|
Малако
|
* * *
малако гэта святло
якое было ў росных травах
а цяпер яно ў збане
на стале як поўня на небе
малако белае як пялёсткі рамонкаў
і я люблю піць малако
як вяртацца ў дзяцінства
дзе ў небе Млечны Шлях
як анёламі пралітае малако
якое яны неслі сваім дзеткам
1967. Квітнее сад. Са студні, што на загуменні, дастаю бляшанку з малаком. Назад у студню гучна падаюць кроплі вады, нібыта ідзе першы вясновы дождж. Бляшанка цяжкая і халодная, як шэры кавалак лёду, які застаўся ад зімы...
* * *
Сонна снег растае, як стухае святло,
І сцякае вада ў каралеўства Было,
У якім нашы намі пражытыя дні,
Як у цемры чужой роднай вёскі агні,
Што далёка, як тое, што ўчора было,
Як патухлае зоркі ў Сусвеце святло,
На якое глядзім, да якога ляцім,
Нібы снег на агонь, нібы ў воблакі дым,
І сцякае вада, як расплаўлены час,
У якім мы былі, і няма ўжо там нас,
І не будзе, як снегу, які растае,
Як стухае святло...
1972. Раніца. З бацькам пасу радоўку. Хочацца спаць. І я, прытуліўшыся да купіны, драмлю і слухаю, як каровы скубуць траву. Навокал духмяны цёплы туман, як малако...
* * *
Жывём, нібы забыўшыся, што мы
Смяротныя, як снег сярод зімы
Не ведае, што ўперадзе – вясна...
І дзень праходзіць, нібы праз пясок
Вада праходзіць. Ноч, як ля вакна
Вялікі, чорны, ў зорках матылёк,
Ляціць няведама адкуль, куды
Праз час, дзе мы жывём, нібы лісты
На райскім дрэве...
1972. Прачынаюся ад голасу мамы: «Віця, сынок, я праспала.Ужо амаль пяць. Уставай... Дапаможаш даіць кароў...» Я хуценька апранаюся і іду за мамай праз восеньскую халадэчу да святла, якое льецца з сумнага ліхтара, што над дзвярыма кароўніка. Вяртаемся дамоў яшчэ зацямна. Мама задаволеная тым, што я дапамог ёй, а я – тым, што ўволю напіўся сырадою...
* * *
З самоты ўцякаеш, нібыта з палону,
І тут жа, нібыта сабакі, сябры
Цябе даганяюць, вяртаюць у зону
Самоты, якая нібыта муры
Паўзмрочнай кавярні, дзе зноў ты з сябрамі
Гаркавую каву да раніцы п’еш,
Пра шчасце гаворыш, махаеш рукамі,
Нібыта праз дым цыгарэтны плывеш
На вуліцу тую, дзе плача жанчына,
Цябе ўспамінае і ў думках кляне
Цябе аднаго, як сабачага сына,
Які не прыходзіў даўно, нат у сне.
І ты зноў з самоты ўцякаеш, і следам
Ізноўку ідуць, як сабакі, сябры,
І ты ўжо шкадуеш – няма пісталета,
Каб абараніцца, ізноў у муры
Паўзмрочнай кавярні вяртаешся ціха,
Гаркавую каву, як смерць сваю, п’еш.
А ў трубах цячэ, нібы воля, Няміга,
І ты, як яна, чорных меж не прарвеш...
1972. Амаль сярэдзіна лета. Гарачыня. З лёдасховішча, што каля піларамы, дапамагаю бацьку вазіць лёд на кароўнік, каб у бітонах не псавалася малако, пакуль яго не забяруць у Валожын на перапрацоўку. Едучы да кароўніка, усю дарогу з белых глыб лёду цурчыць вада, а над возам клубіцца пара. І, каб не было мне сумна, я ўяўляю сябе і бацьку на вяршыні гары, пакрытай лёдам...
* * *
Снягамі засыпаны сцежкі, пагоркі,
Рачулкі святлыня схавана пад лёд...
Гляджу на прастор, і мне сумна і горка,
Бо я не хадзіў тут каторы ўжо год.
І гэтай зімою, відаць, не збяруся,
Каб хоць бы на тыдзень згубіцца ў снягах,
У белых, у светлых снягах Беларусі,
Нібыта ў сівых і завейных вяках...
