Віктар Шніп.
“Для каго мая творчасьць? Для ўсіх!”
Ася Паплаўская: Прывітаньне, сябры! У эфіры “СучБелЛіт”. Пачалі мы сёньня з праверанай часам класікі: Амадэй Моцарт “I allegro”. Я думаю, вы пазналі гэтую славутую кампазіцыю.
Сёньняшні наш госьць – пісьменьнік Віктар з вельмі цікавым прозьвішчам Шніп. Віктар Шніп – празаік, паэт, перакладчык, працуе рэдактарам выдавецтва “Мастацкая літаратура”, выдаў 15 кніг паэзіі і прозы, лаўрэат прэміі імя Уладзіміра Маякоўскага, літаратурнай прэміі “Залаты Купідон”, і спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь у галіне “Мастацкая літаратура”.
Добры вечар, спадар Віктар!
Віктар Шніп: Добры вечар.
Ася Паплаўская: Вось такі ў нас сёньня цікавы, багаты на кнігі, прэміі і добрыя вершы літаратар.
Віктар Шніп: Ёсьць багацейшыя за мяне!
Ася Паплаўская: Бачыце, ён яшчэ і сьціплы да ўсяго.
Сёньня мы, працягваючы нашую традыцыю, разыгрываем кнігу. Спадар Віктар, давайце мы адразу ўвядзем нашых слухачоў у курс справы і раскажам, якую вашую кнігу мы сёньня разыграем.
Віктар Шніп: Кніга называецца “Проза і паэзія агню”. Сюды ўвайшлі вершы, аповесьць і эсэ.
Ася Паплаўская: Кніга выйшла зусім нядаўна…
Віктар Шніп: Так. Пра яе мала хто яшчэ ведае.
Ася Паплаўская: Паважаныя слухачы, у вас ёсьць унікальная магчымасьць выйграць кнігу прозы і паэзіі Віктара Шніпа, пра якую пакуль што мала хто чуў.
Умовы розыгрышу мы пакуль што не мяняем: кнігу атрымае той, хто задасьць самае цікавае пытаньне нашаму госьцю.
Спадар Віктар, у вас прозьвішча цікавае: Шніп. Падзяліцеся з намі ягонымі каранямі. Мо, яно штось цікавае значыць?..
Віктар Шніп: У дзяцінстве я не задумваўся, чаму ў мяне такое прозьвішча. Шніп і Шніп. Даведаўся, адкуль яно пайшло, калі вучыўся ў Літаратурным інстытуце ў Маскве. У мяне былі сябры літоўцы. Яны мяне прымалі за свайго, бо ў іх мове ёсьць слова “шніпас”, якое перакладаецца як “шпіён”. Магчыма, яно і паходзіць адтуль…
Дзякуючы свайму дзядзьку, роднаму брату майго бацькі, я даведаўся гісторыю свайго роду. Першы Шніп, Герман, нарадзіўся ў 1760 годзе і быў упраўляючым ў графа Патоцкага. Усе Шніпы пайшлі адтуль. На сёньняшні дзень ёсьць Шніпы і ў Германіі, і ў Амерыцы… Па ўсім сьвеце. Відаць, усе яны ад таго Шніпа пайшлі.
Ася Паплаўская: Значыць, вы – пісьменьнік-шпіён!
Віктар Шніп: Магчыма (усьміхаецца).
Ася Паплаўская: Нам у чаце Аляксей піша: “Дарэчы, ніколі б не падумаў, але “шніп”, паводле слоўніка Даля: “мысок или выступ языком, у женского пояса, лифа”.
Віктар Шніп: Я ведаю пра гэта. Рыгор Барадулін таксама цікавіўся, адкуль прозьвішча такое Шніп. Сказаў мне: “Шніпарыць – значыць шпіёніць”…
Недзе паўгоду таму мне патэлефанаваў з Літвы чалавек, назваўся Кейстутам Шніпасам. Ён шукае аднафамільцаў, сваякоў, цікавіцца радаводам. Мы пазнаёміліся, ён займаецца бізнэсам… Так што Шніпы ня толькі вершы пішуць…
Ася Паплаўская: А яшчэ і сур’ёзнымі справамі займаюцца :)
Віктар Шніп: Так. У Амерыцы ёсьць нават прадусар Шніп!
