Лада Алейнік.
“...Бясконцыя прэтэнзіі ад пісьменьнікаў проста вымотваюць!”
Гучыць песьня гурта Rammstein “Du Hast”.
Ася Паплаўская: Прывітаньне, сябры! У эфіры “СучБелЛіт” – вы не памыліліся :) Рамштайнам распачынаем сёньняшні вечар – запускаем цяжкую артылерыю. Бо ў гасьцях сёньня не пісьменьнік, а літаратурны крытык Лада Алейнік!
Чат ажывіўся. Зямеля піша: “Рамштайн – добры пачатак для “СучБелЛіта”. Чую, будзе сеча!” Сечу не абяцаю, але цікавы і зьмястоўны эфір мы вам са спадарыняй Ладай гарантуем. Спадарыня Лада, вітаю вас!
Лада Алейнік: Добры вечар! Добры вечар, Ася! Добры вечар, шаноўныя сябры!
Ася Паплаўская: Я зараз паварочваю на Ладу Алейнік нашу студыйную вэб-камеру, так што, калі ласка, падглядайце!
Спадарыня Лада, давайце мы адразу ад Рамштайна да Рамштайна і пяройдзем. Калі я атрымала вашую музычную падборку, шчыра зьдзівілася: я чакала пабачыць усё, што заўгодна, толькі не Рамштайн у гэтым сьпісе. Чаму такі выбар?
Лада Алейнік: Ася, малайчына! Вельмі двухсэнсоўна – сапраўдная язва-журналістка – пра цяжкую артылерыю прагучала добра. Я ацаніла.
Ася Паплаўская: Дзякуй. Гэта – авансам (сьмяецца).
Лада Алейнік: Час позьні. Па вялікім рахунку, ноч на дварэ. Рамштайн – гэта, хай сабе, і невялікая, але порцыя адрэналіну, бадзёрасьці. Я вельмі люблю Рамштайн і музычную адукацыю цяпер праходжу са сваімі дзецьмі. Старэйшы сын – рокер, малодшы – рэпер. Так што разам зь імі я засвойваю пэўныя музычныя тэндэнцыі. Таму – Рамштайн! Проста дзеля таго, каб настроіцца на нейкую бадзёрую, аптымістычную ноту і далей павесьці гаворку канструктыўную і пазітыўную.
Ася Паплаўская: Ад Зямелі першае пытаньне: “Ася Паплаўская, музыка ад госьці?” Так, паважаныя слухачы! Я вырашыла: давайце-ка мы будзем прымаць музычныя заяўкі ад нашых гасьцей, каб я не ўсталёўвала свае правілы. Няхай валадараць музычныя пажаданьні нашых гасьцей. Сёньня вас чакае добрая, правераная часам музыка. Гэта вам і я, і спадарыня Лада – абяцаем.
Пачнем нашую канструктыўную гутарку, як было раней заяўлена, не з літаратуры. Пра яе мы шчэ нагаворымся. Правільна?
Лада Алейнік: Правільна!
Ася Паплаўская: Спадарыня Лада, імя ў вас незвычайнае, скажам так. У мяне асацыяцыі з песьняй “Хмуриться не надо, Лада. Для меня твой смех – награда…”
Лада Алейнік: Так і было!
Ася Паплаўская: Ці была нейкая гісторыя, зьвязаная з выбарам бацькамі гэтага імя?
Лада Алейнік: Толькі гэтая песьня. Яна тады была вельмі моднай.
Акурат у 1970-м годзе, калі я нарадзілася, гэтая песьня была вельмі модная. Маё імя мне доўга не падабалася. На самой справе такога імя не існуе. Пра гэта я даведалася, калі вырашыла хрысьціцца. Вось у царкве мне і давялі, што няма такога праваслаўнага імя. Лада – у перакладзе са старажытнарускай мовы – значыць “любімая”. Мяне ахрысьцілі Вольгай. Праўда, было гэта ў сталым узросьце: мне ўжо было 20 гадоў. Параілі мне тады, што трэба называцца сваім сапраўдным праваслаўным імем. Ну, як гэта я сваім сябрам і знаёмым скажу: “Ведаеце што, з сёньняшняга дня называйце мяне Вольга”?.. Не атрымалася. Так я і засталася ад нараджэньня вось такой...
