РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Віктар Шніп
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Выратаваньне атрутай
1
*  *  *
Здавалася б, навошта больш пісаць
На мове, што ў нябыт з табой сплыве,
Пісаць, як на сабе кашулю рваць
І ўсім крычаць, што Беларусь жыве.
Здавалася б, навошта болей жыць
У Краі, дзе нібы чужынец ты.
Жыць так, нібы супроць цячэньня плыць,
Нібы ісьці штохвілі зь цемнаты,
І бачыць, быццам Бога, сіняву...
І мне штохвілі сьветла ад таго,
Што толькі Тут я, як хачу, жыву
І ведаю навошта й для чаго...
 
 
 
 
Баляда Нямігі
Нібыта ў зямлю закапаная кніга,
У трубах счарнелых пад намі Няміга,
А мы па-над ёю, нібыта трава,
Якая ня помніць амаль анічога
І толькі нядаўна прыпомніла Бога.
На ўзгорку, як помнік Нямізе, – царква.
 
І ты мне гаворыш, што суму ня трэба
Па тым, што даўно адляцела на неба
І што зарастае бязбожнай травой,
А сам па Нямізе ідзеш, нібы плачаш,
І іншай дарогі да Храма ня бачыш,
Як людзі Нямігу – пад мёртвай зямлёй...
 
 
 
 
Баляда Крэўскага замка
Травой заплываюць сьсівелыя сьцены,
Нібы карабель адыходзіць на дно
Зялёнага мора, дзе кветкі, як пена,
Дзе птушкі анёламі лётаюць зноў
Над нашым гарыстым, як хвалі, прасторам,
Дзе жыць яшчэ хочам і не сумаваць
І выплыць спрабуем, як з мора, з Учора,
Зь якога ня будзе каму ратаваць
Мяне і цябе, калі мы не ўратуем
І гэтыя сьцены, і гэтую ціш,
Што сонца, сыходзячы ў цемру, цалуе,
І, як на ікону, на іх ты глядзіш,
Ікону якую даўно растапталі
Ня людзі чужыя, а нашы, свае,
Што долі, зьнішчаючы долю, шукалі,
Якім і сягоньня чагось не стае
Ля гэтых травою затопленых сьценаў,
На гэтай крывёю палітай зямлі,
Дзе мы ўсё чакаем з табой пераменаў
Заместа таго, каб тут жыць, як жылі
Тутэйшыя людзі, што славілі Бога
І славу сабе здабывалі жыцьцём...
Да Крэўскага замка травее дарога,
Па гэтай дарозе яшчэ мы ідзём
І будзем ісьці, як зь нябыту вяртацца,
І бачыць дарогу і сонца над ёй.
Хтось будзе – над намі зласьліва сьмяяцца,
Хтось будзе – спагаднай сьвяціцца сьлязой...
 
 
 
 
Баляда паланэза Агінскага
Вена і Венэцыя, Парыж
І стары каля дарогі крыж,
На якім расьпяты родны край,
Поўняць вочы, поўняць небакрай
Смуткам, бо жыцьцё, як паланэз,
Прагучыць – і ў вечнасьць адплыве,
Як туману непраглядны лес
Зьнікне, бы ў пажары, у траве,
Што расьце, ня знаючы, што зноў
Замяцецца цішынёй сьнягоў,
Сьветлых, быццам музыка ўначы,
Што ў травінцы кожнае гучыць
У Залесьсі, дзе жыцьцё ідзе,
Як Хрыстос, спакойна, па вадзе,
Па людзёх, якім ахвота – цуд
І якім нямілы родны кут,
Вена і Венэцыя, Парыж,
І стары каля дарогі крыж,
І валун у полі, на якім
Мы з табой, як груганы, сядзім...
І Агінскі грае паланэз
Пра дарогу, пра крыжы, пра лес
І пра лёс, які чакае нас,
І ляціць, нібыта зьнічка, час.
І Радзіма, як агонь, – сьвятлей,
І Радзіма, нібы дым, – гарчэй,
І стары, каля дарогі, крыж,
На які, як на Хрыста, глядзіш –
Сустракае і праводзіць зноў
У той сьвет, дзе ёсьць яшчэ Любоў...
 
 
 
 
Баляда Янкі Купалы
7.07.1882 – 28.06.1942
...Сябе забыць ці быць забытым?
Сябе забіць ці быць забітым
І ў лесьвічны ляцець пралёт?
Прыступкі чорныя, як лёд,
Як лёс, які нас напаткаў...
 
Купала падаў і ўставаў,
І заставаўся, як наш сьвет,
Як той адвечны наш партрэт,
Які даўно не беражом,
Не разумеючы – жывём
Мы толькі зь ім, і родны дом
Ня будзе зьнішчаны агнём,
Ні часам, ні якой бядой,
І сум размыецца вадой,
Што зь неба весьняга пральецца,
І ўжо ніхто не пасьмяецца
Над намі і над нашым краем,
Які ў нас быў, які мы маем
І будзем мець, як меў Купала.
 
Купала ёсьць, і нам нямала,
Каб быць, тутэйшае любіць,
Каб падаць і ўставаць, і жыць,
І заставацца, як наш сьвет,
Як той адвечны наш партрэт,
Які, нібыта Божы Храм,
Што зьвеку не належыць нам...
 
12.V.2002.
 
 
 
 
Баляда Якуба Коласа
3.11.1882 – 13.08.1956
...Іду ізноў на пляц Якуба Коласа
Да постаці паэтавай, да голаса,
Які мне чуецца ў бярозавым лісьці.
Да Коласа, як да Айчыны, мне ісьці
І ведаць, што ня ўсе 'шчэ мары ажылі
Пад родным небам на пакутнае зямлі,
Дзе нам з табою выпаў не найлепшы лёс.
 
Стаю, нібыта ў Храме, у сьвятле бяроз
І слухаю – Сымон-музыка грае нам
Пра Шлях, якім ісьці, а мы ідзём да крам
І ўжо не думаем пра нашае жыцьцё.
Шуміць, як полымя нябеснае, лісьцё,
І голас Коласа, нібыта крыж, над ім
І бачыцца, і чуецца, але – ня ўсім:
«Мой родны кут, як ты мне мілы,
Забыць цябе ня маю сілы...»
 
...Ідзеш і ты на пляц Якуба Коласа
Да постаці паэтавай, да голаса,
Які 'шчэ чуецца ў бярозавым лісьці...
 
Да Коласа, як да Айчыны, нам ісьці!
 
7.I.2002.
 
 
 
 
Баляда Ўладзімера Караткевіча
26.11.1930 – 25.07.1984
Ён паехаў на Прыпяць памерці.
Там у чоўне, як ліст у канверце,
Што напісаны Богам для Бога,
Ён па Прыпяці плыў, як па Леце,
І была яго боскай дарога.
Трапятаў за ім восеньскі вецер,
Нібы сьцяг, што над вежай узьняты,
Нібы дым, што над комінам хаты,
Дзе ніхто ўжо даўно не бывае,
Куды сьмерць нават не зазірае.
 
Човен плыў, і глядзелі ўсьлед людзі,
І зьнікалі, як крыгі вясною,
А ён быў, а ён ёсьць, а ён будзе,
Быццам неба над белай зямлёю,
Дзе ёсьць Прыпяць, дзе можна памерці,
Каб у чоўне, як ліст у канверце,
Што напісаны Богам для Бога,
Плыць спакойна і думаць пра многа,
Пра цябе і мяне маладога,
Што гаворыць, што можа памерці,
Быццам бы малако з вуснаў сьцерці,
І памерці ў любую хвіліну,
Не па п'янцы, за маці-Айчыну...
 
Ён паехаў на Прыпяць, каб жыць,
Каб мяне з табой не разьлюбіць,
Быццам неба над белай зямлёю,
Быццам сьцяг па-над вежай старою...
 
10.I.2002.
 
