РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Віктар Шніп
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Страла каханьня, любові крыж
 
Паэзія і проза
1
Баляда Германа Шніпа
1760–1830
Пра рыцарства, пра Прусію забыцца!
Тут іншы сьвет, тут іншае жыцьцё.
Ляціць пад ногі, як агонь, лісьцё,
Сьмяецца маладзён, і плача рыцар
Па тым, што ўжо ня вернецца ніколі
Да родных ніў, да роднае красы,
Дзе цэлы сьвет у кропельцы расы,
Дзе камяні, як чарапы на полі
Чужынцаў тых, сярод якіх ты сёньня
Жывеш і будзеш верна ім служыць,
І будзеш век для іх усё ж чужым,
Як для цябе наўкол лясы і гоні
Чужыя і самотныя, як рыцар,
Які ў табе жыве і будзе жыць.
І сын твой да цябе праз луг бяжыць,
Дзе сьвет у кропельцы расы іскрыцца,
Дзе камяні, як чарапы на полі
Чужынцаў і тваіх былых братоў,
Якія не вярнуліся дамоў,
Як ты дамоў ня вернесься ніколі,
Бо тут твой сьвет, бо тут твая краіна,
Самотная і вольная, як ты.
І ты глядзіш спакойна ў вочы сына,
А я ў твае гляджуся праз гады...
 
 
 
 
Баляда Язэпа Шніпа
1800–1875
Ты тут нарадзіўся, і ты ўжо тутэйшы,
Як гэтае неба, як гэта зямля,
Дзе кужаль бялее, чарнее ральля.
І ты ўжо за бацьку крыху весялейшы,
Бо тут нарадзіўся, ды гэту самоту,
Нібыта рачулку, што выйшла з-­пад лёду,
Ня любіш, бо лёд акрываўлены, белы,
Нібыта фальварак у попел згарэлы,
Плыве прад табой па вадзе, як па дыме,
І ўжо касінераў ніхто не падыме
Пайсьці і змагацца за долю, за волю,
Якой ты ня можаш, стары, зразумець.
І будзеш начамі ў цямнечу глядзець
І слухаць, як вецер, ламаючы гольле,
У парку шуміць і варонаў пужае.
А сьнег растае і вада ў сьвет сплывае,
Як тое, што тут адшумела, было
І побач з табой, нібы прывід, прайшло...
 
 
 
 
Баляда Кандрата Шніпа
1820–1916
...А ты – лясьнік, і лес – твой панскі дом,
Зялёным перапоўнены сьвятлом
Шуміць і не дае спакою ўсім:
Ні чужакам­-падпанкам, ні сваім,
І лес журботны, як журботны ты,
Бо, як віхор, лятуць, лятуць гады,
Ламаючы, нібыта дрэвы, лёсы.
І ўсё-ткі беларускія бярозы
Растуць і асьвятляюць родны сьвет
І на касьцёле крыж, і на царкве.
А Бог, як нашая зямля, адзін.
Рака вясной выходзіць з-­пад ільдзін,
І не стрымаць раку, нібы народ,
Які сьляпы, да часу, нібы крот.
А ты – лясьнік, і лес – твой вечны дом,
Дзе пыл і кроў змываюцца дажджом,
І сьлёзы, высьпяваючы ў душы,
Бы ў вечнасьці, губляюцца ў дажджы,
Які ідзе, нібыта час ідзе,
Дзе нехта ўстане, нехта – упадзе,
Але ня спыніцца ніколі час,
Дзе ты ўжо быў і дзе ня будзе нас...
 
 
 
 
Баляда Яські Шніпа
1866–1914
Як павуціна, чорныя акопы
У мёртвым сьнезе пасярод Эўропы.
І прад табой і за табой вайна,
Нібы з агню сусьветная сьцяна,
Якую не прайсьці табе, і ты
Ляціш у сьнег, нібы снарад пусты,
Які ўжо не спатрэбіцца нікому.
І кроў зь цябе, нібы сьцяга дадому,
У сьнег цячэ счарнелы вінавата.
Няма цябе, і ўжо няма салдата.
Ёсьць толькі сьмерць, што пасярод Эўропы,
Як павуціну, чорныя акопы
Парасьцягнула ў сьнезе і ў крыві.
Ты жыць хацеў... У памяці жыві
І ў шуме траў, і ў цішы валуноў,
Дзе і твая ёсьць за Айчыну кроў...
 
 
 
 
Баляда Язэпа Шніпа
1911–1982
Скача коньніца шумна і пыльна.
Застаецца за ўзгоркамі Вільня,
Як твая маладосьць застаецца.
І душа зноў баліць, плача сэрца –
Родны сьвет за мяжой застаецца.
 
Ты ня радасны сёньня, хоць вольны,
У цябе 'шчэ наперадзе войны
І дарога з палону дадому,
Пра якую ня скажаш чужому...
 
А пакуль што за ўзгоркамі Вільня
Залатымі крыжамі віднее.
І ляціць над дарогаю пыльнай
Чорны воран, які ўсё чарнее,
Быццам блізіцца тое, што будзе.
 
Ты ідзеш, і глядзяць сьледам людзі,
І ня плача ніхто, не сьмяецца...
Вільня ім застаецца...
 
 
 
 
Баляда Анатоля Шніпа
1931
Работа... Самота... Работа... Самота...
І кожны твой дзень пачынаецца зноў,
Нібыта з малітвы да Бога, з работы
Спрадвечнай, як нашае вечнасьці кроў,
Што ў жылах агнёва пульсуе тваіх
І помніць раздольле стагодзьдзяў былых,
Дзе нашыя продкі жылі, паміралі
За гэту зямлю і за гэтую выш,
Куды вечарамі задумна глядзіш
І бачыш сваю невыказную далеч...
 
Я побач з табою маўкліва сяджу
І ў неба таксама на зоры гляджу,
Нібыта між зорак наш замак шукаю,
Куды нам вярнуцца і плакаць па тым,
Што ўсё, што мінула, – яно нібы дым
Самотнага, роднага, любага краю,
Дзе мы ўсе жывём і дзе мы ўсе жылі,
Нібыта ўначы над агнём матылі...
 
4.XII.2005–3.II.2006
 
 
 
 
Першы папяровы сьнег
Аповесьць
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Баляда Рагнеды
За манастырскаю сьцяною травы
Шумяць аб волі на сямі вятрах.
І хоць Рагнеда стала Гарыславай,
Яна Рагнедай будзе – у вяках.
 
Ёй сьняцца па начох Айчыны гоні
І прыгажуні дочкі і сыны.
І нішчаць ціш Уладзімера коні,
Іх тупат ціхне ў холадзе сьцяны.
 
За манастырскаю сьцяной – былое,
За манастырскаю сьцяной – прасьцяг...
Рагнеда – нашае імя сьвятое,
Як вечны зьніч, як беларускі сьцяг.
 
5.VI.1998.
 
 
 
 
Баляда апошняга інсургента
Зноўку восень прыйшла, як ваўчыца,
У краіну, дзе ты паміраеш,
Дзе ад вогнішча дым зноў клубіцца,
І за дымам да зор узьлятаеш
Ты душою збалелай і вольнай,
Нібы вецер, што сёньня самотны
Над вадою счарнелай і зольнай
Туманоў расьсьцілае палотны...
 
Зноўку восень табе, як ваўчыца,
Нібы лісьце зь бяроз, зьліжа раны,
Што на сэрцы тваім, і маліцца
Будзеш ты кожны вечар старанна
За краіну, дзе ты паміраеш,
Дзе ад вогнішча дым зноў клубіцца,
За якім ты да зор узьлятаеш,
І ляціць за табою ваўчыца,
Як лісьцё, як агонь, як былое,
Ад якога штодня ты ўцякаеш,
А яно, нібы шчасьце зямное,
Даганяе цябе, даганяе...
 
16.X.2005.
 
 
 
 
Баляда Эдварда Вайніловіча
13.10.1847 – 16.06.1928
Не прышэлец з Усходу ні з Захаду ён,
А з тутэйшага люду, які гонар мае,
Над якім неба сьветлага велічны звон
Звонам вечным для сьветлай нас долі яднае.
 
Звон праз душы людскія з малітвай плыве,
На касьцёле крыжуецца і на царкве,
Каб мы помнілі вечна – на нашай зямлі
І багатыя людзі як людзі жылі,
І жыў ён, і любіў белы сьвет, і бярог
У сабе, як агонь, да Айчыны любоў
І вяртаўся дадому з край сьвету, і Бог
У душы яго жыў, як жыве ў сэрцы кроў.
 
