#I
Было гэта, было гэта...
Ну, было – і квіта!
Жыў у вёсцы ў сваёй хаце
Мужычок Мікіта.
Меў ён жонку Міхалінку,
Меў дзяцей зь сямёра,
Меў кароўку, меў кабылку
I тачок з падпорай.
Сэрца меў ён залатое,
Быў з пакоры знаны,
Не бяз грэху, каб і ў чарку
Часам не заглянуў.
Вёў вайну ён век зь бядою;
Мацавала гора;
Лыкне чарку, лёгка стане,
Па калені мора!
Жонка часам пачне лаяць, –
Сойдзе бабе з вока.
Адным словам, жыў Мікіта
Лёгка і нялёгка.
#II
Проста, накас, скокам-бокам
Жылося, вялося,
Але, як кажуць, да часу
Жбан вадзіцу носе.
Над зямлёй засела восень,
Холадна, плаксіва;
Ліпа лісьце паскідала;
Зьвяла ўроду ніва.
Хмары неба абляпілі, –
Каб зірнула сонца! –
Золь, слата, што ня дай Божа!
Б’ецца у аконца.
I старэйшым, і малейшым
Стужа дакучае,
А ў Мікіты – каб паленца, –
Што рабіць? – ня знае.
Думаў доўга. Што тут думаць? –
Лес не за гарою...
За сякеру – ды ў бор панскі
Сыпе пехатою.
#III
Ой, багата лесам-пушчай
Нашая старонка:
Ў само неба так і лезе
Сосна за сасонкай.
Дубы, вязы, елкі, хвойкі
Хто зьмера, хто зьліча?
А як шумам загамоняць,
Так к чамусь і клічуць.
К адной елцы і Мікіта
Падышоў з уцехай
I давай матаць сякерай,
Толькі стогне рэха.
Сячэ сьмела і ня дбае,
Што прыйшоў к чужому;
Знаў, што ў лесе хто ня злодзей, –
Не гаспадар дома.
З гукам рухнула дравіна,
Ажно бор затросься.
Стаў Мікіта сабірацца
Дамоў па калёсы.
#IV
Каля лесу на пляцоўцы,
Між кустоў калматых,
Падкасіўшыся стаяла
Лесьнікова хата.
Жыў лясьнік у гэтай хаце
Грышка Валівода,
Чалавек не самавіты,
Хоць і мужык родам.
Усім вёскам па суседству
Добра ў знакі даўся:
Празь яго там і ў астрозе
Не адзін збадзяўся.
Зубы на яго тачыла
Бедакоў нямала, –
Лесьніковая дасьціпнасьць
Косткай усім стала.
I цяпер вось, як на ліха,
Падслухаў Мікіту:
За стральбіну і так вале
Зь мінаю сярдзітай.
#V
«Ты што робіш гэта, злодзей,
Начною парою?» –
Наш Мікіта неўспадзеўкі
Чуе над сабою.
«Што раблю я?.. Сяку дрэва!» –
Кажа ён пакорна,
Таго як бы і ня кеме,
Што у пушчы дворнай.
«А хто ж, гад, табе пазволіў
Панскі лес пустошыць?
За такую, шэльма, штуку
Мала і ўкакошыць.
Давай, чорт, сваю сякеру,
А то кепска будзе!» –
Лясьнік лезе да Мікіты
I бярэ за грудзі.
Штось Мікіта зноў адцяўся,
Зноў лясьнік ня змоўчыў,
І давай абое драцца,
Поўны злосьці воўчай.
#VI
Хмурна неба; дожджу каплі,
Як сьлёзы, ліюцца,
А Мікіта з Валіводам
Ня кідаюць, б’юцца.
Раптам выстрал пакаціўся,
Як сказаці слова,
Далей ціха... адна пушча
Гамоне нанова.
Шуміць пушча, шуміць важна
На усе староны,
Быццам хоча заглушыці
Ўсе няшчасных стоны;
Быццам хоча сказаць сьвету
Дзерава лясное,
Як ідзе несправядліва
Ў нас жыцьцё людское;
Як на чорнай на зямліцы
Грэху не ўбывае...
Ох ты, пушча! Праўду баеш,
Пушча нежывая.
#VII
Ніхто ўжо Мікіту болей
На сяле ня бачыў,
Дарма сем сіротак кліча,
Дарма ўдоўка плача.
Сьпіць гаротнік сном вячыстым,
Крыж уеўся ў грудзі.
Сьпі! К людзям ты ўжо ня прыйдзеш –
К табе пойдуць людзі.
З часам праўда наверх выйшла,
Што рэдка між намі,
I сягоньня Валівода
Звоніць ланцугамі.
Аб тым мейсцы ходзяць байкі,
Дзе Мікіта згінуў;
Страшна езьдзіць і праходзіць
Начною часінай.
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
Так прапала людзей двое
Праз дабро чужое;
I спытайся ж, Божа мілы,
За што за якое?
1909
|
|