Ася Паплаўская: Засталіся такой, якая “не хмурится”…
Лада Алейнік: Правільна! (сьмяецца)
Ася Паплаўская: Ведаю, што ў кожнага крытыка – свой цікавы шлях у гэтую прафесію. Які шлях у літкрытыку прайшла Лада Алейнік?
Лада Алейнік: Шлях абсалютна выпадковы. Я працую ў крытыцы трошкі больш за шэсьць гадоў, на самой справе. Праўда, гэта былі вельмі плённыя гады. Адбылося якім чынам? Захацелася мне падзяліцца меркаваннем пра адзін мастацкі твор – прынесла артыкул у ЛіМ. На той час я актыўна працавала – пісала кандыдацкую дысертацыю, да сучаснай літаратуры ставілася ня надта ўважліва… І раптам узьнікла жаданьне напісаць рэцэнзію (па-мойму, на “Афганскую шкатулку” Андрэя Федарэнкі). На той час у рэдакцыі “ЛіМа” працавала Наташа Якавенка, якая праз тыдзень патэлефанавала мне і замовіла чарговы артыкул. Паступова неяк я да гэтай справы прызвычаілася. Праз год мне прапанавалі рабіць агляды часопісаў – гэта таксама падалося цікавым: чаму б не паспрабаваць?..
...Ну, а калі абараніла дысертацыю, з’явіўся час дзеля больш актыўнай працы ў крытыцы. За гэтыя шэсьць зь нечым гадоў я напісала каля дзвюх соцень артыкулаў...
Але зараз я адчуваю, што займайцца крытыкай мне трохі надакучыла.
Ася Паплаўская: Чаму так?
Лада Алейнік: Я думаю, ты мяне, Ася, зразумееш, як ніхто… Бясконцыя прэтэнзіі ад пісьменьнікаў проста вымотваюць. Як толькі надрукаваўся недзе чарговы артыкул, пачынаюцца званкі.
Выходзячы з універсітэта ўключаю мабільнік і пачынаецца... Адзін патрабуе напісаць рэцэнзію на яго кнігу (прыкладна так: “пра каго вы пішаце (?!), хіба ж гэта пісьменнік (?!)”)... Другі проста абураецца, што яго абыходзяць увагай, ігнаруюць. Трэці выказвае нязгоду з маім поглядам ці на ягоны ўласны твор, ці на твор калегі па цэху…
Усё гэта паступова дасягае нейкай крытычнай масы. Пачынаеш разумець, што фактычна ніяк не можаш паўплываць на сённяшнюю сітуацыю ў літаратуры. Складваецца ўражанне, што ўсе зацыклены адно на сабе... Карацей, апроч выдаткаў для здароўя не бачыш ніякай “аддачы” ад гэтай дзейнасьці. А хочацца ж нейкага канструктыву...
Ася Паплаўская: Вось такая няўдзячная рэч літкрытыка…
Лада Алейнік: Няўдзячная, гэта так.
Ася Паплаўская: Калі ня крытыка, то што? Літаратуразнаўства?
Лада Алейнік: Так, літаратуразнаўства.
Ася Паплаўская: Які навуковы інтарэс вашых дасьледваньняў?
Лада Алейнік: На сёньняшні дзень – гэта дзіцячая і падлеткавая літаратура. Гучыць можа неяк несамавіта... Не раз даводзілася чуць: літаратура для дзяцей?.. гэта ж несур’ёзна! Дык вось сур’ёзна! Яшчэ як сур’ёзна! Гэта на самой справе “праблема”, цалік няходжаны: апошнія дасьледванні датуюцца прыкладна 70-мі гадамі мінулага стагоддзя. Новых твораў з’явілася шмат, але школьная праграма амаль не абнаўляецца... Так што думаю, тут трэба шчыраваць і шчыраваць.