І пакінуў ён нам божы сьвет і сьвятло,
І што будзе,
                          што ёсьць,
                                                  што празь вечнасьць прайшло,
Дзе Чырвоны касьцёл, як агонь, што застыў,
Каб прайшлі празь яго ўсе, хто хоча прайсьці
І ачысьціць душу, каб сказаць: «Я пражыў
Так, як трэба было жыць мне ў гэтым жыцьці...»
І заплакаць, і ўспомніць, што ты не адзін
І адзін, бо ня ўсё, што хацеў, ты зьбярог,
І ня толькі Айчыны ты сын, божы сын,
І ня толькі цябе, а і ўсіх любіць Бог...
 
9.XI.2006.
 
 
 
 
Баляда Сымона Рак-Міхайлоўскага
14.04.1885 – 27.11.1938
...Жыцьцё – не каляровы сон, кроў – не вада,
І гэта сёньня добра разумееш ты.
Як пальцы ў кулаку, людская грамада,
Калі адна ёсьць мэта ў цэлай грамады.
 
А мэта – жыць у беларускай грамадзе
На роднае зямлі, якую даў нам Бог.
Тут зоры, як у небе, у рачной вадзе,
Тут вечна студні і крыжы каля дарог.
 
«Што заслужылі, тое атрымалі мы...» –
Гаворыш, ты і чуюць Салаўкі твой крок,
І сочыць за табою вартавы, як воўк,
Каб ты ня ўцёк у белы акіян зімы.
 
Ты не ўцячэш, ты вернесься ў радзімы край,
Ужо там кулю для цябе рыхтуе кат.
Радзіма – сонца вечнае і вечны рай,
Калі глядзіш ты на Радзіму не з-за крат.
 
Ты ў грамадзе. І голас зь неба чуеш ты:
«Хто з вас гатоў агонь зімы стушыць крывёй?..»
І першым выйшаў ты спакойна з грамады
І, выйшаўшы, застаўся з грамадой.
 
18.VIII.2007.
 
 
 
 
Балядны маналёг Алеся Гаруна
11.03.1887 – 28.07.1920
Пэўна ў гэтай краіне памру, як сабака,
Толькі гэта краіна адвеку мая,
І век буду я зь ёю сьмяяцца і плакаць
І зраблюся сабакам, як здраджу ёй я.
 
Пэўна ў гэтай краіне мне славы ня ведаць.
Але што тая слава? Узьвеяны пыл!
І я буду да скону тутэйшым паэтам
Старасьвецкіх дарог і забытых магіл...
 
Толькі ў гэтай краіне, у роднай краіне
Я памру, як сабака, спазнаўшы нястачу,
Дый прад сьмерцю мяне тут любоў не пакіне
Да краіны, дзе я весялюся і плачу...
 
19.X.1996.
 
 
 
 
Баляда Фердынанда Рушчыца
10.12.1870 – 30.10.1936
Варшаваю і Вільняю паміж
Багданава – нібы на Храме крыж,
Куды вяртацца, на які маліцца.
У лёсных травах сьцежак бліскавіцы,
Зьнікаючы, зьяўляюцца ізноў.
 
І кветкі ў лузе, як спакою кроў,
Віднеюцца і не даюць спакою.
І ты ідзеш з тутэйшаю душою,
Чужы і свой, да плачу закаханы
У гэты край, што Богам быў абраны,
Але забыты да пары да часу.
 
І сонцу ранкам не ўзысьці адразу,
Як і табе адразу не прыйсьці
Дамоў, дзе ў клёна залатым лісьці
І золата тваё таксама ёсьць,
Як сьнег і дождж і чорная ральля.
 
Было ўсё тут, і будзе ўсё пасьля,
Як вернесься, здарожаны, дамоў
Да затравелых на кладах крыжоў,
Дзе ты ляжыш ля жонкі і бацькоў,
Дзе ты мастак і гэты родны сьвет –
Як твой, пакінуты з карцінаю, мальберт...
 
7.VIII.2006.
 
 
 
 
Баляда Яна Чачота
7.07.1796 – 23.08.1847
За вокнамі бібліятэкі
Выходзіць сьвітаньне з дажджу.
Зноў кнігі табе нібы лекі
Ад суму, што поўніць душу,
Бо сьпевы пра даўніх ліцьвінаў
Заснуць – хоць на міг – не далі.
Была, нібы песьня, краіна,
А людзі жывуць, як жылі,
І ты сярод іх як сьвітаньне,
Якое ня кожны чакаў.
Час пройдзе, і сонца загляне
У хату і да мужыка.
І ты сярод кніг – не самотны,
Хоць ты не забыўся свой шлях
Праз турмы, празь вецер галодны,
Празь сьлёзы і кроў у сьнягах
Чужыны, якой усё роўна,
Хто ты: ці бандыт, ці паэт,
Які праслаўляе князёўну
Вялікага Княства і сьвет,
Дзе ты нарадзіўся, каб верыць
У родны нявольны народ,
Які тут для некага шэры,
Дурны і сьляпы, нібы крот,
Ды гэткі ён не для Чачота,
Бо любіць народ свой Чачот,
І ў сьпевах пра даўніх ліцьвінаў
Жыве залатая краіна,
І будзе – пакуль ёсьць народ...
 
16–17.X.2007.
 
 
 
 
Баляда Кузьмы Чорнага
24.06.1900 – 22.11.1944
Зноў турэмная камера сьніцца,
Як труна, у якой ты жывы.
А на вуліцы не навальніца,
А вайна каля самай Масквы.
І ня можаш ніяк ты прачнуцца,
Каб, як кокан матыль пакідае,
Так пакінуць турму і вярнуцца
У дзяцінства, дзе мрой трапяткая
Павуціна плыве над табою
І, зьнікаючы ў менскай турме,
Рассыпаецца чорнай журбою
Па Айчыне, нібы па зіме,
У якой ты ня можаш ня ўспомніць
Непрыгожыя кветкі крыві
І штыкоў зьледзянелыя промні
За вакном, дзе шчэ шэпча: «Жыві...»
Адзінокая шэрая ліпа.
І жывеш ты, і знаеш – ня сьніш
Гэты лёс, што табе, як сьнег, выпаў,
Дзе ў табе твой хрыбет, нібы крыж...
 
30.X.2007.
 
 
 
 
Баляда Валеньція Ваньковіча
12.05.1800 – 12.05.1842
Парыж, як лёд, халодны і чужы.
Ты ўцёк сюды, каб тут памерці з суму,
Каб на тваім, нібыта меч, крыжы
Сядзелі птушкі, як аб волі думы,
Як думы аб Айчыне, дзе вясна
І безь цябе ўжо ў лета перальецца...
 
Зноў прад табой мальберт, нібы сьцяна,
Ды за яго схавацца не ўдаецца
Ні ад сябе, ні ад паноў-сяброў,
Якім не ты патрэбен, а партрэты.
І ты малюеш іх ізноў, ізноў
І верыш, што ўсё так – ад Бога гэта...
 
Вясна ў Парыжы, пад нагамі лёд,
І ты ідзеш нясьпешна па Парыжы
І п’еш сьвятло вакон, як шчасьця мёд,
І поўня ў небе, як анёлак рыжы,
Па-над табой, па-над тваім жыцьцём,
Якое скончыцца ў твой дзень народзін,
І сьвет ахопіцца тваім агнём
І адлюструецца, нібыта ў лёдзе,
У залатых вачах былых сяброў...
 
І толькі над табой паэт заплача,
Бо ён, што бачыў ты, таксама бача...
 
3.X.2007.
 
 
 
 
Баляда Якуба Коласа
3.11.1882 – 13.08.1956
...Іду ізноў на пляц Якуба Коласа
Да постаці паэтавай, да голаса,
Які мне чуецца ў бярозавым лісьці.
Да Коласа, як да Айчыны, мне ісьці
І ведаць, што ня ўсе 'шчэ мары ажылі
Пад родным небам на пакутнае зямлі,
Дзе нам з табою выпаў не найлепшы лёс.
 
Стаю, нібыта ў Храме, у сьвятле бяроз
І слухаю – Сымон-музыка грае нам
Пра Шлях, якім ісьці, а мы ідзём да крам
І ўжо не думаем пра нашае жыцьцё.
Шуміць, як полымя нябеснае, лісьцё,
І голас Коласа, нібыта крыж, над ім
І бачыцца, і чуецца, але – ня ўсім:
«Мой родны кут, як ты мне мілы,
Забыць цябе ня маю сілы...»
 
...Ідзеш і ты на пляц Якуба Коласа
Да постаці паэтавай, да голаса,
Які 'шчэ чуецца ў бярозавым лісьці...
 
Да Коласа, як да Айчыны, нам ісьці!
 
7.I.2002.
 
