Сапраўднае С–РјСЏ РЇРєСѓР±Р° Коласа - Канстанцін Міцкевіч. РЃРЅ нарадзіўся 3 лістапада 1882 Рі. (РїР° новым стылі) Сѓ засьценку Акінчыцы Менскага павета Менскай РіСѓР±СЌСЂРЅС– (цяпер Сѓ межах горада Стоўбцы Менскай вобласьці), ахрышчаны Сћ праваслаўнай царкве. Бацькі - Міхал Міцкевіч С– Ганна Лёсік паходзілі Р·СЊ сялян вёскі Мікалаеўшчына (12 РєРј ад Стоўбцаў). Р— 13 дзяцей, СЏРєС–СЏ нарадзіліся Сћ С–С… СЃСЏРј'С–, РґР° сталых гадоў дажылі 9. Бацька служыў лесьніком Сѓ РєРЅСЏР·СЏ Радзівіла, маці вяла хатнюю гаспадарку. РЈ хуткім часе пасьля нараджэньня Костуся (так хлопчыка звалі РґРѕРјР°) СЃСЏРј'СЏ пераехала РІР° ўрочышча Ласток (іншая назва - Сухошчына). РЈ 1890-1904 РіРі. СЃСЏРј'СЏ Міцкевічаў жыла Сћ лесьнічоўцы Альбуць недалёка ад Мікалаеўшчыны.  

Жыцьцё Сћ Альбуці, маляўнічыя навакольныя краявіды, цікавыя апавяданьні розных падарожных, СЏРєС–СЏ, СЏРє успамінаў пазьней пісьменьнік, раскрывалі СЏРјСѓ РЅРѕРІС‹ сьвет разуменьняў С– ўяўленьняў, пакінулі значны сьлед Сѓ душы юнага Костуся. Слухаў ён С– беларускія песьні, СЏРєС–СЏ сьпявала маці. Вялікі аўтарытэт меў Сѓ падлетка РґР·СЏРґР·СЊРєР° РїР° бацьку - Антось, СЏРєС– першы абудзіў цікавасьць РґР° літаратуры. Костусь сам навучыўся рускай грамаце. Дзьве Р·С–РјС‹ ён разам СЃР° старэйшымі братамі вучыўся РґРѕРјР°, Сѓ так званага "дарэктара" (хлапчука, СЏРєС– скончыў народную школу), потым скончыў народнае вучылішча Сћ Мікалаеўшчыне (1892-1894 РіРі.). РЈ 1895-1897 РіРі. Канстанцін Міцкевіч жыў Сѓ Альбуці, дапамагаў бацькам РїР° гаспадарцы С– адначасова рыхтаваўся РґР° паступленьня Сћ настаўніцкую сэмінарыю, шмат чытаў. Прыкладна Сћ 10-гадовым узросьце пад уплывам твораў Крылова Костусь склаў байку "Варона С– Лісіца". РЈ 12 гадоў напісаў СЃРІРѕР№ першы верш "Р’СЏСЃРЅР°", Р·Р° што быў заахвочаны бацькам. РЈ той жа час СЋРЅС‹ Міцкевіч упершыню пазнаёміўся Р· беларускай літаратурнай творчасьцю (верш РЇРЅРєС– Лучыны "Стары лясьнік"), С– гэта зрабіла РЅР° СЏРіРѕ моцнае ўражаньне.  

РЈ 1898 Рі. паступіў "РЅР° казённы кошт" Сѓ Нясьвіжскую Настаўніцкую Семінарыю, СЏРєСѓСЋ скончыў Сѓ 1902 Рі. РЈ час вучобы захапляўся мастацкай літаратурай: чытаў творы Рђ. Пушкіна, Рњ. Лермантава, Рњ. Гогаля, Рђ. Кальцова, Рњ. Някрасава, Р›. Талстога, Р†. Хемніцара, Рў. Шаўчэнкі, Р†. Франко, Рђ. Міцкевіча. Складаў вершы С– байкі РЅР° рускай РјРѕРІРµ, зьбіраў матэрыялы РїР° беларускай этнаграфіі, запісваў РІСѓСЃРЅСѓСЋ народную творчасьць. РЈ гэты Р¶ час пачаў ствараць вершы С– празаічныя творы РЅР° беларускай РјРѕРІРµ. Складаў вершы аб прыродзе, нялёгкім існаваньні селяніна, напісаў паэмы "Каля кастра" С– "Страх", тэксты СЏРєС–С… РЅРµ захаваліся, Р° таксама першы празаічны твор - нататку "Наша сяло, людзі С– што робіцца Сћ сяле". Вельмі паўплываў РЅР° будучага паэта выкладчык семінарыі Р¤. Кудрынскі, ён ухваліў літаратурныя практыкаваньні маладога Міцкевіча С– Р·СЊРІСЏСЂРЅСѓСћ увагу РЅР° большую вартасьць напісанага С–Рј РїР°-беларуску. Гэта Сћ поўнай меры адпавядала памкненьням самога аўтара. РЃРЅ адзначаў пазьней:  