Ася Паплаўская: Нядаўна вычытала ў Сеціве меркаваньне нашага знанага філосафа Валянціна Акудовіча. Ён лічыць, што ў нас зусім няма літаратуных крытыкаў! Што вы адкажаце на гэта Валянціну Акудовічу?
Лада Алейнік: Ледзьве не сарвалася з языка… Проста Валянціна Акудовіча няма (сьмяецца). Што тут даказваць? Гэта тое самае, як сцьвярждаць, што я жывая. У нас вельмі многа таленавітых крытыкаў, цікавых – як буйных, так і драбнейшых – прац (маю на ўвазе рэцэнзіі, артыкулы)… У крытыцы вельмі плённа сёньня працуюць… ну што, імёны называць? Гэта будзе вялікая абойма і ўсім гэтыя людзі вядомыя. Літаральна толькі што, едучы ў студыю, адкрыла сённяшні “ЛіМ”. Адразу кінуўся ў вочы артыкул Ціхана Чарнякевіча пра Алеся Разанава. Прачытала з цікавасцю. Праўда, чытала і думала: як гэта можна аналізаваць паэзію, не працытаваўшы ніводнага радка?.. Гэта ў мяне нейкае адпрэчаньне выклікала... Але адразу ўзгадваю, што ў тых, хто чытае мае артыкулы, гэтаксама заўжды шмат прэтэнзій ўзнікае. У кожнага – свой погляд... Між іншым, пасля нядаўняй публікацыі ў “ЛіМе” толькі на емэйл я атрымала 14 лістоў. Народ быў вельмі абураны: як гэта так? ды што там у Сьцяпана за твор?! нізка мініяцюр! чаму гэта вы яго так піярыце?! ды на цэлы разварот газеты!.. і г.д.
...Сябры мае, геніі дарагія! Напішыце нешта падобнае – будзем вас піярыць з усяе моцы.
Так прыкра было пасля гэтага... Няма народу больш зайздроснага, чым пісьменьнікі. Прычым кожны робіць адсыл менавіта да сваёй “нятленкі”: “Вы ігнаруеце маю творчасць! Вы не адгукнуліся на мой шэдэўр!” Згадваю той “шэдэўр” і прызнаюся: “Ведаеце, калі я насамрэч “адгукнуся”, вы будзеце моцна пакрыўджаны!”
Пісьменьнікам, па-мойму, трэба больш іранічна да сябе ставіцца... Іранічна і патрабавальна.
Мне, дарэчы, усё больш падабаецца гэты гомельскі хлопец Сяргей Балахонаў. Я чытаю яго блог...
Ася Паплаўская: Ён нас слухае зараз, дарэчы!
Лада Алейнік: А гэта дзе ты бачыш?
Ася Паплаўская: А вось у чаце нашым напісаў ня так даўно “Здароўкі!” Сяргей, вы нас, канечне, чуеце, напішыце штось Ладзе Алейнік, памашыце ручкай.
Лада Алейнік: Прывітаньне (сьмяецца)... Сяргей Балахонаў з выдатным пачуцьцём гумару. Дарэчы, мудрацы ва ўсе часы сцвярджалі, што пачуцьцё гумару – першая прыкмета інтэлекту…
Ася Паплаўская: Зямеля піша нам: “Для непрасьвячонных: дзе мы можам, акрамя ЛіМа, пачытаць вашыя артыкулы?”
Лада Алейнік: Акрамя ЛіМа, у “Полымі”, “Маладосці”, “Дзеяслове”, на рускай мове – у “Нёмане”, у навуковых зборніках, што выдаюцца на філалагічным факультэце БДУ, у беластоцкім часопісе “Тэрмапілы”…
Ася Паплаўская: Для “непрасьвячоных” – мая рэпліка: “Маладосць”, “Полымя”, “Нёман”, “Дзеяслоў” – гэта назвы нашых літаратурна-мастацкіх часопісаў.