 
 
 
Баляда Ўладзіслава Чарняўскага
14.01.1916 – 22.12.2001
...І прыйшоў ён да нас, нібы слова жывое
Апусьцілася зь неба на нашу зямлю,
Дзе адвеку ў пашане сваё і чужое,
Дзе прад сьветам баімся сказаць мы «люблю»
Шчодрым нівам, якія паліты крывёю
Нашых продкаў, што верылі ў лепшы прасьцяг,
Ветлым хатам, напоўненым век цеплынёю,
Сьціплым людзям, што горбяцца
                                                                          зранку ў палях...
 
Ён прыйшоў, як прыходзяць вясна і сьвітаньне,
Хоць ня кожны вясну і сьвітаньне чакаў,
Хоць ня кожны пранікся ягоным літаньнем,
Толькі ён не адрокся таго, што абраў,
І ў мястэчку ў касьцёле, гаворачы з Богам,
Верыў ён, што надыдзе той радасны час, –
Прывядзе нас у Храм беларускі дарога,
Ды шкада, што тады ўжо ня будзе тут нас...
 
І пайшоў ён ад нас, нібы слова жывое,
І прайшоў ён праз нас, як сьвятло з абразоў,
Каб мілей нам зрабілася наша, сьвятое,
Каб мы ўспомнілі шлях да забытых крыжоў...
 
12.III.2002.
 
 
 
 
Баляда перамогі

Міхасю Казлоўскаму

 
...А мы пераможам, бо мы не адны,
І гэта зямля – гэта наша зямля,
Якая даўно ўжо чакае вясны,
Нібыта чакае марак карабля
На востраве тым, які ў моры сівым,
Нібы скамянелы над вогнішчам дым.
 
А мы пераможам, бо з намі наш Бог,
Які не адрокся і сёньня ад нас,
Калі адракаюцца ў нас ад дарог,
Якімі ішлі празь сьнягі і праз час
Гэроі самотнай, як вечнасьць, зямлі,
Дзе хаты, бы ўрослыя ў ціш караблі.
 
А мы пераможам, бо хочацца нам
Людзьмі называцца, хоць мала хацець,
Хацець, як на сьвяты заходзіцца ў Храм
І там не маліцца, а толькі глядзець
На сьвечкі, якія ня ты запаліў,
Але іх сьвятло, як жыцьцё, палюбіў.
 
А мы пераможам... Ды толькі – калі?
«Калі нас ня будзе на гэтай зямлі!» –
Гаворыш мне ты, і мы бачым праз дым
Наш час, быццам човен у моры сівым...
 
 
 
 
Баляда дваіх
Сьцішэла ўсё наўкол, нібы памёрла,
І сонца, як разрэзанае горла,
Афарбавала чырваньню азёры,
Дзе рыба засьвяцілася, як зоры,
Што ноччу падалі, нібыта росы
З высокай беларускае бярозы...
 
Заціхла ўсё і зноўку ажыло,
І сонца, нібы ружа, зацьвіло
І асьвяціла возера глыбіні,
Дзе рыба, як пралітае сьвятло,
Плыве і ў адзіноце соннай стыне...
 
Яны на сонца раньняе глядзелі
І гэты сьвет па-свойму разумелі,
Дзе цішыня, нібыта ўсё памёрла,
І сонца, як разрэзанае горла...
І сонца, нібы ружа, зацьвітала...
 
І вой маўчаў, і панначка маўчала.
 
 
 
 
Баляда сына
– За што і за каго тут сёньня паміраць? –
Гаворыш ты і п’еш праклятае віно,
І на цябе, як звар’яцелага, глядзяць
Усе, хто разам піў з табой даўным­даўно
У гэтым бары, дзе сьвятло, як п’яны дым,
І дым, нібы сьвятло, плыве­-цячэ праз нас
І, поўнячы нам душы сумам незямным,
З нас вымывае Богам дадзены нам час...
 
– За што і за каго тут сёньня паміраць? –
Гаворыш зноў, нібы забыўся ты, што тут
Ня толькі гэты дымны бар, а родны кут
І нашы дзеці зь вераю на сьвет глядзяць
І спадзяюцца, што ня ўсё мы тут прап’ём,
А нешта застанецца і на долю іх,
Яшчэ малых, а ўжо амаль зусім чужых.
Мы ў іх сябе даўным­-даўно не пазнаём
І ці пазнаем, як не пазнавалі ў нас
Сябе і нашыя бацькі. Быў лепшы час,
І лепшае віно, і лепшыя сыны,
Што не баяліся ні міру, ні вайны...
 
«За што і за каго тут сёньня паміраць?» –
Віна напіўшыся, нікога не пытай,
Бо ёсьць бацькі, сям’я, сябры, ёсьць родны Край,
Што на цябе яшчэ глядзяць...
 
 
 
 
Баляда XX стагодзьдзя

Памяці бабулі Ганны

 
Дагаралі ціха сьвечкі ў Храме,
Раскуплялася гарэлка ў краме...
Толькі не канчалася жыцьцё,
Што ляцела, як ляціць лісьцё
Восеньню ў калюгі і ў балота.
І пра рай гарланіла басота,
Што аж чэрцям весела было,
І зьнікала боскае сьвятло,
І на Храмах вырасталі травы,
І мярзотнікі шукалі славы...
Ну а ты хацела быць сьвятой,
Як сьвятло над спаленай царквой,
Як ікона, што з агню дасталі
І забыліся, куды схавалі...
Час прыйшоў, і ты ў труне ляжыш,
Як павалены на травы крыж.
І стаім мы ціха над табою,
Нібы дым над спаленай царквою.
 
 
 
 
Магчымая баляда XXI стагодзьдзя
Ты будзеш салдатам, якога заб’юць,
Пакуль самагонку сьмярдзючую п’юць
Браты твае большыя, што застануцца
У вёсцы аціхлай, дзе ў трунах сьмяюцца
Хлапцы маладыя, што шчасьця ня зналі,
Пакуль яго ў сьвеце зьдзічэлым шукалі...
 
Ты будзеш салдатам, ты будзеш гэроем,
І будуць дзяўчаты ісьці за табою,
І кветкі, і сьлёзы, і сьцяг на труне...
Ты будзеш салдатам на вечнай вайне,
Якая прыдумана ўчора ня намі...
Бярозы ня хочуць рабіцца крыжамі,
Бярозам ахвота зімою гарэць
У печы –
                      і плечы старэчыя грэць.
 
Ты будзеш салдатам, мой хлопчык-сусед,
А мог бы зь цябе атрымацца паэт.
Ды сёньня паэтаў нікому ня трэба.
Над сьветам, як саван, зьніжэлае неба...
 
Ты будзеш салдатам апошняй вайны,
І я плакаць буду ля чорнай труны,
І ты мне ўсьміхнешся, пазнаўшы мяне,
Бо ты шчасьлівейшы, бо ты – у труне.
Мяне ж тут – ці будзе каму закапаць?..
 
Над сьветам жалезныя птушкі ляцяць,
І неба чарнее, нібыта згарае,
І чорнае сонца ўзыходзіць над краем...
 
 
 
 
Баляда абяцаньня
Нікому нічога больш не абяцаць,
Нібыта зь цямнечы да сонца ўсплываць,
І сонца ня бачыць, і клікаць цябе
У Храм, што прысьвечаны нашай журбе
Па тым, што калісьці прыдумалі мы,
Яно ж прападала, як шэрань зімы
Пад сонцам, якое над намі плыло,
Нібыта ў сасудзе чырвоным цяпло...
 
Нікому нічога больш не абяцаць,
Нібыта з туману больш не будаваць
Масты праз раку, за якою ёсьць ты,
Пакуль я з туману будую масты...
 
Нікому нічога больш не абяцаць,
Як д’ябла з журботнай душы выганяць
І Бога ўпускаць, як сьвятло, у душу,
І ўжо не хавацца ў кустах ад дажджу,
Што зь неба праліўся, нібыта сышоў
Сам Бог на зямлю па прыступках з дажджоў...
 