"Руская РјРѕРІР° РЅРµ можа выклікаць Сѓ такім поўным аб'ёме, калі СЏ пішу, тых адчуваньняў, тых пачуцьцяў С– тае каларытнасьці, СЏРєС–СЏ ўласьцівы беларускай РјРѕРІРµ, беларускім малюнкам, Сѓ СЏРєС–Рј дае беларуская РјРѕРІР°, што Р· малаком маці ўвайшла Сћ маю натуру".   

РќР° першае дзесяцігоддзе XX СЃС‚. прыпадае пачатак працоўнай дзейнасьці С– першыя праявы грамадскай актыўнасьці Рљ. Міцкевіча, жанравы дыяпазон СЏРіРѕ літаратурных твораў пашыраецца, СЏРЅС‹ робяцца больш дасканалымі, тады Р¶ Р·'яўляюцца С– першыя публікацыі.  

Пасьля заканчэньня сэмінарыі ў 1902-1905 гг. малады настаўнік працаваў на Палесьсі ў вёсках Люсіна (цяпер Ганцавіцкі раён), Пінкавічы (цяпер Пінскі раён). Рабіў этнаграфічныя запісы, зьбіраў беларускі фальклор. У гэты ж час ён пазнаёміўся зь нелегальнай рэвалюцыйнай літаратурай, праводзіў растлумачальныя гутаркі з сялянамі. Якуб Колас пазьней пісаў:

"У 1905 годзе я хоць і не мог яшчэ добра арыентавацца ў партыях, але быў ужо заўзятым ворагам самадзяржаўя і ў гэтым кірунку вёў работу".

Так, Сѓ лістападзе 1905 Рі. ён склаў петыцыю жыхароў Пінкавіч РґР° памешчыка Р· патрабаваньнем забясьпечыць права сялян РЅР° карыстаньне азёрамі С– ўчасткам зямлі для пашы. Менскі губэрнатар прадпісаў паліцыі праверыць зьвесткі аб "узбуджэньні настаўнікам СЃ. Пінкавічы Міцкевічам сялян...". РЈ студзені 1906 Рі. Сѓ парадку пакараньня Р·Р° грамадскую дзейнасьць Рљ. Міцкевіча перавялі Сћ Верхменскае народнае вучылішча (цяпер Смалявіцкі раён). 9-10 ліпеня 1906 Рі. ён прыняў актыўны ўдзел Сѓ нелегальным настаўніцкім Р·'ездзе, СЏРєС– адбыўся Сћ вёсцы Мікалаеўшчына. РќР° гэтым СЃС…РѕРґР·Рµ было пастаўлена пытаньне аб неабходнасьці рэарганізацыі народнай асьветы РЅР° аснове дэмакратыі С– дэцэнтралізацыі. Р—'езд разагнала паліцыя, Рљ. Міцкевіч Сѓ ліку іншых быў пазбаўлены права працаваць настаўнікам.  

1 верасьня 1906 Рі. Сѓ віленскай беларускамоўнай газэце "Наша доля" Р·СЊСЏРІС–СћСЃСЏ верш - "Наш СЂРѕРґРЅС‹ край", Сѓ СЏРєС–Рј аўтар называў СЂРѕРґРЅСѓСЋ зямлю "беднай старонкай", "забытым Богам краем". Гэта першы надрукаваны твор паэта. РўСѓС‚ упершыню быў выкарыстаны псэўданім РЇРєСѓР± Колас (надалей ужываліся таксама псэўданімы Тарас Гушча, Карусь Лапаць, Рљ. РђРґР·С–РЅРѕРєС–, Рљ. Альбуцкі, РђРЅРґСЂСЌР№ "сацыяліст", Тамаш Булава, Ганна Груд, Мікалаевец, Лесавік С– іншыя).  

15 верасьня 1906 Рі. Сѓ "Нашай долі" пад псэўданімам Дзядзька Карусь зьмешчана апавяданьне "Слабода" РїСЂР° самавольства царскай паліцыі - першы надрукаваны празаічны твор пісьменьніка. РЈ той жа час ён пачынае актыўна супрацоўнічаць Сѓ якасьці аўтара Р·СЊ віленскай беларускамоўнай газэтай "Наша РЅС–РІР°". РЈ творчасьці РЇРєСѓР±Р° Коласа гэтага пэрыяду Р·'яўляюцца новыя формы. РЃРЅ выходзіць РЅР° больш высокі ўзровень літаратурнай працы - пачынае пісаць алегарычныя апавяданьні "Казкі жыцьця", РґР·Рµ РїР°-філязофску асэнсоўвае рэчаіснасьць.  