Давайце мы зараз перапынімся на шыкоўны французскі шансон. Жан-Жак Гольдман “Comme toi”. А пасьля вяртаемся ў СучБелЛіт.
“Артыкул Алейнік я не чытаў, раман, пра які яна піша, – таксама. Проста я ведаю,
што аўтарка рамана – вельмі класная цётка. Таму Алейнік ня мае рацыі…”
Ася Паплаўская: У эфіры СучБелЛіт. Ася Паплаўская, Лада Алейнік. Вось Сяргей Балахонаў нам махае ручкай. Спадзяюся, што я такі ўключыла нашую студыйную вэбку, так што можаце назіраць цяпер Ладу Алейнік. Сяргей Балахонаў, спадарыня Лада толькі што паслала вам паветраны пацалунак…
Лада Алейнік: Гэта я “фліртую, дзетка”! Памятаеш? (сьмяемся) [Намёк на колішні каментар Сяргея Балахонава да артыкула Лады Алейнік у адным з Інтэрнет-блогаў. – А. П.].
Ася Паплаўская: Спадарыня Лада, вельмі часта даводзіцца чуць, што нашая літаратурна-крытычная праца нікому не патрэбная. Артыкулы не чытаюць, крытыкаў па імёнах ня ведаюць. Ці няма ў вас асабіста пачуцьця незапатрабаванасьці вашай працы?
Лада Алейнік: Па-рознаму бывае.
Але апошнім часам (недзе, можа, з паўгода) у мяне складваецца ўражаньне, што некаторыя мае артыкулы вывучаюцца “пад лупай”. Я б нават хацела значна меншай увагі.
Абразлівыя абмеркаваньні ў Інтэрнэце… Асабліва мне падабаецца, калі ідзе дыскусія такога кшталту: “Артыкул Алейнік я не чытаў, раман, пра які яна піша, я таксама не чытаў. Проста, я ведаю, што аўтарка рамана, пра якую вядзе гаворку Алейнік, вельмі класная цётка. Таму Алейнік ня мае рацыі…” Пасьля праз коску ідзе шмат-шмат абразьлівых слоў і на гэтым – кропка. У такіх выпадках узьнікае жаданьне па-хуткаму патэлефанаваць і пагаварыць з аўтарам допісу “як пацан з пацаном”... (сьмяемся)
...У першую чаргу артыкулы чытаюць тыя аўтары, пра якіх пішаш, іх прыяцелі, сябры, ворагі… Ёсць катэгорыя чытачоў, якім даводзіцца чытаць па “прафесійнай неабходнасьці”. Я маю на ўвазе, напрыклад, студэнтаў, якія дасьледуюць пэўныя тэмы і складаюць сабе сьпісы літаратуры.