 
 
 
Баляда Канстанцыі Буйло
14.01.1893 – 4.06.1986
Жыцьцё на чужыне, нібы – у палоне,
Дзе ты прывыкаеш да сонца, якое
Халодна-далёкае, як нежывое,
У воблаках, нібы ў сьнягох, сьветла тоне,
Сьвітае, нібы ва ўспамінах Айчына,
Якую ты любіш, якой ты жывеш.
 
І сьніцца табе каля хаты рабіна
Зь лістотай счарнелай, як спалены верш,
Якога душа адляцела ў нябёсы
Іскрынкай тваёй адзінокай душы.
 
І пройдуць дажджы, і мінуцца марозы,
І будуць чарнець на магілах крыжы
Паэтаў, якіх расстралялі за тое,
Што сонца над намі ўсё ж не залатое,
А проста чырвонае, быццам бы кроў...
 
Пакуль ты жывеш, ты ня прыйдзеш дамоў
У ціхае Вішнева, дзе ўсё сьвятое
І любае, блізкае і дарагое,
А будзеш здалёку глядзець на Айчыну
І сумныя вершы Айчыне пісаць,
І плакаць ты будзеш, як плачуць жанчыны,
Калі ўжо ня могуць нічога сказаць...
 
25.IX.2007.
 
 
 
 
Баляда Міколы Ермаловіча
29.04.1921 – 5.03.2000
Ён праз туман, нібыта праз стагодзьдзі,
І праз стагодзьдзі, нібы праз туман,
Ідзе нясьпешна, як па тонкім лёдзе,
Па нашым сьвеце, і гучыць сурма
Над ім у небе, і прастор сьвятлее,
Як бездань, у якой наш Боскі дзень
Народзіцца і душы абагрэе
Усім, хто сёньня празь зіму ідзе
І ў вечнасьці зямной не прападзе,
Бо Ён ідзе праз княствы і праз войны,
Праз дым стагодзьдзяў і стагодзьдзяў пыл.
 
Ён, нібы неба над зямлёю, вольны,
І Ён самотны, як трава магіл,
Дзе нашае змаганьне спачывае,
Ды спачывае толькі да пары,
Пакуль хто-небудзь зноў не загукае:
«У рукі, хлопцы, стрэльбачкі бяры!..»
І дойдзе Ён, бо ведае дарогу
Да Беларусі, дзе няма зімы,
Дзе белы сьнег, нібы рамонкаў многа
Яму пад ногі накідалі мы...
 
22.III.2006.
 
 
 
 
Баляда Алеся Адамовіча
3.09.1927 – 26.01.1994
Ня думаць пра сябе нідзе, ніколі
І роднае нікому не аддаць.
Айчына ёсьць, калі ў яе ёсьць воля,
Нібыта жыватворная вада.
 
Ня сьпіш ізноў – баліць душа і плача,
Што ўсё ня так і сіл ня маеш ты,
Каб перайначыць люд, які ты бачыш.
А люд, як лёд, халодны, не сьвяты,
Але сьвятым каб быў ён тут – ня трэба.
 
Гэроі – мёртвыя, ім не да нас,
І мы глядзім на іх і бачым неба,
Дзе сонца, нібы залаты абраз
У храме нашым, у якім ты вечны,
Як і малітвы ўсе за родны край,
Каб быў, як сонца ў небе, незалежны,
І лепшага ня знойдзеш, не шукай
Такога краю анідзе, ніколі.
Ты ў ім застаўся, як у жылах кроў
Жывога воя, што жыве і волю
Нясе ў сабе, бо з воляю прыйшоў...
 
30.IX.2007.
 
 
 
 
Баляда Янкі Брыля
4.08.1917 – 25.07.2006
А ён спакойна жыў... Памёр спакойна,
Як неба памірае над зямлёй,
Дзе цішыня, як шкло, дзе вечна войны,
Дзе рэчак вены з нашаю крывёй
Парэзаны, як брытваю, мяжой.
 
І неба зноў спатоліцца душой,
А нам, як сьвечкам, ля крыжа застацца
Пад сонцам, як пад божаю сьлязой,
Дзе толькі на сябе нам спадзявацца,
Бо аніхто, ніхто не дапаможа
Прайсьці зіму і гэта бездарожжа,
Якім сябе мы часта суцяшаем,
І наша неба з намі памірае...
 
А ён пайшоў, як Заўтра памірае,
Дзе цішыня, як на іконе шкло,
Дзе жыў ён сьветла, дзе расьце сьвятло,
Дзе нашага і ценю не было...
 
25.VII.2006.
 
 
 
 
Баляда Ўладзіслава Галубка
15.05.1882 – 28.09.1937
Вандроўны тэатр не па сьвеце вандруе,
А толькі з самотнай душы – да душы
І ў душах, нібыта ў палацах, начуе
І доўжыць свой шлях празь вятры і дажджы,
І ты спазнаеш усё роднае, наша,
І ў творах сваіх ты жывеш і жывуць
Тутэйшыя людзі, якіх лёс, як сажа,
І сьветлы, як зоры, як шлях у царкву...
 
Вандроўны тэатр, нібы вольная птаха,
Што ў клетцы ня можа ні жыць, ні сьпяваць.
І душы, як келіх атрутаю, страхам
Цябе не прымусіць ніхто напаўняць,
Бо ты беларус, у якога дарога
З самотнай душы да самотнай душы,
Якая, як ты, нібы сьвечка, прад Богам,
А Бог у нябёсах, а Бог на крыжы
І ў думках, дзе ты застаесься і будзеш
З Вандроўным тэатрам і ў сьвята, і ў будзень
Зноў доўжыць свой шлях празь вятры і дажджы,
Каб мы зразумелі: тутэйшыя людзі
І ў хаце любой, і ў любым у двары
Гаспадары!
 
2.X.2007.
 
 
 
 
Баляда Генадзя Каханоўскага
8.01.1936 – 15.01.1994
Па Віленскай зямлі, нібыта па Галгофе,
Самотны беларус нясьпешліва ідзе.
Ён ведае, што мы народжаны ў Эўропе
І тут нам толькі жыць і болей анідзе,
Бо тут забытыя крыжы далёкіх продкаў
І толькі нам іх адшукаць, і толькі нам
На роднае зямлі спыняць агню паводку,
Якая можа змыць наш самы белы Храм,
Адзіны ў сьвеце, дзе ня ведаць адзіноты
Ніколі нам, бо мы спрадвеку тут жылі
І нашы хаты, старадрукі і кляйноты,
Як наша кроў у травах Віленскай зямлі,
Жывуць і будуць жыць, бо беларус самотны
Нясьпешна, бо задумлівы, усё ідзе
І толькі роднае Ён называе родным,
Якое не аддаць нікому і нідзе.
І кажа Ён: «Я не адзін, і слава Богу!
Мы пройдзем сьпёкі ціш і замяці зімы...
І нашы ўжо ідуць, і ў Храм вядзе дарога,
І кожны ведае, што віленскія мы...»
 
22.IX.2007.
 
 
 
 
Баляда адчыненых дзьвярэй
Ён дзьверы адчыніў, і вецер заляцеў
І сьвечкі затушыў ля абразоў,
Нібыта абарваў лістоту з райскіх дрэў,
Нібыта з Храма спудзіў галубоў.
 
І стала цёмна ў хаце і на ўсім двары,
Нібыта ў бездань паляцеў наш сьвет,
І толькі зоркі – залатыя камары –
Ляцяць за намі, быццам пыл, усьлед.
 
Ён дзьверы адчыніў і ў цемнату зайшоў
І сам зрабіўся тою цемнатой,
Якую ў полі ліжуць языкі кастроў,
Шукаючы нябёсы над сабой
 
Высокім дымам, што, нібыта Млечны Шлях,
Губляецца ў сьцюдзёнай вышыні.
Ён дзьверы адчыніў, нібы прагнаў свой страх,
Нібы згарэў у незямным агні.
 
І стала сьветла ў хаце і на ўсім двары,
І сьвечкі загарэліся ізноў,
І ўпаў, як цень, у травы чалавек стары,
Які спазнаў нянавісьць і любоў...
 
13.IV.1997.
 
 
 
 
Беларуская баляда
Які ўжо год «ваюем» між сабой!
Ня бачым, што труна ў нас пад нагамі
Напоўнена крываваю журбой
І нашымі пустымі чарапамі,
Якімі піць крывавую журбу,
А не ваду жывую нашым дзецям.
І ў пляшку, нібы ў срэбную трубу,
Анёл нам трубіць, як вандроўнік вецер.
І ты гаворыш: «Ты калябарант...»
І я маўчу, нібы труна, якая
Век радасьці ня знала і ня знае
З таго, што ў ёй паэт ці музыкант
Маўчыць, але да часу да пары,
Як вулканічны выбух у гары
Маўчыць, пакуль ваюем між сабой,
Ня бачым, што труна ў нас пад нагамі
Напоўнена, нібы душа, журбой
І небам, нібы чарапы – вачамі,
Якія бачаць, хто ідзе за намі,
Хто зь мёртваю, а хто з жывой вадой,
Каб я маўчаў, нібы труна, якая,
Хто ў ёй сягоньня пахаваны, знае
І будзе знаць, як знаем я і ты,
Хто з нас калябарант, хто інсургент
У гэтым сумным сьвеце несьвятым,
Дзе слова наша, як у пыле дыямэнт...
 
