              на вейцы тваёй
                                                  расінкай,
Беларусь –
                      мая мова
                                              і песьня.
 
 
 
 
Янку Купалу
Мэлёдыя гэтых слоў
З маленства ў душу запала.
У галавах маіх сьветлых сноў
Стаялі
              Купальле,
                                    Купалка,
                                                        Купала.
 
Маці мяне купала,
Сьпявала
                      пра ноч
                                        на Івана Купалу:
– Ішла Купалка нявесела,
Краскамі вочкі завесіла.
Стала Купалка бедаваць,
А дзе ж мне ночку начаваць...
 
– Ідзі, Купалка, ў канец сяла,
Начуй, Купалка, ў Васіля,
У яго піва наварона,
Яго дачушка заручона...
 
Ноч па зямлі ступала,
Купалкі зьбірала.
Рэха ня спала:
                              – А сягоньня ж Купала,
Што ні зробіш – прапала:
 
Хочаш –
                    дзьверы ў суседа здымай,
Плот вынось на дарогу.
Мала сілы –
                          дарма!
Кліч каго на падмогу.
Заўтра не гавары...
 
Ноч паліла кастры,
Іскра
          ў душу мне запала –
Купала...
 
 
 
 
Дуброўка
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Вярнулася песьня дахаты
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Прадчуваньне
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Радзіме
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Сафійка
Ня скажуць у Полацку: – Сафійскі сабор.
Тут яго называюць ласкава:
                                                              – Сафійка...
Так партызаны
сваіх сувязных называлі.
Так гукаў я калісьці
дачку суседскую.
 
Храм сьвятое Сафіі –
                                              Сафійка...
Цягне ў неба рукі,
як дзьве тапалінкі сухія,
просіць, каб ня ўдарыў пярун
па заготзярноўскіх засеках.
 
Хлеб надзённы –
ячмень і жыта –
яна засланяе ад лютых ліўняў.
На абкутых дзьвярах
вуха прабою адцягвае
замок пудоваю завушніцай.
 
Васпаватая ад асколкаў і куль,
на сьвет Сафійка глядзіць
вачыма цнатлівымі.
Здалёку, з адзінаццатага стагоддзя,
вечарам сон да яе прыходзіць
I аж да раніцы сьніцца.
 
Пахам нязвыклым
вецер дыхне з Нафтаграда –
прачнецца Сафійка:
стаіць незнаёмец,
ад нафты бліскучы,
як грак на праталінцы.
Дзе яна,
доўга Сафійка не разумее,
здалёку ў раніцу гэту вяртаецца.
I толькі такі ж ружаваты,
як дзевяць стагоддзяў назад,
туман над Дзьвіной разамлелай...
 
 
 
 
Лодкі

Міхасю Стральцову

 
Прыбіўшы да берага
                                              чарот патрушчаны,
Засынае возера,
                                  ад сіверу сіняе.
Стамлёна дыхаюць хвалі,
                                                      як грузчыкі, –
На плячах
                      гарачае сонца
                                                      насілі.
Нерастуюць ільдзінкі
                                              халоднымі плоткамі,
Азябламу поўдню
                                      ў хмарах ня ўгрэцца.
З возера пад паветку
                                              плывуць на калёсах лодкі,
Як даўна іх сёстры далёкія
                                                          «з вараг у грэкі».
Азалелую песьню
                                      зацягнулі вятры-музыкі.
А заплывалі ж лодкі
                                            за далягляд невядомы.
Зараз плысьці ім
                                    па возеры нецярпеньня зыбкім
Ад берага ледаставу
                                            да берага крыгалому...
 
 
 
 
Мая мова
Сьцьвярджаюць гісторыкі і мовазнаўцы,
Што паступова сьціраюцца грані нацый
I, нібыта як перажытак,
                                                    аджыць павінна абавязкова
Мова маці маёй – беларуская мова,
Што мне, як імя ўласнае, блізкая і знаёмая,
Што па жылах маіх цячэ
                                                      і сонным Сажом і Нёманам.
Я чакаю часіну сябрыны людской,
Але не згаджуся, што родныя мовы луской
Былі на рыбіне чалавецтва,
Якая ў вечнасьць плыве акіянам вечнасьці.
Галеюць увосень гаі-касмачы,
Па вясьне расьціскаюць лісты
Свае кулачкі маладыя.
I калі нават мова мая замаўчыць,
То ня зробіцца мёртвай латыньню.
Словы, дзе кожны гук
Азяблай сініцай цінькае,
Ня стануць тэрмінамі мэдыцынскімі.
Гэтыя словы
Павінны вывучыць будуць нанова,
Каб даведацца,
                Як Русь мая, белая
                Ад вясновай наквеці
                I касьцей няпрошанай набрыдзі
                З-пад чарапастых свастык,
                Вольнай воляй сваёй даражыла,
                Як з братамі і сёстрамі
                Шчыра дружыла.
                Калі мова мая
                Уліецца ў агульны людскі акіян –
                Пацячэ ў ім, стрыманая,
                Цёплым Гальфстрымам.
                I будзе мне сэрца грэць
                Кожным ашчаджаным словам,
                Бо, як жыта, спрадвечная
                                                                          Беларуская мова!
 
 
 
 
Купаляняты

Ядзьвізе і Янку Раманоўскім

 
Бацькоўскае зямлі
                                        скупыя ляды,
Вясновы парастак
                                        для вас – нялішні.             
Тапалянятамі
                              купаляняты
Каля таполі гордай
                                          узьняліся.
Іх песьня дзядзькі Янкі
                                                  калыхала.
Яны да нас данесьлі
                                              шум зялёны.
Дрымотныя віры
                                      вачэй Купалы,
Ілба
          немаладую задумённасьць...
Ідуць здалёку
                              чыстыя крыніцы.
Над імі
                векавая заціш дрэмле.
Няхай галініцца
                                    і караніцца
Пявучае
                  купалаўскае дрэва!
 