Сказаць, што крытыка зусім не карыстаеца ўвагай, я не магу. Чытаюць тыя, хто “ў тэме”. Існуе меркаваньне, што наша беларуская літаратура – гэта нешта прыватнае, вузкае, “міжсабойчык” нейкі. Так у любой сферы: у медыкаў, хімікаў, фізікаў – свая тусоўка. Калі я б не глядзела “Еўраньюс”, я б і ня ведала, што ў хіміі адбылася вялікая падзея: вынайшлі новы хімічны элемент, які з цягам часу будзе ўнесены ў табліцу Мендзялеева. Увесь навуковы сьвет (у сэнсе – хімікі ды фізікі) гэта абмяркоўвае. У іх – грандыёзная падзея! Нам, філолагам, як кажуць, да сіняй зоркі тыя элементы. Калі з’яўляецца новы літаратурны шэдэўр, такое ж стаўленьне ў тых жа фізікаў…
Ася Паплаўская: Існуе меркаваньне, што крытык – гэта пісьменьнік-няўдачнік. Маўляў, сам нічога напісаць ня можа, таму ў крытыкі і падаўся, каб сваіх супернікаў і апанентаў крытыкаваць і разносіць…
Лада Алейнік: Практычна ўсе таленавітыя, адораныя пісьменьнікі спрабавалі сябе ў крытыцы. І Колас, і Купала, і Багдановіч, і Цётка, і Гарэцкі… Іх артыкулы – гэта і ёсць, па вялікім рахунку, першыя ўзоры крытыкі. Ды і пазнейшыя творцы: Міхась Стральцоў, напрыклад. З якім захапленьнем мае студэнты чытаюць і аналізуюць ягоныя працы! Якія дыскусіі разгортваюцца вакол “Загадкі Багдановіча”!.. І да сучасных пісьменьнікаў, якія так выказваюцца, я магла б зьвярнуцца з сустрэчнай прапановай... Калі ўсе крытыкі – няўдачнікі, можа б вы, пісьменьнікі, паказалі б як трэба “крытыкаваць”. Нешта ў нас сёння так званая “пісьменніцкая крытыка” закульгала на абедзьве нагі! Дзіўна гэтаксама тое, што сёньня ў крытыцы значна больш падзей, чым у літаратуры.
Карацей, тым пісьменнікам, хто так выказваецца, магу сказаць адно: хай спачатку бярвеньне з уласных вачэй павыцягаюць, а пасьля шукаюць парушынкі ў вачах крытыкаў.
Ася Паплаўская: Вы закранулі тэму істотных падзеяў, што назіраюцца зараз у крытыцы. Можа, распавядзеце пра іх падрабязьней?
Лада Алейнік: Кожны пісьменьнік лічыць, што ягонае апавяданьне – нават самае дробнае – гэта падзея. Чаму крытык ня мае права лічыць, што яго артыкул – гэта падзея? Я так мяркую паводле абмеркаваньняў у Livejournal. Я бачу жывую рэакцыю фактычна на кожную крытычную публікацыю ў “ЛіМе”, у часопісах, што выдаюцца ў холдынгу, у “Дзеяслове”. Дай Бог, каб так і апавяданьні абмяркоўваліся! Так што, я лічу, што ў крытыцы сёньня жыцьцё значна больш бурлівае…
Ася Паплаўская: Да паглыбленьня ў блогасферу мы яшчэ падыйдзем, а зараз трэба не прапусьціць пытаньні, што паступаюць да нас у чат. Зямеля пытаецца: “Дарэчы, пра літаратурныя шэдэўры. Нешта параіце з маладых аўтараў? Пра Балахонава мы ўжо зразумелі”.
Лада Алейнік: Ася, разумееш, у нас ува ўсіх розныя паняцьці пра ўзрост. Мне, скажам, Федарэнка малады, а вам ён, мабыць, старым дзядзькам падаецца.
Ася Паплаўская: Чаму? Для мяне ўсе, каму да 40 – усе маладыя.
Лада Алейнік: Андрэю Федарэнку крыху больш за 40… Вельмі люблю ягоную прозу. Я ўважліва прачытала абсалютна ўсё, што ён напісаў. Лічу яго вельмі таленавітым пісьменьнікам. Зараз, дарэчы, рыхтую адказ спадару Грышкевічу, які вельмі негатыўна ацаніў яго новы раман-эсэ “Мяжа”. Лічу, што ён абсалютна нічога не зразумеў: складаць са слоў сказы – ня значыць зразумець сэнс мастацкага твора. Грышкевічу параю ўважліва прачытаць артыкулы Алеся Адамовіча, у прыватнасьці “Аб эстэтычнай глухаце ў крытыцы”.
