Эх, скручу я дудку!
Такое зайграю,
Што ўсім будзе чутка
Ад краю да краю!..
Франьцішак Багушэвіч
Родныя вобразы
уваход      СЂСЌРіiстрацыя
 
  Р“АЛОЎНАЯ     РђР РҐРђР†Р§РќРђРЎР¬Р¦Р¬     Р–ЫВАПІС     Р”РџРњ     Р’ЕРШЫ     Р›Р†РўРђР РђРўРЈР Рђ     Р‘ІЯГРАФІІ     Р¤РћР РЈРњ     РЎРџРђРЎР«Р›РљР†  
пошук

  
 С„ота(4)
 РІРµСЂС€С‹(16)
 Р»С–таратура(20)
 РїСЂР°РіР»СЏРґ
Р’РѕРґРіСѓРєС–(0)
Кастусь РђРєСѓР»Р°
Вядомы беларускі пісьменьнік, паэт, грамадскі дзеяч.
 
Сапраўднае С–РјСЏ: РђР»РµСЃСЊ Качан
Годы жыцця: 1925-2008
Месца нараджэння: РІС‘СЃРєР° Верацеі тагачаснай Глыбоцкай РіРјС–РЅС‹ Дзісьнескага павета
Біаграфія: 

Сапраўднае С–РјСЏ Кастуся Акулы – Алесь Качан. Нарадзіўся ён 16 лістапада 1925 Сѓ даволі вялікай тады вёсцы Верацеі тагачаснай Глыбоцкай РіРјС–РЅС‹ Дзісьнескага павета, Р° зараз Крулеўшчынскага сельсавета Докшыцкага раёна. РђРїСЂРѕС‡ Алеся, бацькі – Ігнат С– Паўліна, мелі яшчэ восем дзяцей РґС‹ дванаццаць гектараў зямлі. Маці пісьменьніка цяжка захварэла С– памерла напрыканцы жніўня 1939 РіРѕРґР°, пахавана РЅР° цьвінтары Р РѕСЃС‹ Сћ Вільні. Бацька пасьля вайны быў рэпрэсаваны РїР° 58 артыкуле крымінальнага РєРѕРґСЌРєСЃСѓ РЎРЎРЎР  С– загінуў Сѓ 1951 РіРѕРґР·Рµ Сћ канцлагеры каля Барысава.  


Кастусь Акула (тады яшчэ Качан) скончыў напачатку польскую чатырохкласную школу Сћ Верацеях, пазьней вучыўся Сћ савецкай сямігодцы Сћ Крулеўшчыне. РЈ час нямецкай акупацыі ён скончыў кароткачасовыя настаўніцкія РєСѓСЂСЃС‹ Сћ Глыбокім С– некалькі месяцаў працаваў Сѓ Порплішчанскай сямігодцы. Пасьля ён пакінуў працу С– паступіў Сѓ РІРѕСЃСЊРјС‹, апошні клас Віленскай Беларускай Гімназіі. Ужо Сћ той час ён пачаў пісаць самыя першыя свае вершы, СЏРєС–СЏ друкаваліся Сћ “Беларускай газэце” С– “Голасе вёскі” – беларускіх газэтах, што выдаваліся Сћ часы нямецкай акупацыі.  


Першы СЃРІРѕР№ верш пісьменьнік пісаў яшчэ пад сваім імем, пазьней з’явіўся першы псэўданім – Міхась Козыр. Аднак СЏРјСѓ так С– РЅРµ давялося скончыць гімназію. Перашкодзіла гэтаму тое, што Сѓ часе адной Р· паездак Сѓ Менск ён быў схоплены С– правёў тры месяцы Сћ канцлагеры РЅР° Камароўцы.  