 
 
 
Парк
Бор малады жывіцай пах,
Вёў дзён падлік ад ночы,
Пакуль высокі тытул –
                                                  «Парк»
Не атрымаў аднойчы.
 
Стары праезджаны балыдак
Зваць пачалі праспэктам.
З крывой сасны глухі глушак
Глядзеў на ўсё, як скептык...
 
Яшчэ нядаўна тут грыбы
Расьлі сабе бяз пляна.
Ад жураўлінае трубы
Будзіліся паляны.
 
Бор у тумане зябка груз
Па самыя халявы.
I тут грузьнеў крамяны грузд,
Рос баравік смуглявы.
 
Ня ўбачыш зараз пнёў гарбы.
Алейкі – дзе ні глянеш.
I рэпрадуктараў грыбы,
I ягады гірляндаў
 
Трымаюць сосны на плячох –
Ім плян даведзен строгі.
Дажджы ў нэйлонавых плашчох
Ідуць узбоч дарогі.
 
На лавачках сумуе парк
Ад санаторнай седні,
Глытаючы
                        забыты пах
Смалы
              з бароў суседніх.
 
 
 
 
Панядзелак
Ён не багаты на падзеі.
На сьвет глядзіць, нібы праз сон.
Здае пасуду панядзелак
I, хмурачыся, п'е расол.
 
Няяснай яснасьцю надзелены,
Хацеў бы ён паўсюль пасьпець.
А ў галаве яшчэ нядзеля
Варочаецца, як мядзьведзь.
 
Адвыкла глушыць цэх кавальскі
I, як чаляднік, хмуры дзень
На гулкі дол балванку валіць,
Здаецца, вобмацкам ідзе.
 
Ах, панядзелак, панядзелак.
Хмурынка смутная сплыла.
А можа, не было нядзелі?
Не, ўсё-такі яна была!..
 
 
 
 
*  *  *
Плывуць плыты...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Слаўлю чысты абрус,
толькі што пакачаны качалкай,
каляны,
калі яго маці ў нядзелю раніцай
засьцілае на стол шырокі.
Нетаропка рагі распраўляе –
па парадку усе чатыры,
потым махры разблытвае,
і яны, ільняныя, мяккія,
чапляюцца за шурпатыя пальцы.
Нарэшце пачэснае мейсца
зямным і надзённым богам
займае жытнёвы бохан.
I абрус, як кляновы ліст
з пражылкамі складак,
бо качаўся ў чатыры столкі,
настольнікам робіцца...
 
 
 
 
Партызанскі край
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Белыя ночы

#I
Пошчак ушчэнт пашкуматаў
Сонную млявасьць спакою.
Коньнік скача наўскапыта –
Кохкаюць лёгка падковы.
Мядзьведзь абнюхвае
                                                  чалавечы сьлед,
Ашчэрана пашча
                                      багны іржавай.
Коньнік сьпяшаецца
                                              апавясьціць сьвет
Пра маладую дзяржаву.
Зямлі не кранаюцца
                                            капыты –
Вякоў абагналі многа.
Коньнік,
                  хачу папрасіць,
                                                      каб ты
На міг суняў
                            варанога...

 

#II
Атланты –
                      інваліды
                      Вялікай айчыннай вайны –
Аднарукія,
                      аднаногія.
Даўно
              на заробкі ў горад
                                                      прыйшлі яны
З-пад Полацка,
                                  з-пад Ноўгарада.
У кружалах
                          разьвязвалі торбы цішком,
Вячэралі
                    прадубленай саланінай.
Шукалі работы
                                  самай цяжкой
Ільновалосыя
                              Селянінавічы.
Аднавяскоўцы
                                касілі густы мурог,
А яны 
              ў маўклівай згодзе
Падставілі плечы
                                      пад глыбы муроў
У тысяча семісот
                                      далёкім годзе.
Паспрабуй
                        на плячах
                                              горад трымаць.
Не дачакалі падмены.
Каменная
                      не адпускае турма,
Самі сталі
                      каменныя.
Маўкліва церпяць
                                        парабкі вякоў –
Ні продыху, ні адхланьня.
Я пазнаю
                      сваіх землякоў.
Ну хто іх назваў
                                    атлантамі?

 

#ІІІ
Чэрвень
                  баіцца ступіць на пракосы,
Зламаныя падымае званочкі.
Дзяўчаты на Белай Русі
                                                      чэшуць русыя косы.
У Ленінградзе
Белыя ночы!
Белыя ночы!
                          Беглі ногі,
Пакуль масты не разьведзены.
Ад любага
                        шлях дадому доўгі –
Дабраліся ледзьве...
Белыя ночы, –
                                  ці гэта блукае
Белы мядзьведзь
                                      на полюсе?
А можа, сьвятло вачэй,
                                                  што патухлі ў блакаду,
Асьвяціла раптоўна
                                            Марсава поле?..
Ты не сьпяшайся,
                                      румяны ранак!
А летняй ночанькі
                                          не надточыш...
Вачэй каханай
                                сіняе зьзяньне.
Белыя ночы,
                            белыя ночы...
 
 
 
 
*  *  *
Яшчэ гетэры старажытнай Грэцыі,
З начнога промыслу прыйшоўшы ўраньні,
Хацелі ціхай калыханкай грэцца,
Хоць трошкі хатняга хацелі раю.
 
О мацярынства мацярык нязнаны:
Як ні гукай – ніхто не адгукнецца.
Яго заўсёды адкрываюць занава,
Калі пад сэрцам нешта зварухнецца.
 
А ў сэрцы страх і слодыч тлеюць вугалем –
Усходзіцца пажар з малой іскрынкі.
У млоснасьці саскі цяжэюць, смуглыя,
Гатовыя пупышкамі раскрыцца.
 
І зацьвілі пралескі вачанят,
Зазелянела лісьце ручанят...
 