Раман-эсэ “Мяжа” – аўтабіяграфічны твор, дзе Андрэй Федарэнка расказаў увогуле пра ўвесь свой шлях у літаратуры. Асноўная эмоцыя гэтага твору – зьдзіўленьне: як так адбылося, шо я стаў пісьменьнікам? Ён разважае пра літаратуру, пра сваё стаўленьне да мастацкай творчасьці… Гэты твор у ягонай творчай біяграфіі вельмі лагічны, таму што гэтую тэму ён па-рознаму разглядаў у аповесьці “Повесць”, у рамане “Рэвізія”, у эсэ “З кошыкам, або Гісторыя ненапісанай аповесьці”, што публікавалася ў “Дзеяслове”. Раман-эсэ “Мяжа” для мяне абсалютна лагічны, нават чаканы. Я на адным дыханьні яго чытала. Нават падзялюся сакрэтам: зьвярталася да Андрэя з просьбай даслаць мне на электронную пошту часткі раману, што не былі шчэ апублікаваныя ў часопісе. Вельмі карцела хутчэй прачытаць...
З вялікай увагай стаўлюся да творчасьці Алеся Наварыча, Адама Глобуса, сёньня я захапляюся творамі Уладзіміра Сьцяпана. Ён піша магутна. Ягоныя навэлы апошніх гадоў – вялікае задавальненьне і для розуму, і для душы. Мае студэнты з радасьцю чытаюць ягоныя творы. Пасьля мы разам іх абмяркоўваем. Студэнты зараз мяне слухаюць і не дадуць схлусіць. Яшчэ магу называць і называць імёны. Але бачу, што Ася мне падміргвае, відаць, хоча задаць наступнае пытаньне.
Ася Паплаўская: Ася падміргвае, бо да нас далучаюцца новыя слухачы. Лось Незацугляны піша: “А-а-а-а-а, я спазьніўся!” Але ў нас яшчэ ёсьць паўгадзіны :) У студыі Лада Алейнік, літаратаурны крытык, літаратуразнаўца, выкладчык, цудоўны, сьветлы чалавек з выдатным пачуцьцём гумару.
Спадарыня Лада, дарэчы, пра студэнтаў. Што вы ім чытаеце?
Лада Алейнік: Я выкладаю і на беларускім аддзяленьні, і на рамана-германскім. Адзін з асноўных курсаў на беларускім аддзяленні – гісторыя беларускай літаратурнай крытыкі. На рамана-германскім – гісторыя беларускай літаратуры ХХ – пачатку ХХІ стагоддзяў. Мне шанцуе, у мяне харошыя студэнты. У мяне зараз проста бліскучы пяты курс. Вялікі спецкурс (тут чытаю “Сучасную беларускую дзіцячую літаратуру”). І вельмі добрыя студэнты ў мяне ў семінары. Алесь Грыбоўскі, напрыклад, талковы хлопец, актыўна пачаў друкавацца...
Асноўная мая праца – універсітэцкая. Ёй прысьвечаны і асноўны час, і асноўныя перажываньні, і ўсялякія клопаты. Крытыка – гэта, хутчэй, хобі. Хаця... Паступова “зацягнула” і крытыка, гэтаксама стала “кавалкам жыцця”.
Ася Паплаўская: На гэтай ноце мы перапынімся на яшчэ адну кампазіцыю, абраную Ладай Алейнік. Metallica - Nothing Else Matters
“Безумоўна, я вельмі класная цётка!”
Ася Паплаўская: Мы з Ладай Алейнік паддаліся такому рэлаксу… Нам піша Лось Незацугляны: “Мне так прыемна слухаць ваш дыялог. Нават пытаць нічога не хачу. Не спыняйцеся. Сапраўдная асалода”.
Лада Алейнік: Які мілы чалавек!
Ася Паплаўская: Дзякуй вялікі вам, Лось Незацугляны! Далей чытаем чат. Зямеля: “З часам зацікаўленасьць студэнтаў да беларускай літаратуры павялічваецца ці памяншаецца?”