2.X.2006.
 
 
 
 
Баляда змовы
Разальецца віно, і рассыплецца соль,
І зьніжэюць нябёсы, як чорная столь.
І закончыцца дзень, бы патухне касьцёр,
І ў вугольчыкі згорнецца сьветлы прастор.
 
І ты выйдзеш у сьвет і ня ўбачыш жыцьця,
Але восень адчуеш па шуме лісьця.
І ты пойдзеш па сьвеце далей ад зімы
За палі, за лясы, каб ня ўбачылі мы,
Як ты станеш ваўком і завыеш увыш
І ад срэбнае кулі навек замаўчыш.
 
Але покуль яшчэ не разьліта віно
І нябёсы празрыстыя, нібы вакно,
Мы ўсе разам з табою на захад глядзім
І прад ноччу маўчым і маўчым аб сваім.
 
Ды ўжо льецца віно, і ўжо сыплецца соль,
І ніжэюць нябёсы, як чорная столь...
 
23–29.XI.1996.
 
 
 
 
Баляда бяздомных
Толькі вецер за вокнамі сьвішча
І нябёсы над намі ўначы,
Як былых нашых дзён папялішча,
У якім грэюць крыльле сычы.
 
Ты сядзіш, малады і галодны,
За чарнюткім, як плаха, сталом,
І твой позірк, як келіх самотны,
Змрокам поўніцца, нібы віном.
 
Мы з табой непатрэбны нікому,
Як пад плотам сьмяцьцё і быльнёг.
Нам з табой не вярнуцца дадому,
Мы ня бачым дадому дарог.
 
Вецер пыл уздымае над намі,
Мы зьнікаем, як цені ўначы.
І глядзім у цямнечу сычамі,
З нашых воч вылятаюць сычы.
 
І пакуль у карчме мы начуем
За чарнюткім, як прорва, сталом,
Мы дарогу дамоў не адчуем,
Без дарогі, бяз дому памром.
 
4–5.II.1997.
 
 
 
 
Вайсковая баляда
На нашых магілах ня будзе крыжоў.
З чужыны з табой мы ня прыйдзем дамоў,
І нашы каханыя – прыйдзе той час,
Як сон невясёлы, – забудуць пра нас
І будуць чужымі, як неба чужое,
Як травы чужыя і як нежывое
Чужое, што ў травах хаваецца чорных
Пад небам счарнелым, халодным і зорным,
Дзе нашы магілы ня знаюць крыжоў.
Але мы ўсё ж прыйдзем, мы прыйдзем дамоў,
І нашы каханыя – прыйдзе той час,
Як сон невясёлы, – успомняць пра нас,
І будзе ня позна паставіць крыжы
На нашых магілах, і пройдуць дажджы,
І хлопчык малы да крыжоў прыбяжыць
І стане такім, мы якімі былі,
І крыж, нібы меч, ён дастане зь зямлі...
На нашых магілах ня будзе крыжоў...
 
19.VI.2007.
 
 
 
 
Баляда неба
Гаварылі, што зваліцца неба...
І звалілася неба да ног,
Пакацілася зорнае срэбра
Па каменьні і пыле дарог.
 
І чарнюткая прорва над намі
Загудзела, завыла, як цмок.
І зрабіліся людзі мышамі
І разьбегліся ў норы і змрок.
 
Затапталі блакітнае неба,
Замуцілі блакітную кроў
І сказалі, што гэтак і трэба,
Бо мы дзеці бязбожных бацькоў.
 
І сьмяяўся нячысьцік, і плакаў
Над каменьнем, над пылам дарог,
І ня выў, а маліўся сабака
За нябёсы, што ўпалі да ног.
 
 
 
 
Баляда невядомасьці
А ты ня ведаеш, чаго жывеш,
І па жыцьці, як па вадзе, плывеш
Парэшткамі асеньняга сьвятла.
 
І зьнікнеш ты, нібы ў вятрах духмень,
Нібыта ў ночы чорнай воўчы цень,
І зьнічка мільгане, нібы страла.
 
І дзень пачнецца, бы ўсплыве з вады
Той глыж, якім кідаўся ў неба ты,
Бо неба бы ў забытым Храме шкло.
 
І ён ня ведае, чаго жыве,
І па жыцьці, як па вадзе, плыве,
Шукаючы сябе, нібы жытло...
 
6.V.2004.
 
 
 
 
Баляда забытага замка
Замак нібы карона,
Якую згубіў мой князь.
Замак – цень Вавілона,
Які затапталі ў гразь.
 
Замак – грэшнік каменны,
Якога забыўся Бог.
Замка шэрыя сьцены
Для пылу вякоў астрог.
 
Замак чорняць вароны,
Як чорнае лісьце дрэў.
Замак нібы ікона,
Якую занесьлі ў хлеў...
 
12.XII.1998.
 
 
 
 
Баляда цемры
З камянёў нараджаюцца цмокі,
Нараджаецца цемра з кастроў.
Як вар’яты, блукаюць прарокі
І прарочаць нам сьмерць і любоў.
 
І крычаць па-над сьветам вароны.
Нібы золата, сьвеціцца пыл –
Гэта коціцца д’ябла карона
Да карчмы, што на плітах магіл.
 
І глядзім мы на сьвет, як сьляпыя,
І асьлепла ідзём хто куды,
І, пакуль мы яшчэ ўсе жывыя,
Нам гаручай ахвота вады.
 
І забіць ёсьць ахвотнікі цмока,
Ды, відаць, яго нам не забіць,
Бо ісьці да яго нам далёка,
Ну а сам ён на сьмерць не ляціць.
 
І да цемры мы ўсе прывыкаем,
Прывыкаем да крыку варон,
І ў карчме ўжо зусім мы ня знаем,
Ці то ява ўсё гэта, ці сон...
 
13.V.1996.
 
 
 
 
Баляда нашай вясны
Гэта наша з табой, як Галгофа, Эўропа,
Гэта наша з табой, як магіла, зямля,
І глядзім мы з вакон, нібы дзеці з акопаў,
На пачатак вясны, дзе з табой буду я
Ад вятроў не хавацца, што дзень разьдзімаюць,
Як агонь, ад якога асьветлімся мы,
Па якім нас з табой на чужыне пазнаюць,
Як мы выйдзем, нібыта з блякады, зь зімы.
 
Гэта наша з табою вясна маладая,
Гэта наша з табой, гэта наша з табой
Зорка ў небе ўзышла, як страла залатая.
Я памерці хачу ад стралы залатой,
Не ад змроку, што ў цесных, як норы, пакоях,
У якіх мы жылі, у якіх мы жывём
І чакаем вясны, быццам казачных вояў,
Што сьвятло прынясуць нам у кожны наш дом.
Толькі не прынясе нам ніхто і нічога
Ні сягоньня, ні заўтра, ні праз тысячу год,
Бо тут наша зіма, бо тут наша дарога,
Бо тут наша Эўропа, як наш эшафот...
 
9.III.2001.
 
 
 
 
Баляда тутэйшага
Ты нікуды ня ўцёк, не схаваўся ў кусты
І цяпер не гаворыш, што гэта ня ты
Адышоў ад сяброў, што змагацца пайшлі
І за волю, й за мову, й за веліч зямлі,
На якой нарадзіцца нам дадзена лёсам...
 
І ты будзеш маліцца самотным бярозам,
І ты будзеш дзівіцца з рассыпаных росаў,
Што на травах, нібыта на дзідах, сьвітаюць
І наш край асьвятляюць ад краю да краю,
Дзе няма і ня будзе ніякага раю,
Бо нікуды ня ўцёк, не схаваўся ў кусты
Той, хто тут, каб пажыць, прывалокся сюды,
І чужым тут застаўся, і будзе чужым,
І яму наша веліч – ад вогнішча дым...
 
Ты нікуды ня ўцёк, не схаваўся ў кусты.
Паміраючы, зноў нараджаесься ты...
 
30.IV.2006.
 