О мацярынства мацярык нязнаны.
Яго заўсёды адкрываюць занава.
 
 
 
 
Варшава
Панна Варшава
                                  ня раз вырашала,
Якія туфелькі ёй даспадобы,
Якой дарогай ісьці да свабоды.
Плыла між чаротамі
                                            льдзінкай падталай,
Зачароўвала
                            Напалеона таліяй.
Як Елена з Парысам,
                                              панна Варшава
Какетавала з Парыжам.
Падымала кілішак
                                        на ножцы гранёнай,
Цягнік варожы перакуліўшы,
                                                                гладзіла ствол варанёны...
Вайна адгрымела –
                                            пані Варшава
Стаяла каля варштата.
Меней у супе
                              стала мяса,
Затое з-пад броў насупленых
                                                                  зноў усьміхалася Старэ Място...
Лютуе Шапэн у Лазеньках пад хмарай навіслай.
Травою трывога пазарасла.
I хоць сірэны сышлі з арэны –
Са шчытом і мечам выйшла
                                                              на бераг Віслы
Русалка вайсковапавінная –
                                                              Сірэнка.
У паненкі выстрачана
                                                  дзявочая сукня
Радком міцкевічаўскім вершаваным.
У тужурцы
                        будзіла планэту сумную
Дачка яснавокая –
                                          «Варшавянка».
Мне плыць бы па Вісьле ўспамінаў
                                                                              чоўнам!
Як Варш нарачоны, шапчу ёй: «Сава...»
Нех мі даруе
                            панна Варшава.
 
 
 
 
*  *  *
Гналі роднай зямлёй палонных.
Сьмерць,
                    як лехі,
                                  калоны палола.
Ля знаёмага шчырага бору,
Дзе ігліца падсохла,
                                          як порах,
Дзе карэньнем спавіты сьцежкі,
Крок
          салдат сінявокі прысьпешыў.
I, сабраўшы апошнія сілы,
Ірвануўся
                      у верас сіні.
Верас сіні
                      паплыў кругамі...
Дзе сасонка на горку кульгае,
Птушкі
                цёплае лета хвалілі,
Злыя кулі
                    лічылі хваіны...
За прыгоркам бацькоўская хата.
Абкульгала сасонка салдата...
Пад рукой крывянеюць суніцы.
Гэта мроіцца
                              альбо сьніцца?..
За балотам
                        вёска на высьпе.
Жыта шнур каля хаты высьпеў.
Набіваецца ў вушы шоргат...
Маці круціць
                            цяжкія жорны...
Толькі шоргат
                                цішэе,
                                              цішэе,
Растае ў разнабоі птушыным...
Распрастаўшыся,
                                      лезуць з кішэні
Каласкі недасьпелага жыта.
 
 
 
 
Мая бацькаўшчына
З суседзямі падзелішся скарынкаю.
Адно ня ўмееш з торбаю прасіць.
Як ластаўка,
                          з падстрэшша рук Скарынавых
Тваё крыляла слова па Русі...
 
Ты бласлаўляла даланёй кляноваю
Сваіх сыноў.
Сьлязамі дабяла
Бяліла лён на сьвітку Каліноўскаму
I ў сны Ўрублеўскага ты Нёманам плыла...
 
Зеленакосымі, тугімі сеткамі
Злавіла Сьвіцязь юнакоў спакой.
Хоць ён пабраўся зь песьняю суседскаю,
Але вясьнянкі не забыў тваёй...
 
Люблю цябе
                            у веснавых праталінах,
У белай хустцы маладых сьнягоў.
Як на грыбы,
                              багата ты на таленты –
Пільней глядзі і нерушы знаходзь.
 
Радзі, зямля, ты –
                                      шчодрая і сьціплая.
Каб толькі маразоў ня знала рунь!
Імя тваё нашчадкам з нэтраў выплыве –
Сівых стагоддзяў рэха:
                                                  – Бе-ла-русь!..
 
 
 
 
Стары лясьнік
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Дзятлінка

Уладзімеру Караткевічу

 
Дасьвецьце займаецца ціхае.
На лістах раса халодае,
Узьбегла на ўзьмежак,
                                                  задыхалася
Дзятлінка белагаловая –
 
Пляменьніца дзятла белагрудага,
Унучка завеі ўскудлачанай.
Сукню, што зелянеецца рутаю,
З канюшынай купіла ў складчыну.
 
Ля дзяўчынанькі шчырэюць з раніцы
Чмялі –
                сваты басавітыя.
Адвячоркам туман стараецца
Ногі ухутаць сьвіткаю...
 
Навальніца прасторы вымые –
I дзятлінка зноўку клявае.
На чужыне асьветліць сны мае
Сваёй галавой бяляваю.
 
Дзятлінка сьнежнарутая,
Як сьляза па Радзіме,
                                              чыстая...
Таксама і Беларусь мая
На ўзьмежках цьвіла
                                              і выстаяла.
 
 
 
 
Чалом табе, Енісею!
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Падплываючы да Дудзінкі
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Каргыраа
Уласны голас гучыць незнаёма –
Боязна рэху ў гарах начаваць,
Чуваць,
Блукае
              са стромы
                                      на строму...
 
Мядзьведзю старому,
Як грузнаму ламу,
Нязручна ступаць па ламу –
Яшчэ заколеш лапу
На сваю галаву.
Пасварыўся, відаць, зь сябрукамі.
                                                                          Рыкае...
Ля абрыву лёг
На сьпякоце.
У гулкі лёх
Камяні коціць.
Пацягне лапай,
Зьвесіць вуха –
                                  водгульле доўга вухкае...
Настылымі грукаючы кіямі,
Здалёку ідзе,
Пакланіўшыся акіяну,
                                              сівы сівер...
Цішыня.
Чую,
Як у падхмарным чуме
Зайчаняткі грызуць
Верхавінкі тальніка...
– Я песьню так зразумеў? –
Пытаюся.
Суседка вясёла глянула,
Ад усьмешкі ня тоіць вачэй.
– А песьня простая:
«Ехаў-ехаў,
Шлёгнуў буланага
I паехаў хутчэй...»
 
