Ты жыў у невялічкім гарадку, Мой кроўны дзядзька, просты і вялікі, Душэўны чалавек. Яго душу Узгадавалі старыкі і плаўні Адвечнага, як Беларусь, Дняпра. Што ведаў ён?.. А тое, што й суседзі: Маленькі гарадок, заліты сонцам, Крандaль у садзе, хвоі на адхонах І ветразь, сіні ад паўночных зор. Было ўсяго. Зьвінела скрыпкай шчасьце, Але часьцей, як шчупаку ў ярузе – У яме, што Дняпро на паплавах Пакінуў пасьля повені, – ў адчаі Даводзілася думаць аб паветры І целам біцца аб траву і торф. Ён, як вугор, не поўзаў па расе, Быў сынам хваль дняпроўскіх, – і аднак Ён выжыў, выжыў, вырасьціў сыноў, Зьбярог дом дзедзіч, напаіў сады, Хлусіў для смеху, жартаваў, сьмяяўся І працаваў, як глеба, як Дняпро. Вайна пажэрла ўвесь набытак роду. Застаўся дзядзьку толькі добры розум Ды дзедаў срэбны кубак на дзьве кварты. Падымеш – хваля ходзіць... Вось і ўсё... Дванаццаць год таму, зусім хлапчынай, Якому ўсё на сьвеце зразумела, Які вышэйшай думкі аб сабе, Балбоча вершы, як індзейскі певень, І пагарджае ўсім, акрым сябе, Бацькоўскім домам і старой таполяй, Рыдлёўкай, гноем, садам і палямі, Я пакідаў «навекі» родны дом. Стаялі коні ўжо каля варот, Быў вечар жнівеньскі, як колас, жоўты. Лугі зарэчныя сьпявалі нешта Далёка, невыразна – аб каханай, Аб коніку і аб бялых падушках, І гэта ўсё, напоенае сонцам, Я зь лёгкім-лёгкім сэрцам пакідаў. «Бывай, – сказаў мне дзядзька, – толькі... ведай: Нічога не магу табе пакінуць, Вось толькі, можа, даўні гэты кубак, І сэрца, і асеньнія палі... Бывай, сынок, п'ю за пуховы шлях». І ўзьняў свой кубак з маладым і даўкім, Дурным віном паўночных нашых лоз. Даўно ўжо коні рушылі, і ганак Паплыў, паплыў назад. І ўсё ставала меншым, Бы ў дні дзяцінства, калі сон бярэ. Але нясьцерпна доўга, доўга, доўга Быў бачны на верандзе сумны дзядзька, Што піў, прыўзьняўшы кубак напалову. Гады мінулі. Шмат я разгубіў І шмат я страціў на шляхах сваіх. Сябры забылі. Вершы падманулі. І ўсё часьцей я ўспамінаў чамусьці Лёт зімародка над ракой начною, Бяссонныя шаломы курганоў, Дубы часоў варажскіх у размывах Пустынных берагоў. Лістоты шум. Бязгучныя, крывавыя зарніцы І неадольны кліч маёй зямлі... О мой народ! Даруй дурному сыну, Што кінуў дом бацькоў дзеля карыта, Зь якога еў са сьвіньнямі свой хлеб... Я больш не мог. Я кінуў камяніцы. О, як сьпяшаюцца ў дарогу ногі! Які павольны бег у цягніка! Як незваротна, як з клепсідры рымскай, Пясок сьцякае з хісткіх колаў воза! Вось дзядзькаў дом расьце, бы ў снах дзяцінства. Спускаецца, як дараваньне, вечар. Хрушчы басяць пад клёнамі. І мне Раптоўна стала сьмешна... Стала сьмешна... Здалося мне, што ціха вар'яцею: На ганку ў глыбіні двара... На ганку, Аплеценым, як сецьцю, «панічамі», Стаяў у той жа самай позе дзядзька, І хваля хвосткая хадзіла ў кубку, І кубак у яго руцэ узьнятай Быў апарожнены амаль да дна. Як быццам Сож зьмяшчаўся ў гэтым кубку, Як быццам дна у кубку не было, І ўсе дванаццаць гэтых цяжкіх год Ён піў свой кубак за мяне, за іншых... Ён піў, трывала ўсталяваўшы ногі, Віно з паўночных, даўкіх нашых лоз, Ужо старое, як сівыя ніці, Што серабрылі галаву яго, – Я да яго пайшоў хадой імклівай. Я раптам зразумеў... Я зразумеў... А ён, павольна апусьціўшы чашу І не зьдзівіўшыся майму з'яўленьню, Сказаў мне вельмі проста: «Ты... Вярнуўся...» І працягнуў мне кубак: «Дапівай!»
26.ІІІ.62. Палова першай.
|
|