 
 
 
Баляда габрэя
Ты зь лёсам зьмірыўся, калі стаў старэй,
Ты ўчора быў рускі, а сёньня – габрэй,
Але ў сінагогу ты ўсё ж не пайшоў –
Зь дзяцінства прывык да славянскіх крыжоў,
Да сала, гарэлкі, распусных жанчын.
Адно што ня любіш – савецкіх машын.
Іосіфа Бродскага вершы чытаеш,
Нібы залатое вугольле глытаеш,
І плачаш, і курыш сьмярдзючую «Астру»,
І кашляеш доўга – хварэеш на астму.
Мы часта з табой ля пад’езда сядзім,
І ты мне гаворыш пра Ерусалім,
Табе я пра Вільню сваю гавару
Нясьпешна, нібыта іду на гару,
Зь якой можна ўбачыць нязьведаны сьвет,
Прыгожы і сумны, як мамы партрэт,
Што, быццам абраз, у цябе на сьцяне,
А мама сама засталася ў вайне...
Ты зь лёсам зьмірыўся, калі стаў старэй,
І мы – беларусы, хоць ты і габрэй...
 
9.VI.2001,
 
 
 
 
Баляда нашага сонца
...І некалі сонца, як сьвечка, патухне
І цемра затопіць зямлю і Сусьвет.
Ды сьцены, што мы збудавалі, ня рухнуць,
Ня згубяцца сьцежкі ў высокай траве,
Бо сонца патухне, як сьвечка, якая
Нам створана Богам, як вечнасьць, была
З малітваў анёльскіх, таму і сьвятая,
Таму і хапала для ўсіх нас сьвятла
Ад сьвечкі, як сонца, якое патухне
Мо' нават і сёньня, а мо' і праз год.
 
Ды чорнае неба раптоўна ня рухне,
Ня трэсьне над намі, як трэскае лёд,
Калі на яго ты ступаеш нагою.
Пад лёдам вада, як стагодзьдзі, цячэ.
І мёртвае сонца над мёртвай зямлёю
Сьлязой скамянелай на боскай шчацэ...
Ды дзень пачынаецца, сонца ўзыходзіць,
Як кропля крыві праступае зь зямлі,
І вецер расу, што як з воску, халодзіць,
І ў небе лятуць, нібы дым, жураўлі.
 
22.IX.2004.
 
 
 
 
Баляда старога
Як робіцца сумна і блага, –
Табе ўспамінаецца Прага,
Дзе замкі старыя, і Храмы,
І вузкія вулкі, і крамы,
Бы ў Вільні, якую ты знаеш,
Якую ў сабе зьберагаеш,
Як веру, што ты спавядаеш.
 
А ў Празе гады маладыя,
Нібы матылі залатыя,
Ляцелі, нібы на агонь,
На пляц, нібы сьнег на далонь.
 
Там скрыпка старая іграла
І музыка ў Вільню вяртала
Цябе, і рабілася сьветла,
І цёплым здавалася летам
Халодная восень, сівая,
Але ўжо даўно не чужая,
Як ціхая родная хата, –
Там дзён праляцела багата,
Там сумна бывала і блага...
 
Далёка далёкая Прага,
І блізкая Вільня далёка,
І сонца – як д’яблава вока...
 
20.IV.2003.
 
 
 
 
Адвечная баляда
Яшчэ адзін, як крыж, за сьпінай год...
А ты сьляпы і цёмны, нібы крот,
І шлях твой, як краціная нара, –
У цемры, дзе ідзеш безь ліхтара
Туды, дзе невядомасьць – як сьвятло,
І цемра, нібы вечнасьці крыло,
Плыве спакойна, нібы сон, над намі,
Над намі, як забытымі крыжамі...
 
І мы ня плачам, мы з табой ідзём,
Нібыта дым за маладым агнём,
Ідзём за цёплым подыхам вясны,
Што ўзімку нашы асьвятляе сны
І шлях наш, як краціную нару,
Якую я, бы скуру зьмей, зьдзяру
З сябе і выйду, як трава зь зямлі,
Пад неба, дзе мы ёсьць, як і былі,
І будзем, як мінулы дзень, як год,
Які, як попел, як на рэчцы лёд,
Нявечны, невядомы, як прастор,
Якім мы ўсе, як пыл, ляцім да зор...
 
27.XII.2003.
 
 
 
 
Баляда блуднага сына
...І калі сышоў сусьветны дым,
У якім наш божы край загінуў,
Пад крыжом драўляным і старым
Сын на могілках знайшоў Айчыну.
 
І была Айчына той травой,
Што ўзяла жыцьцё ад праху маці,
Што свой век жыла адна-адной
У старой, як сьвет грахоўны, хаце.
 
Ці ўздымаўся крыж да аблачын,
Ці аблокі нізка праплывалі,
Ды адчуў сябе вялікім Сын
У траве, што ворагі тапталі.
 
І ўскіпела, як агонь, трава
І крыжы старыя асьвяціла,
І ўзьляцела з могілак сава,
І раскрылася прад ім магіла,
 
Як Сусьвету чорнае вакно,
Празь якое Сын былое ўбачыў,
Дзе ён піў, як кроў бацькоў, віно
І, як прыхадзень, штодня сьвінячыў.
 
І калі сышоў былога дым
І ў нябыт магільны холад згінуў,
Пад крыжом драўляным і старым
Сын абняў, нібы свой крыж, Айчыну...
 
4.X.1998.
 
 
 
 
Лісты і залатое лісьце
Аповесьць
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
У княстве маім анікога няма,
І княства на мапах шукаць нам дарма.
Але княства ёсьць, як магіла, як крыж,
І княства пад крыжам, бо ты там ляжыш,
Княгіня мая, адзінота мая,
Самотная, русая, быццам бы я,
Што йду па дарозе, што ў княства вядзе
Па жоўтым лісьці, як Хрыста – па вадзе,
У княства маё, дзе нікога няма,
Дзе восень цяпер, ну а заўтра – зіма,
Бялюткая, белая, як малако
Самотнай і вольнай ваўчыцы, якой
У княстве маім, мною створаным, жыць,
Як першаму сьнегу на чорным крыжы...
 
 
 
 
*  *  *
...Ну а паэт слугой ня можа быць,
Ён можа толькі, як паэт, служыць
Адной, нібы адно жыцьцё, Айчыне,
Адной, нібыта Храм адзін, жанчыне,
Служыць, нібы ў каўчэзе Ноя быць
Цьвіком, які спатрэбіцца пасьля,
Калі ўжо будзе знойдзена зямля,
Дзе можна будзе цьвік загнаць у крыж...
 
Чакаюць слоў тваіх, а ты маўчыш,
Бо ты слугой ня маеш права быць,
Бо ты задуманы, як цьвік, служыць
Адной, нібыта крыж адзін, Айчыне,
Адной, нібы зямля адна, жанчыне...
 
 
 
 
*  *  *
Я чужы, нібы па-над пустэльняй нябёсы,
У якіх толькі сонца і ветру вужы
Замятаюць пяском, як самотныя сьлёзы,
Шлях вандроўніка, што для пустэльні чужы
І чужым застанецца ляжаць пад пяскамі,
Як пад россыпам золата, што не сабраць
Анікому, хоць будзе зьбіраць і вякамі...
 
Я чужы, і чужому ня трэба казаць,
Што адзін у пустэльні ён, пэўна, загіне,
Хай ён верыць, што дойдзе да краю зямлі,
Можа, й ён будзе нечым карысны Айчыне,
Як карыснымі некалі ўсе тут былі,
Хто народжаны тут, дзе, як воля, нябёсы,
У якіх толькі сонца і ветру вужы
Замятаюць пяском, як самотныя сьлёзы,
Шлях вандроўніка, што для пустэльні чужы...
 
 
 
 
*  *  *
Ты ў белай мне прысьніся Беларусі,
Дзе сумныя, як вечнасьць наша, гусьлі
Гучаць і нас вяртаюць у былое
Самотнае, але ўсё ж залатое,
Як сонца, што заходзіць за лясамі,
Якія разьвіталіся зь сьнягамі,
Дзе мы з табой вясёлымі былі,
Як першая лістота на гальлі
У дрэў вясновых, да якіх ідзеш,
Нібы па небе весьнім, па вадзе,
Каб мне прысьніцца ў белай Беларусі,
Дзе сумныя, як вечнасьць наша, гусьлі
Больш не гучаць, бо іх даўно няма...
 
І дзень прайшоў, і ўжо сышла зіма,
І гэты дзень ня вернецца з былога
Самотнага, але ўсё ж залатога...
 
 
 
 
Не крычыце...
Аднаўляючы замак стары,
Не крычыце, што вы змагары,
Бо крычаць тут мы ўмеем усе,
І тапіцца ва ўласнай сьлязе,
І шукаць паратунку ў віне.
 