 
 
 
*  *  *
Ішла над ціхім лесам поўня.
Расы чакалі верасы.
Пад вербамі ў нагрэтым чоўне
Дзяўчына мыла валасы.
 
Яшчэ худзенькімі рукамі
Вязала, мокрыя, вузлом.
Усьмешка на вадзе блукала.
Хмурынкі возера вязло.
 
Прасілася у косы стрыжка.
Шаптала зь берагам карма.
А косак не хапала крышку,
Каб дзьве лілеі утрымаць.
 
Ледзь-ледзь хавалі зайздрасьць хвалі,
Аж закіпелі у трысьці, –
Мяне і човен падмывалі
Далёка зь юнай заплысьці...
 
 
 
 
Шапка
Усю зіму з апраткаю забытай,
Як у глухім бярлогу, ў шафе сьпіць –
Не маладая ўжо аладка-шапка,
Саперніцу вушанку ненавідзячы.
I толькі аднаго яна баіцца,
Каб гаспадар вясною не надумаўся
Аддаць яе вароне на гняздо, –
Не паўтарыць бы сумны лёс бабулі.
 
...Зайшоў з марозам гаспадар у хату
I моўчкі, стомлены, за стол садзіцца.
 
Калі, бывала, летам ён палуднаваў,
Ляжала на краі шырокай лавы,
А гаспадарскі сын яе прымерваў.
 
З-пад доўгага брылька ружовашчокі
Глядзеў малы, як яблык з-пад лістка.
Сьвяціўся бацька ўсьмешкаю шчасьлівай.
 
Чаму брылёк так напал надламаны?
На золку гаспадар устаў, каб сеяць.
Шчырэў уночы дождж – і, як вашчыны,
У соты ўсю ральлю парашаціў.
Было на ўскоце сонца. У кішэню
Яе паклаў таропка гаспадар
I прывітаў з пашанаю Ярылу
Ды папрасіў, каб ярыне спрыяў ён.
 
А што вушанка? Апусьціўшы вушы,
Усю зіму праходзіць. Незайздросна!
Лютуе Люты, сьцюжыць Студзень. Сьнежань
I той гады ў рады бывае ціхі...
 
Зух-Сакавік яе цярпець ня можа,
Хоць ён падыме вушы гэтай соні.
Ледзь сонца ласкавейшым вокам гляне,
Аладку-шапку ўсторкне на хапку.
 
Ну, а ў Красавіка па-кавалерску
Яна ляжыць – на чубе і на вуху.
 
Май ветраны – штоноч чакай у хаце,
Пакуль яму кудлаціць чуб каханка.
 
...Выходзіць гаспадар, і дзьверы ціўкаюць.
 
Ну, як ня ўспомніць Чэрвень загарэлы!
Дакошвае лугі – знаходзіць гнёзды,
Кладзе ў яе цяплюткіх птушанят.
 
Брылёк
                сасьмяглы Ліпень перакручвае
I нагінаецца крыніцу выпіць.
Ня сьпіць у шапку, носіць яе радасны
Вусаты Жнівень ледзь не на патыліцы.
 
Праводзячы вачыма вырай сумны,
Яе рукой прытрымлівае Верасень,
Нідзе не забываецца Кастрычнік,
Нацягвае на вушы Лістапад.
 
Яна прапахла вапнай і зямлёю.
Зрабілася ад ліўняў і ад сонца
Якраз як сівагракава крыло...
 
Што апроч сьнегу бачыла вушанка?
 
Апошні раз ішлі з гаспадаром
I на яе лісток чырванацыбы
Апаў, як той падлётак на бусьлянку,
Азяблы, кволы і такі дурненькі...
 
Апрыкла ўсё, хутчэй бы Сакавік,
I, безумоўна, ён па даўняй дружбе
Гаспадару напомніць пра яе.
Якія ж дні ў вушанцы непаваротлівыя!
 
 
 
 
Зазімак
А вецер вуліцы расчысьціў.
Бухматы,
                    пухкі сьнег пасыпаў,
I кулачкі засохлых лісьцяў
Сьціскаюць маладыя ліпы.
 
Застылі ясені ў палоне,
Ды толькі дворнікі ў адчаі.
Сьнег саграбці у дзьве далоні
Сьпяшае сьнегаачышчальнік...
 
Мароз здароваецца палка –
Зіма ўжо тупае старая.
На Сьвіслачы праныры-галкі
Трываласьць лёду правяраюць...
 
 
 
 
Камяні Брэсцкай крэпасьці
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Год

Анатолю Вялюгіну

 

#I
Заспаныя прачнуліся грымоты –
I кнігаўкай сьпявае лазіна,
Самлелая ад леташняй сьпякоты,
Абложная дыміцца баразна.
Шчэ гнёзды стылыя, пустыя соты,
А ўжо ад слоў хмялее давідна
I ні пра што ня думае вясна –
Дачка гарачай ласкі і пяшчоты.
 
У вочы зазірні – ня ўбачыш дна.
Далёка недзе прыпар і турботы.
Гуляе дзеўчына, пакуль адна...
Цяжарнее калосьсем цаліна.
З гнязда глядзіць пухнацік жаўтароты –
Клапоты ад цямна і да цямна.

 

#ІІ
З далёкага цяплыньскага павета,
Пакінуўшы ржавець з’араны плуг,
Спатнелае расхрыстанае лета
Прыйшло – і луг ад конікаў аглух.
Смугою ахінулася планета.
Займае дых гарачы кменны дух.
Дзе воблачка, дзе дзьмухаўцовы пух?
I просінь просіць шырыні ў прасьвета.
 
Ад завірух калючых пацярух
Наскрозь дарога ўезджаная ўгрэта.
Шчырэе летні дзень адзін за двух.
Пал воч вясновых чыстых не патух,
Нібы агонь далёкіх зор Сусьвета,
Падлётак над стагамі робіць круг.