Р—С–РјСѓ 1906-1907 РіРі. Колас жыў Сѓ родных Сѓ лесьнічоўцы Смалярня, РґР·Рµ без афіцыйнага дазволу адкрыў прыватную школу. Пачаў складаць навучальны дапаможнік "Другое чытаньне для дзяцей беларусаў". РЈ 1907 Рі. прыехаў Сѓ Вільню, некалькі тыдняў працаваў загадчыкам літаратурнага аддзела Сћ "Нашай РЅС–РІРµ", але паводле загаду паліцыі быў вымушаны пакінуць горад. РЈ пачатку 1908 Рі. некаторы час выкладаў Сѓ прыватнай школе Сћ вёсцы Сані (цяпер Талачынскі раён). 15 верасьня 1908 Рі. РЇРєСѓР± Колас засуджаны РЅР° 3 гады турэмнага зьняволеньня паводле абвінавачаньня Сћ актыўных дзеяньнях, накіраваных РЅР° выкананьне праграмы Усерасейскага саюза настаўнікаў, СЏРєС–, СЏРє было заяўлена РЅР° СЃСѓРґР·Рµ, меў РЅР° мэце ліквідацыю існуючага Сћ Расейскай імпэрыі грамадскага ладу (Сѓ тым ліку Сћ складаньні адозвы РґР° настаўнікаў, хоць пісаў СЏРµ іншы чалавек, СЏРєРѕРіР° Колас СЃСѓРґСѓ РЅРµ назваў). Увесь тэрмін пакараньня РЇРєСѓР± Колас адбываў Сѓ Менскім астрозе.  

За турэмнымі кратамі ўдавалася пісаць вершы і перапраўляць на волю. У многіх творах Коласа выразна гучаць матывы вызваленьня ад сацыяльнага і нацыянальнага прыгнёту.

РЈ 1910-СЏ РіРі. ён Сѓ сваёй творчасьці зьвяртаецца РґР° буйных літаратурных форм Р· філязофскім асэнсаваньнем рэчаіснасьці - пачынае працу над ліра-эпічнымі паэмамі "Новая зямля" С– "Сымон-музыка".  

Напісаныя ў гэты пэрыяд вершы і апавяданьні друкаваліся ў газэце "Наша ніва". У 1909 г. у Санкт-Пецярбурзе ў выдавецтве "Загляне сонца і ў наша аконца" выйшла першая яго кніга "Другое чытаньне для дзяцей беларусаў", зьмест якой складалі вершаваныя і празаічныя творы пра з'явы прыроды, байкі і казкі пра жывёл, вершы і апавяданьні на маральна-этычныя тэмы, а таксама прысьвечаныя нялёгкай долі селяніна. У 1910 г. у Вільні надрукаваны першы зборнік вершаў "Песьні жальбы" (напісаны ў 1906-1909 гг.), дзе паэтызуецца вобраз беларуса-селяніна, які нягледзячы на цяжкія сацыяльныя ўмовы, верыць у адраджэньне роднага краю, апавядае пра свой бяспраўны лёс, але пры гэтым мае пачуцьцё ўласнай годнасьці, выказвае імкненьне да лепшае долі.

Пасьля выхаду з турмы зь верасьня 1911 г. па 1914 г. Якуб Колас займаўся настаўніцкай працай: некалькі месяцаў без афіцыйнага дазволу навучаў дзяцей чыгуначнікаў у мястэчку Лунінец, у 1912-1914 гг. пасьля атрыманьня пасьведчаньня аб дабранадзейнасьці працаваў настаўнікам спачатку ў вёсцы Купяцічы недалёка ад Пінска, потым у Пінскім 3-ім прыходскім вучылішчы. Гэты час вельмі адметны для асабістага жыцьця Якуба Коласа. У жніўні 1912 г. на хутары Смольня, каля вёскі Мікалаеўшчына, адбылася яго першая сустрэча зь Янкам Купалам, якая паклала пачатак іх сяброўству. У чэрвені 1913 г. Канстанцін Міцкевіч узяў шлюб з настаўніцай пінскай чыгуначнай школы Марыяй Каменскай, зь якой яны пражылі разам больш за 30 гадоў, мелі трох сыноў.