Гэты час, як зіма, праміне,
І мы выйдзем да нашай вясны,
Быццам вернемся ў замак з вайны,
Што ня намі пачата была.
 
Не асьлепнуць бы нам ад сьвятла,
Што ад замка старога ідзе
І губляецца ў плыткай вадзе
Нашых дзён, дзе мы ўсе змагары,
Дзе для кожнага замак стары
Толькі свой і свае званары
На высокай званіцы сядзяць.
 
Не крычыце, хто ўмее маўчаць,
Не крычыце, ня трэба крычаць,
Трэба замак стары аднаўляць...
 
 
 
 
*  *  *
Воўк крыві, як мы віна, нап’ецца,
Верабей склюе сваю мякіну...
На каго ты нас, паэт, пакінуў?
Аніхто нідзе не адгукнецца.
Пройдзе дождж, і на кладах трава,
Як малітва, прарасьце зь нябыту.
Воблака, як Сысава царква,
Праплыве па вечнасьці блакіту
Зь веку ў век, дзе нам ці быць з табою,
Бы стаяць прад белаю царквою,
І за ўсе, усе грахі свае
Быць нямымі, як крыжы, каменьне,
Толькі чуць, як салавей пяе,
Толькі бачыць, як танцуюць цені
На кладах, дзе, як агонь, паэт
Анікому з нас не адгукнецца
Ды ўздыхне травою нам усьлед
І дажджу за нас, як мы віна, нап’ецца...
 
 
 
 
*  *  *
Дажджы мне ў душу намываюць самоту,
І я палюбіў, як самоту, дажджы,
Якія змываюць з крыжоў пазалоту,
Каб проста крыжамі былі ўсе крыжы
На нашых магілах, на Храмах, усюды,
Дзе мы і дзе нам аніколі ня быць.
Лістота асін пацалункам Іуды
Праз дождж, як празь вечнасьць,
                                                                          у вечнасьць ляціць.
І хочацца плакаць па тым, што ніколі
Ужо не паўторыцца ў нашым жыцьці.
І, страціўшы волю, памрэш ты бяз волі,
Бяз волі й палын не жадае расьці
На нашых руінах, дзе сёньня самота,
Дзе дождж ручаіцца ў маўклівай траве,
Дзе лісьце бяроз, як зь ікон пазалота,
Што зь вечнасьці нашай у вечнасьць плыве...
 
 
 
 
*  *  *
У кожным божым дні, нібы ў агні,
Згарае вечнае, каб вечным стаць
У новым дні і прамінулым дні,
Каб дзень і ноч навечна паяднаць,
Нібы жыцьцё і сьмерць, агонь і тло
Жыцьцём і сьмерцю аб’яднаны ў крыж
Над тым, што ёсьць, што будзе, што было,
Дзе час заплаўлены ў сьсівелы глыж,
Што ля дарогі ў белы сьвет ляжыць,
Якой ідзеш ты, і ня знаеш ты,
Што заўтра пройдуць, як агонь, дажджы
І зьнікне шлях у полымі вады,
Дзе ёсьць жыцьцё і сьмерць, вясна і тло,
Дзе пыл пад сонцам срэбна­залаты,
А ў ноч, нібы разьбітае сьвятло,
Бо ў кожным божым дні, нібы ў агні,
Згарае вечнае, каб вечным стаць
У новым дні і ў прамінулым дні,
Каб дзень і ноч ніколі не зьяднаць...
 
 
 
 
Восень у Траецкім
Траецкае, нібы майстэрня мастака,
                                                                              прапахла фарбамі і кавай,
І вецер, як натуршчык п’яны,
                                                                  стомлена блукае між старых дамоў,
Дзе ціха, як на могілках, і ўсім, нібы ў музэі,
                                                                                              тут яшчэ цікава
Хадзіць і сьцены разглядаць
                                                              і булкамі карміць нахабных галубоў.
 
Ты зойдзесься ў задымлены шынок
                                                                              і соку вып’еш, купіш цыгарэт,
Паслухаеш спакойную, як павуціна, музыку,
                                                                                                  што льецца сонна
На тлумны і галодны, як сабака,
                                                                        і, як першы сьнег, халодны сьвет,
І будзе ўсё навокал, быццам шэры пыл
                                                                                        і неба над зямлёй, будзённа.
 
Ты вернесься дамоў і мне пра ўсё раскажаш,
                                                                                                  як пра даўні сьветлы сон,
І я скажу табе, што не люблю,
                                                                  калі ідуць у нас дажджы бясконца,
І праплыве над мокрым Менскам белы,
                                                                                        быццам філіжанка, парасон,
І будзе ў ім, нібыта кава з каньяком,
                                                                              рудое маладое сонца.
 
Але пакуль яшчэ зжаўцелае лісьцё
                                                                            на чорны дол з дажджом зьлятае,
Але пакуль яшчэ ты ходзіш, як між прывідаў,
                                                                                                  старых, як гэты сьвет, дамоў,
Мая душа з кватэры цеснай, як з астрога,
                                                                                            на дарогу паглядае,
Зайздросьцячы вятрам ля сквера
                                                                        і ў нябёсах белай пары галубоў.
 
4.XI.1998.
 
 
 
 
Элегія сьнегу
Засыпаецца сьнегам, як белым пяском,
Жоўта-мёртвая восень у нас за вакном,
І глядзім мы на сьвет, быццам бы на труну.
 
А за сьценкай ізноў гарлапаніць сусед,
Ён застрэліў бы нас, калі б меў пісталет,
Бо мы любім на вуліцах шэрых вясну.
 
Ну а сьнег з-­пад аблокаў ляціць і ляціць,
І яго, быццам сон, нехта будзе любіць,
І на вуліцу выйдзем, самотныя, мы.
 
І засыплецца сьнегам, як белым пяском,
Жоўта-мёртвая восень, і сквер, і наш дом,
І, як помнікі, будуць навокал дамы.
 
5.XII.1998.
 
 
 
 
*  *  *
У гэтым сьвеце мне ня быць з табою,
І памяць пра цябе, як сьнег вясною,
Штодня зьнікае...
 
Я мёртвы для цябе, як пыл дарожны,
Як мёртвы для мяне сустрэчны кожны,
А ты – жывая...
 
І гэты дзень, як выдуманы намі,
Як рэшткі Храма з абгарэлымі крыжамі...
 
16.XII.1998.
 
 
 
 
*  *  *
Мы сабе прыдумляем праблемы,
Быццам іх не хапае і так.
Бацька ў сына пытаецца: «Дзе мы?»
І ў адказ зноўку чуе: «Дурак!»
 
І вятры, нібы ведзьмы ўзьлятаюць,
Уздымаюць над хатамі пыл.
І дарогі да пекла, да раю
Пазначаем крыжамі магіл.
 
І спытаўся я ў дзеда сівога:
«Што чакае наперадзе нас?»
І мне дзед не сказаў анічога,
Толькі сын мне ўсьміхнуўся ў адказ.
 
 
 
 
*  *  *
Кожны можа пакрыўдзіць паэта,
Нібы кветку з магілы сарваць,
Што забытая, нібы край сьвету,
Да якога ідзём, каб маўчаць,
І рабіцца зямлёй і травою,
І зьнікаць, як туман, як сьнягі.
 
Кожны хоча паэта крывёю
Акрапіць свае сёньня сьцягі,
Пад якімі самотныя людзі,
Як вада, як агонь, як трава,
У прыдуманай вечнасьці блудзяць
І ня бачаць, дзе хлуд, дзе царква.
 
І гляджу я празь сьлёзы на гэта,
І сьлязою прад мною наш сьвет,
Дзе ўсе могуць пакрыўдзіць паэта,
І заплача, як неба, паэт...
 
 
 
 
*  *  *
Я з самотай сваёй адыходжу ў нябыт,
Нібы ранкам туман ад прырэчных ракіт,
Нібы сьнег на пагорках счарнелых вясной,
Нібы сон, што прысьніўся матулі маёй,
Я з самотай сваёй адыходжу ў нябыт.
 
І мяне ўжо на сьвеце ня будзе празь міг,
Нібы ціхае зьнічкі ў прасторах начных,
Нібы рэха ад крыку ў хаціне пустой,
Нібы мошкі над рыжай агню галавой...
І мяне ўжо на сьвеце ня будзе празь міг.
 
Толькі сьвет не заўважыць, што я адышоў,
Нібы кропля вады паміж сонных пяскоў,
Нібы з вогнішча стухлага ў полі цяпло,
Нібы з жоўтай лістоты на сьцежцы сьвятло...
Толькі сьвет не заўважыць, што я адышоў.
 
