Эх, скручу я дудку!
Такое зайграю,
Што ўсім будзе чутка
Ад краю да краю!..
Франьцішак Багушэвіч
Родныя вобразы
уваход      СЂСЌРіiстрацыя
 
  Р“АЛОЎНАЯ     РђР РҐРђР†Р§РќРђРЎР¬Р¦Р¬     Р–ЫВАПІС     Р”РџРњ     Р’ЕРШЫ     Р›Р†РўРђР РђРўРЈР Рђ     Р‘ІЯГРАФІІ     Р¤РћР РЈРњ     РЎРџРђРЎР«Р›РљР†  
пошук

  
 С„ота(1)
 РІРµСЂС€С‹(2)
 РїСЂР°РіР»СЏРґ
Р’РѕРґРіСѓРєС–(0)
УладзіслࢠСыракомля
Паэт, драматург, перакладчык, крытык, краязнавец. Пісаў на польскай і беларускай мовах.
 
Сапраўднае С–РјСЏ: Р›СЋРґРІС–Рє Франьцішак Уладзіслаў Кандратовіч
Годы жыцця: 1823–1862
Месца нараджэння: С„альварак Смольгава Бабруйскага пав. Менск. РіСѓР±. (цяпер РІ. Смольгава Любанск. СЂ-РЅР° Менскай РІРѕР±Р».)
Біаграфія: 

Сапраўднае С–РјСЏ Уладзіслава Сыракомлі – Людвік Франьцішак Уладзіслаў Кандратовіч. РЃРЅ нарадзіўся 29 верасьня 1823 Рі. Сѓ фальварку Смольгава Бабруйскага павету Менскае РіСѓР±СЌСЂРЅС– (цяпер вёска Смольгава Любанскага раёна Менскай вобласьці) Сѓ СЃСЏРј'С– арандатара Аляксандра Каятана Кандратовіча (шляхецкі РіСЌСЂР± – «Сыракомля»), жанатага Р·СЊ Вікторыяй Златкоўскай. РџСЂРѕРґРєС– паэта належалі РґР° старадаўняй беларускай шляхты, паланізаванай Сѓ выніку гістарычных падзей Сѓ Вялікім Княстве Літоўскім. Дзед паэта, Юзаф, быў лідскім ротмістрам. Бацька меў адукацыю каморніка, але РЅР° казённую службу РЅРµ пайшоў С–, каб пракарміць СЃСЏРј'СЋ, арандаваў дробныя фальваркі Сћ князёў Радзівілаў.  

У 1825 Кандратовічы пераехалі ў Яськавічы (цяпер вёска ў Салігорскім раёне), а вясной 1831 – у Кудзінавічы (цяпер вёска ў Капыльскім раёне).

Навучыўшыся чытаць РїР°-польску Сћ шасцігадовым узросьце, самастойна знаёміўся Р· творамі I. Красіцкага С– Р¤. РљРЅСЏР·СЊРЅС–РЅР°. Р—Р° падрыхтоўкай РЈ. Сыракомлі РґР° школы сачылі хатнія настаўнікі, СЏРєС–СЏ, зьмяняючы адзін аднаго, РїР°-рознаму разумелі свае абавязкі: Ігнат Шмакаў прымушаў чытаць кніжкі, РґСЂСѓРіС– гувернёр аддаваў перавагу вывучваньню розных матэрыялаў РЅР° памяць, трэці, пан Вайшвіла СЃР° Слуцка, закончыў хатнія заняткі.  