У той час у газэце "Наша ніва" рэгулярна друкаваліся вершы Якуба Коласа, прысьвечаныя пераважна розным аспэктам жыцьця беларускай вёскі. У 1912 г. у Вільні выходзіць яго зборнік "Апавяданьні", у 1913 г. у Санкт-Пецярбурзе асобнымі выданьнямі апавяданьні "Нёманаў дар", "Тоўстае палена", зборнік вершаваных апавяданьняў "Прапаў чалавек". Галоўная тэма гэтых твораў - жыцьцё беларускага сялянства, адпаведна галоўны герой - жыхар вёскі зь яго клопатамі, звычаямі, норавамі, у іх аўтар ад апісаньня сялянскага побыту пераходзіў да стварэньня разнастайных і глыбокіх вобразаў сялян. У Вільні ў 1914 г. Беларускім Выдавецкім Таварыствам выдадзены зборнік апавяданьняў шырокага тэматычнага дыяпазону "Родныя з'явы". Празаічныя творы Якуба Коласа таго пэрыяду па сваёй тэматыцы, ідэйнай накіраванасьці, вобразнай структуры збліжаліся зь яго паэзіяй. У 1916 г. у Петраградзе ў выдавецтве "Загляне сонца і ў наша аконца" надрукаваны і драматургічны твор пісьменьніка - невялікая п'еса "Чарка ўсё на сьвеце робіць", якая мела падзагаловак "Трагедыя зь нядаўніх год (зь вясковага жыцьця)."

Падчас Першай Сусьветнае Вайны у 1915 г. у сувязі з набліжэньнем фронту Якуб Колас разам з сям'ёй эвакуіраваўся ў Маскоўскую губэрню, дзе быў мабілізаваны на вайсковую службу. Пасьля заканчэньня Аляксандраўскага ваеннага вучылішча (Масква, 1916 г.) служыў у запасным палку ў г. Пермі. Летам 1917 г. у званьні падпаручніка накіраваны на Румынскі фронт, але ў хуткім часе ў сувязі з хваробай атрымаў адпачынак і паехаў да сям'і ў горад Абаянь (цяпер Курская вобласьць Расеі). Як настаўнік быў вызвалены ад вайсковай службы і працаваў выкладчыкам, школьным інструктарам у г. Абаяні і яго навакольлі.

У вершах гэтага пэрыяду гучаць антываенныя матывы, трывога паэта за лёс Беларусі ў новых гістарычных акалічнасьцях, якія склаліся ў выніку вайны і Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г., і адначасова заклік да стваральнай працы на карысьць роднага краю (зборнік вершаў "Водгульле", выдадзены ў Менску ў 1922 г.). Таксама Якуб Колас працягваў працу над тэкстамі паэм "Новая зямля" і "Сымон-музыка", спрабаваў свае сілы і ў галіне драматургіі. Адзін з твораў гэтага жанру - п'еса "Антось Лата" (1917 г., упершыню пастаўлена ў 1918 г. у Менску), дзе аўтар паказаў трагічны лёс селяніна, які меў калісьці сваю гаспадарку, але, страціўшы зямлю і ўсякія сродкі існаваньня, ператварыўся ў чалавека "дна". Пераломны гістарычны пэрыяд - ад Лютаўскай рэвалюцыі да Кастрычніцкай 1917 г., роздум Якуба Коласа над далейшым лёсам Беларусі адлюстраваны ў п'есе "На дарозе жыцьця" (1917 г., пастаўлена ў Менску ў 1921 г.).

Першая палова 1920-С… РіРі. - вельмі плённы час Сѓ жыцьці РЇРєСѓР±Р° Коласа, СЏРіРѕ службовай С– літаратурнай дзейнасьці. РЈ 1921 Рі. РЇРєСѓР± Колас РІСЏСЂРЅСѓСћСЃСЏ Сћ Менск. Быў супрацоўнікам Навукова-тэрміналагічнай камісіі Народнага камісарыята асьветы,  Р»С–таратурнай камісіі РїР° зьбіраньні вуснай народнай творчасьці Інстытута Беларускай Культуры, выкладаў Сѓ Беларускім пэдагагічным тэхнікуме, чытаў лекцыі РїР° граматыцы С– методыцы выкладаньня беларускай РјРѕРІС‹ РЅР° настаўніцкіх пэдагагічных курсах Сѓ Слуцку, працаваў выкладчыкам беларускай РјРѕРІС‹ Сћ Беларускім Дзяржаўным Унівэрсітэце.  

РЈ 1921 Рі. Сѓ РљРѕСћРЅРµ выйшаў Р·Р±РѕСЂРЅС–Рє апавяданьняў "Казкі жыцьця" (большасьць "Казак жыцьця" створаны РґР° 1917 Рі., але працу над цыклам аўтар працягваў С– надалей). РЈ гэтых творах Сѓ алегарычнай форме выкладзены погляды РЅР° гісторыю С– жыцьцёвую філязофію беларусаў СЏРє нацыі, С–С… мейсца СЃСЏСЂРѕРґ народаў-суседзяў, закрануты важныя сацыяльна-палітычныя С– маральна-этычныя праблемы, паказана імкненьне чалавека РґР° пазнаньня таямніц прыроды С– быцьця.  