І ўсё будзе штохвілі зьнікаць назаўжды,
Як зьнікае рака, як зьнікаюць сады,
Як за коньнікам збройным над травамі пыл,
Як крыжы і каменьне з забытых магіл.
Усё будзе штохвілі зьнікаць назаўжды.
Покуль буду тут я, пакуль будзеш тут ты.
 
10.I.1999.
 
 
 
 
*  *  *
На вуліцы цемра, як соннае ў пляшцы віно,
І поўня, як костачка вішні, што ўпасьці на дно
Ніколі ня зможа, бо дна ў гэтай ночы няма.
 
І мне адзінока, нібыта ў пустэльні вадзе,
Нібыта манаху, які ў сваю Мекку ідзе
І знае, што сёньня ён, грэшны, сышоў недарма
Ад шэрых дамоў, ад глыбокай, як яма, начы,
Дзе сьвет не пачуе цябе, хоць ты крычма крычы,
Бо цемра навокал, як соннае ў пляшцы віно,
Як попел, якім замятаецца наша жыцьцё,
Як чорнае-чорнае з дрэваў счарнелых лісьцё,
І я, нібы костачка вішні, што ўпала на дно...
 
І сьмерць мая вып’е са мною віно.
 
18.I.1999.
 
 
 
 
Я хадзіў...
Я хадзіў за чатыры гары,
На гарах раскладаў я агні,
Ды агонь мой тушылі вятры,
I ў вугольлі хаваліся дні.
 
Я цябе за лясамі шукаў,
I мяне абсыпала лісьцём
Тая восень, дзе я напаткаў
Адзіноту, што стала жыцьцём.
 
Я хадзіў за чатыры палі,
І нідзе я цябе не знайшоў.
Толькі сьледам за мною гулі
Невясёлыя пчолы вятроў.
 
Я вярнуўся дахаты праз год,
Бы вярнуўся дахаты празь век.
I вясковы спытаўся народ:
«Што тут трэба табе, чалавек?»
 
I сказаў я самотным людзям:
«Я хадзіў за чатыры гары...»
I сабе не паверыў я сам,
I мяне падхапілі вятры
 
I ўзьнялі па-над тым, што ёсьць Край,
I пачуў я з высокіх нябёс,
Як жанчына крычала: «Бывай!..» –
Не хаваючы суму і сьлёз.
 
1998
 
 
 
 
*  *  *
На вуліцы маёй сьвятла няма,
На вуліцы маёй даўно зіма,
Дзе чорны сьнег, як попел ад кастроў.
І я гляджу ў нямую цемнату,
Нібыта ў чорную, як ноч, ваду,
Дзе дрэвы, нібы мачты караблёў,
Што затанулі па дарозе ў рай.
Ды рай заўсёды там, дзе родны край,
Дзе нават райскай можа быць зіма.
І, як пачвары, зь зімняй цемнаты
Глядзяць мне ў вокны сьнежныя каты...
 
На вуліцы маёй цябе няма,
На вуліцы маёй зіма.
 
8.IX.1996.
 
 
 
 
*  *  *
Там, дзе вецер над полем, як выгнаны з раю,
Абсыпае сябе, завываючы, пылам,
Я, стамлёны вандроўнік, крыніцу шукаю,
Хоць і знаю: яна недзе за небасхілам.
 
Камяні, нібы глыбы адвечнага лёду,
Праз траву, як зялёны туман, мне віднеюць,
І, нібы машкату, я памерці ахвоту
Праганяю, ды думкі мае не дабрэюць.
 
Гэты дзень, нібы вогнішча, дымна згарае,
І хачу я вярнуцца... Куды? Сам ня знаю.
Як пясок у гадзіньніку, пыл асядае,
І я ў пыл, як падбіты матыль, асядаю...
 
Там, дзе вецер над полем, над жоўтай травою,
Як пад сонцам, што ў травах зьнікае, іскрыцца,
Камяні растаюць і сьцякаюць вадою,
І цячэ празь вякі, як праз камень, крыніца...
 
10.VII.1996.
 
 
 
 
Чаканьне сьнегу
Сьнегам засыплецца лісьце,
                                                              што стала ўжо сьмецьцем,
І пасьвятлее на вуліцах і на душы,
І заскуголіць ад холаду ўвечары вецер,
Вецер,
              што пасьвіць па восеньскіх травах дажджы.
 
Выйду на сьнег і нібыта вярнуся дадому,
Нібы вярнуся ў жыцьцё, дзе чарноты няма,
Дзе аніхто не псуе адзіноты нікому,
Дзе як прыходзіць зіма, дык прыходзіць зіма.
Сьнегам засыплецца лісьце,
                                                              што стала ўжо сьмецьцем,
Сьнегам засыплецца наша з табою «бывай»,
Наша сустрэча засыплецца сьнегам у леце,
Сьнегам у леце засыплецца пекла і рай.
 
25.X.1996.
 
 
 
 
*  *  *
Не глядзі на мяне, як чужога.
Я ня быў і ня стану чужым,
Бо адна ў нас з табою дарога
Праз агонь, праз ваду і праз дым,
У якім не пазнаць нас з табою,
Але я застаюся сабой,
Быццам крыж над забытай царквою,
Быццам неба над роднай зямлёй.
 
І ня стаць мне чужым аніколі,
Як ня стане зямля нам чужой,
На якой мы, шукаючы волі,
Не знаходзім сьцяжын між сабой...
 
10.IV.2003.
 
 
 
 
*  *  *
Тут нясьпешна жыцьцё працякае
І расьце на дарогах трава.
Сваё белае цела хавае
Сярод дрэваў высокіх царква.
 
Тут зялёна, тут вечна, тут гойна,
І жыве тут мая Беларусь.
Ды чамусь на душы неспакойна,
Не спакойна на сэрцы чамусь...
 
16.VI.1997.
 
 
 
 
*  *  *
Сонца хаваецца за небакраем,
Быццам бы Храм у крыві патанае.
Б’ецца, як хвалі, аб белы сьвет вецер
І ў навакол намываецца вечар.
 
Хата мая, быццам човен Харона,
Ценем плыве па самоце зялёнай
І ў цемнату, нібы ў вечнасьць, зьнікае –
Ноч нараджаецца, дзень памірае.
Я паміж імі, як сьмерці дыханьне,
Я паміж імі, нібы разьвітаньне...
 
13.VIII.1997.
 
 
 
 
Белая царква
У шэрым полі белая царква.
Там на крыжах трымаюцца нябёсы,
І на вачах людскіх сьвітаюць сьлёзы,
І да сьцяжын схіляецца трава.
 
Там цішыня навокал і спакой,
Там можна гаварыць і слухаць Бога.
Іду ў царкву, і на душы трывога
За гэты сьвет, дзе мы жывём з табой,
Дзе пройдзе час – і станем мы зямлёй
І нашы душы адлятуць да Бога...
 
Усьлед за мной даносіцца здалёк:
– Баішся Бога, ды ў яго ці верыш?..
Але ў царкву я адчыняю дзьверы –
І ўміг зьнікае прада мною змрок,
І Божае сьвятло дае мне зрок,
І гэты дзень, што быў нядаўна шэрым,
Я зноў люблю, і ў дабрыню я веру,
І Богу назаўжды сябе даверу,
І ад сьцяжын адхлынецца трава...
 
У шэрым полі белая царква...
 
 
 
 
Вечаровы дождж і сьлёзы
Аповесьць
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Па дарозе да Храма
1. Партрэт­-акуляры...

 
Акуляры – гэта бязбожнае неба
Празь якое пралятае душа
Да зорак якіх даўно няма
Акуляры – гэта бяздонны акіян
У якім патанула былое
І стала шклом
Празь якое бачым
Што нічога вечнага няма
Акуляры – гэта лёд
Па­-за якім існуе жыцьцё
Пакуль жывём самі
Акуляры – гэта партрэт
Дваццатага стагодзьдзя
Дзе мы былі маладымі
Дзе ты глядзіш праз акуляры
Як празь сьлёзы прашчураў
Якія жылі без акуляраў
 

2. Воўчая карона...

 
Карона воўчая – агонь
Дзе кроў паэтава пульсуе
Нібыта ў вершах віно
Дзе сьмерць начуе
І лесу чорныя ваўкі
Яе ўздымаюць карануюць
Таго хто нібы воўк жыве
Ня знаючы ўзаемнасьці ў каханьні
Але той вечны
Хто ў кароне воўчай
Праз чорны лес прайшоў
Нібы празь інквізіцыі агонь
 

3. Бабіна лета...

 
Лета няма
Ёсьць павуціны срэбра
Якое праз душу ляціць
Нібы матыль начны над вогнішчам
Нібыта дым над полем
Дзе нас няма
Як няма дарогі
Па якой можна дагнаць
Бабіна лета
Як павуціну срэбную
 

4. Крыніца...