Ася Паплаўская: Спадар Віктар, у вашай біяграфіі вычытала вельмі правакацыйны факт: “У войску не служыў. Хаваўся ад прызыву?” Чаму хаваліся?
Віктар Шніп: А хто хоча служыць?.. Мне не асабліва хацелася служыць, бо тады час быў такі: вайна ў Афганістане. Я пісаў вершы і мне было не да войска…
Я хаваўся тры гады, але ўсё адно мяне знайшла павестка. Я нідзе не працаваў, жыў у Менску на кватэры ў дзеда з бабай. Неяк прыходжу з гораду і мне дзед паказвае тэлеграму (з вёскі мама прыслала), дзе напісана: тэрмінова зьявіцца ў ваенкамат. Пачаў я зьбірацца ў гэты ваенкамат: спалохаўся, думаў, мама ж там хвалюецца. Некалькі дзён у мяне было, я думаў-думаў, ці ісьці, і не пайшоў: “Ай! У мяне ж няма гэтай павесткі”.
Праз тыдзень ад мамы прыходзіць яшчэ адна тэлеграма. Піша, што зноў прыслалі з ваенкамату позву. Тады я ўжо нават дайшоў да ваенкамата. Пахадзіў каля яго, паглядзеў, падумаў: “Не…” і не пайшоў, вярнуўся дамоў. А пасьля паехаў у вёску. Мама пытаецца, як там што? “Усё нармальна, не хвалюйся, мо, забяруць, а мо і не”, – кажу. І тут ідзе паштальёнка і на ўвесь двор крычыць: “Во, дызерцір, хаваецца! Ізноў прыслалі позву!” Бацька пачуў і кажа: “У нас дызерціраў расстрэльвалі на месцы!” Думаю: усё, няма куды дзявацца, трэба ехаць і здавацца.
Пашанцавала мне ў абласным ваенкамаце. Калі праходзіў апошнюю камісію, зайшоў у кабінет, на стале ў доктара ляжыць мая асабістая справа. Ён кажа:
– Так, Віктар Шніп. Гэта вы пішаце вершы?
– Я.
– Служыць хочаш?
– Не.
Ён мне напісаў штось і кажа: ідзі, пішы вершы. Нас пасьля пастроілі: сказалі, хто дзе служыць будзе, а нам, некалькім чалавекам сказалі зьявіцца па вайсковыя білеты. Пасьля я даведаўся, што той доктар – сын адной пісьменьніцы. Так часам у жыцьці шанцуе (усьміхаецца).
Ася Паплаўская: У чаце Mint пытаецца: “Аб чым вашая творчасьць і для каго яна?”
Віктар Шніп: Я пішу даўно, таму можна знайсьці творы на ўсе густы і тэмы. У мяне ёсьць і дзіцячыя вершы, і пародыі, і песьні… Для каго мая творчасьць? Для ўсіх!
Я заўжды шукаю штось новае, стараюся быць непадобным да сябе ўчарашняга. Як гэта атрымліваецца – меркаваць маім чытачам.
Ася Паплаўская: Спадар Віктар, у вашай біяграфіі знайшла яшчэ адзін цікавы факт: “7 гадоў быў беспрацоўным, перыядычна падпрацоўваючы на лікёра-гарэлачным заводзе "Крышталь" грузчыкам, жыў на ганарары. Працаваў цесляром на будоўлях Мінска, літкансультантам у часопісах «Нёман», працаваў у газетах «Вячэрні Мінск», «Наша слова» і «Літаратура і мастацтва»”. Колькі ў вас прафесій!..
Віктар Шніп: Вы прачыталі, што я працаваў на будоўлях… Гэта няпраўда: на будоўлях я ніколі не працаваў!
Ася Паплаўская: Гэта міф?..
Віктар Шніп: Пры Савецкім саюзе туніядцаў садзілі, выганялі з краіны.