Пасьля вызваленьня Р· лагера ён РІСЏСЂРЅСѓСћСЃСЏ дамоў С– Сћ чэрвені 1944 РіРѕРґР° паступіў дабравольцам Сѓ школу камандзіраў Беларускае Краёвае Абароны. РЈ хуткім часе школа была эвакуіравана РЅР° захад. Спачатку былі баі Сћ Эльзасе, потым французкае Супраціўленьне, затым 2-РіС– польскі РєРѕСЂРїСѓСЃ генэрала РђРЅРґСЌСЂСЃР° 8-Р№ Брытанскай РђСЂРјС–С–. Р—Р° баявыя РїРѕРґР·СЊРІС–РіС– Сћ змаганьні Р· фашызмам Кастусь Акула ўзнагароджаны мэдалём "Р—Р° вайну", "Залатой Зоркай Італіі". РЈ 1946-Рј РіРѕРґР·Рµ скончыў Брытанскую Афіцэрскую Школу С– Сћ чыне капрала Р·РЅРѕСћ РІСЏСЂРЅСѓСћСЃСЏ Сћ Італію. Пасьля дэмабілізацыі эміграваў Сѓ Канаду, РґР·Рµ працаваў РїР° кантракце РЅР° фермах.  


РЈ 1945 РіРѕРґР·Рµ Аляксандар Качан Р·СЊРјСЏРЅС–Сћ сваё сапраўднае С–РјСЏ РЅР° псэўданім Кастусь Акула. Нейкі час ён жыў Сѓ Вялікабрытаніі, пасьля РїР° кантракце паехаў РЅР° працу РЅР° фермах Сѓ Канадзе. Пасьля сканчэньня кантракту пісьменьнік перасяліўся Сћ Таронта, РґР·Рµ стаяў каля вытокаў заснаваньня беларускай нацыянальнай арганізацыі – Згуртаваньня Беларусаў Канады. Доўгі час ён быў старшынёй гэтай арганізацыі. Там жа ён прыклаў шмат намаганьняў, каб Сѓ Таронце паўстала парафія С–РјСЏ РЎСЊРІ. Кірыла Тураўскага Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы, шмат зрабіў, каб адчыніць Сѓ Канадзе РґРѕРј адпачынку для беларусаў “Слуцак”. Была заснавана беларуская каса самапомачы. Пазьней Кастусь Акула заснаваў газэту “Беларускі эмігрант”, быў СЏРµ рэдактарам. Ужо пасьля таго, СЏРє газэта спыніла сваё існаваньне, спадар Кастусь заснаваў Сѓ 1974 РіРѕРґР·Рµ часопіс ветэранаў Беларускай Краёвай Абароны “Зважай”, СЏРєС– выдаваўся РґР° 1996 РіРѕРґР°. Супрацоўнічаў таксама Р· рускамоўным парыжскім часопісам “Современник”, беларускай газэтай “Бацькаўшчына”.  


РЈ той час, СЏРє ён змагаўся Р·Р° нацыянальна-культурнае адраджэньне РЅР° канадскай зямлі, Сѓ Беларусі СЏРіРѕ кляймілі. Пад лістом супраць СЏРіРѕ, апублікаваным Сѓ тагачаснай РїСЂСЌСЃРµ, падпісаліся некалькі беларускіх пісьменьнікаў. РЈ “Літаратурнай газеце” выйшаў верш Алеся Бажко “На вузкай кладцы”, РґР·Рµ спадар Кастусь называўся “агентам ЦРУ” РґС‹ “платным амерыканскім вызваліцелем Беларусі”.  


РќР° Канадскай зямлі Кастусь Акула працягнуў сваю літаратурную дзейнасьць. Першай кнігай стала дакумэнтальная аповесьць “Змагарныя дарогі”, Сѓ СЏРєРѕР№ расказваецца РїСЂР° баявы шлях навучэнцаў школы афіцэраў Беларускай Краёвай Абароны ад эвакуацыі Р·СЊ Менску РґР° сканчэння вайны. РљРЅС–РіР° ўпершыню была выдадзена Сћ беларускім выдавецтве “Пагоня” Сћ Таронце Сѓ 1962 РіРѕРґР·Рµ. Другі раз СЏРЅР° была перавыдадзена накладам 6000 паасобнікаў Сѓ 1994 РіРѕРґР·Рµ Сћ Менску С– адразу Р¶ Беларускі РџР­Рќ-цэнтар прысудзіў пісьменьніку РїСЂСЌРјС–СЋ С–РјСЏ Франьцішка Багушэвіча. РљРЅС–РіР° ўвайшла Сћ складзены газэтай “Наша ніва” Сѓ 1995 РіРѕРґР·Рµ СЃСЊРїС–СЃ 100 найлепшых беларускіх РєРЅС–Рі 20 стагоддзя.  