 

#III
У Белавежы – лосьна, язьна ў Шчары.
Зь лясной крыніцы агнявы глыток.
Узважлівая яснасьць дзёрзкай мары
I стрыманасьці першы халадок.
Сягае ястраб думкі праз гушчары
Над збросьнелаю зацішшу заток.
Перакідае восень жоўты ўток
I, па традыцыі, згушчае хмары.
 
Разблытаць хоча бліскавіц маток
Рабінавая ноч. Рабін стажары.
Лядком на лузе шкліцца капыток.
Сівее ржэўе. Звонка стыне ток.
Пяро раняе вырай на абшары.
Рунь прагавіта цягне зябкі сок.

 

#IV
Зажмурылася смачна аканіца.
Сьпіць на пярынах белых цішыня.
Ад сіверу сьсінелая сініца
Ніяк ня можа дачакацца дня.
Рацэ, як рыбаку старому, сьніцца
Прыцмок саміны, стылы лёд ліня.
У дуба-ведуна з-пад караня
Прабілася бруістая крыніца.
 
Ляціць адліжны каркат вараньня
Зь яліны, што стаіць, нібы званіца.
Сядлае ўсход гарачага каня,
Штораз вышэе ў сонца вышыня.
I першапутак неба рэжа ніца
Палосак рэактыўных палазьня.
 
 
 
 
Верасовачка
Іду. Лагчынка перасохлая
Ледзь папярхнулася расой.
Ці прымеш госьця,
Верасовачка –
Дачка вясёлых верасоў?
 
Тут, помніш,
Нам ва ўсім паверыўшы,
Жылі суседзямі лясы.
Цьвілі у бацькі вочы верасам
Ад слова ранішняга – «сын».
 
Прыйшла пад хату грушка дзікая,
Ледзь я свой год другі сустрэў.
А ходзікі на сьценцы цікалі,
I падалі дажджы са стрэх.
 
Тут, як у казцы, ў лядах восеньню
Карову пасьвіў кот Мірон,
Лісіца пеўня з дому зносіла
I вечар глух ад камароў.
 
Мяне купалі у ліповачках,
У бацькаў торкалі рукаў.
Калыску маладзік да поўначы
На вострых рожках калыхаў.
 
Ноч, як малога, хутар хутала
Аўчынай жнівеньскай імжы.
...А сёньня грушына бяз хутара
Стаіць бабылкай на мяжы.
 
А сёньня зацьвіла ігрушына
За трыццаць год упершыню...
Чым гэта вока запарушана?
Хто там парушыў цішыню?..
 
Схіляю галаву з пашанаю,
Адсюль нясу ў трывожны шлях
На кожнай далані па жаўранку
I па хмурынцы
                                  на плячах...
 
 
 
 
*  *  *
Ішла над ціхім лесам поўня.
Расы чакалі верасы.
Пад вербамі ў нагрэтым чоўне
Дзяўчына мыла валасы.
 
Яшчэ худзенькімі рукамі
Вязала, мокрыя, вузлом.
Усьмешка на вадзе блукала.
Хмурынкі возера вязло.
 
Прасілася у косы стрыжка.
Шаптала зь берагам карма.
А косак не хапала крышку,
Каб дзьве лілеі утрымаць.
 
Ледзь-ледзь хавалі зайздрасьць хвалі,
Аж закіпелі у трысьці, –
Мяне і човен падмывалі
Далёка зь юнай заплысьці...
 
 
 
 
Кашуля Паўлюка Труса
Чырвоныя ружы,
Чорнае лісьце...
Няўжо гэта праўда:
«Насіў калісьці...»?
 
Як туман на дасьвецьці, сьвятлее кашуля –
Здаецца, мурог з Паўлюком кашу я.
Расхрыстаныя, ступаем поплавам,
Нам фыркаюць ветры храпамі цёплымі...
 
Маці кужаль прала пры лучыне,
На расе маёвай палатно бяліла.
Паўлюка чакала,
Дні лічыла,
Сустракаць выходзіла ў даліну.
 
А пасьліся ветры буйныя ў зялёнай,
Балаболкай рэха білася на шыях.
«Зазьвіні, сыночак, жаўранкам залётным!» –
Маці ўпрыхваткі касаваротку шыла.
 
Песьню родную гукала чарнабрыўка,
Па далёкім сумавала доме,
Адгукалася з дняпроўскага абрыву:
– Ой, не світи, місячэньку,
Не світи нікому...
 
I кашулю вышывала рупна
Чарнабрыўка ў інтэрнаце вечарамі.
I, як сонца,
Ёй заходзіла на рукі
Галава паэта кучаравая...
 
Чорнае лісьце,
Чырвоныя ружы –
Крумкач жалобы
Над радасьцю кружыць...
 
 
 
 
Вечнасьць
Мне ясным сонцам лёс наканаваны –
Ня ведаць змрочных лёхаў нематы.
З табою кожным нэрвам зьнітаваны,
Не, Вечнасьць, я ў цябе не паняты!
Зязюлямі гадоў пракукаваны,
Бор галавы маёй асьнежыш ты
I ўладна пакладзеш на лоб круты
Зямныя ўпартыя мэрыдыяны, –
Мяне ня ўстрашыць захад залаты.
Да зор скірую думак караваны,
Арлы іх прывітаюць, як браты.
Ня зьнікну так, як цень, як гук пусты.
Не адцьвітуць вачэй маіх паляны,
Прабіўшы жвіру мокрага пласты.
 
 
 
 
Каляндар
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Лесьнічоўка Вэлдзіс
А пад вясёлкай-восілкай,
Як баравая пчолка,
У ясеневай восені
Зблудзіла лесьнічоўка.
 
Галіны па-над сьцежкамі
Па сажаню ў размаху.
У лесьнічоўкі ўцешнае
Імя –
          «Прагоніш смагу».
 