Я хаваўся: у мяне ні прапіскі не было ў Мінску, ні дакументаў. Калі я тэхнікум закончыў, дакументы не забіраў, каб не пайсьці працаваць.
Мне прысьніўся сон, што я збудаваў высокі дом, а ён разваліўся. Я падумаў: раптам сон спраўдзіцца? То вырашыў, што ня трэба мне йсьці на тую будоўлю.
Але на лікёра-гарэлачным заводзе “Крышталь” сапраўды працаваў грузчыкам. Паміж заканчэньнем тэхнікума і вучобай ў Маскве. Быў у мяне такі перыяд у жыцьці: штодня ўставаў у 9 гадзінаў, дзеду з бабай гаварыў, што йду на вучобу. Ні на якую вучобу я ня йшоў, а ці то ў бібліятэку, ці то ў рэдакцыю. Зімой часта сядзеў на вакзале альбо на Галоўпаштампце – чытаў, пісаў…
Па рэдакцыях хадзіў: сёньня схаджу да Барадуліна – там пакормяць, заўтра – да Глобуса…
Бывала, што і галадаў. Але калі працаваў на лікёра-водачным заводзе, зарабляў нармальна: бывала, што і 200 рублёў, і 300. Мяне на тым заводзе называлі шніцэлем, бо я звычайна ў абед браў два шніцэлі. Вожыкам яшчэ называлі: язык за зубамі не трымаў, не баяўся нікога…
Ася Паплаўская: Зараз мы паслухаем музычную кампазіцыю, якая мае прамое дачыненьне да нашага сёньняшняга госьця, а пасьля раскрыем вам усе сакрэты…
“Люблю працаваць у тэрміновых умовах”
Ася Паплаўская: Мы вяртаемся ў СучБелЛіт. Ася Паплаўская і Віктар Шніп па-ранейшаму для вас.
Спадар Віктар, давайце раскрываць карты: што за песьня грала ў эфіры? Якое дачыненьне вы да яе маеце, думаю, усе здагадаліся, але распавядзіце нам пра гісторыя яе напісаньня…
Віктар Шніп: Я думаю, усе пазналі гурт “3+2”. Музыка адна, а тэкст ў трох варыянтах: англамоўным, рускамоўным і беларускамоўным. Беларускі тэкст песьні напісаў я.
Недзе месяц таму патэлефанавалі маёй жонцы (Людміле Рублеўскай – А.П.) на працу і папрасілі напісаць тэкст для песьні. Яна сказала, што ня піша такія тэкты. Тады яе папрасілі знайсьці чалавека, які змог бы гэта зрабіць тэрмінова: заўтра будуць запісваць. Я сяджу на працы, мне тэлефануе Людміла і кажа: я табе знайшла працу. Я думаю: ё-маё, прыйдзецца звальняцца з выдавецтва!.. Пытаюся, што такое? “Песьню трэба напісаць”, – кажа.
Я згадзіўся, бо люблю працаваць у тэрміновых умовах: саджуся і раблю – атрымоўваецца. А калі даецца тэрмін месяц-два, то нічога не напішу. Прадзюсар з ОНТ даслаў мне музыку і англамоўны тэкст. Я сядзеў-сядзеў гадзіны тры і напісаў.
Назаўтра тэлефануе кампазітар і кажа: у вас тут па тэксьце “маскі на тварах” – трэба “твары” замяніць, бо гучыць непрыгожа. Я адразу прапанаваў замяніць на “чужыя”. Яшчэ было: “у краіне сноў” – “Украіна” чуецца. Я памяняў на “у далонях”. Так атрымалася песьня. Калі б я ведаў, для чаго будзе гэтая песьня, я б там яшчэ чагось падкарэктаваў, але як ёсьць так ёсьць. Мне падаецца, нядрэнна атрымалася.
Ася Паплаўская: Я з вамі згодная: вельмі добрая песьня атрымалася!..