 
З крыніцы вада нібы ў паэта
З горла кроў блакітная
Дзе камяні як словы
Што камянямі ў душы ляжалі
Таму ня трэба сьлёз
Сьлёзы – кроплі неба
Дзе зоркі вершамі былі
І зьніклі як зьнікаем мы
Калі вада як кроў паэтава
З крыніцы льецца
Нібыта з горла
 

5. Канюшня...

 
Пустая канюшня
І ты адзін як прывід
Які жыць застаўся тут
Каб вершы ствараць
Як сьвет
І гадаваць анёльскіх коней
Якіх ніхто ня бачыць
Акрамя цябе
 

6. Лес...

 
Лес – лёс
Які мы бачым
Праз акуляры сьлёз
І ў гэтым лесе мы
Як цені дрэў
Якіх даўно няма
Лес – гэта сьцяна
Празь якую праходзіць
Да нас вечнасьць
І мы разьбіваемся аб вечнасьць
Як аб сьцяну вецер
Як дождж аб страху
Дзе наш лёс – лес
 

7. Камяні...

 
Камяні былі вялікімі
І ты сядзеў на камяні
Як на краі сьвету
І перад табой праходзілі
Дні і ночы ночы і дні
І не было ім пачатку
І не было ім канца
І камень твой быў вялікі
Як Вялікае княства Літоўскае
 

8. Аблокі...

 
Аблокі зь якіх створыцца сьвет
Плывуць над полем
Як над зялёным попелам
І ты глядзіш на іх
Як на анёлаў
Што ведаюць час
Твайго нараджэньня
 

9. Дуб...

 
У кроне дуба вякі
Як пчолы ў квяцістым лузе
У карэньнях дуба
Чарапы як апалыя жалуды
І мы стаім перад дубам
Як трава перад агнём
І мы глядзім на дуб
Як на крыж на Храме
 

10. Лясны дзед...

 
Ён сьветлы як поўня
У небе чорным як лес
Што сьветлым стаў
Бо ў ім жыве Лясны дзед
Сьветлы як васковая сьвечка
Як срэбраны крыж
У высокай восеньскай траве
 

11. Вулей...

 
Начаваў ён у вульлі
А пчолы і трутні гулі
Як у чарзе на Страшы суд
І сьнілася яму маці
У сьветлай як агонь хаце
І сьлёзы праз душу цяклі
Як зоркі празь неба
І словы ляцелі празь вечнасьць
Як пчолы праз поле
 

12. Пчаліная матка...

 
У маткі пчалінай соты
Поўныя як сонца мёду
Золата і срэбра
А сын п’е неба нібыта віно
І босы бадзяецца па сьвеце
Начуе ў вульлі
І плача сьмяецца і плача
Бо маці ў яго больш няма
 

13. На беразе Леты...

 
На беразе Леты
Як на беразе лета
Чаўны як лістота апалая
З дрэва нашай вечнасьці
І ты не баісься Харона
І вочы твае як пчаліныя соты
Напоўнены мёдам жыцьця
На беразе лета
Як на беразе Леты
 

14. Чорныя травы...

 
Чорныя травы над намі
Як чорная павуціна
Чорныя зоркі
Як чорныя мошкі
І страшна праз поле ісьці
Нібыта праз страшны сон
А жанчына чакае
А жанчына трывае
А жанчына сьвятло стварае
А ля дарогі крыжы
Нібыта пад горлам нажы
Часу дзе мы жывём
 

15. Дарога...

 
Далёка да Храма
Як да вечнасьці
Але мы ідзём і глядзім
На сьвет праз акуляры сьлёз
Дзе паэт у воўчай кароне
Пералятае на нябачнай павуціне
Праз бабіна лета
Як праз свой ненапісаны верш
У якім блакітная кроў
З горла крыніцы як з горла паэта
Змыла з канюшні апошніх коней
Каб думаў паэт пра лёс як пра лес
Дзе на ўзьлесьсі вялікі камень
Як Вялікае княства Літоўскае
Па-­над якім плывуць аблокі
Як сьнег па анёльскім возеры
У якое глядзіцца дуб
Пад якім Лясны дзед
Як срэбраны крыж
У высокай восеньскай траве
Дзе ты начуеш у вульлі
Дзе пчаліная матка
Як родная маці
Частуе цябе залатым мёдам
Каб на беразе Леты
Як на беразе лета
Па дарозе да Храма
Ты не забыўся
Што ты ішоў да Храма
 
18–24.II.2007.
 
 
 
 
Запалкі
запалкі гэта д’яблавы зубы
якія трымаюць агонь
запалкі ахвяруючы сабой
вызваляюць сьвятло
на кухні запалкі
заўсёды служаць гаспадыні
але да пары да часу
яны любяць ляжаць на сухім мейсцы
як гадзюкі на сонцы
яны прывабліваюць дзяцей
і спакушаюць
і я ідучы ў цемру
бяру з сабой запалкі
і гараць запалкі
асьвятляючы маю вандроўку
і тухнуць
напамінаючы мне
пра жыцьцё і сьмерць
пра жыцьцё і сьмерць
 
 
 
 
Збан
збан на стале пан
які аглядае свой палетак
збан гліняная вежа
у якой каціная спакуса
кропляй млечнага шляху
збан захоўвае і захоўваецца
ён кволы як павуціна
але ён прайшоў ваду і агонь
і яму давяраюць
і стоячы на стале
ці на паліцы сярод посуду
пусты збан маркоціцца
як пустацьвет
і толькі напоўнены півам ці віном
збан весялее і весяліць
і каб было ў мяне золата
яно было б у збане
 
 
 
 
Рэшата
праз рэшата
мама прасейвае муку
і мука белая
як першы нечаканы сьнег
рэшата поўня
якая асьвятляе свой час
і вісячы на цьвіку
рэшата ўяўляе сябе каронай
але не залатой а простай
каронай якая і цяпер чакае
свайго каралевіча
і ўпала б рэшата зь цьвіка
і пакацілася б па палях
па лугах і лясах
як сонца па небе
але ня падае рэшата
пакуль мая мама
праз рэшата
прасейвае жніво
пакуль праз начное неба
як праз рэшата
прасейваюцца зоркі
якія падаючы на зямлю
асьвятляюць пакой
у якім вісіць рэшата
якое ўяўляе сябе каронай
 
 
 
 
Бочка
у густой траве ля дрывотні
як на беразе зялёнага мора
як з патанулага карабля
бочка
і пакаціў бы вецер бочку па сьвеце
і грымела б бочка абручамі
але бочка даўно ўжо ня любіць вандровак
як прывезьлі яе зь Вільні
дзе яна была захавальніцай віна
а тут бочка была ў варыўні
як у цямніцы
і толькі ўспамінала віно
разьдзімаючы свае бакі
ад гонару за мейсца свайго нараджэньня
і цяпер лежачы ля дрывотні
бочка нагадвае мне напарстак
велікана зь Вялікага княства Літоўскага
але бочка гэта бочка
і жыве ў ёй чорны кот
мясцовы Дыяген
 
 
 
 
Вір
і застаўся вір
калі цмоку які жыў у рацэ
адсеклі галаву
вір гэта ўваход у пекла
у якім віруе жвір
палохаючы і спакушаючы
і круціцца вір як верацяно
накручваючы на сябе
зялёныя ніткі водарасьцяў
і ружовыя ўзыходзячага сонца
вір гэта ружа
якую закаханы вадзяны
падарыў русалцы
 
 
 
 
Вампір
і не пральецца агонь з чэрапа поўні
і не народзіцца з каменя птушка
але пачнецца дзень з травы
у якой купаліся русалкі
і пагублялі бурштынавыя каралі
і будзе вецер цёплы
як дыханьне немаўляці
якое яшчэ ня ведае
на якім яно сьвеце
і ты паглядзіш на неба
і пральецца агонь з чэрапа поўні
і народзіцца птушка з каменя
і ты вернесься ў свой човен
каб пераплыць гэты дзень
у якім я цябе не баюся
 
 
 
 
Стог
нібы замеценае сонца
у засьнежаным лузе стог
і віднеецца стог
нібы шапка велікана
які мінулай восеньню
палюючы на перапёлак
згубіў яе
стог гэта кокан
зь якога павінен нарадзіцца
самы вялікі ў сьвеце матыль
але пакуль што стог
як белы валун
сярод белага бязьмежжа
і садзяцца на стог птушкі
як на купіну
і жывуць у стозе мышы
як мурашкі ў мурашніку
і падпаліў бы я гэты стог
каб вяртаючыся дахаты
асьвяціць шлях такім жа як я сам
але стог гэта стод
які чакае сваіх паломнікаў
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2022. Беларусь, Менск.