Нікому нічога больш не абяцаць –
Мяне прывялі да сьцяны – расстраляць
За тое, што я абяцаў, не зрабіў,
А нашую Вільню ўначы падпаліў...
 
 
 
 
Баляда абяцаньня
Нікому нічога больш не абяцаць,
Нібыта зь цямнечы да сонца ўсплываць,
І сонца ня бачыць, і клікаць цябе
У Храм, што прысьвечаны нашай журбе
Па тым, што калісьці прыдумалі мы,
Яно ж прападала, як шэрань зімы
Пад сонцам, якое над намі плыло,
Нібыта ў сасудзе чырвоным цяпло...
 
Нікому нічога больш не абяцаць,
Нібыта з туману больш не будаваць
Масты праз раку, за якою ёсьць ты,
Пакуль я з туману будую масты...
 
Нікому нічога больш не абяцаць,
Як д’ябла з журботнай душы выганяць
І Бога ўпускаць, як сьвятло, у душу,
І ўжо не хавацца ў кустах ад дажджу,
Што зь неба праліўся, нібыта сышоў
Сам Бог на зямлю па прыступках з дажджоў...
 
Нікому нічога больш не абяцаць –
Мяне прывялі да сьцяны – расстраляць
За тое, што я абяцаў, не зрабіў,
А нашую Вільню ўначы падпаліў...
 
 
 
 
Баляда спадзяваньня
...Няма больш на што спадзявацца,
Адно засталося – сьпівацца,
Нібыта з журботай змагацца,
Сьпівацца, сьпівацца, сьпівацца
І ведаць, што гэта ня тое,
Што трэба, каб наша, сьвятое,
Пасад свой пачэсны займала.
Як трэба для гэтага мала!
Як трэба для гэтага многа!
Як сьмерць, прада мною дарога
І трэба ісьці, спадзявацца,
Нібы на гару падымацца,
Нібы аб сьцяну разьбівацца,
І ты спадзяесься, нап’есься,
Нібыта зь сябе насьмяесься
І родных павыганіш з хаты...
 
Па вуліцах ходзяць салдаты...
 
Па вуліцах ходзяць дзяўчаты...
 
 
 
 
Баляда верасьнёвай начы
У начы верасьнёвай за чорным вакном
Вецер дрэвы згінае, нібыта траву,
Ты на стол, як на плаху, кладзеш галаву,
І ўжо вочы твае напаўняюцца сном,
Нібы келіхі чорныя белым віном.
 
А ўначы за вакном нараджаецца жах,
Пыл з дарогі ўстае, нібы слуп, да нябёс,
І зрываецца лісьце, як птушкі, зь бяроз,
І ўжо хмара над намі – вялізарны птах,
Што наш сьвет падхапіў і нясе ў кіпцюрах.
 
Ну а вочы твае ўжо напоўнены сном,
І, як мёртвы, ты сьпіш у жахлівай начы
І ня можаш нікому нічым памагчы,
І стаіць, нібы грэшнік, прад Богам твой дом,
Як малітвай, ён поўніцца будзе сьвятлом.
 
Ты прачнесься, і сьціхнуць навокал вятры,
І апусьціцца пыл, нібы зоркі, зь нябёс
На зямлю да спалоханых белых бяроз,
І за вёскай на самай высокай гары
Хмара-птах разьняволіць свае кіпцюры...
 
 
 
 
Баляда чаканьня
Хутка восень надыдзе, а там і зіма,
А цябе ўсё няма, а цябе ўсё няма.
І сьнягамі сады і сьляды замяце,
І рака сінім лёдам за ноч зацьвіце,
І асьветліцца неба, і абудзіцца дзень,
І ўзьляціць, як груган, нада мною мой цень,
І ён знойдзе цябе, як знаходзіць сьвятло
Адзінокі сьляпы, што ідзе празь сяло,
Што ідзе і ня знае, што хутка зіма,
А цябе ўсё няма, а цябе ўсё няма.
І яму пра цябе, як пра дзень, раскажу,
Быццам бы адпушчу да анёлаў душу...
Хутка восень надыдзе, а там і зіма,
І зіма, можа, будзе нібыта турма,
І таму не сьпяшайся вяртацца дамоў.
Я таксама, напэўна, адсюль бы сышоў,
Каб табе не сказаў што век буду чакаць,
Быццам Храм для дваіх на гары будаваць...
 
 
 
 
Баляда блуканьня
Сухая, як порах, ігліца...
І сонца ўзыходзіць баіцца,
А мы ўсё па лесе ідзём,
Як дым прад вялікім агнём
Ідзе і дарогі ня знае,
Бо сам ад сябе – уцякае.
А мы заблудзіліся ўночы,
Нас вецер сьцяжынаю воўчай
Вадзіў, як сьляпых, жартаваў
І нам адпачыць не даваў,
Бо ведаў, што толькі дарога
Дамоў прывядзе, як да Бога,
Якому маліліся мы,
Пакінуўшы нашы дамы...
І сонца ўзышло зноў высока
І шлях асьвяціла далёка,
Якім мы дадому ідзём,
Як дым прад вялікім агнём...
 
 
 
 
Баляда жыцьця і сьмерці
Па дарогах няшчаснай Айчыны,
Як анёлы, хадзілі жанчыны
І шукалі забітых сыноў,
Што палеглі ад чорных мячоў.
І мяне ўсё ж знайшлі нежывога,
Маладога яшчэ, нечужога,
І схіліліся па-нада мной,
Нібы кветкі над мёртвай пчалой.
І сказала адна, маладая,
Што адна тут мяне пахавае
Пад зялёным ракіты кустом,
Пад высокім дубовым крыжом.
І пайшлі па дарогах Айчыны,
Як анёлы, старыя жанчыны.
А са мной засталася адна,
Ні дачка, ні сястра, ні жана,
А жанчына, як сьмерць, маладая,
Што начамі да зорак лятае.
І мяне цалавала яна,
Як дачка, як сястра, як жана.
Ды мяне яна не ажывіла,
Бо мяне адзінота забіла.
 
 
 
 
Баляда вампіра
Вы п’еце кроў, раней пілі віно,
Начамі залятаеце ў вакно
Пакоя, дзе юнак прыгожы сьпіць
І вас, князёўна маладая, сьніць.
І вы, над ім схіліўшыся ўначы,
Ня можаце ў сабе перамагчы
Князёўну беларускае зямлі.
Вы слаўнаю князёўнаю былі!
Юнак прачнецца і палюбіць вас,
І спыніцца, нібы гадзіньнік, час,
Але на міг – пакуль не закрычыць
Юнак, які, нібы забіты, сьпіць.
І пройдзе ноч, і вы ў скляпеньне зноў
Схаваеце няшчасную любоў
Да юнака, да беднае зямлі,
Дзе слаўнаю князёўнаю былі...
І прыйдзе князь прыгожы, як сакол,
З сабою прынясе з асіны кол
І вам у сэрца востры кол заб’е,
І, кол забіўшы, ён заб’е сябе...
Ды дзе той князь? Яго няма даўно.
Вы п’еце кроў, раней пілі віно,
Начамі залятаеце ў вакно
Да юнака, які ня знае вас.
І спыніцца, нібы гадзіньнік, час,
Калі прачнецца і пабачыць ён
Вампіра, што яго вартуе сон...
 
 
 
 
Баляда пошукаў свайго сьвету
...І ён штовечар свой знаходзіў сьвет,
Нібы сабака чалавечы сьлед
Сярод сьлядоў зьвярыных у траве.
 
Свой сьвет знаходзіў у старой царкве
Каля спакою пыльнага ікон,
Ля сьвечак, нібы залатых калон
У райскім садзе, дзе ніколі нам
Ня быць, бо век не збудаваць свой Храм
Са слоў, якімі поўніцца прастор,
Кудой ляцім да адзінокіх зор.
 