Віктар Шніп: Я маю досьвед у напісаньні тэктаў “на рыбу”: у 90-я гады ўвесь час былі неякія песенныя конкурсы і ўсё трэба на беларускай мове раптам. Я ўсё закінуў, толькі песьні і пісаў. Дранько-Майсюк, Някляеў, Гілевіч, Бураўкін – усім была праца…
Ася Паплаўская: Зямеля пытаецца: “Набыў кнігу Караткевіча “Лебядзіны скіт”. Ці плануе “Мастацкая літаратура” яшчэ што-небудзь цікавае для дзетак выдаваць?”
Віктар Шніп: У нас шмат праектаў для дзяцей. Большасьць кніжак на сёньняшні дзень адрасаваныя дзецям:
Кожны пісьменьнік стараецца апошнім часам напісаць штось для дзяцей, бо яны яшчэ чытаюць.
У нас ёсьць серыя “Казкі XXI стагоддзя” – кожны пісьменьнік можа напісаць казку.
Ася Паплаўская: Карыстальнік ICQ пытаецца: “Што падабаецца і не падабаецца госьцю ў сучаснай моладзі?”
Віктар Шніп: У сучаснай моладзі мне падабаецца, што яна прыгожая. Усе, здавалася б, стандартныя, але… Маладыя людзі сёньня самастойныя – прыемна глядзець. Зьявілася ў нашай моладзі штось еўрапейскае і гэта вельмі добра. А што не падабаецца… Беларускай мовы ня ведаюць!.. А так нашая моладзь цудоўная!
Ася Паплаўская: Некалькі пытаньняў даслаў нам паэт і перакладчык з Тулы Аляксей Арцёмаў: “З чаго пачалася гісторыя нізкі вершаў-балад? Як і калі прыйшла ідэя стварыць нізку балад, прысьвечаных выбітным асобам беларускае гісторыі?”
Віктар Шніп: Балады я пачаў пісаць даўно: дзесь пятнаццаць гадоў таму. Задума напісаць нізку балад, прысьвечаных выбітным асобам беларускае гісторыі, прыйшла дзесь тры гады таму і я вырашыў стварыць галерэю, каб паказаць нашу гісторыю, каб перадаць яе адчуваньне паэтычным словам. Кожная балада – своесаблівы помнік таму чалавеку, які варты, каб мы пра яго ведалі. На сёньняшні дзень я напісаў каля двухсот такіх балад. Але апошнім часам неяк прыпынілася стварэньне нізкі: за апошнія паўгоду ніводнай балады не напісаў… Час прыйдзе – напішацца.
Ася Паплаўская: Яшчэ адно пытаньне ад Аляксея: “Як вы ставіцеся да таго, што вашы творы перадрукоўваюць розныя самаробныя сайты, прысьвечаныя паэзіі? Такая дзейнасьць, на ваш погляд, сьведчыць аб папулярнасьці паэзіі, альбо перадрук – яшчэ адзін гатунак піратства, зь якім трэба змагацца?”
Віктар Шніп: Можна і так, і так лічыць. Але калі перадрукоўваюць мае творы – прыемна. Я не прывык патрабаваць з кагосьці грошы за гэта, галоўнае, каб хтось чытаў. Часам бывае крыўдна, калі гучыць песьня, а не аб’яўляюць, чый гэта твор. Бывае, што творы свае бачу ў Сеціве, а яны нават не падпісаныя… Але нічога, галоўнае, што напісанае самастойна жыве!
Ася Паплаўская: Спадар Віктар, мы ўсе ведаем (а хто ня ведае – хай прыемна ўразіцца), што вы – муж нашай славутай пісьменьніцы, журналісткі Людмілы Рублеўскай. Распавядзіце нам, як вы са спадарыняй Людмілай пазнаёміліся?
Віктар Шніп: Гэта рамантычная гісторыя… Мы пазнаёміліся 8 верасьня 1986 года ў Маскве. Я тады вучыўся ўжо некалькі гадоў, а Людміла прыехала паступаць на першы курс. Так атрымалася, што яна пасялілася ў інтэрнаце, у якім жыў я, і прыйшла да нас у госьці з сяброўкай. А таго хлопца, да якога яны шлі, не было – пайшлі да мяне. Пазнаёміліся, пасябравалі і скончылася ўсё… як трэба.
