I

Не віхор калыша лесам,

      РќРµ ваўкі заводзяць,

Не разбойнікі талпою

      Р—Р° дабычай ходзяць.

На Ўкраіне пан Патоцкі,

      Пан Р· Канёва родам,

З сваёй хеўрай гаспадарыць

      Над бедным народам.

Дзе заедзе, банкятуе

      Сам ён, СЏРіРѕ варта;

Hі старому, ні малому

      РќРµ спускае жартаў.

Калі ж дзе ўпадзе у вока

      Хараство дзявоча, –

Абняславіць, абнячэсьціць,

      Бацьку плюне Сћ вочы.

Стогне змучана Ўкраіна,

      Рљ небу шле пракляцьце,

Ды Патоцкага збаўляе

      Хеўра С– багацьце.

Да сягоньня жыве памяць

      РђР± злым гэтым РґСѓСЃРµ

На ўсёй чыста Украіне

      I РЅР° Беларусі.

У сёлах, як клялі дагэтуль,

      Так С– праклінаюць,

У палацах яго толькі

      Міла ўспамінаюць.

Аб прыгожай Бандароўне

      I аб справах пана

Засталася у народзе

      Песьня здавен даўна.

                        II

Ў слаўным месьце Берастэчку –

      Слаўны Бандарэнка,

Ў яго дочка – Бандароўна,

      Пашукаць – паненка,

Хараства такога ў сьвеце

      РќРµ было, РЅРµ Р±СѓРґР·Рµ;

Аб ёй людзі гаварылі,

      РЇРє аб нейкім цудзе.

Як маліны, яе губкі,

      Рђ твар, СЏРє лілея,

Як дзьве зоркі, яе вочы,

      Гляне – сьвет ясьнее.

З плеч сплываюць яе косы,

      РЇРє Р±С‹ сонца РєРѕСЃС‹,

I іскрацца, як на сонцы

      Брыльянцісты СЂРѕСЃС‹.

Рост высокі, стан павабны,

      РЋСЃСЏ, СЏРє цень, павеўна,

Як ідзе яна, бывала, –

      Набок каралеўна!

А сягоньня ж выглядае

      Лепей, СЏРє заўсёды, –

У карчомцы з казакамі!

      Цешыцца Р· свабоды.

У гульні сама рэй водзіць,

      Весела міргае,

Задзіўляе усіх чыста,

      РЇРє зара якая.

Ой, гуляй жа, Бандароўна,

      Р—СЊ вечара РґР° ранку!

Цябе вораг ужо сочыць,

      Сочыць РЅР° каханку.

                        III

К таму часу ў Берастэчка

      Рљ дружыне казачай

Прыблукаўся пан Патоцкі

      Р—СЊ хеўраю лядачай.

Як пачуў ён у карчомцы

      Зычную забаву,

Туды йдзе сваю бясчэсну

      Паказаці славу.

Банкятуе з казакамі,

      Мёд, РІС–РЅРѕ Рї'Рµ квартай,

К маладзіцам і дзяўчатам

      Лезе смольлю Сћ жарты.

А найгорай к Бандароўне

      РЃРЅ прыстаў абрыдна;

Цалаваць, абняці хоча,

      Ажно глянуць стыдна.

Асьцярожна, пан Канеўскі!

      Будзе ліха, Р±СѓРґР·Рµ,

Не забудзься, што сумленьне

      Ёсьць С– Сћ простым людзе!

Не папусьціць ў крыўду славу,

      Славу РґС‹ свабоду,

Хоць і дуж ты, і багаты,

      Ды панскага СЂРѕРґСѓ.

Ох, патрапіць народ часам

      Р—Р° СЃСЏР±Рµ ўступіцца, –

Зруйнаваць палацы вашы,

      Вашай РєСЂРѕСћСЋ ўпіцца...