А ён штовечар свой знаходзіў сьвет,
Нібыта рыфму малады паэт
Да слова неспазнанага «любоў»,
І па радках, як па прыступках, кроў
Цякла і размывала гэты сьвет,
Дзе, як сабака чалавечы сьлед,
Штовечар ён адзін свой сьвет шукаў,
Пакуль на сьцежцы ля царквы ня ўпаў.
 
І зашумела па-над ім трава,
І зьнікла ў небе, як душа, царква...
 
 
 
 
Баляда першага беларускага вандроўніка
...На сонцы нежывым вісяць нябёсы,
Нібы на залатым цьвіку карціна,
Дзе воблакі, як белыя бярозы,
Плывуць адтуль, дзе ёсьць твая Айчына.
А дзе Айчына ёсьць, там ёсьць надзея
На сьветлае, на роднае, жывое,
Якое ў лютую зіму сагрэе
І шлях падкажа з далечы чужое.
І ты глядзіш на воблакі з Айчыны,
Нібы глядзіш на ручнікі Алёны,
Што па рацэ праз дальнія краіны
Плывуць спакойна ў акіян сьцюдзёны.
І тут, ля белых хваляў акіяна,
Якія ліжуць, быццам лёд, нябёсы, –
Цячэ твой шлях, спакон наканаваны,
Як па шчацэ Хрыста сьляпыя сьлёзы...
 
 
 
 
Баляда жыцьця
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Баляда Паўліны Мядзёлкі
24.09.1893 – 13.02.1974

Сьнілася дзяўчыне...     
#Янка Купала

 
Сьнілася дзяўчыне залатое раньне,
Сьнілася дзяўчыне вечнае каханьне.
Ды нічога вечнага не было й ня будзе,
Раньне залатое не патрэбна людзям,
Як ня трэба воля, як ня трэба вецер...
Не засьвецяць зоркі, як ня прыйдзе вечар,
Як вясна ня прыйдзе, сад не закрасуе.
Сьнілася дзяўчыне, што яе цалуе
Самы найпрыгожы, наймілейшы самы,
І ляціць лістота – пісьмы-тэлеграмы –
Зь явара сівога да краса-каліны
У чужыну-далеч зь любае Айчыны.
Сьніліся дзяўчыне часта немаўляты,
Нібы кветкі ў садзе ля бацькоўскай хаты,
І ў сьлязах дзяўчына сустракала раньне
І глядзела ў поле, дзе ў густым тумане
Не чужая постаць, як туман, зьнікала...
Сьнілася дзяўчыне, што яна сказала,
Што сказаць прад Богам і людзьмі хацела.
І душой у неба, як матыль, ляцела
Ад размоў і чутак, ад усьмешак, сьмеху,
Каб бліжэй да Бога, каб бліжэй да грэху...
Сьнілася жанчыне, што яна дзяўчына,
Сьнілася мужчыну Беларусь-краіна...
 
15.V.2002.
 
 
 
 
Баляда нацдэма
У келіху, нібы агонь, віно.
Нябёснай прорвай прад табой вакно.
Пачаўся дзень... І што цяпер рабіць –
Ці піць і плакаць, ці ў той сьвет званіць,
Ня знаеш ты, і ўжо ня хочаш знаць.
У прорве неба журавы ляцяць
І значыць, восень, ну а там – зіма,
Нібыта белая ў тайзе турма,
Дзе ты марнеў і, гледзячы ў вакно,
Вачамі неба піў, нібы віно,
І дні ляцелі, нібы журавы,
І ты дамоў вярнуўся ледзь жывы,
Каб зноў праз вокны паглядаць на сьвет,
Нібы ў тайзе на чалавечы сьлед
Воўк малады, які ня знаў людзей...
У келіху, нібы агонь, віно,
І ад яго наўкол крыху сьвятлей,
І растае, нібыта лёд, вакно,
І прарастаеш ты, нібы трава
На мейсцы тым, дзе спалена царква,
Дзе ты маліўся хлапчуком малым...
І прарастаеш, як над сьвечкай дым,
У гэты сьвет, дзе сёньня мы жывём,
Бы ўцёкшы з турмаў па тайзе ідзём...
 
 
 
 
Баляда беларускага лесу
Лес высокі з глыбокім карэньнем...
Не палохайце лес вынішчэньнем!
Лес трымае нябёсы над намі,
І нябёсы – малітвай у Храме.
Лес загіне – ня будзе нікога,
І жалобнаю стужкай дарога
Утравее ў прасторы пустым...
 
...Ды разьвеюцца попел і дым,
І пральецца вада дажджавая,
Нежывая вада і жывая,
І карэньне ў зямлі зноў прачнецца,
І ад кволай бярозкі пачнецца
Новы лес на пакутнай зямлі,
Дзе з табой, як ваўкі, мы жылі,
Дзе палохалі нас вынішчэньнем
І наш лес, што з глыбокім карэньнем,
Як народ наш, які не баіцца
У жыцьці, як у дыме, згубіцца...
 
Не палохайце лес вынішчэньнем!
 
 
 
 
Баляда пра каралі
«Ніколі нам суседзі не спрыялі
І кожны думаў толькі пра сябе...» –
Гаворыш ты задумліва ў журбе,
Парваўшы нітку, на якой каралі
Сьвяціліся, цяпер яны ў траве,
Нібыта ў лесе наш народ вялікі,
Дзе закрычыш, і воўк пачуе крыкі
І мала хто да сьцежкі дажыве,
Што вывядзе да нашага сьвятла,
Якое ёсьць, як нітка, дзе каралі
Сябе па-каралеўску адчувалі
І нітка доўгай, як жыцьцё, была...
«Ніколі нам суседзі не спрыялі...» –
Я за табою ўсьлед не паўтару,
А моўчкі буду сабіраць каралі...
 
І ўсіх караляў я не сабяру...
 
 
 
 
*  *  *
Сьсівелая трава зімы чакае,
Нібыта сьмерці чалавек стары,
І, як замерзлы дым, трава сівая
Бялее адзінока на гары,
Дзе мы з табою вогнішча цяплілі,
Ня думалі, што прыдуць халады.
 
Мы вогнішча, нібы віно, любілі,
Чырвонае, як восеньню лісты
На маладой, як вогнішча, асіне.
І сьветла нам было ў сваёй Айчыне,
Бо пра Айчыну думалі з табой,
Якую аніколі не пакінем,
Нібы лісты асіну ў лістабой...
 
Сьсівелая трава зімы чакае,
А мы чакаем нашае вясны,
Калі, як сьнег, сплыве трава сівая
І, быццам лёд, растануць нашы сны...
 
 
 
 
*  *  *
Жыць нялёгка на гэтай зямлі,
Толькі іншай на сьвеце няма,
Дзе б так ружы антычна цьвілі,
Дзе б, як белая ружа, зіма
Асьвятляла нябёсную выш,
У якую, як воўк, ты глядзіш
І ня бачыш, што ўсьлед за табой
Анікога даўно ўжо няма.
Зарасьлі ўсе сьцяжыны травой,
Замяла ўсе дарогі зіма.
 
Жыць нялёгка на роднай зямлі,
Мы яе амаль што прапілі,
Прадалі, аддалі нізашто
Невядома каму і нашто,
Але іншай зямлі ў нас няма,
І зямля нас бароніць сама,
І на ёй нас, нібыта траву,
Не скасіць, не спаліць, не стаптаць,
І нам бачыць заўжды сіняву
Над сабой, дзе анёлы ляцяць...
 