РЈ першай палове 1920-С… РіРі. РЇРєСѓР± Колас завяршае вялікія творы, задуманыя яшчэ Р·Р° дзесяць гадоў РґР° таго, Сѓ СЏРєС–С… намаляваў шырокую карціну жыцьця беларусаў Сѓ канцы XIX - пачатку XX СЃС‚., выклаў сваё бачаньне шляхоў развіцьця нацыі.  

РЈ 1923 Рі. Сѓ Менску выйшла асобным выданьнем паэма "Новая зямля". Гэты твор Р·'яўляецца мастацкай энцыклапедыяй жыцьця беларускага сялянства РЅР° рубяжы стагоддзяў. РЈ паэме Колас РїР°-філязофску асэнсоўвае цэлую СЌРїРѕС…Сѓ Сћ жыцьці беларускага народа. Аўтар апаэтызаваў духоўнае багацьце С– маральную веліч працоўнага чалавека, СЏРіРѕ адвечную мару быць гаспадаром РЅР° ўласнай зямлі. РЈ творы яскрава апісаны быт народа, выведзены тыповыя беларускія характары. Цудоўныя замалёўкі беларускай прыроды характарызуюць РЇРєСѓР±Р° Коласа СЏРє выдатнага майстра пэйзажу.  

РЈ 1925 Рі. Сѓ часопісе "Полымя" апублікавана трэйцяя рэдакцыя паэмы "Сымон-музыка". РЈ гэтым творы асьвятляецца роля мастака С– мастацтва Сћ жыцьці народа, тут найбольш РїРѕСћРЅР° выявіліся эстэтычныя погляды РЇРєСѓР±Р° Коласа. Гэта твор аб народных вытоках мастацтва, лёсе таленту Р· народа, духоўным адраджэньні нацыі. Трагічныя С– драматычныя матывы Сћ С–Рј пераплятаюцца Р· жыцьцясьцьвярджальнымі С– аптымістычнымі. Аўтар стварае вобраз маладога беларуса - сьвядомага творцы свайго лёсу, СЏРєС– імкнецца РґР° духоўнага адраджэньня роднага краю. Паэт асьвятляе своеасаблівасьць нацыянальнага шляху беларусаў, выказвае надзею РЅР° актывізацыю РґСѓС…РѕСћРЅР°-творчых сілаў народа.  

У гэты пэрыяд пашыраецца тэматыка твораў Якуба Коласа. Ён прыходзіць да апісаньня жыцьцёвых шляхоў беларускай інтэлігенцыі пачатку XX ст., яе духоўных пошукаў. Пісьменьнік стварае так званыя палескія аповесьці: два вялікія празаічныя творы "У палескай глушы" (выдана ў Вільні ў 1923 г.) і "У глыбі Палесься" (выдана ў Менску ў 1927 г.). Яны пазьней увайшлі як 1-я і 2-я часткі ў трылогію "На ростанях" - найбольшы празаічны твор Якуба Коласа. У 1925 г. была апублікавана п'еса "Забастоўшчыкі", пра тое, як беларускае настаўніцтва ўключалася ў палітычную барацьбу. У аснове сюжэту - першы нелегальны з'езд настаўнікаў у Мікалаеўшчыне. Гэты твор не атрымаў сцэнічнага ўвасабленьня. Акрамя таго, у 1925 г. напісана аповесьць "На прасторах жыцьця" (выдадзена ў 1926 г.), прысьвечаная моладзі 1920-х гг., праблемам яе духоўнага станаўленьня, адукацыі, культуры, імкненьню да пераўтварэньня жыцьця.