Другім творам пісьменніка стала РєРЅС–РіР° РЅР° англійскай РјРѕРІРµ “Tomorrow is yesterday”, якая так С– РЅРµ была перакладзена РЅР° СЂРѕРґРЅСѓСЋ РјРѕРІСѓ.  


Трэці твор – раман Сѓ трох кнігах “Гараватка”, СЏРєС– быў напісаны Сћ 1965 – 1981 РіРі. РЈ аснову гэтага твора пакладзены рэальныя падзеі, СЏРєС–СЏ адбываліся Сћ РҐРҐ стагоддзі РЅР° Радзіме пісьменьніка. Вёска Літоўцы, жыцьцё жыхароў СЏРєРѕР№ паказваецца Сћ творы – гэта РЅРµ што іншае, СЏРє вёска Верацеі, мястэчка Гаці – гэта Крулёўшчына. РљРЅС–РіС– гэтага раману - “Дзярлівая птушка”, “Закрываўленае сонца” С– “Беларусы, вас чакае зямля”, распавядаюць, адпаведна, РїСЂР° пакуты беларускага народа пад уладай Польшчы, РЎРЎРЎР  С– нямецкай акупацыі. Сустракаюцца Сћ творы С– згадкі РїСЂР° Глыбокае, Сѓ прыватнасьці, падрабязна расказана РїСЂР° савецкую турму Сћ Беразьвеччы. РЈСЃРµ падзеі паказаны Сћ рамане праўдзіва, без усялякай ідэалагічнай афарбоўкі.  


РЈ 1969 РіРѕРґР·Рµ Сћ Манрэалі праходзіла сусьветная выстава Р­РљРЎРџРћ-67. Кастусь Акула вызначыўся тады тым, што прывітаў гасьцей Р· РЎРЎРЎР  словамі “Мы сердечно приветствуем вас РЅР° СЃРІРѕР±РѕРґРЅРѕР№ канадской земле Рё ненавидим антинародный кремлевский режим точно так же, как Рё РІС‹ его ненавидите”, Р° потым Сѓ час выступлення намесьніка міністра замежных спраў РЎРЎРЎР  Касыгіна, Палянскага ён раскідаў некалькі брашур Р· антысавецкімі матэрыяламі РґС‹ голасна выкрыкнуў некалькі лозунгаў : “Смерць маскоўскім забойцам!”, “Свабоду беларусам!”, “Няхай жыве незалежная Беларусь!”.  


Яшчэ адна РєРЅС–РіР° – Р·Р±РѕСЂРЅС–Рє РїСЂРѕР·С‹ С– паэзіі “Усякая усячына” выйшла Сѓ Таронта Сћ 1984 РіРѕРґР·Рµ. РЈ СЏРіРѕ ўвайшлі розныя вершы пісьменьніка, СЏРєС–СЏ друкаваліся СЏРє Сѓ беларускіх газэтах часоў нямецкай акупацыі, так С– пасьля вайны Р·Р° мяжой. Таксама там ёсьць СЏРіРѕ аўтабіяграфічны твор “Россыпы”, п’еса “Тараканы Сћ саладусе” С– твор “Запіскі РЇСћС…С–РјР° Крайняга”.  


Ужо пасьля выхаду пісьменьніка РЅР° РїСЌРЅСЃС–СЋ Сћ 1990 РіРѕРґР·Рµ, Сѓ 1991 РіРѕРґР·Рµ, выйшла яшчэ адна РєРЅС–РіР° - “За волю”, РґР·Рµ паказана жыцьцё нацыянальна сьвядомай беларускай інтэлігенцыі Сћ Канадзе.  

Некалькі разоў Кастусь Акула наведаў Беларусь, Сѓ тым ліку двойчы – Сѓ 1991 С– 1994 гадах быў Сѓ родных мясьцінах. РЃРЅ рэгулярна ахвяраваў грошы РЅР° беларускія выданьні, што выходзяць Р·Р° мяжой. РЈ 1995 РіРѕРґР·Рµ ён даў грошы РЅР° выданьне аднаго Р· першых нумароў газеты “Вольнае Глыбокае”.  


Памёр у 2008 годзе.

Дадаў PL 18.08.2009