 
 
 
*  *  *
Неба над намі нібыта вада...
Зоркі, нібы залатая арда,
Сонна ўсплываюць з начной цішыні,
Быццам тапельцы з рачной глыбіні
Сонна ўсплываюць і сьвет захапляюць,
Дзе мы з табою нядоўга жывём,
Быццам бы сьвечкі, што плынь асьвятляюць
Ночы, зь якой мы ідзём, як цячом,
Быццам між пальцаў у сьмерці цячэ
Неба, якое нібыта вада,
Дзе мы з табою жывыя яшчэ,
Дзе і бяда – нам яшчэ не бяда,
Бо маладыя мы сёньня з табою,
Быццам крыжы па-над новай царквою,
Што збудавана на тым, што было,
Што засталося, з вадой не сплыло,
А прарасло, як трава прарастае
Там, дзе агонь як арда залатая,
Там, дзе вада пад нагамі як неба,
Лёд на вадзе як застылае срэбра,
Срэбра разьбітае намі арды,
Срэбра, якім напаўнялі раты
Да паднябеньня, нібыта да неба...
 
 
 
 
*  *  *
Учора быў дождж, а сягоньня ўжо сьнег,
Учора ты плакаў, а зараз празь сьмех
Глядзіш на замецены шэранькі двор,
Нібы на забойцу глядзіць пракурор,
Бо знае, што вечнасьці ў сьвеце няма
І вечнасьцю толькі здаецца турма,
Як вечнай здаецца нам гэта зіма,
Дзе ў цесных кватэрах з табою сядзім,
І ўжо на зіму, як на вечнасьць, глядзім.
А сьнег замятае, нібы забівае,
Нібыта заснуць назаўжды заклікае,
Бо ўчора быў дождж, а сягоньня ўжо сьнег,
Бо ўчора ты плакаў, а зараз празь сьмех
Глядзіш на замецены шэранькі двор
І ночы чакаеш, каб тысячы зор
Убачыць у небе, што па-над зямлёю,
Нібыта анёлы па-над душою...
 
 
 
 
*  *  *
Жыцьцё, нібыта нітка Арыядны
Вядзе нас празь сьмяротныя грахі,
Празь лёсу лес, як цемру, непраглядны
У сьвет вядзе далёкі і глухі.
І мы з табой ідзём і заўважаем,
Што чым далей, тым лёсу лес цямней
І шлях назад крыжамі зарастае,
Але вярнуцца хочацца мацьней
Да тых сьцяжын, дзе мы жыцьцё любілі,
Нібы цукеркі, што куплялі нам
Матулі нашы, што ў царкву хадзілі
Нічога не гаворачы бацькам,
Нібы грашылі на сьвятыя сьвяты...
І мы з табой ідзём па іх сьлядах,
Нам дождж на вокнах хат малюе краты
І б’ецца лісьце ў полі на вятрах,
Нібыта шкло, якім зашкліла неба
Мінулая вясна, дзе мы з табой
Былі, і нам тады было нятрэба
Нічога больш, чым ціш над галавой,
Дзе Млечны шлях, як нітка Арыядны...
Ды не вярнуцца больш ніколі нам
Празь лёсу лес, як цемру, непраглядны
У той стары, даўно згарэлы Храм...
 
 
 
 
*  *  *
Вецер халодны, нібыта сабака галодны,
Жоўтае лісьце зрывае з прамоклых кустоў.
Чорныя ў полі дарогі, нібыта палотны,
Мокнуць пад небам зьніжэлым, дзе шлях журавоў
Зьнік за аблокамі белымі, быццам за дымам
Зьнікла самотная, як адзінота, Радзіма.
 
Вецер халодны, і далеч, як доля, чужая
З вочаў маіх выпівае жывое сьвятло,
І мне душу цемнатой, як вадой, напаўняе
І вымывае зь мяне роднай хаты цяпло,
Тут безь якога ў чужыне мне жыць немагчыма,
Хоць і чужына прыгожая, нібы Радзіма.
 
Вецер халодны, нібыта бандыцкая зброя,
Вецер халодны, ды трэба ісьці ды ісьці
Полем, дзе ўсё амярцьвелае, шэра-чужое,
Хоць і сьвятло 'шчэ цяпліцца ў зжаўцелым лісьці,
Што над дарогай лятае, ня знае спакою,
Быццам бы я на чужыне з самотнай душою...
 
 
 
 
Беларускае мора
Залатымі манетамі зорак
Зноўку сьвеціцца неба над намі
Неба ў нас – беларускае мора
Зь белакрылымі ў ім караблямі.
 
Адабраць у нас мора хацелі,
Наша мора адзінае ў сьвеце,
Каб на мора мы больш не глядзелі
I жылі па лясох, як мядзьведзі.
 
Мы ў вяках зьбераглі сваё мора,
І нас мора ад бед зьберагае,
Залатымі манетамі зорак
Уначы яно нас абсыпае.
 
З мора нашага нехта сьмяецца,
Але мора ў нас ёсьць, як і Ўчора.
Маё цела зямлі застанецца,
А душа – пераселіцца ў мора.
 
 
 
 
*  *  *
...А шэры горад змыецца вадой,
Якая сыдзе зь неба маладога.
І праз патоп мы паплывём з табой,
Нібы дамоў, шчасьлівыя, да Бога.
Але пакуль сядзім мы ля вакна
І ўсё глядзім на вуліцу чужую,
Дзе топіцца ў калюжынах вясна...
Ды я вясны сягоньня не ўратую,
Бо я слабы, як першае цяпло,
Якое зь небасхілу прарастала
І сонцам жаўруковым расьцьвіло,
Пакуль у змроку мёртвым не растала...
І ўсё-ткі шэрасьць змыецца вадой,
І зноў трава прарэжацца з каменьня,
І праз гады мы будзем плыць з табой,
Як мёртвых кветак сьпелае насеньне...
 
 
 
 
*  *  *
І нам па васемнаццаць некалі было,
І мы таксама верылі, што прыйдзе час,
Нібы пральецца праз дурную ноч сьвятло
І высьветліць дарогу шчасную для нас.
І мы таксама верылі, што прыйдзе час.
 
І мы тады любілі родную зямлю
Ня менш, чым вы, ня больш, чым нашыя дзяды,
Хоць не крычалі, быццам бы заклён: «Люблю!»
Насілі ў сэрцы родных слоў агонь сьвяты
Ня менш, чым вы, ня больш, чым нашыя дзяды...
 
А час ляціць, нібы з атрутаю страла,
І ад яго нам не схавацца анідзе,
Як сьнегу ў травах не схавацца ад цяпла,
Як не схавацца ў залатых пясках вадзе,
І нам ніколі не схавацца анідзе.
 
«І нам па васемнаццаць некалі было...» –
І вы таксама скажаце, як пройдзе час,
Нібы пральецца праз дурную ноч сьвятло
І высьветліць дарогу шчасную для вас,
І вы таксама скажаце, як пройдзе час...
 
 
 
 
*  *  *
Вясёлыя вершы – усьмешка вар’ята,
Які заблудзіўся ў самотным жыцьці
У горадзе змрочным, дзе вечнае сьвята.
Празь вечнае сьвята нам трэба прайсьці,
Прайсьці, як праходзіць вада празь пясок
І робіцца чыстаю, і ажывае,
І сьвет ажыўляе, нібы вецярок
Над травамі жоўтымі пыл уздымае
І робіцца ветрам, які ўсё зьмятае
Са шляху свайго, па якім нам ісьці
І вершаў вясёлых хацець, як напіцца,
Каб суму ня бачыць у сумным жыцьці
І каб ад самоты сваёй не ўлюбіцца
У чорную даму, што ў бары сядзіць,
І ёй не патрэбна дурное каханьне,
Ёй трэба любоў, што ў шампанскім бурліць
І куляй сядзіць у халодным нагане...
Вясёлыя вершы – усьмешку вар’ята
Хаваю за кветкі, якія ты любіш,
І нават калі ты мяне ўсё ж загубіш,
Ня будзеш у сьмерці маёй вінавата,
Бо вершы мае – гэта меч майго ката...
 