Лезе пан да Бандароўны,

      Ўвесь гарыць, Р±С‹ Сћ жары;

Тая, жартаў не пазнаўшы,

      Зьехала РїР° твары.

                        IV

Жудка, жудка дым пажарны

      Бухае уночы,

А жудчэй яшчэ у пана

      Задымелі вочы.

Выгражае кулакамі

      Ўсёй казачай брацьці:

– Ўсе адказ дасьцё мне зараз –

      Дочка, бацька, маці!

– Асьцярожна, ясны пане,

      Р— грозьбамі сваімі! –

Забурчала старшына ўся,

      Рђ моладзь – Р·Р° С–РјС–,

Выбег з хаты пан Патоцкі

      Зваць сваю дружыну,

А старэйшы людзі вучаць

      Бедную дзяўчыну:

– Уцякай жа за пагодай,

      Донька маладая,

Покі дзень засьвеціць ясны,

      РџРѕРєС– СЃС–Р» хапае!

Пан з Канёва не даруе

      Хараству тваёму,

Як не ўмее дараваці

      РЃРЅ РЅС–РґР·Рµ РЅС–РєРѕРјСѓ.

Уцякала Бандароўна

      РЋ поле Р·СЊ цёплай хаты,

Абымала яе ночка,

      Рђ вецер крылаты

Расплятаў ёй косы буйны,

      Песьціў белы РіСЂСѓРґР·С–;

Болей жалю меў над ёю,

      РЇРє СЏРєС–СЏ людзі.

                        V

Уцякала Бандароўна

      Ды паміж платамі,

А за ёю тры гайдукі

      Р— голымі шаблямі.

Бегла поле і другое,

      Ўзьбегла С– РЅР° трэцьце,

Ды ўжо сілы не хапае

      Далей так ляцеці.

Oх, няшчасна Бандароўна,

      Адпачні часіну,

Памаліся за сябе ты,

      Р—Р° сваю Ўкраіну!

На сырой прыляж зямельцы,

      Атулісь касою,

Няхай сэрцайка дзявоча

      Прыйдзе РґР° спакою.

Думай думкі, што чыніці

      РЈ Р±СЏРґР·Рµ паганай,

Калі панскія служакі

      Прывядуць РґР° пана!

Не прыйшлося спачываці

      Доўга Бандароўне, –

Наляцела, адшукала

      Дзікая пагоня.

Зь дзікім сьмехам учапілісь

      Р—Р° РєРѕСЃС‹ С– СЂСѓРєС–,

Пацягнулі нешчасьліву

      РќР° вялікі РјСѓРєС–.

Ночка цёмная глядзела

      Ды цямнейша стала,

Адна зорка мігацела –

      Р† тая прапала.

                        VI

Хто галубку убароніць,

      Ўсьцеражэ ад Р·РіСѓР±С‹,

Як няўбачна пападзецца

      РЋ каршуновы РґР·СЋР±С‹.

Вырве сэрцайка няшчаснай,

      Вып'Рµ РєСЂРѕСћ чырвону,

Застануцца толькі косьці

      РќР° зямліцы соннай.

Застанецца памяць толькі

      РЋ стадзе галубіным,

Што ім выдзер хтось галубку

      Крыважадным чынам...

Прыцягнулі Бандароўну

      Рљ пану Сѓ сьвятліцу,

Як праступніцу якую

      Ці СЏРє чараўніцу.

Ўбор дзявочы абарваны,

      Зблытаныя РєРѕСЃС‹,

Ў вочках толькі рдзяцца сьлёзы,

      РЇРє улетку СЂРѕСЃС‹.

Ці то сьлёзы з крыўды страшнай,

      Ці Р·СЊ бясьсільнай злосьці,

Што к чужынцу без пытаньня

      Прывялі Сѓ госьці.

I стаіць яна прад панам,

      РЇРє калінка тая,

Што у лузе, над ракою

      Вецер пахіляе.