Упершыню я ўбачыў Людмілу ў 1985 годзе. Па тэлебачаньні паказвалі семінар маладых літаратараў. Перадачу вёў Рыгор Барадулін і прадстаўляў ўсіх, у тым ліку і Людмілу. Я на яе тады ўжо зьвярнуў увагу, бо яна, як і я, скончыла Мінскі архітэктурна-будаўнічы тэхнікум. Я падумаў шчэ тады: трэба будзе як-небудзь сустрэцца, пагаварыць… Але яна сама да мяне прыйшла.
“Мужчына павінен першым рабіць крок да прымірэньня…”
Ася Паплаўская: Спадар Віктар, да вас пытаньне ў нашым чаце: “Што вы, як рэдактар, можаце сказаць пра творы, што праходзяць праз вашыя рукі? Асабліва наконт тых, што не праходзяць далей: чаго не стае маладым талентам?”
Віктар Шніп: Не стае вопыту. Апошнім часам да нас прыходзяць людзі, якія нідзе не друкаваліся, не зьвярталіся ні ў газеты, ні ў часопісы, а адразу хочуць выдаць кнігу. Жаданьне можна зразумець, але вельмі рэдка бывае, што чалавек, які нідзе не друкаваўся, адразу выдае кнігу. Асабліва цяпер. Цяпер трэба, каб раскрутка была, каб цябе ведалі. Выдаюцца кнігі тых, на каго ёсьць бібліятэчныя замовы. На жаль, сучасныя пісьменьнікі жывуць ва ўмовах, што дыктуе спажывецкі рынак.
Ася Паплаўская: Спадар Віктар, вы распавялі пра гісторыю знаёмства з Люмілай Рублеўскай… Скажыце, як ужываюцца разам два пісьменьнікі?
Віктар Шніп: Нармальна. Напачатку было такое, што і сварыліся. Але ўсё праходзіць. Галоўнае – трэба адзін аднаму дараваць. Часам ня хочацца мірыцца, чакаеш, пакуль іншы зробіць крок насустрач, але ж, відаць, мужчына павінен першы мірыцца.
Трэба вывучаць адзін аднога ўсё жыцьцё. Так, магчыма, і не спазнаеш іншага чалавека да канца. Людзі мяняюцца…
У нас ня хата, а творчы клуб: сын піша вершы, дачка грае, малюе…
Ася Паплаўская: Распавядзіце падрабязней пра вашых дзяцей…
Віктар Шніп: Вераніцы 20 гадоў. Яна студэнтка Акадэміі мастацтва (дызайн інтэр’еру). Піша тэксты для рок-гурта, у якім яна бас-гітарыстка, малюе, афармляе кнігі.
Сыну 17 гадоў. Піша вершы. Раптам у мінулым годзе пачаў пісаць – мы не чакалі гэтага. Нават ужо надрукаваўся ў часопісе “Бярозка”.
Ася Паплаўская: Чаму вы вырашылі завесьці свой асабісты блог? Ці падабаецца вам блогерская атмасфера і чаму?
Віктар Шніп: Я завёў блог, гледзячы на Люмілу: яна першая завяла. Папрасіў зрабіць і мне ды распачаў блогерскае жыцьцё. З-за яго нават закінуў крыху вершы і не шкадую: зьбіраю новы вопыт… Мне вельмі падабаецца спрычыненасьць блогераў да турботаў, радасьцяў адно аднога…
Калі б не было Інтэрнэта, яго трэба было б прыдумаць.
Ася Паплаўская: Надыйшоў час разьвітвацца… Дзякуй вялікі вам за цікавы эфір!
Віктар Шніп: Дзякуй вам! На дварэ пачынаецца вясна, таму жадаю вам вясновага настрою. А творчым людзям – каб пісалася, чыталася, друкавалася… Радуйцеся жыцьцю і ўсё будзе добра!
Падрыхтавала Ася Паплаўская.
Фота ўзята са зборніка вершаў В. Шніпа "Страла каханьня, любові крыж".
© сайт “Родныя вобразы”.