 
 
 
*  *  *
Можна прапіць, прагуляць маладыя гады,
Быццам ня выйсьці з начной, нібы дым, цемнаты,
І там застацца, нібыта ў скляпеньні схавацца
Ад сакавіцкага сонца, якому ўсьміхацца
Над пачарнелым, задымленым сьнегам і сьветам...
Добра на сьвеце, напэўна, цяпер зь пісталетам,
Толькі навошта п’яному яшчэ й пісталет,
Хопіць таго, што хадзіў тут са зброяй твой дзед
І на вайне, і пасьля без вайны, малады,
Быццам бы выйсьця шукаў, як з агню, зь цемнаты.
 
Можна прапіць, прагуляць маладыя гады
І анічога ў жыцьці для жыцьця не зрабіць,
Можна сябе нізашто, як сабаку, забіць,
Каб пасьмяяцца пасьпелі былыя сябры,
Покуль і самі ня леглі ў зямлю без пары.
 
Можна прапіць, прагуляць залатыя гады...
І што тады?..
 
 
 
 
*  *  *
Вярнуўся ў Лягезы, нібыта прачнуўся,
Нібыта назад азірнуўся, дзе жыў,
Нібыта ў сьцюдзёнай вадзе акунуўся
І стому, як пыл свой вандроўніцкі, змыў.
Старэнькія хаты і людзі старыя...
Але не чужыя, але не чужыя,
Як неба ў аблоках, у травах зямля,
Якія 'шчэ помняць, якім быў тут я
Малым хлапчуком, што ня ведаў бяды,
І ўсё як тут ёсьць, так і будзе заўжды
Здавалася мне...
                                  І хацелася мне
Вярнуцца ў Лягезы, нібыта прачнуцца,
Нібыта прад ветрам начным разагнуцца
І ўбачыць, што ўсё, што навокал – ня ў сьне –
І добрыя людзі, і ветлыя хаты,
І крыж ля дарогі стары, як наш сьвет,
Дзе нашыя сьвяты і сумныя даты
Душу напаўняюць, як вазу букет,
Каб заўтра ізноўку хто блізка, далёка
Вярнуцца ў Лягезы, як жыць, захацеў
І з думкаю сьветлай, і з думкай высокай
У вёску, бы ў вечнасьць зь нябыту, ляцеў...
 
 
 
 
*  *  *
Аб сьцяну залатую бяроз
Разьбіваецца восеньскі вецер.
Навіну Вам пра гэта прынёс
Я сягоньня, каб высьветліць вечар,
У якім Вам самотна адной
Сярод кніг пра каханьне і Бога.
Асьвяціўся пакой навіной,
Асьвяцілася наша дарога,
Па якой нам сягоньня ісьці
Да каханьня, да веры, да Бога,
Як па зорках, па жоўтым лісьці,
Як па золаце Храма старога,
Дзе маліліся нашы дзяды
І за нас, і за нашы бярозы.
І жывой мы шукаем вады,
І знаходзім пякучыя сьлёзы.
І глядзім, як аб сьцены бяроз
Разьбіваецца вецер сьцюдзёны,
І ляціць па-над намі Хрыстос,
І счарнелыя плачуць іконы...
 
 
 
 
*  *  *
...А сёньня канчаецца нашае лета,
Нібыта з арбіты сыходзіць планэта,
І лісьце на дрэвах за міг абгарае,
І сьцежкі лісьцё, як агонь, засыпае,
І нам не вярнуцца ў зялёнае Ўчора –
Навокал лісьцё, як чырвонае мора,
І ў ім патанае і нашае лета,
І ты на бальконе ўначы з цыгарэтай,
І я патанаю, каб заўтра зьявіцца,
І ў мора чырвонай лістоты ўлюбіцца,
І потым пісаць невясёлыя вершы
Пра нашае Сёньня, нібыта быць першым,
Хто сум зразумеў, што ў лістоце чырвонай
Жыве і зьнікае, бы ў рэчцы сьцюдзёнай
Жыве і зьнікае і нашае лета,
І срэбная стронга як сэрца санэта,
Які мо' напішацца некалі мною
Пра гэтае лета, што ўжо за сьпіною...
 
 
 
 
Выкраданьне Беларусі

О Беларусь, мая шыпшына,
зялёны ліст, чырвоны цьвет!
#Уладзімер Дубоўка

 
...Над морам зжаўцелым травы
Шыпшыны лісточак зялёны
Вятрамі на злом галавы
Падхоплены ў неба шалёна.
А ў небе сьцюдзёным, начным
Вялікія вечныя зоры
Аб нечым гавораць сваім
І што ім, што робіцца ў моры,
Над морам зжаўцелым травы,
Дзе птушкі, як душы, лятаюць,
Дзе людзі ідуць да царквы
І Бога, і праўду шукаюць.
І мала хто бачыць ля зор
Зялёны лісточак шыпшыны,
Самотны, як родны прастор,
І родны, як сум, і адзіны...
 
 
 
 
*  *  *
Помніць навагрудская зямля
Ляха, крыжаносца, маскаля.
Хто з дабром прыходзіў, хто зь мячом.
Сонца падымалася шчытом,
Сонцамі ўздымаліся шчыты –
Бараніўся Край ад цемнаты.
І між дзідаў маладой травы
Сьцежкі прарасталі да царквы,
Да касьцёла, ад якіх даўно
Анічога сёньня не відно,
Толькі памяць пра далёкі час
Асьвятляе, нібы птушак, нас,
Птушак, што вяртаюцца дамоў
Хоць з багатых ды чужых краёў
На зямлю адвечную, як мы,
Дзе ёсьць замкі, Храмы і дамы,
На якіх трымаецца наш сьвет
І ў якім мы свой пакінем сьлед,
Па якім, калі мінецца час,
Людзі ўспомняць і пазнаюць нас...
 
 
 
 
*  *  *
Рана ці позна зіма праміне,
Быццам сьвятло загарыцца ў вакне
Ціхай кватэры, дзе ты не памрэш,
Быццам бы мой у душы тваёй верш,
Верш, што табе я адной прысьвяціў,
Быццам бы сьвечку ў царкве запаліў.
Рана ці позна зіма праміне,
Рана ці позна ня будзе мяне,
Вецер сьнягамі мой шлях замяце,
Шлях мой вясною празь сьнег прарасьце,
Быццам сьвятло загарыцца ў вакне
Ціхай кватэры, дзе ты безь мяне
Будзеш чытаць мой зажураны верш,
Верш, у якім ты, як рыфма, жывеш...
 
Рана ці позна зіма праміне...
 
 
 
 
*  *  *
У гэтым горадзе жыву,
Нібыта праз агонь плыву,
Адзін, як ноеўскі каўчэг.
І чую плач, і чую сьмех
І сіл ня маю закрычаць
Аб тым, аб чым усе маўчаць,
Бо ў гэтым горадзе памру,
Нібы ў агні трава, згару,
І, нехта глянуўшы з вакна,
Убачыць, як плыве труна,
Адна, як ноеўскі каўчэг,
Празь нейчы плач, празь нейчы сьмех
Плыве за крыжам, як Хрыстом,
Плыве між ноччу і між днём,
Плыве і тоне ў небыцьці,
Нібыта ў восеньскім лісьці
Сьцяжына, што вядзе дамоў,
Дзе Вера ёсьць і ёсьць Любоў
Да горада, дзе я жыву,
Нібыта праз агонь плыву,
Адзін, як ноеўскі каўчэг,
Адзін, нібы сьмяротны грэх...
 
 
 
 
*  *  *
І што сёньня думаць, і што тут гадаць,
Калі і так бачна – гатоў ты ўцякаць
Ад гэтай дзяржавы, ад гэтых людзей.
 
Тут хаты пустыя, нібы караблі,
Дзе ўчора яшчэ капітаны былі,
А сёньня ня знойдзеш там нават мышэй.
 
Ды ты не ўцякаеш, ты п’еш самагон,
Нібыта штодзённа ты звоніш у звон
Нябачнага Храма, што ты збудаваў.
 
І я да цябе, як суседа, зайду
І ты мне раскажаш пра гора-бяду,
А я для цябе раскажу пра шалаў...
 