1974. У суседкі карова не доіцца, і яна кожную раніцу прыходзіць па нас за літр малака. Мама з цёткай на кухні падоўгу гавораць, і я ў другім пакоі, затаіўшы дыханне, слухаю іх размову. «У яго яшчэ малако на губах не абсохла, а ён ужо за дзеўкамі лётае...» – кажа суседка. Я на нейкі момант палохаюся, але, пачуўшы, што размова ідзе пра Сашку Балотніка, супакойваюся і міжволі праводжу даланёй па губах, нібы выціраю малако...
* * *
Дождж размые зямлю і каменне,
Нібы зорак шчаслівых насенне,
У траве заіскрыцца расою.
І ты выйдзеш і глянеш на неба,
Дзе аблокаў халоднае срэбра
Будзе плыць, як твой лёс, над табою...
Але дождж не сціхае, ён – смелы,
І твой дом, нібы човен счарнелы,
Ён змывае няспешна ў нябыт.
І глядзіш ты з вакна на каменне,
Што ў траве, нібы зорак насенне,
Сніць нязводныя сны пра блакіт...
1975. Кожны ранак па Пугачах ездзіць воз з біонамі – цётка Манька збірае ў калхоз малако. Мы здаём шэсць літраў. Часам меней, часам і больш. Малака для сям’і пакідаецца нямнога, але яго хапае. Некаторыя вяскоўцы здаюць разбаўленае вадой малако. Усе пра іх ведаюць, гавораць, але ніхто на іх не скардзіцца начальству...
* * *
Сцежкі пагубляліся ў траве.
Праз азёры, поўныя святла,
Восень жоўтым лісцем паплыла,
Як па небе Млечны Шлях плыве.
Холадна на беразе стаяць
І ўглядацца мне ў сусвет вады...
Як вятры, праз нас лятуць гады,
І, як хвалі, побач нас шумяць.
1976. Мінскі архітэктурна-будаўнічы тэхнікум. На вялікім перапынку з сябрамі -аднакурснікамі бяжым у гастраном, што праз вуліцу, купіць паесці. Выбар прадуктаў невялікі, але мы і не выбіраем – кожны раз бяром трохкутны пакет малака і булачку. І гэта ўвесь наш абед...
* * *
...А сёння канчаецца нашае лета,
Нібыта з арбіты сыходзіць планета,
І лісце на дрэвах за міг абгарае,
І сцежкі лісцё, як агонь, засыпае,
І нам не вярнуцца ў зялёнае ўчора –
Навокал лісцё, як чырвонае мора,
І ў ім патанае і нашае лета,
І ты на балконе ў начы з цыгарэтай,
І я патанаю, каб заўтра з’явіцца
І ў мора чырвонай лістоты ўлюбіцца
І потым пісаць невясёлыя вершы
Пра нашае сёння, нібыта быць першым,
Хто сум зразумеў, што ў лістоце чырвонай
Жыве і знікае, бы ў рэчцы сцюдзёнай
Жыве і знікае і нашае лета,
І срэбная стронга, як сэрца санета,
Які мо напішацца некалі мною
Пра гэтае лета, што ўжо за спіною...
1994. Прывёз з горада маме некалькі пакетаў малака. «А навошта ты навёз гэтай хіміі!» – кажа мама, гледзячы на мае гасцінцы. «Другі раз не павязу!» – злуюся і хаваю пакеты ў халадзільнік. А мама, паглядзеўшы праз вакно на вуліцу, дзе з ночы ідзе красавіцкі дождж, ужо весялей: «Скора наша кароўка ацеліцца. Будзе смятанка, масла. Дзецям завязеш...»
* * *
Зноў дажджлівая восень размыла дарогі,
І лістота зялёная змыта з кустоў.
І здаецца, што ўжо засталося нямнога,
Каб закончыўся свет і патоп надышоў.
І гляджу я праз дождж, праз сваю адзіноту
На свой край, дзе бясконца ўладараць дажджы,
Дзе вятры, як пажар, раздзімаюць самоту
І самотна святло выкіпае з душы.
І дажджлівая восень мяне забівае
Змрокам гэтым, які не разгоніш нічым.
І ўжо неба над мной, як над мёртвым, спявае,
І праходзіць усё, і знікае, як дым.
