Патоп
|
Старажытны беларускі апокрыф
|
І дзень прыйшоў. І пацьмянела сонца. Распаўся час. І неба цёмным скруткам Ўзьвілося над зямлёй. І лінуў дождж, Як быццам сто гадоў зьбірала неба Ваду дажджоў, азёр і рэчак ціхіх, Ваду, што выссалі вясёлкі з лужын, Ваду пралітых чалавечых сьлёз, Сьлёз горкіх маці, сьветлых сьлёз дзіцячых, Крывавых сьлёз рабоў і брудных панскіх сьлёз... О плачце, плачце, узрыдайце, людзі, Не спамышляйце на сваё бязьсьмерце: Апошні жывяцё вы ў сьвеце час! І дождж лупіў. І зранку цэлы дзень Трубілі сурмы праз смугу туманаў, І здраднікі хаваліся ў каўчэгах, Якія заліваў сіберны дождж. Вада пакрыла роўныя мясьціны І коміны халуп і ўсе палацы. Раўлі шалёныя сівыя хвалі, Разьдзёршы ветразі тугія ў лоск. І людзі ўгору узьнімалі рукі Ў чаўнах, што ймчалі па гарбатых хвалях, Ганімыя вятрамі і агнём. Краіна гінула. Як гул ад хваль Роў дзікі голас над вадой пустою: «Апошнія пачуйце словы, людзі, Пакуль вам вушы не залье вадою. Я зьнішчу сьвет, я зьнішчу чалавека. Апрыкрылі і добрыя, бо хочуць Дабрэйшымі зрабіцца за мяне. Ім не сьпяваць сваіх найлепшых сьпеваў, Бо я зжару ўсю земляную твар. Маўчы! Ты захлынешся, чалавек!» Адверзьліся на чорным небе хлябі. Два месяцы лілі дажджы зь нябёсаў, Вада глытала горы, і на іх Жывымі гронамі віселі людзі І часам адрываліся ў ваду. Мядзьведзь стаяў з слабым аленем поруч, Зьмяя паўзла вышэй ад рудых хваль. Адзін таўстун штурхаў у вір другога, На плечы сыну лез шалёна скнара, Трымаючы ў руках кашэль з грашыма, І біў нагамі па руках сыноўіх, Якія ўсё жадалі ратавацца, Схапіць таго, хто некалі стварыў (Што ж, і зьмяя паруецца вясною). Танулі тыя, што на сьпінах люда Рукамі простых горда узьнясьліся, Зракліся маці, зводнямі жылі, Лягчалі думку за адзін дынарый, За жыватом не бачылі каленяў. Цары, уладары і каралі, Што так крычалі пра краіны гонар, Што здольныя былі душыць суседа, Забараняць яму жыцьцё і песьню Для гонару «народа-ўладара», Цяпер бы гэты гонар аддалі За мейсца для сваёй стапы адзінай І ў зад бы гандляра пацалавалі За літасьць гэткую. Дзяржаўны муж, Што да сябе прыкуў калісьці брата І ўсё казаў: «Мой брат – мой раб» – той зараз (Як і заўсёды ў грозныя часы, Часы вайны, навалы ці патопу), Ланцуг адсек і наглядаў, як брат Пускае бурбалкі ў вадзе глыбокай. І ўсе кусаліся, штурхалі, лезьлі, Хапалі за раскошныя хітоны, І падалі ў ваду, ў ваду, ў ваду І не маглі ўцячы. Пахмурны дзень Нарэшце завязаўся над вадою. Вакол вада – ні вострава, ні дрэва, – Ўсё жудасная гладзь і далячынь. На пятачку апошнім цьвёрдай сушы Суровы чалавек зь дзіцячым тварам, З рукамі грубымі, ўзьняў галаву І стомлена сказаў: «Дзень добры, сонца». Фантанчыкамі плёскала вада Спачатку каля ног, пасьля ў калені... І чалавек падняў на рукі нешта, – Апошняе сьвятое, – цела любай, Пацалаваўшы непрытомны твар. Над галавою ўзьнёс. Вышэй! Вышэй! (А хвалі подла стукаюць у грудзі.) «Каханая! Аддам жыцьцё за крылы, Якія б узьнясьлі цябе наверх». Халодны, стрыманы адбітак сонца Упаў на грудзі, любы твар і лона. А ён стаіць. Не здрыгануцца рукі, Узьняўшы ў неба дарагі цяжар. Ён з радасьцю трымаў бы зараз многіх, Братоў, і маці, і такіх, як ён, Прыгнечаных работай і вясёлых. Але няхай хаця яна: «Пяшчотка! Жыві, жыві, жыві пакуль магчыма, Падыхай трошкі, пакуль я ня зьнікну, Пакуль жыве апошні чалавек. Што вы мне зробіце сваім патопам? Узяць каханую? Яна са мною. Узяць Радзіму? Не, яна жыве Пакуль жыве апошні сын Радзімы. Узяць жыцьцё? Як бог я безьсьмяротны, Я сонца над вадою уздымаю, І мной жыве і будзе жыць зямля. О як пацалаваць каханай вусны, Калі мае зьнікаюць пад вадой!» .................................. Стары апокрыф. Гэта толькі казка. І ўсё-такі я выракуся тых, Што плакалі ў каўчэгах. Я з табою, Слабы, бездапаможны, як дзіцёнак, Магутны, як ніхто на белым сьвеце, Любімы мой, прыгожы зьвер двухногі, Мой чалавек.
13.XII.1956.
|
|