Адлучэньне Талстога ад царквы
|
24 лютага 1901 года
|
Талстога адлучаюць ад царквы, ад веры праваслаўнай адлучаюць. Анафему Талстому абвяшчаюць цар сьвецкі і царкоўныя царкі. Як сьнежныя абвалы з гор, грымяць ў саборах гнеўна пратадз’яканы. «Будзь прокляты...» – выводзяць як яны! «Анафема!» – уторыць сьлепа хор. Стараюцца, гразяць папы бясслаўем, забыцьцём, геенай вечнай і апускаюць уніз сьвечы... Не выкрывай, не падрывай стаўпы! Другім пяем мы: «Многая лета...» Тым, хто і знае і маўчыць. А гэтага ерэтыка, бунтаўшчыка адпетага мы праклінаем!.. Зь ім адна бяда. «Анафема... Анафема... Анафема». Якія пісьмы піша цёмны люд! «Не точию сугубо н трегубо, но многогубо» праклінаюць тут. I зьневажаюць, пагражаюць груба: «Анафема ты... чорт стары... Будзь прокляты... Ты здохнеш па-сабачы... Згнаім цябе ў турме, ў манастыры!.. А не – прымусім – замаўчыш іначай!..» Пасылачку з намыленай пятлёй любоўна нехта графу шле па пошце. Натоўп сустрэў яго на плошчы – і ледзь ня зьбіў, ледзь не зьмяшаў зь зямлёй... Анафеме аддадзены Талстой. I ўсё па той жа, ўсё па той прычыне: няма прарока у сваёй айчыне. Тым болей – на Русі сьвятой. Ці, можа, ўсё-ткі ёсьць ён на Русі? Скрозь цемру прабіваюцца іскрынкі. Скрозь строй пагроз, праклёнаў і хлусьні ідуць другія пісьмы і пасылкі. «Ёсьць Бог на сьвеце... Дзякуй вам, браты». Талстой бярэ сухімі пальцамі той падарунак, што зрабілі ў Мальцаве, на шкле зялёным надпіс залаты: «Леў Мікалаевіч! Вы падзялілі лёс усіх тых, хто ў сваю эпоху высока званьне чалавека нёс і хто ішоў за праўду на галгофу. Няхай, як хочуць, адлучаюць Вас, – ад нас Вас не адлучаць фарысеі. Як не адлучаць ад усёй Расеі. Мы любім Вас. Мы з вамі ў гэты час...» Было шмат добрых пісем і раней, а гэта... I сьвятлее твар Талстога, і вочы, што глядзелі ўнутр строга, на сьвет глядзяць зноў з-пад дяжкіх брывей... «Ёсць бог, я вам кажу. I гэты бог – не фіміям, ня мошчы, не іконы, і ўжо, канечне, не праклёны у адрас тых, хто праўду ўбачыць змог. Не, гэты бог зусім другі, браты, – дух ісьціны, любві і дабраты. Ня я, сінод, кашчунствую, а ты, калі цалуеш напаказ іконы, калі прытворна б’еш свае паклоны. Я ж веру сэрцам, веру сапраўды. Ня выгадзе служу я, а дабру, хоць і ў мяне ёсьць дом, сям’я і дзеці. Шаную ісьціну я больш за ўсё на сьвеце і зь ёй спакойна, радасна памру...»
1969
|
|