1995. Карова на цяленні. І мама ўжо тыдзень кожную ноч па некалькі разоў устае і ходзіць у хлеў. І сёння хадзіла. «Павінна ацяліцца. Ужо тэрмін прайшоў. Пераносіць на трэці дзень. Відаць, бычочака прывядзе...» – кажа мама. Я слухаю і няспешна збіраюся ў Мінск. А тут бацька зайшоў у хату: «Ніна, ідзі! Карова целіцца!» Мама тут жа ўсхопліваецца з канапы і кліча мяне дапамагчы: «Хутчэй у паветцы бяры вяроўкі!» Забегшы ў паветку і схапіўшы абы папала якія вяроўкі, бягу за мамай у хлеў. «Прывязвай цяляці за ногі!» – камандуе, што рабіць, мама. Я спяшаюся, але рукі трасуцца і вяроўка падае на гной. Падымаю, зноў губляю. Мама злуецца і адбірае ў мяне вяроўку і сама прывязвае за ногі цяляці. Карова паслухмяна стаіць, час ад часу азіраецца на нас і махае хвастом. «Цягні!» – крычыць мама. Я цягну з усяе сілы, але нічога ў мяне не атрымоўваецца. «А дзе той бацька схаваўся! Толя, ідзі памагай!» – гукае бацьку мама. Мокрая вяроўка выслізгвае з маіх рук. Гляджу на далоні. Яны ў гнаі і ў крыві. «Стой, кароўка. Стой, мая харошая. А ты цягні!» – паўтарае мама. І я, як дзед, што цягнуў рэпку, недзе хвілін пятнаццаць мучыўся і мучыў карову, цягнучы з яе за ногі цялё. А бацька час ад часу падыходзіў да хлева і пытаўся: «Ну што там у вас? Ацялілася ці не?»
* * *
Цыбулю мама у вянкі пляце,
Нібыта дочкам заплятае косы.
Ёй чуецца ў задумнай немаце
Гадоў забытых гоман шматгалосы...
1997. Захварэў сын Максімка. Баліць горла. Трэба піць паранае малако, а ён не хоча. І я, паклікаўшы сына на кухню, сачыняю-прыдумляю яму новае лякарства: «Глядзі, Максімка, вось у кубку паранае малако. Я ў яго сыплю крышку соды, лыжачку мёду і лыжачку масла, і ў нас атрымоўваецца «Сонейка», якое лечыць горла». Максімка, уважліва паслухаўшы мяне, бярэ кубак і п’е лекі. І, відаць, яму яны спадабаліся, бо ўжо праз пару дзён, калі Максімка паправіўся, ён ужо сам проста прасіў: «Тата, зрабі мне з Веранікай “Сонейка”!»
* * *
...І расцягнуўся цень за мной,
Як павуціна ў павука,
І сонца, поўнае расой,
Глынула, як змяя, рака.
І выйшла цемра з берагоў
І затапіла траўны свет,
Дзе ноч без маладых кастроў,
Як недапісаны санет.
І я ішоў праз цемнату,
Нібы праз дождж, нібы праз снег,
І абтрасаў з травы ваду,
І чуў русалак плач і смех.
І ноч была, як не была,
І не канчалася зусім,
І я ішоў на крык святла,
Па-над якім змяіўся дым.
2005. «Ніна, ты ўсё яшчэ трымаеш карову! А я збыла. Дзеці казу купілі, і мне са старым малака хапае. Загадай свайму хлапцу, хай і табе купіць...» – кажа цётка, сустрэўшыся на вуліцы. «Яшчэ чаго не хапала! Пакуль можам, будзем карову трымаць. А казінага малака я век не піла і не буду! – адказвае мама і звяртаецца да мяне: – Ты гані карову дахаты, а я схаджу да Зосі, пагляджу, што там за каза ў яе». Прыгнаўшы карову дамоў, я запытаўся ў бацькі: «А чаму б нам казу не купіць? Ад яе малако вельмі карыснае...» Бацька нічога не адказаў, а толькі засмяяўся...
* * *
Хата анямелая, сівая,
З шэраю буслянкай, бы вянком,
Вокнамі задумна пазірае,
Склаўшы рукі на дзвярах замком.
2008. Малочныя рэкі і кісельныя берагі... Дзе яны? У якіх краях? Калі быў малым хлапчуком, я ведаў адказ на гэтыя пытанні, а цяпер мяне больш хвалююць звычайныя рэкі і іх берагі, на якіх усё радзей можна знайсці месца, каб застацца аднаму і ні пра што не думаць...
|
|
|