На тое воля восені
I залатой завеі,
Што Ручайком –
                                      Авоціньшам
I гаспадар завецца.
 
Каля гасьцей расчуленых
Ды каля песьні ціхай
Плыве-плыве рачулкаю
Шчыруха-лесьнічыха.
 
А ручаінкай з возера
Іскрыцца лесьнічоўна, –
За ёю нашы позіркі,
Як Даўгаваю чоўны...
 
Тут студня знакамітая
I ўсім вада да смаку,
Ды болей акавітаю
Мы праганяем смагу...
 
Выходжу ў ноч спакойную,
Ваду знаходжу неяк.
На дне халоднай конаўкі
Травінка зелянее...
 
Падушкі ўзьбіла белыя,
Жадала: – Лабу накты!
Мне ж, як салдату бегламу,
Ня сьпіцца доўга надта.
 
А лесьнічоўне хораша
На мурагу на вышках.
Мне ў хаце нешта горача,
Я зноў да студні выйшаў.
 
Сябе я пераконваю,
Тут нечая правіннасьць:
Тры ў небе поўні –
                                          конаўкі,
На дне па тры травінкі...
 
Гайдалася-
                        гайдалася
Вядро –
                  і ў студню села.
Чаму ж не здагадалася
Паслаць і мне на сене?..
 
Ня яблынька лясовая –
Ты злая асачынка...
Мяне старымі совамі
Тры поўні асачыла.
 
Іду сабе бяссоньнікам,
Ня знаю сам кудою,
Сасоньнікам, сасоньнікам,
Палянкай маладою.
 
Дах туманоў залатаны
Змакрэлым
                          жоўтым лістам.
I просяць пеўні Лацьвіі
У неба дзень нямглісты.
 
Пацягваецца соладка
Дня маладога пахмур.
На золаку,
                      на золаку
Мурог трывожна пахне...
 
Да ясеневай восені
Я не забуду сьледу.
Налета да Авоціньша
Касіць мурог прыеду.
 
Я ж не такі няўдаліца,
Ня зломкава нясеньне.
Няўжо не здагадаецца
Тады паслаць на сене?..
 
 
 
 
*  *  *
Удары перуна...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Паэма жытняй скібе

#I
Мой дзед,
                      рыжанін Галвіньш,               
Механік па млынах,
На грошы быў
                                ня галы
I выпіць –
                      не манах.
Яго прываражылі
Азёры
              ці ільны?
Зрабіўся старажылам
Ушацкай стараны.
Прынамсі,
                      не малая
Заслуга той
                          адной,
Якую зваў
                      Маланкай,
З касою ільняной...

 

#II
Кугікала малое –
Мне большала радні.
А камяні малолі,
Сьпявалі камяні.
 
Каціўся верасамі
Вясельны каравай:
– Ой, дзеўка,
                            абрусамі
Застольле накрывай!..
 
Ішоў праснак
                              у прымы
Да бульбы нацянькі.
Андрэева чупрына
Бялела ад мукі.
 
А на млыны куліўся
Коўш зорны з-за сяла.
Вясёлая Кулінка
«Латышачкай»
                                была...

 

#III
Радні і год нямала
Забыўся наш парог.
Адно
          «латышкай» маму
Яшчэ завуць парой.

 

#IV
Латышскі стол гасьцінны
Наноў
              сяброў сабраў.
Як на старым гасьцінцы,
Завозна тут ад страў.
Бі,
    піва,
              п’янай пенай,
Крышы дубовы склеп.
Кляновым лістам,
                                        кменам
Запах уладна хлеб.
...Над ціхаю сядзібай
Сярпок маладзіка.
Чаму ж ты
                      з жытняй скібай
Дрыжыш, мая рука?..

 

#V
Над ціхаю ракою
З далёкай цішыні
Забыты млын грукоча,
Сьпяваюць
                          камяні...
 
 
 
 
Рыжскія рукавічкі
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Неруш
Неруш ранішні –
                                      роднае слова,
Мне шукаць цябе,
                                        покуль гляджу,
Пад зялёным крылом верасовак,
Пад крысом
                          і сьпякоты й дажджу.
Слова,
              што як нарог для ратая,
Як для ластаўкі –
                                      стромы вільчак,
 
Ад якога на небе сьвітае,
Ад якога ясьнее ў вачах.
А пашчасьціць – натрапіцца неруш,–
Зазьвіняць недзе промні наўзбоч.
Неруш свой
                          панясу я аберуч,
Як сьлязіну з матуліных воч.
 
Ад абразы,
                        ад позірку злога,
Шлях заблытаўшы для насланьня,
Неруш ранішні –
                                      матчына слова,
Мне, як бору,
                              цябе засланяць!
 
 
 
 
Лісток ушацкай восені
Раўчук заспаны вёў лагчынкай,
Залелі камянькі на дне.
Павесялеў мой шлях.
                                              Ляшчыньнік         
заднеў у сінім тумане,
Расой, раскідзісты, апырскаў –
Злую.
            Ды тут, як сябруку,
Лісток
              цялячай мокрай пыскай
З даверам торкнуўся ў руку.
Раўчук
              ужо зьвініць рачулкай,
Дарую мокрым верасам.
Так па-цялячаму
                                      расчулены,
Што замычу, здаецца,
                                                  сам...
 
 
 
 
*  *  *
Птушкамі колісь былі цыганы,
Лёталі ў вырай,
Ды вольлі
Неяк наелі,
I ў неба яны
Узьняцца ня здолелі болей.
 
Ах, цыганы...
Возьнішчы, таганы,
Перамяняныя коні.
Толькі грывастыя табуны
Скачуць па снох неспакойных.
 
Да скону бясконцы
Шляхоў сувой.
Зялёная хата – дуброва.
Толькі цыганскае
Над галавой
Вечнае сонца вандровак.
 
