I. Ліст РґР° маціВ
Апанованы чорнай роспаччу,
Што бязьлітасна смокча мяне,
Даражэнькая! Я ня плачу,
Я ня плачу, матуля, не.
В
Чужына – не радзімая маці;
Чужына – як ліхая зьмяя.
Потам горкім у полі і ў хаце
Умываюся штодзень я.
В
Чужына не галубіць, ня песьціць,
РќРµ пачуеш тут: вЂРЎС‹РЅРєСѓвЂ™, вЂР›СЋР±Р»СЋвЂ™.
Што-ж рабіць мне? Мо’ лезьці
Галавою ў тугую пятлю?
В
Не, каханая! Я ня ў стане
Налажыць на сябе пальцы рук.
Сэрца прагне з табою спатканьня,
Сэрца прагне пазбыцца мук.
В
Не сумуй-жа, радзімая, болей!
Мы убачымся: еду к табе...
Што-ж так сэрца заходзіцца з болю?..
Штось нядобрае душу скрабе...
В
II. РЈ цягнікуВ
Закалыхваюць думкі і цела
Аднастайныя сьпевы калёс.
Як маланка, ў мазґу праляцела:
“Чым-жа стрэне, пацешыць лёс?”
В
Кружаць птушкаю думкі аб доме:
“Як-жа там маёй беднай старой?”
У куточку, на бруднай саломе,
Мроіць сны наяву мой гэрой.
В
“Вось прыеду да роднае маці,
Абніму, расцалую у твар;
Ўсё агледжу ля хаты і ў хаце,
Узару ўзьдзірванелы папар.
В
Ні спачынку, ні стомы ня знацьму,
Абы толькі прыехаць дамоў...”
Нейкі голас у сэрцы зьнянацку
Адазваўся і... раптам замоўк.
В
Расчыніўшы душу сваю насьцеж,
Прагна піў пачуцьцёвы наплыў
І, захоплены думкай аб шчасьці,
Ён у царства Марфея паплыў.
В
III. РЎРѕРЅ
В
З гулам, грукатам, громам і сьвістам
Гураганіць вірлівая бель.
Абмінаючы ціхую прыстань,
Мора гоніць у даль карабель.
В
Ён то ў бездані дзесьці зальлецца,
То ўзьнясецца над хваляй-гарой...
Нібы птушка падбітая ў клетцы,
У няроўным змаганьні гэрой.
В
Наляцела раз’юшана хваля;
Карабель – толькі трэскі адны.
Зь дзікім рогатам ветры сьвісталі:
“Пахаваем жыцьцё без труны!”
В
“Божа, Божа! За што мне загуба?”
Вочы к небу з гарачай мальбой...
Карабельнае бэлькі абрубак
Ён убачыў, адчуў пад сабой.
В
Мора сьціхла. На хвалях паблізу
Перад ім параплаў задымеў...
Сьлёзы радасьці бурнай, вялізнай
Ад людзей захаваць не умеў.
В
IV. На разьбітым прыстанку
В
Прахапіўся... Разьбіты прыстанак
Пазіраў на яго і на ўсіх.
Можа зараз хвіліна настане,
І пабачыць ён родных сваіх?
В
Можа хутка па моры загонаў
Паплыве ён да роднай страхі?..
Ды, з расчыненых насьцеж вагонаў,
Выганялі усіх штыхі;
В
Заганялі ў другія, дзе краты
І да кратаў – суворы канвой.
Кожны ўспомніў аб “долі чубатай”,
Разьвіваючы думак сувой:
В
“Ой, за што, за якія правіны
Заганяюць за краты нас?
Ці-ж за тое, што скарб свой адзіны
Зьбераглі мы ў няпэўны час?”
В
Праз ваконныя краты, у грудзі
Водар мёду струменіў зь ліп...
А гэроя панурыя людзі
З крыкам злосным кудысь вязьлі.
В
V. Крык душыВ
О, радзіма у цьвеце каліны!
Прабіваючы цемру начы,
Лётам сэрца свайго сакаліным
Я ляцеў, каб душой адпачыць.
В
Твае гоні мяне ўзгадавалі,
Ды прыблуды з чужое зямлі
Маё шчасьце – цябе – аплявалі,
А мяне у няволю ўзялі.
В
Мо’ цябе ўжо ня ўбачу да скону,
Праліваючы пот на чужых...
Душу смокча мне боль шалёны,
Сэрца крояць мне жалю нажы.
В
Што-ж чыніць мне?
Як вырвацца з клеткі,
Каб душою і целам ня сох?
О, любімыя сэрцам палеткі!
Хочу вашай упіцца красой.
В
У душы не змаўкаюць акорды...
Не праб’юся праз мур ілбом...
Лепш памерці мне стоячы, горда,
Чымсі жыць на каленях, рабом.
В
VI. Воляй лёсу
В
Толькі ноч закалыша жывое,
І глыбокі, салодкі сон
Разаўе сваіх чараў сувоі, –
Ён жыцьцё сваё ставіць на кон.
В
Ціхачом і зацята, як мышы,
У падлогу ўгрызаецца нож...
Не варушыцца сам, ня дыша.
Утаймоўвае цела дрож.
В
Дні трывожныя, ціхія ночы
Ўзгадавалі жаданы плён...
“Божа Моцны, ратуй!..” і скончыў
У цямрынь, на зямлю пад вагон.
В
Апрытомнеў... Знаёмыя далі
Пракаўтнулі далёкі гук...
Навакольныя пушчы звалі
У абдымкі магутных рук.
В
Усьміхнуліся зоры іскрыста,
Задрыжалі над морам начы...
Воляй лёсу, мінаючы прыстань,
Плыў ён, помсту сваю несучы.