Лада Алейнік: Разумееце, студэнты вельмі розныя. Ёсьць людзі выпадковыя (у любой ВНУ такія ёсьць), ёсьць студэнты фанатычна-апантаныя прадметам вывучэньня, а ёсьць спакойныя, па-беларуску памяркоўныя, удумлівыя, разважлівыя. Мне дужа складана зрабіць такое рэзюме: сёньня вось такая ўвага да літаратуры. Усё – па-рознаму. Часам трэба сто разоў нагадаць, каб прачыталі пэўны мастацкі твор, але студэнты яго ўпарта ігнаруюць. Бывае, што самі – у захапленьні ад нейкай рэчы – раяць мне прачытаць… Калі шчыра, то я не зусім задаволеная той увагай, якую студэнты праяўляюць да літаратуры. Хацелася б нейкай “усеахопнасці”. Толькі так можна скласці агульнае ўяўленне пра сучасны літаратурны працэс. Але назіраю пераважна арыентацыю на “персаналіі”: ёсьць, скажам, дзесятак папулярных імёнаў, чые кнігі імгненна разьбіраюцца ў кнігарнях, ды і часопісы з публікацыямі іх твораў не залежваюцца ў “Саюздруку”. Студэнты, найперш, чытаюць тых, хто “на слыху”, пра каго чулі...
Ася Паплаўская: Слухалі мы са спадарыняй Ладай “Металіку”, паддаліся лірычнаму настрою і гутарка так – опа! – зайшла пра дзяцей. Я ведаю, што ў вас два сыны, так? Чым яны займаюцца? Распавядзіце нам пра іх.
Лада Алейнік: Гэта самыя лепшыя дзеці ў сьвеце! (сьмяемся)
Ася Паплаўская: Ну канечне! Мы не сумняемся і падхопліваем гэты мэсэдж!
Лада Алейнік: Я заўважыла, што неяк так выхоўваю сваіх дзяцей… Я не хачу сказаць, што мае бацькі дрэнна мяне выхоўвалі, не. Раз сёння я такая класная цётка... (смяёмся), гэта значыць бацькі выхоўвалі мяне правільна. Але ў нас так было прынята ў сям’і: маўляў, хваліць сваіх дзяцей – гэта дрэнны тон. Хай “староннія людзі пахваляць”, а мы, значыць, будзем трымаць іх “у строгасці”... А ў мяне склалася так, што сваіх хлопцаў я выхоўваю ў адваротным парадку. Я ніколі не хавала захаплення ад іх поспехаў, захвальвала, песціла, патурала іх ідэям і “пачынанням”. Зараз яны дарослыя. Яны – мае сапраўдныя сябры, галоўныя дарадчыкі... (Сёння ўвогуле, па-мойму, яны мною нават больш апякуюцца, чым я імі). Вельмі адрозныя па характарах і здольнасцях. Старэйшы сын пэўны час “шукаў сябе”: скончыў філалагічнае аддзяленне Ліцэя БДУ, захапіўся беларускай літаратурай… Я ўзрадавалася: падрастае ў мяне калега. А пасьля пераарыентаваўся, паехаў у Кітай, паступіў у Даляньскі політэхнічны універсітэт… Вывучае там мову і эканоміку. Дарэчы, учора ён прыехаў на канікулы. Будзе дома цэлы месяц. Мы не бачыліся паўгода, так што ў мяне ў сям’і свята...
А малодшы сын – мастак. Ён яшчэ, праўда, толькі рыхтуецца паступаць у ВНУ, але ўжо пазіцыянуе сябе няйнакш як мастак. Безумоўна, для мяне ён – самы таленавіты і адораны. У нас уся хата ў ягоных працах, ён ужо два гады наведвае курсы пры Акадэміі мастацтваў і індывідуальна займаецца са спецыялістам-прафесіяналам. Выкладчыкі кажуць, што ён вельмі здольны... Мяне проста распірае ад гонару! Ну, зразумела, у такой класнай маці, як я, іншых дзяцей проста быць ня можа (сьмяецца).