Другая палова 1920-С… - 1930-СЏ РіРі. гэта час актыўнае грамадскае дзейнасьці РЇРєСѓР±Р° Коласа, прызнаньня СЏРіРѕ заслуг С– РїСЂС‹ гэтым вельмі складаны пэрыяд жыцьця, падзеі СЏРєРѕРіР° адбіліся РЅР° псіхалягічным стане, негатыўна паўплывалі РЅР° СћСЃСЋ далейшую творчасьць пісьменьніка. Яшчэ Р· СЃСЏСЂСЌРґР·С–РЅС‹ 1920-С… РіРі. РЇРєСѓР± Колас трапіў Сѓ поле Р·СЂРѕРєСѓ савецкіх рэпрэсіўных ворганаў. РЈ 1925 Рі. Сѓ СЏРіРѕ быў праведзены вобыск, Р° затым С– допыт Сѓ СЃСѓРІСЏР·С– Р· так званай "лістападаўскай справай", якая датычылася "контррэвалюцыйнай арганізацыі" РЅР° Случчыне. РЈ 1930-СЏ РіРі. ціск РЅР° РЇРєСѓР±Р° Коласа яшчэ больш узмацніўся. Расейскія камуністы адкрыта абвінавачвалі СЏРіРѕ Сћ так званай "нацдэмаўшчыне", Сѓ прапагандзе С–РґСЌР№ бяскласавасьці беларускай нацыі, знаходзілі Сћ творах ідэалізацыю "кулацтва", хутарской гаспадаркі, перабольшваньне ролі інтэлігенцыі С– Рі.Рґ. РЈ 1930 Рі. РЇРєСѓР± Колас быў змушаны публічна "каяцца" Сћ палітычных "памылках". Былі арыштаваны С– рэпрэсіраваны блізкія сваякі паэта - РґР·СЏРґР·СЊРєР° РїР° матчынай лініі грамадскі С– палітычны дзеяч, мовазнавец РЇР·СЌРї Лёсік, СЂРѕРґРЅС‹ брат жонкі Коласа Аляксандр Каменскі. 6 лютага 1938 Рі. Сѓ РґРѕРјРµ пісьменьніка шукалі Р·Р±СЂРѕСЋ, Коласа прымусілі ўзьняць СЂСѓРєС– С– стаць тварам РґР° сьцяны. РЇРєСѓР±Сѓ Коласу пагражаў арышт, аднак санкцыя РЅР° СЏРіРѕ ад вышэйшага кіраўніцтва РЅРµ была дадзена. Магчыма, Р·-Р·Р° шырокай вядомасьці С– народнага прызнаньня песьняра.  

РЇРє адзначаюць біёграфы РЇРєСѓР±Р° Коласа літаратуразнаўцы Рњ. Мацюх С– Рњ. Мушынскі, пачынаючы Р· канца 1920-С… - пачатку 1930-С… РіРі. пісьменьнік трапіў Сѓ бязвыхаднае становішча, цалкам залежнае ад ідэалагічных установак камуністычнай партыі С– грамадска-дзяржаўных структур таталітарнай сістэмы. Жахі прымусовай "калектывізацыі", разбурэньне традыцыйнага ўкладу вёскі, татальны кантроль над СѓСЃС–РјС– сродкамі грамадска-палітычнага, духоўнага жыцьця, забарона свабоды слова С– волевыяўленьня, масавыя СЂСЌРїСЂСЌСЃС–С– супраць нацыянальнай інтэлігенцыі - СѓСЃС‘ гэта негатыўна паўплывала РЅР° Коласа СЏРє творцу. РЃРЅ аказаўся сапраўдным заложнікам антыгуманнай сістэмы, міжвольным прапагандыстам сацыялістычнага рэалізму, СЏРєС– быў зводам палітычных патрабаваньняў, але выдаваўся Р·Р° эстэтычную катэгорыю.  

РЈ 1926 Рі. РЇРєСѓР± Колас пачаў пісаць паэму "РќР° шляхах волі" аб цяжкіх умовах існаваньня падчас Першай Сусьветнай Вайны, С–С… уплыве РЅР° фарміраваньне пратэстных настрояў народных мас С– станоўчага стаўленьня РґР° бальшавікоў Сѓ пэрыяд рэвалюцый 1917 Рі. Над гэтым творам паэт шмат разважаў, працаваў С– Сћ 1930-СЏ С– Сћ 1950-СЏ РіРі., але так С– РЅРµ завяршыў. РЈ творчасьці  РљРѕР»Р°СЃР° 1930-С… РіРі. прысутнічае С– тэма "калектывізацыі". Галоўны герой СЏРіРѕ даволі схематызаванай аповесьці "Адшчапенец" (1930-1931 РіРі., выдадзена Сћ 1932 Рі.) пасьля РґРѕСћРіС–С… ваганьняў прыходзіць РґР° высновы аб перавагах калектыўнай гаспадаркі перад аднаасобнай. Акрамя таго, Сѓ гэты пэрыяд РЇРєСѓР± Колас Р·СЊРІСЏСЂРЅСѓСћСЃСЏ РґР° драматычных падзей Першай Сусьветнай Вайны галоўным чынам праз паказ "салдацкай праўды" - Сѓ Рї'есе "Вайна вайне" (1927-1931 РіРі., апошняя рэдакцыя 1938 Рі.) С– грамадзянскай вайны - Сѓ аповесьці "Дрыгва" (1933 Рі.) С– створанай РЅР° СЏРµ аснове Рї'есе "РЈ пушчах Палесься" (1937 Рі.). РЈ 1940 Рі. пачаў пісаць паэму "Рыбакова хата" РїСЂР° жыцьцё працоўных Заходняй Беларусі Сћ складзе Польскай дзяржавы, С–С… барацьбу Р·Р° свае правы. РЈ гэты пэрыяд Колас плённа працаваў Сѓ галіне перакладу Р· рускай, украінскай, польскай моваў ("Палтава" Рђ. Пушкіна, некаторыя творы Рњ. Лермантава, Рђ. Міцкевіча, Рў. Шаўчэнкі, Рџ. Тычыны, Р . Тагора С– С–РЅС€.).  