 
 
 
*  *  *

Галоднаму паэту

 
Нічога ніколі нідзе не прасі,
Усьмешку сваю, быццам бомбу, насі,
Бо бедны, багаты – у час свой памрэш.
 
І нехта ўсё ж прыдзе калісь на клады,
І спынецца побач: «Які малады...»,
І ўспомніць малітву, нібыта твой верш.
 
А сёньня ты ў бары, галодны, сядзіш
І слухаеш песьні пра сыты Парыж,
Якому на нас, беларусаў, пляваць.
 
Закончыцца ноч і закончыцца год,
І зь Менска ўзьляціць на Парыж самалёт,
Якім толькі ў вершах ты будзеш лятаць...
 
 
 
 
Гісторыя аднаго каханьня
Санэты для Людмілы

#1
Даўным-даўно на вуліцах Масквы
З табой сустрэўся я, як нарадзіўся,
Як праз асфальт прабіўся шум травы
І цэлы сьвет травою асьвяціўся.
 
І ажылі нябёсы нада мной,
І хмары паплылі, як успаміны
Пра родны дом, пра поле за ракой,
Пра квецень адзінокае рабіны.
 
І ты сказала мне, што я дзівак,
Што я жыву, самотны, тут ня так:
Як можна жыць, уцёкшы на чужыну?
 
І пазіраў я ціха на цябе,
Нібы на сьвечку ў Храме, і ў журбе
Разгледзеў у табе сваю Айчыну.

 

#2
І мы пайшлі па вуліцах Масквы,
Нібы па лябірынце Мінатаўра,
І мы ішлі нясьпешна да царквы,
І мы ішлі праз ноч у наша Заўтра.
 
І нам сьвяцілі ветла ліхтары,
І, дзе патрэбна нам, яны стухалі,
І, нібы кроплі восеньскай зары,
Лісты зь бяроз у скверы ападалі.
 
І я тады маўчаў, нібы нямы,
Нібы страшыўся будучай зімы,
Што дзесьці ў хмарах ціха высьпявала.
 
І ты глядзела доўга на мяне,
Як на сьвятло далёкае ў вакне,
І ты нічога пра мяне ня знала.

 

#3
...І вось мы разам едзем на клады,
Дзе пахаваны малады Ясенін,
Дзе клён асеньні, нібы залаты,
Нібы фантан задумліва-асеньні.
 
І ходзім мы сярод чужых магіл,
І адчуваем – гэта не чужое
Лісьцё, што падае ў траву бязь сіл,
Але й ня наша: наша не такое.
 
І мы гаворым пра свае клады,
І з намі Багдановіч малады
У вершах адзінокіх ажывае.
 
І ажываюць мары пра наш сьвет,
Дзе цэніцца, нібы жыцьцё, паэт,
Які жыцьцё, нібыта Храм, стварае.

 

#4
Пачаўся дзень – бы рухнула сьцяна,
Што ўчора разьдзяляла цэлы сьвет,
І праз абломкі прарасла вясна,
Нібы з душы маёй табе санэт.
 
І я, забыўшыся пра дзень, пісаў
Адной табе і пра цябе адну,
Пісаў і тут жа, як былое, рваў,
Пісаў, нібы сыходзіў на вайну.
 
А ты была зь сяброўкамі ў кіно,
Здавалася, што зь некім п’еш віно
І ўжо ня помніш болей пра мяне.
 
І я глядзеў у чорнае вакно,
Зь якога б, можа, вылецеў даўно,
Калі б цябе мой Бог ня даў тут мне.
 

 

#5
У жоўтым доміку Літінстытута,
Дзе непрызнаных гэніяў гурма,
Ва ўсім паэзія, нібы атрута,
Даўно жыве «и сводит нас с ума».
 
У дворыку, які апеў Булгакаў
І дзе Платонаў сьмецьце падмятаў,
Я над тваёй запіскай ціха плакаў
І вершамі адказ табе пісаў.
 
А ты сядзела з кнігамі старымі,
І ў думках ты была ў далёкім Рыме,
Дзе Цэзар для цябе падпаліць Рым.
 
І праклінаў я домік інстытута,
Дзе ты з паэзіяй, нібы з атрутай,
Якую трэба выпіць нам дваім.

 

#6
Быццам дзяўчыну, царкву на Нерлі
Нёс у душы Караткевіч з каханьнем,
Каб да царквы мы з табою прыйшлі,
Разам з царквою страчалі сьвітаньне.
 
Думалі мы пра Айчыну з табой
Чыстую-чыстую, белую-белу,
Быццам бы воблакі па-над зямлёй,
Быццам пакутнае Божае цела.
 
Нехта на нас падазрона глядзеў,
Я ж за табой да Айчыны ляцеў,
Ведаў, што там нас з табою чакае.
 
Сьветла стаяла царква на Нерлі,
Мы ад царквы адной сьцежкай пайшлі.
Ты мне была ўжо зусім не чужая.

 

#7
Мы зайшліся ў ЦДЛ начны
І, смакуючы, як славу, каву,
У цыгарным дыме незямным
Слухаем Булата Акуджаву.
 
Ён сьпявае, як цячэ сьвятло,
І гітара, быццам ліст асеньні,
Нас вяртае ў тое, што прайшло,
Ды ня зьнікла, як зьнікаюць цені.
 
І табе я пра вясну кажу,
Пра дарогу і пра шум дажджу,
Пра каханьне хочацца сказаць.
 
Ты таксама кажаш пра вясну,
Пра дзяўчыну сумную адну...
І я знаю, як дзяўчыну зваць...

 

#8
...І раптам сьнег, нібы пажар, Маскву
Сваім бялюткім сумам ахапіў.
Мы ад яго схаваліся ў царкву,
Якую шчэ калісь француз паліў.
 
У Храме анікога не было,
І Храм нясьпешна плыў, нібы каўчэг,
На боскае прад вечнасьцю сьвятло
Праз нейчы ціхі плач, празь нейчы сьмех.
 
І мы плылі празь белую Маскву,
І ў небе людзі бачылі царкву
Бялюткую, нібыта першы сьнег.
 
І доўга сьнег сьвяціўся, як пажар,
Заціх, і ў небе поўня, як ліхтар,
Нам асьвяціла шлях у сьветлы грэх.

 

#9
А Масква савецкая яшчэ,
А Масква кабацкая даўно,
І па вуліцах жыцьцё цячэ,
Як па жылах таннае віно.
 
І купіўшы два білеты ў МХАТ,
Я цябе чакаю на Цьвярскім
І гляджу спакойна на дзяўчат,
Хоць дзяўчаты як гашышны дым.
 
Вось і ты, прыгожая, як квет,
Як Шэкспіраў пра любоў санэт,
Мне ідзеш насустрач па Цьвярскім.
 
І што крок ня проста мы бліжэй –
Неба па-над намі ўсё вышэй,
І нам добра ў горадзе чужым.

 

#10
Цягнік, нібы мангольская страла,
Ляціць празь дзень і даганяе ноч.
Ты ля вакна, нібыта ля цяпла,
Сядзіш, ня зводзячы з дарогі воч.
 
А я застаўся ў горадзе адзін
На пару дзён, нібы на пару год,
Самотны, як на сьнезе апельсін,
Няшчасны, як забыты самалёт.
 
І я гляджу на вуліцу з вакна,
Перада мною ноч, нібы сьцяна,
Дзе твой партрэт іконаю вісіць.
 
І пройдзе ноч, нібыта пройдзе век,
І сьлёзы суму адлятуць з павек,
Нібы анёлы. Нам іх не забыць...
 
 
 
 
Шэсьць санэтаў для ...

#1
А ён прысьвяціў вам санэт,
А мог прысьвяціць вам жыцьцё
Той ціхі, як травы, паэт,
Самотны, бы ў восень лісьцё.
 
Але ці шчасьліва б жылі
Вы ў сьвеце, дзе тлум і вятры,
Якія шляхі замялі
У сьвет вам знаёмы, стары...
 