Здаўшы Сћ канцы лета 1833 экзамены, РЈ. Сыракомля пачаў вучыцца Сћ павятовай школе РїСЂС‹ дамініканскім кляштары Сћ Нясьвіжы адразу Р· РґСЂСѓРіРѕРіР° кляса. Пад канец навучальнага РіРѕРґР° ён быў РїР° пасьпяховасьці трэцім вучнем кляса, аднак скончыць школу РЅРµ ўдалося: Сѓ лістападзе 1835 улады зачынілі СЏРµ. Давучваўся Сћ дамініканскай школе Сћ Наваградку, адкуль, скончыўшы пяты кляс, РІСЏСЂРЅСѓСћСЃСЏ РґР° бацькоў Сѓ вёску Мархачоўшчына, каб паступова далучацца РґР° гаспадарчых спраў. Неўзабаве высьветлілася, што арандатарскія клопаты РЅРµ прывабліваюць падлетка, СЏРєС– шмат чытае С– нават рыфмуе, пераймаючы клясічныя СћР·РѕСЂС‹. Бацька РґРѕР±СЂР° разумеў імкненьне сына РґР° асьветы С–, калі СЏРЅС‹ перабраліся РЅР° РЅРѕРІСѓСЋ арэнду Сћ Залуча (цяпер Стаўбцоўскі раён), дапамог СЏРјСѓ Сћ 1841 уладкавацца РЅР° службу Сћ канцылярыю кіраўніцтва радзівілаўскімі маёнткамі. Гэта дазволіла РЈ. Сыракомлю пашырыць магчымасьці для самаадукацыі. РќР° працягу РіРѕРґР° ён вывучаў паперы радзівілаўскага архіва С– Сћ выніку напісаў артыкул РїСЂР° мінулае Нясьвіжа для «Старажытнай Польшчы» Рњ. Баліньскага.  

У красавіку 1844 У. Сыракомля ажаніўся з Паўлінай Мітрашэўскай і пераехаў у Залуча.

Будучы арандатарам, У. Сыракомля напісаў паводле пачутай у Міры гісторыі «народную гутарку» «Паштальён», якая стала яго дэбютам у друку (1844), а пазьней, праз пераклад Л. Трэфалева, – надзвычай папулярнай у Расеі песьняй «Когда я на почте служил ямщиком...»

РЈ ціхім прынёманскім Залучы працаваў ён РјРЅРѕРіР° С– плённа: перакладаў РЅР° польскую РјРѕРІСѓ паэтаў-лаціністаў, рыхтаваў «Гісторыю літаратуры Сћ Польшчы», пісаў вершы, гутаркі, карэспандэнцыі Сћ газэты. Літаратурныя клопаты вымагалі частых сустрэч Р· выдаўцамі. Паўстала непазбежнасьць пераезду Сћ Вільню. Разьвітаньне Р· абжытым Залучам было паскорана раптоўнай сьмерцю дачок-малалетак. РЈ верасьні 1852 РЈ. Сыракомля, даручыўшы гаспадарчыя клопаты будучаму паэту Р’. Каратынскаму, СЏРєС– жыў Сѓ СЏРіРѕ Р·СЊ СЃСЏСЂСЌРґР·С–РЅС‹ 1850, пераехаў Р·СЊ СЃСЏРј'ёю Сћ Вільню. Аднак сталым жыхаром горада ён быў РЅСЏРґРѕСћРіР°: Сѓ канцы красавіка 1853 пачаў арандаваць фальварак Барэйкаўшчына (цяпер вёска Сћ Віленскім раёне). Барэйкаўшчынска-віленскае дзесяцігоддзе паэта вызначаецца ўзмацьненьнем Сѓ СЏРіРѕ творчасьці дэмакратычных тэндэнцый С– грамадзянскіх матываў. Шукаючы адказ РЅР° сацыяльна вострыя пытаньні часу, Сыракомля абураўся абыякавасьцю пануючых класаў РґР° лёсу прыгонных («Вызваленьне сялян»), саркастычна глядзеў РЅР° самадзяржаўную ўладу («Сахар-мароз»), зьвяртаўся РґР° гісторыі краю, каб паэтызаваць гэраічна-патрыятычныя ўчынкі продкаў дзеля ажыўленьня сучаснай СЏРјСѓ нацыянальна-вызваленчай барацьбы («Гетманаўская начоўка», «Улас»).  