Дзе ні прыстаў – абжывайся наноў
I зноў
За стары занятак.
Калі не пакрыўдзіў Бог цыганоў,
Дык гэта на цыганятак.
 
Ад вогнішчаў смуглыя, як жалуды,
Сьняць яны цёплы кухан.
Вырай курлыча пра халады
Небу на самае вуха.
 
I цыганам,
Сынам зямным,
Боязна сытых вольляў.
Колішнім птушкам,
Дорагі ім
                    песьня,
                    дарога,
                    воля...
 
 
 
 
*  *  *
380
Я, малада, ня ведала,               
Ці было лета,  ці не было?.. 
#З народнае песьні

 
Ліст высах, ззалелы, –                             
Бляшаны скрогат.
              Бабіна лета,
              Белыя скроні.
 
Касу на атаву
Памалу клепяць –
              Касьба ня тая.
              Бабіна лета.
 
Застылая кропля
Ліпнёвага воску –
              Лета кароткае,
              Лета – ўвосень.
 
Далёка ліўні,
Шаленства залевы.
              З жалем шчымлівым
              Маміна лета...
 
 
 
 
Лясная дарога
А лес туманом затоплены.
Ня дужа сьпяшаецца дзень.
Рэха ў мяккіх пантопліках
Падмоклым мохам ідзе.
 
Рабынечка-арабіначка,
Нібы з падлёднага тхла,
З заглушы летняй прабілася,
Вырвалася да сьвятла.
 
Сівер здалёку дыхае,
Ашчэрыў сто дваццаць зяп.
Стынуць выбоіны ціхія,
I ліст перажоўклы азяб.
 
Дарога зьнянацку заломіцца,
Выгнецца палазком, –
Дрыжыць на яловай далоні
Саломінка
З абмалочаным каласком...
 
 
 
 
Порт
Уладзівастоцкія нявесты
Сустрэнуць ветла
                                          і няветла:
Ты не рыбак,
                              не кітабой,
Праходзь спакойна, сам сабой;
Паплаваў досыць
                                      у «загранцы»,
Хай не хапаеш зь неба зор, –
Пяшчотай позіркі ўзгарацца,
Ідзі на іх, як на касьцёр.
Год палюляла
                                у Брыстолі –
Жаніх ужо зусім прыстойны.
Ці кітабой ты, ці рыбак,
Сьпяшайся заказаць
                                              «кабак» –
Тут рэстаран завецца так,
Прывыклі дзьверы да атак –
Гуляй, рыбак, куляй, рыбак,
Шыкуй,
                  шчырэй кладзі «на бак»!
Забудзь на час
                              тугу кают,
Пуцінным грошыкам –
                                                  каюк!
...Упарта
                    позьнія нявесты
Чакаюць
                    норда,
                    оста,
                    веста.
Усе вятры
                        з усіх шляхоў
Для іх прыносяць жаніхоў.
Не з карабля –
                                дык топай міма,
Хоць паравозам галасі.
...Глядзяць
                        зялёнымі вачыма,
Як незанятыя таксі...
 
 
 
 
Дом на сопцы
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Ад
      «ня трэба, ня трэба»
Да
      «сьвятло патушы»,
Як да сёмага неба,
Як да шчырай душы,
Як ад бліску маланкі
Да абложных грымот...
Зь вёрасьнёвай палянкі
Хмеліць верасьнем мёд.
Ліўнем стомленым стыну
На захмарнай градзе...
Прага
              смаглай пустыні,
Сьпёка
                сьпелых грудзей.
Толькі змроку густога
Захмялелы мурог,
Толькі сьветлая стома,
Толькі месячка рог...
Ціха досьвітак глянуў –
Стой,
              імгненьне,
                                      замры!
Не сьпяшайся, бяглянка,
Мы адны на зямлі.
Можа, дзень пачакае.
Маладзік, пасьвяці...
Ноч бывае такая
Толькі раз у жыцьці...
Зьнелюбелы, нямілы
Дзень з-за мора ўстае.
Мне б вякоў не хапіла
Слухаць вочы твае...
 
 
 
 
*  *  *
Надта доўга зь люстэркам ня раяцца
Маладыя жанчыны
                                          раніцай.
На вуснах смага,
Пад вачыма –
                                смуга.
Маладыя каханкі,
                                      абраньніцы,
Іхняя зразумела туга...
Ходзяць сьцішаныя,
                                            заспаныя.
На дасьвецьці ж яшчэ былі
Недзе ў небе
                            капрызнымі паннамі,
Ну, прынамсі,
                              не на зямлі!
Выгіналіся лозамі ніцымі,
Свой салодкі палон ірвучы.
У вакно залатымі начніцамі
Зоркі біліся
                        уначы.
Азярынай зьнямогі
Лёгкія
Адплывалі паромы сноў.
Дзень пагрукаў
                                  няпрошаным лёкаем,
Непадступныя панны
                                                  зноў
Сталі хатнімі гаспадынямі –
Трэба ім
                  гатаваць, цыраваць,
Над каструлямі дымнымі
Цараваць...
У блакітныя шыбы раніцы
Б'ецца клопатаў мітульга.
I туманіцца,
                          не адтуманіцца
Пад вачыма смуга...
 
 
 
 
Карэянка
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Ураджай
Яшчэ нямая
хвіліна адна...
Трал падымаюць
са дна марскога.
Лябёдкі жаласны скогат...
Кухталі –
костачкі прыгаршчаў трала,
                                                              шкляныя,
балюча занылі:
рабрыну борта лічыць пачалі.
Тралмайстра –
імгненным рухам! –
хапае крукам...
Льецца вады блакіт.
Бы загарпунены кіт,
сейнер кідаецца ў бакі.
I –
рыбакі
дыханьне перавялі шчасьліва.
Над палубай хмара парыпвае
зь ліўнем
                      рыбным...
Вока ў пулятага мінтая,
нібыта
планэта жаху,
сыходзіць з арбіты...
Шчэлепамі разьбітымі
пакутліва кратае
камбала, бездапаможна пляскатая.
Як яна глянуць хоча,
ды –
перабеглі на сьпіну вочы.
Рот замалы – не спытацца,
ліха адкуль...
Акунь
              падласы
на ўвесь акіян бы зароў,
ды –
папярхнуўся уласным
пузыром.
Зьлязае,
сыплецца расплюснутымі сьлязамі
непатрэбная болей луска.
У адчаі траска
сківіцы,
                  быццам рукі, заломвае.
Сівеюць косы
ціны зялёнай.
Чапляецца неба
за водарасьці, карчы.
Нема
          рыба крычыць...
 