РЈ час нямецка-савецкае вайны паэт жыў пад Масквой Сѓ Клязьме, Ташкенце, Маскве. РЈ вершах (Р·Р±РѕСЂРЅС–РєС– "Адпомсьцім", 1942 Рі.; "Голас зямлі", 1943 Рі.), паэмах "РЎСѓРґ Сѓ лесе" (1942 Рі.), "Адплата" (1943-1944 РіРі.), публіцыстычных артыкулах пэрыяду вайны ён услаўляў патрыятызм, гераізм людзей, выкрываў чалавеканенавісьніцкую сутнасьць фашызму. РЈ канцы 1944 Рі. РІСЏСЂРЅСѓСћСЃСЏ Сћ Менск.  

Пасьля вайны, з сярэдзіны 1940-х гг. і да канца жыцьця Якуб Колас працаваў у Акадэміі Навук Беларусі, быў вядомы як грамадскі дзеяч. У Якуба Коласа заўсёды знаходзілі водгук праблемы асобных грамадзян, пасьлядоўна адстойваў ён інтарэсы і ўсёй беларускай нацыі. У 1956 г. пісьменьнік напісаў ліст у вышэйшыя партыйныя інстанцыі, у якім выказаў занепакоенасьць становішчам беларускай мовы ў грамадскім жыцьці, прапанаваў меры па яе абароне.

РЈ 1954 Рі. завершана аповесьць "РќР° ростанях", Сѓ СЏРєРѕР№ апісаны падзеі 1906-1911 РіРі. РЇРЅР° стала 3-Р№, апошняй (разам Р· РґР·СЊРІСЋРјР° папярэднімі  - "РЈ палескай глушы", "РЈ глыбі Палесься"), часткай аднайменнай трылогіі. Трылогія - адзін Р·СЊ першых беларускіх раманаў.  Р“эта шырокае мастацкае палатно сацыяльна-грамадскай сітуацыі Сћ Беларусі, эпапея жыцьця беларускага народа пэрыяду Рэвалюцыі 1905-1907 РіРі. С– пасьлярэвалюцыйных гадоў. РўРІРѕСЂ напісаны РЅР° аўтабіяграфічным матэрыяле, Сѓ С–Рј створана галерэя партрэтаў нацыянальнай інтэлігенцыі, выхадцаў Р· народа, адраджэнцаў, адлюстраваны побыт сялянства С– іншых сацыяльных слаёў. Аўтар выявіў глыбокае майстэрства псіхалягічнага аналізу Сћ апісаньні сваіх герояў. РЈ трылогіі раскрылася С– майстэрства Коласа-пэйзажыста: створаны цудоўныя малюнкі беларускае прыроды.  

13 жніўня 1956 г. Якуб Колас памёр за сваім рабочым сталом. Пахаваны ў Менску на Вайсковых Могілках.

Шлях, СЏРєС– прайшоў РЇРєСѓР± Колас, - адметны. Асноватворныя ўласьцівасьці СЏРіРѕ жыцьця С– дзейнасьці - сумленнасьць, высокароднасьць, нераўнадушша,  С–мкненьне дапамагчы Сћ цяжкіх абставінах, грунтоўнасьць РІР° СћСЃС–С… жыцьцёвых праявах, вернасьць сваім прынцыпам, адстойваньне Сћ прамым ці ўскосным выглядзе ўласных поглядаў, любоў РґР° Бацькаўшчыны С– СЏРµ народа, клопат аб захаваньні нацыянальнай самабытнасьці беларусаў, аб беларускай РјРѕРІРµ, пратэст супраць рознага кшталту прыгнечаньня чалавека. Гэтыя якасьці Сћ поўнай меры адбіліся РЅР° творчасьці пісьменьніка, СЏРєС– ўнёс значны ўклад Сѓ нацыянальную С– сусьветную літаратуру. РЎСЏСЂРѕРґ творчых дасягненьняў найбольш важкімі Р·'яўляюцца пашырэньне жанравых магчымасьцяў беларускай літаратуры, выкарыстаньне шырокай С– актуальнай тэматыкі Сћ паэтычных С– празаічных творах, узбагачэньне паэзіі філязофскай С– пэйзажнай лірыкай, спалучэньне лірыкі С– эпасу, закладаньне асноваў беларускага рамана С– беларускай дзіцячай літаратуры, філязофскае асэнсаваньне рэчаіснасьці праз алегарычны аповед, станаўленьне РЅРѕСЂРј беларускай літаратурнай РјРѕРІС‹.  