РЈ СЃСЏСЂСЌРґР·С–РЅРµ 1850-С… гадоў Сыракомля быў ужо аўтарам шасьці РєРЅС–Рі перакладзеных паэтаў-лаціністаў, двухтомнай «Гісторыі літаратуры Сћ Польшчы», некалькіх асобных выданьняў гутарак-паэм, Р° таксама зборнікаў лірычных твораў. РЈ 1856 С– 1857 ён ездзіў Сѓ Варшаву, Сѓ 1858 пабываў Сѓ Познані С– Варшаве, РґР·Рµ, ёсьць меркаваньні, наладжваў кантакты Р· рэвалюцыйным эмігранцкім рухам. Шмат увагі надаваў падтрымцы творчасьці землякоў РЅР° беларускай РјРѕРІРµ (Р’. Дунін-Марцінкевіч, Рђ. Вярыга-Дарэўскі С– С–РЅС€.). Наважваўся сумесна Р· Р’. Каратынскім выдаць РєРЅС–РіСѓ беларускамоўных вершаў, выявіўшы РїСЂС‹ гэтым разуменьне грамадскай патрэбы Сћ вывядзеньні беларускіх твораў РЅР° самастойны шлях.  

З твораў, напісаных У. Сыракомлем па-беларуску, да нас дайшлі толькі два – агітацыйны антыцарскі верш «Добрыя весьці» (1848, 1861) і вершаваная лірычная мініяцюра «Ужо птушкі пяюць ўсюды...» (1861). Уласная беларуская паэзія і гарачая падтрымка творчасьці В. Дуніна-Марцінкевіча на беларускай мове, амаль увесь літаратурны даробак Сыракомлі ў яго няўхільным набліжэньні (праз зварот да фальклору і выяўленьне мясцовага генатыпу) да дэмакратычнага чытача, да народа ў яго ўнутрана лагічным руху да беларускамоўнай творчасьці вызначаюць У. Сыракомлю як гістарычна абумоўленую з'яву ў грамадска-культурным жыцьці Беларусі сярэдзіны мінулага стагоддзя, як беларускага паэта-дэмакрата.

Сакрэтны нагляд Р·Р° Сыракомлем, устаноўлены пасьля СЏРіРѕ знаходжаньня Р·Р° мяжой Сѓ 1858, паглыбіў канфлікт Р· царскімі ўладамі. Таму, калі паэт выступіў Сѓ РљРѕСћРЅРµ Р· чытаньнем антыцарскіх вершаў, Р° пасьля здолеў выехаць Сѓ Варшаву, СЏРіРѕ РЅР° зваротным шляху арыштавалі. Амаль месяц Сыракомля знаходзіўся пад арыштам Сѓ віленскай турме. Пасьля – РґР° заканчэньня сьледства – СЏРјСѓ было дазволена жыць пад наглядам паліцыі Сћ Барэйкаўшчыне, Р° пазьней пераехаць РЅР° лячэньне Сћ Вільню.  

15 верасьня 1862 ён памёр. Пахаваны на могілках Роса. У фарным касьцёле ў Нясьвіжы, касьцёле сьвятога Яна ў Вільні, а таксама на доме ў Вільні, дзе ён памёр, усталяваны памятныя табліцы. У Нясьвіжы і Варшаве ёсьць вуліцы, якія носяць яго імя. Імем У. Сыракомлі названа адна зь сярэдніх школ у Вільні. Песьні на словы паэта напісалі I. Залескі, С. Манюшка. С Грушвіцкі і інш. Паводле паэмы «Маргер» К. Горскім створана аднайменная опэра (нядаўна знойдзена ў Санкт-Пецярбурзе). Скульптурны партрэт паэта зрабіў А. Шатэрнік.


© сайт "Родныя вобразы".

Дадаў PL 14.10.2009