 
 
 
Дзед і мора
Пахне далонь
                              Залатога Рога
Нафтай,
                  далёкімі катастрофамі.
Змоўк акіяна насьмешлівы рогат.
Цішыня тут,
                          як дзеўка-пярэстарак,
                                                                            строгая.
Быццам на кухні агульнай,
                                                            грызуцца
Хвалі –
                таксама з племя жаночага.
Глянеш:
                  Нептун пасівелы
                                                        з трохзубцам
Выйшаў на бераг,
                                        гнецца пад ношаю, –
Гэта ловіць багром аскабалкі
Дзед,
            што разлучаны з морам зьнямогаю.
Ўсё ж каля мора
                                      старому забава.
Цягне дадому дровы намоклыя...
Дошкі цяжкія,
                                мачтаў абломкі,
Будуць трашчаць яны
                                                  ноччу завейнаю.
Спусьцяцца нізка
                                        ўспамінаў аблокі,
Дні маладыя на момант вернуцца.
Зноўку тайфунам
                                      насунуцца бровы,
Борт затрашчыць –
                                            грукне хваля шалёная...
Салёныя дровы...
Сьлязіна салёная...
 
 
 
 
Ціхі акіян
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Танцуе таджычка
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Бузкашы
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Калі б усе вятры Беларусі
Курган намяталі, –
Ён быў бы пылінкай
Ля падножжа захмарнай вяршыні
Славы тваёй;
 
Калі б усе гаі Беларусі
Хацелі сьцяжыны ўслаць,
Дзе ногі твае ступалі, –
У іх бы лістоў не хапіла;
 
Калі б усе навальніцы плакалі, –
Іхнія сьлёзы
Былі б драбнюткай расінкай
На вейцы тугі па Табе.
                            Іван Дамінікавіч,
                            Дзядзька Янка,
                            Купала...
 
 
 
 
*  *  *
Чаканы міг спакою.
I – паварот ключа.
Сьвітае у пакоі
Ад смуглага пляча.
 
Трывожнага дыханьня
Трывожны сухавей,
Трывожныя ў тумане
Пагляды ласкавей...
 
Прачнулася сьвітаньне –
Пакінулі пакой
Пачэснымі сватамі
I цішыня й спакой.
 
Прыцішаныя крокі.
I – паварот ключа.
Нырае ў сон таропка
Маладзічок пляча...
 
 
 
 
*  *  *
Ты – мой трывожны успамін...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Аб адным я цябе прашу:
Хоць гады у рады прысьніся –
Спадзяваньня майго парашут
Хай раскрыецца хоць унізе.
 
Нецярпеньня скачок зацяжны.
Блізка дол, парашут не раскрыты.
Ходзяць незразумелыя сны.
Як старонкі старога санскрыту...
 
 
 
 
*  *  *
Дзень пачынаю
Думкаю пра цябе.
 
...Жоўтае лісьце чынары
Дол перасьмяглы дзяўбе.
Начэй вераб'іных,
Ліўняў
Ня ведаюць арыкі.
Просяць лісты-палахліўцы
Папіць у цябе з рукі.
Горы ношай цяжкою
Цягнуць вякоў тугу...
 
А я выводжу, як школьнік,
Імя тваё на сьнягу.
I ад яго, гарачага,
Сьнег растае.
У бары заінелым бачу
Вочы твае.
Успомніў песьню раскосую
I разьвярэдзіў жуду:
                  «Калі астарэю, з посахам
                  Я да цябе не пайду,
                  Бо посах мой
                                                першы прыйдзе...»
 
 
 
 
Гняздо шэрай чаплі
Паплавы
                  цішынёй мурожнай стрыножаныя,
Учарашнія сны рака даганяе.
Нізіцца сонца.
Ад заходу трывожнага
Вочы бор засланіў даланямі.
Асмуглыя пальцы
                                        праменьнем прасьвечвае.
Ноч недалёка.
Блізка да вечара.
Драчы неўзабаве кінуць жэрабя,
Каму рэзаць бляху
                                          тупымі ножнамі.
Кружыць над борам чапля шэрая,
Над паплавамі,
                                  цішынёй стрыножанымі.
Птушка трывожная,
                                          як яе высачыш?
Недзе гняздо на яліне высака...
Цень мільгануў
                                  над дрымотнымі плёсамі.
Шэрая чапля зьнікае сумна.
Пяро раняе перапялёсае
На сіні вечар,
На ціхія думы...
 
 
 
 
*  *  *
Калі б усе вятры Беларусі
Курган намяталі, –
Ён быў бы пылінкай
Ля падножжа захмарнай вяршыні
Славы тваёй;
 
Калі б усе гаі Беларусі
Хацелі сьцяжыны ўслаць,
Дзе ногі твае ступалі, –
У іх бы лістоў не хапіла;
 
Калі б усе навальніцы плакалі, –
Іхнія сьлёзы
Былі б драбнюткай расінкай
На вейцы тугі па Табе.
                            Іван Дамінікавіч,
                            Дзядзька Янка,
                            Купала...
 
 
 
 
Баляда пра Мянеска
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Куліна
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Матчына хата
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Вяртаньне ў першы сьнег
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Неба тваіх вачэй
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2021. Беларусь, Менск.