Ужо ў 1920 г. у выдадзенай у Вільні "Гісторыі беларускай літаратуры", якую напісаў вядомы беларускі пісьменьнік і літаратуразнавец М. Гарэцкі, Якуб Колас названы клясікам беларускай літаратуры.

Паэтка і перакладчык з Вялікабрытаніі В. Рыч вельмі высока ацэньвае паэму Якуба Коласа "Новая зямля". Яна параўноўвае гэты твор са старажытнарымскімі трагедыямі, з драмамі і трагедыямі Уільяма Шэкспіра. "Без такіх твораў, як "Новая зямля", - лічыць паэтэса, - сусьветная літаратура была б значна бяднейшая".

Дзейнасьць РЇРєСѓР±Р° Коласа, СЏРіРѕ роля С– значэньне Сћ нацыянальным духоўным адраджэньні беларусаў высока ацэнены нашчадкамі.  

Імем Коласа названы Інстытут мовазнаўства С– Цэнтральная навуковая бібліятэка Нацыянальнай Акадэміі Навук Беларусі, Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр Сѓ Віцебску, плошчы С– вуліцы, школы С– бібліятэкі Сћ РјРЅРѕРіС–С… населеных пунктах Беларусі, Р±СѓР№РЅРѕРµ вытворчае паліграфічнае прадпрыемства Сћ Менску.  

РўРІРѕСЂС‹ РЇРєСѓР±Р° Коласа ўвасоблены Сћ тэатральным, музычным, кінематаграфічным мастацтве. РЈ тэатрах ставіліся Рї'есы паводле СЏРіРѕ апавяданьняў, аповесьцей, трылогіі. Р®. Семянякам створана РѕРїСЌСЂР° РїР° паэме "Новая зямля", Р®. Багатыровым РїР° аповесьці "Дрыгва" - РѕРїСЌСЂР° "РЈ пушчах Палесься". РќР° словы РЇРєСѓР±Р° Коласа напісана шмат музычных твораў.  РљРѕР»Р°СЃР°СћСЃРєСѓСЋ паэзію для напісаньня песень С– рамансаў выкарыстоўвалі кампазытары Рњ. Чуркін (песьні "Краска", "Р’СЏСЃРЅР°", рамансы "Маёй каханцы", "Гусі..."), Рђ. Туранкоў (рамансы "РЈСЃС…РѕРґ сонца", "Дудка", песьня "Радасьць"), РЇ. Цікоцкі (рамансы "Каманіну, Малакову, Сьляпнёву", "Пераможны май") С– С–РЅС€. Яшчэ Сћ 1929 Рі. быў зьняты фільм "Песьня РІСЏСЃРЅС‹" (рэжысёр Р’. Гардзін) паводле аповесьці РЇРєСѓР±Р° Коласа "РќР° прасторах жыцьця". РЈ 1960-1961 РіРі. экранізавана трылогія "РќР° ростанях" (фільм "Першыя выпрабаваньні", рэжысёр РЈР». РљРѕСЂС€-Саблін).

За межамі Беларусі з творчасьцю Якуба Коласа знаёмы жыхары многіх краін сьвету. Яго творы (пераважна паэтычныя) перакладзены больш чым на 40 замежных моў, у тым ліку на найбольш распаўсюджаныя - англійскую, нямецкую, французскую, іспанскую, кітайскую. Творчасьць пісьменьніка і яго ролю ў літаратуры разглядалі у сваіх працах славісты Вялікабрытаніі, Аўстрыі, Нямеччыны, Італіі. Асобае мейсца сярод перакладаў твораў займаюць выданьні на славянскіх мовах - рускай, польскай, украінскай. На рускай мове ў розны час выходзілі тры зборы твораў Якуба Коласа.

Рэгулярна праводзяцца прысьвечаныя творчасьці паэта Міжнародныя навуковыя канфэрэнцыі, РїР° выніках СЏРєС–С… выдаюцца Р·Р±РѕСЂРЅС–РєС– матэрыялаў "Каласавіны".  

100-гадовы юбілей беларускага песьняра паводле рашэньня ЮНЭСКА адзначаўся ў міжнародным маштабе. У 1996 г. створаны Міжнародны фонд Якуба Коласа. У 2007 г. у Беларусі на адзначалася 125-годдзе з дня нараджэньня нацыянальнага паэта Якуба Коласа.

Паводле: http://archives.gov.by/index.php?id=602322