Сабірае у галоўцы

      Думанькі дзявочы,

Глядзіць сьмела, ані моргне,

      Ворагу Сѓ вочы.

                        VII

Пасадзіў пан Бандароўну

      РЈ куце РЅР° лаве,

Як бы тую маладую

      РЈ вясельнай славе.

Застаўляе стол дубовы

      Сытаю СЏРґРѕСЋ,

Мёд, віно ў жбанах б'е пенай,

      РЇРє Р±С‹ РјРѕСЂР° тое.

Яшчэ мала: пан вяльможны

      Клікае музыкаў,

Знаць, заход вялікі робіць

      РЃРЅ Рє гульні вялікай.

Не чакае Бандароўна

      РўСѓС‚ сабе пацехі

I не верыць панскай ласцы

      I Сћ панскія ўсьмехі.

Ручкі белы заламала,

      Зьвесіла галоўку,

А тым часам пан Патоцкі

      Выйшаў Сѓ бакоўку.

I прыносіць ён стуль стрэльбу,

      Куляй набівае,

Ў рукі ўзяў і Бандароўну

      Голасна пытае:

– Ну, што воліш сабе выбраць,

      Пышная паненка:

Ці ў бяседзе засядаці

      Р’РѕСЃСЊ пад гэтай сьценкай

I са мною піць, гуляці,

      Ночкі каратаці?

Ці навекі косьці парыць

      РЈ зямельцы-маці?

                        VIII

Затраслося помстай сэрца

      РЈ РіСЂСѓРґР·С– дзявочай,

Спахмурнелі чорны бровы,

      Заіскрылісь вочы.

– Не такую, ясны пане,

      Бачыш прад сабою,

Што захоча чэсьць і славу

      Прадаваць Р· табою.

Свае золата, палацы

      Застаўляй сабе ты,

Сам заморскае віно пі

      I насі саеты.

Пі, гуляй з сваёй раўнёю,

      РџРѕРєС– ваша сіла, –

Бандароўне больш да твару –

      Чымся ты – магіла.

Не прадасьць яна дзявоцтва,

      РЇРє ты, пан, сумленьне;

Твае ўгрозы ёй не страшны,

      РќРµ страшна цярпеньне.

Перад панам тым з Канёва

      Сьмела дзеўка стала,

Сьмела гледзячы у вочы,

      Сьмела адказала:

– Дужы ты з сваім багацьцем,

      Рђ СЏ сілы большай, –

За мной праўда і народ мой,

      Р—Р° табой жа – грошы!

Чым з табою піць, гуляці,

      Ночкі каратаці, –

Лепш навекі косьці парыць

      РЈ зямельцы-маці!

                        IX

Тут як стрэліў пан Канеўскі

      РЋ лева СЏРµ РІСѓС…Р°, –

Стала наша Бандароўна

      I нема, С– глуха.

Палілася кроў чырвона,

      Сэрца абамлела,

Павалілась на зямельку,

      РЇРє Р±СЏСЂРѕР·РєР° бела.

Парасплеценыя косы,

      РЇРє тыя галінкі,

Леглі пасмамі хваліста

      РўСѓС‚ жа ля дзяўчынкі.

Толькі з крыўдай аднальковай

      Вочы пазіралі,

Як бы ўсіх пытаць хацелі:

      Р—Р° што пакаралі?

Дый заглянулі, знаць, крэпка

      РЋ ворагава сэрца:

Пан Патоцкі ўжо не рад стаў

      Сам сабе С– дзеўцы.

Праклінае сам самога

      I такую ночку;

Кліча бацьку, кліча матку,

      Каб забралі дочку.

Як прыходзіў Бандарэнка,

      Рђ Р·СЊ С–Рј – Бандарыха,

Галасілі над дачушкай,

      Галасілі сьціха.

Ой, ламалі свае рукі

      Стары СЃР° старою:

– Налажылась донька наша

      Р—Р° СћСЃС–С… галавою!