Ася Паплаўская: Я паабяцала вам паглыбіцца ў блогасферу. Давайце мы туды і боўтнемся. Я ведаю, што вы актыўна чытаеце блогі літаратараў, нават ня так даўно апублікавалі ў “ЛіМе” артыкул пра іх. На вашую думку, наколькі глыбока сыйшла сучасная беларуская літаратура ў блогі?
Лада Алейнік: Відаць, у блогах не зусім “літаратура”. Допісы, якія можна ідэнтыфікаваць як мастацкія творы, сустракаюцца літаратальна ў трох-чатырох пісьменьнікаў. Скажам, гэта мініяцюры Уладзіміра Сцяпана, Адама Глобуса... Цікавыя мініяцюры змяшчае Валерый Гапееў... У Сяргея Балахонава сустракаюцца па-мастацку адмысловыя тэксты. Цікава чытаць самі тэксты, але цікава і людзей вывучаць... Адны дзеляцца творчымі планамі, іншыя – бягучымі думкамі, ацэнкамі культурных з’яў, настроем… Гэта называецца (у літаратуразнаўстве гэта ўжо сталася моўным штампам) “творчай лабараторыяй мастака”.
Я чытаю блогі і бачу перад сабой людзей: хтосьці мяне ўражвае глыбінёй, хтосьці – пустатой, яшчэ нехта – датклівасьцю, чуйнасцю... Глобус, напрыклад, уражвае тэмпераментам (ох, як ён па-хуткаму шабляй пачынае махаць!), Сьцяпан – сваёй лірычнасьцю, тонкім адчуваньнем з’яў навакольнага жыцьця, Гапееў – філасафічнасьцю, Южык – скандальнасьцю.
У кожнага – сваё. Так што гаварыць, што па гэтых допісах можна ацэньваць пісьменьніка… Відаць, не. Калі ацэньваць – то, безумоўна, па творах. Але запісы ў блогу дадаюць пару-тройку штрыхоў да творчага аблічча мастака. Бо тут кожны вельмі празрыста відзён...
Ася Паплаўская: У нас застаецца ўсяго пяць хвілінак! А нам шчэ трэба паслухаць апошнюю песьню, што замовіла спадарыня Лада. Я, наступаючы на горла ўласнай песьні, задаю апошняе пытаньне: спадарыня Лада, уявім сітуацыю: нас зараз слухае патэнцыйны будучы літаратурны крытык. Можа быць, Лось Незацугляны хоча стаць літкрытыкам, таму яму так падабаецца нашая размова… Сядзіць ён і ламае галаву: што пісаць, куды падацца і дзе друкавацца? Падкажыце, як пайсьці па шляху літаратурнага крытыка.
Лада Алейнік: Вы прачыталі мастацкі твор, вас нешта закранула – дайце яму пісьмовую ацэнку і прынясіце свой допіс у рэдакцыю. Усё насамрэч вельмі проста. Аднак адразу хачу папярэдзіць: гэтая справа заразная, яна зацягвае і пагражае выдаткамі для здароўя.
Ася Паплаўская: Пацвярджаю! Як чалавек, які таксама з гэтай самай крытыкай зьвязаўся. Ну што, спадарыня Лада, ваш апошні мэсэдж людзям, якія сёньня былі з намі.
Лада Алейнік: Пабольш гумару і аптымізму, дарагія сябры... (Я ня ведаю, праўда, каго зараз пераконваю: сябе ці слухачоў...). Карацей, да ўсяго трэба ставіцца па-філасофску... Працаваць над сабой, вучыцца дараваць крыўды, рабіць, зразумела, нейкія высновы з жыццёвых урокаў, але засяроджваць увагу на пазітыўным, сьветлым. Між іншым, гэтаму мы можам павучыцца ў Асі Паплаўскай...
Ася Паплаўская: Мы з вамі разьвітваемся і ставім апошнюю на сёньня кампазіцыю Elton John - Can You Feel The Love Tonight. Атрымлівайце асалоду. Сустрэнемся роўна праз тыдзень, у наступную пятніцу ў эфіры СучБелЛіта. Пакуль-пакуль. Пачуемся!