Андрэя Галвіньша, дзеда свайго,
Я ня бачыў ніколі,
Хоць засталіся рэшткі стараньня яго
Далёка ва ўсім навакольлі.
Зрабілі яго Галовіным
Царскія пашпартысты ці пісары –
Кепікі д’ябла лысага:
Дзе каровіна, дзе валовіна,
Пасьля разьбяруць на рынку!
Я цяпер разумею,
Дзеду хацелася ў Рыгу
Пад посьвіст вушацкай завеі...
І калі ў сорак чацьвёртым зімой
Сусед,
Што на пошце служыў не ямшчыком,
Адшкадаваў «Букварь»
І буквар стаў мой,
Я да паперы белай,
Як да бяросты,
Проста
Туліўся шчакой.
Абуты і апрануты, лічы, напалову,
Грэўся я каля кніжкі халоднай,
Дзе значыўся аўтар
(Слова гэтае зразумеў пасьля я)
Галовін,
Ініцыялаў памяць мая не даслала.
Чакала лета
Мая качанная стрыжка.
Мне здавалася – гэта
Дзедава кніжка.
Наогул, пра дзеда
Трэба казаць адпаведна
Толькі добрыя словы,
Ну ўзяць хоць бы тое,
Што дзед,
Як пасьля ўспамінала бабуля, прыстойна
Ведаў асноўныя эўрапейскія мовы.
Асабліва паважаў нямецкую
Як чалавек майстравіта-кемлівы
І таму перапісваўся, ці ліставаўся,
Зь немкамі,
Якіх тады ставала
У Полацкім краі ў маёнтках.
Празь любоў гэтую да нямеччыны
І пацярпеў ён,
Бо пад час першай імпэрыялістычнай
Як нямецкі шпіён небясьпечны
Трапіў у полацкую турму,
Пашанцавала дзеду майму,
Што ён ня доўга пакутваў,
Бо вызваліла дзеда
Рэвалюцыя Лютаўская,
І з палітычнымі вязьнямі разам
Пад чырвоных сьцягоў палыханьне
Вяртаўся дзядуля тым часам
Да бабулі маёй Маланьні.
А ў Полацку дзед, гуляка адменны,
Не супынены ні бабчыным,
Ні боскім страхам,
Загуляўшы, ураз пусьціў прахам
Грошы, сабраныя на дом каменны.
І, магчыма, не ў апошніх штанах
Вясёлым мужчынам –
Ня ў Рызе, ня ў Гатчыне –
Мэханікам па млынах
Апынуўся мой дзед на Вушаччыне.
У пані Кацярыны
Працаваў не багата год.
Да нашага часу яшчэ,
Качаючы каменьчык, як успаміны,
Рэчка Крывуха цячэ.
Дзе стаяў млын,
Там прыкладна цяпер лензавод,
А вышэй – замчышча,
Што і пры дзеду з бабай маімі было
Тое самае, стрымлівае вякоў нахлын.
Мама расказвала, як спаралізаванага
Дзеда майго Андрэя
Белапалякі як пана
На сьнег выцягвалі – грэлі,
А ён лаяў іх па-польску
Устойлівымі ўшацкімі словазлучэньнямі.
І ожэлабялае войска
Гнеў свой зьмякчала зьнячэўку
І ня так свалачэла.
Пасьля вайны адразу
Вучыўся я ўтрымліваць у памяці фразу.
Пад дыктоўку
Натальлі Якаўлеўны Латышавай,
Яна да вайны
Кухарыла ў санаторыі Баркоўшчына.
Пэўна ж, ад латышоў
У продкаў была душа,
А ў партызаншчыну,
Дзе ў супе ня часта плавала костчына,
Самому Лабанку гатавала
І каля яго, можна цяпер прызнацца,
Бывала,
Мы, маленькія партызанчыкі, ласаваліся,
Да багацьця маючы стаўленьне клясавае.
Мы на белае дзіва
Глядзелі як заварожаныя
І Латышысе дапамагалі да змогі,
І таму паспыталі
Даваеннага дзіва – марожанага
Задоўга да Перамогі.
Дык вось пасьля вайны,
Да пісаньня няўмелы, а не ляны,
Працягваў я перапіску з Рыгаю,
Пачатую ў пятнаццатым стагодзьдзі
Ў дагаворах Полацка,
Што пісаліся пры сьвечках і зорах.
Як і стагодзьдзі,
Сплылі дагаворы з крыгамі,
А ў іх гаварылася
Пра вольны праезд купцоў
З абодвух канцоў,
Пра меры роўныя і адпаведныя.
Ня думаю, каб Натальля Якаўлеўна
Пра гэта ведала,
Але яна пісала сваёй сястры Ганьне
Пра ўсе хваляваньні.
Здавалася, яна дыктавала мне
Разам з Вушачаю.
І ў канцы не забывалася
На цэнах спыніцца,
Колькі каштуе жыта, пшаніца,
Сала, масла быдлячае.
І я, худзенькі, як пісчык,
Стараўся, малы перапісчык,
Нібыта вяртаўся ў гады далёкія,
Аж не пасьпяваў зрабіць,
Здаралася, ўрокі я.
Чаму я пра дзеда,
Чаму я пра Рыгу?
Ці, можа, пачуў за вакном адлігу,
Вушацкую тую,
Якая кожнаю кропляй дыктуе
Пісьмо да продкаў, у Лацьвію,
У даўніну, як завея, кудлатую?
Яшчэ я ўспомніў Яніса Судрабкална,
Які мне здаваўся падобным
На
Дзеда майго майструна
Андрэя Галвіньша.
Я дзеда ня бачыў ніколі
І таму адчуваю прагал у душы,
Памяць мая безь яго,
Як хата бяз столі.
І калі перакладаў вершы
Сваіх сваякоў-латышоў,
Здаецца, што першы
Слухач мой прыйшоў
Паслухаць унука, якога ня бачыў,
А частушка цьвеліцца па-дзіцячы:
Андрэй, не дурэй,
Не дзяры сарочкі,
Ты ня праў, ты ня ткаў –
Хадорыны дочкі.
Пра Хадорыных дочак,
Пра сарочкі
Пра ільняныя
Чуў пэўна дзед.
Травее сьлед.
Сьмяецца сьлядочак.
Упрочкі ўцякаюць сарокі-сарочкі.
А памяць ные.
|
|