                        X

Забіралі бацька, маці

      Р РѕРґРЅСѓСЋ дачушку,

Несьлі ціха, асьцярожна

      Сваю мёртву служку.

Дзе йшлі зь ёю, кроў чырвона

      Капала паволі

I блішчэла па ўсёй сьцежцы,

      РЇРє раса РЅР° полі.

Як прынесьлі Бандароўну

      Да сьвятліцы новай,

Палажылі памаленьку

      РќР° лаве дубовай.

Прыбіралі, як да шлюбу,

      РЋ белю С– вэлёны,

Запляталі буйны косы

      РЋ касьнікі чырвоны.

Пазлацістыя на пальцы

      Персьцяні ўзьдзявалі,

У замшовы чаравічкі

      Ножкі абувалі.

З руты-мяты ёй вяночак

      Вілі Сѓ дамоўку,

Як карону каралеўне,

      Клалі РЅР° галоўку.

Зьбілі з дошак габляваных

      Белу дамавіну

I складалі ў ёй няшчасну

      Забіту дзяўчыну.

Сьпіць сном вечным Бандароўна

      I болей РЅРµ ўстане,

А над ёй пяюць старыя

      «Вечна спачываньне».

                        XI

Неспакоен пан Патоцкі

      РЈ сваёй правіне,

Што ўчыніў такую крыўду

      Hi РїСЂР° што дзяўчыне;

Хоча грэх свой чым загладзіць

      I РІС–РЅС‹ убавіць;

Бандароўну хоць па сьмерці

      Думае праславіць.

Ён сьпяшыць на баль хаўтурны,

      Пыхай паганяны,

Шоўкам кажа абіваці

      Гроб той дзераўляны;

Шоўку, золата, атласу

      Браці, колькі хваце,

Кутасамі залатымі

      РўСЂСѓРЅСѓ абчапаці.

Загадаў капаці яму,

      Мураваці Р· РјСѓСЂР°,

Каб магілкі не размыла

      Hi вада, РЅС– Р±СѓСЂР°.

Загадаў слаць да магілак

      Сьцежку дыванамі

I пасыпаць дываночкі

      Белымі цьвятамі.

Як панесьлі Бандароўну

      РќР° вечна хаваньне –

Загадаў іграць музыкам

      Сумнае іграньне.

Як спушчалі Бандароўну

      РќР° той сьвет вялікі,

То яшчэ сумней зайгралі

      Панскія музыкі.

                        XII

Пахавалі Бандароўну

      РЈ РІСЏРЅРєСѓ С– Сћ белі,

Толькі думак украінцам

      Пахаваць РЅРµ ўмелі.

Шмат цярпець народ умее,

      Ўмее Р¶ С– памсьціцца,

Як дадзене вельмі крыўда,

      РЇРє зло разгасьціцца.

Весьць аб сьмерці Бандароўны

      РЎРєСЂРѕР·СЉ пайшла, СЏРє РјРѕСЂР°,

Зашумела Украіна –

      Гора панам, РіРѕСЂР°!

Бандарэнка сходы кліча,

      РЋСЃС–Рј аб крыўдзе кажа;

Войска сільнае зьбірае,

      Р РѕСћРЅР° сіле ўражай.

Задымелі у пажарах

      Панскія сялібы,

Палілася кроў ракою

      РќР° лугі, РЅР° СЃРєС–Р±С‹.

Дарма рэзь стрымаць казаччу

      Р’РѕР№СЃРєР° шле Варшава, –

Шмат казацтва нацярпелась –

      Бітва Р№РґР·Рµ крывава.

Колькі выцекла крыві йшчэ,

      РќРµ будзем казаці,

Бо крывёй сваёю роднай

      Трэ’ было Р± пісаці.

З долі ж горкай Бандароўны

      I Р· таей часіны

Засталіся толькі казкі,

      Песьні РґС‹ ўспаміны.