І сёньня ня трэба крычаць,
Што нельга жыцьцё зноў пачаць.
Жыцьцё – не на ветры лісьцё.
 
А ён прысьвяціў вам санэт,
Як хтось падарыў вам букет...
Ён мог прысьвяціць вам жыцьцё.

 

#2
Я вас адпускаю на волю,
Я вольнай вас бачыць хачу.
Я вас не забуду ніколі,
За вамі, як сьмерць, палячу.
 
Ня трэба мне слоў разьвітальных,
Самотных я слоў не люблю.
Мне з вамі жылося сьвітальна,
Трывожна, бы ў шторм караблю.
 
І сёньня ў любую хвіліну
За вас я, самотны, загіну,
Каб толькі вы шчасна жылі.
 
А вам не патрэбна нічога.
Вы птушка абраная Богам.
Бяз вас мне ня жыць на зямлі.

 

#3
Яшчэ ўсё можна нам з табой зьмяніць
І словы не сказаныя сказаць,
І можаш ты мяне ’шчэ палюбіць,
Калі ўжо немагчыма пакахаць.
 
І гэты сьвет, дзе мы з табой жывём,
Ня будзе клеткай залатой для нас
І мост у рай ахопіцца агнём,
І нам асьвеціць наш з табою час.
 
Яшчэ ўсё можна нам з табой зьмяніць...
Ды рвецца шлях, як Арыядны ніць...
І я цяпер адзін і ты адна.
 
І можаш ты мяне ’шчэ палюбіць...
І я магу ўжо больш віна ня піць...
Ды чорны дзень між намі, як сьцяна.

 

#4
Гэты дзень праляцеў, як страла...
Гэты дзень прашумеў, як трава...
Ты са мной у царкве не была,
І самотна стаяла царква.
 
Гэты дзень, як сусьветны пажар,
Гэты дзень, як сусьветны патоп.
І анёлы глядзелі з-за хмар,
І вясна цалавала мне лоб.
 
Я на крыж, як на долю, глядзеў
І душой да анёлаў ляцеў,
І ня знаў, дзе цябе адшукаць.
 
Гэты дзень праляцеў, як страла...
Гэты дзень, як царква безь сьвятла...
І мне ўсьлед нашы дзеці глядзяць.

 

#5
Вось і ўсё... Цябе са мной няма,
Нібы сонца ў небе патанула
І прыйшла, нібыта сьмерць, зіма
І халодна ў вочы мне зірнула.
 
Вось і ўсё... Няма ўжо ў садзе руж,
Толькі сьнег бялюткі, як папера,
На якой твой вечна п’яны муж
Піша вершы пад Апалінэра.
 
Вось і ўсё... Каму і што казаць?
Мне пара ў чужыну ад’язджаць,
Дзе, магчыма, безь цябе памру...
 
Вось і ўсё... За мной вятры ляцяць
І ў вагоне мне ўсю ноч ня спаць,
І чакаць, нібы пажар, зару...

 

#6
Гады прайшлі, нібы прайшлі дажджы,
І шлях назад размыты і забыты,
Але твой вобраз не прапаў з душы,
Ён сьвеціцца, нібы сасуд разьбіты.
 
Нібы сасуд разьбіты, не зьляпіць
Таго, што не паўторыцца ніколі.
І час праз нас, нібы агонь, ляціць
І патухае пад крыжамі ў полі.
 
Я ведаю, там добра безь мяне
Табе ў далёкай ціхай старане,
Дзе кожны дзень прыходзіць, быццам сьвята...
 
Я пра сябе нічога не скажу,
Я на нябёсы, як на Храм, гляджу,
Шапчу: «Ты ані ў чым не вінавата...»
 
 
 
 
Баляда Сарбоны
Мы з табой прыдумалі Сарбону,
Бы купілі пляшку самагону
І цяпер ня знаем, што рабіць –
Ці напіцца, ці каго паіць...
 
Мы з табой прыдумалі Сарбону,
Бы злавілі белую варону
І спрабуем навучыць яе
Песьням, ды варона не пяе,
Каркае, што мы ня так жывём,
Мала думаем і многа п’ём...
 
Мы з табой прыдумалі Сарбону,
Быццам бы вярнуліся з палону,
У якім мы сто гадоў былі,
Як па рэчцы, па жыцьці плылі
У нязнаны ды сьмяротны сьвет,
Дзе ўладарыць чорны пісталет...
 
Мы з табой прыдумалі Сарбону,
Быццам сёньня ўкралі мы карону
Для жанчыны, а яна ня хоча
Каралевай быць, а быць рабочай,
Па жыцьці, нібы па рэчцы плыць,
І Сарбон ніякіх не любіць...
 
 
 
 
Баляда таго сьвету
Мы сабе прыдумалі той сьвет,
Брудны, як савецкі туалет,
І палохаем душу і цела
Сьветам, у які ўжо адляцела
Лёгкае, нібы матыль начны,
Цяжкае, нібыта валуны,
Наша сёньня, безь якога мы,
Як старыя шэрыя дамы,
У якіх прыдумалі той сьвет
Мы з табой, як страшны пісталет,
Чорны, быццам бы матыль начны,
Сьветлы, як у рэчцы валуны...
І глядзім мы на той сьвет, як сон,
У якім, як пісталет, Харон
Нас чакае, як чакаем мы,
Каб старыя шэрыя дамы
Зьніклі раптам у той сьвет ураз,
Брудны, як савецкі унітаз...
 
 
 
 
Баляда пра Кітай
Мы сабе прыдумалі Кітай,
Жоўты, як наш жоўты папугай,
Для якога белая Эўропа,
Як для Адысея Пенелопа,
Недзе там далёка за гарой.
Нам ня трапіць у Кітай з табой,
Бо і так народу там хапае
Ды і тут ніхто нас не чапае.
Рыбу ў Хуанхэ нам не лавіць,
Па Шаўковым шляху не хадзіць,
Бо мы тут прыдумалі Кітай
І на кухні п’ем кітайскі чай,
І, будуючы з цытат сьцяну,
Мы вядзём сусьветную вайну,
У якой ня выжыве й Кітай,
Толькі застанецца папугай,
Жоўты, як кітайскі мандарын,
І паўрускі, быццам бы Харбін...
Мы сабе прыдумалі Кітай...
Хочаш – будзь тут з намі,
Хочаш – уцякай!
 
 
 
 
Баляда савецкай прыгажуні
Ты прыгожая, як адзінота,
Як савецкае слова «любоў»,
Засталася ў душы ідыёта,
Што бадзяцца па сьвеце пайшоў.
 
І няма яму сёньня спакою.
Хоць і быў ён табе дарагі
І цябе называў ён жаною,
Ды глядзеў на красотак другіх.
 
Праляцелі гады, адшумелі.
Ты, прыгожая, з туркам жывеш,
На чужой і халоднай пасьцелі,
Як ваўчыца, начамі равеш.
 
А магла б ты любіць ідыёта,
Па начох, як забітая, спаць
І сьпяшацца пасьля на работу,
І ў чарзе на аборты стаяць...
 
 
 
 
Баляда Надзі
Прыгожыя ногі ў малодзенькай Надзі.
З такімі нагамі ісьці толькі ў б...
Ды Надзя пайшла працаваць на завод,
Дзе шчасьце каваў наш савецкі народ.
Там Надзю сустрэлі, нібыта сястру,
Там Надзю партыйнаму сакратару
Хутчэй адвялі, каб прайшла інструктаж.
І дзядзька-начальнік сказаў ёй: «Прыляж...»
Заплакала Надзя на цэлы завод
І зьбегся на крыкі працоўны народ,
І сталі ўсе Надзю любіць-шкадаваць.
Ды выйшаў начальнік і вымавіў: «Б...»
І выгналі Надзю на вуліцу ўраз:
«Для гэтакіх мейсца няма тут у нас!»
І моўчкі дзяўчына з завода пайшла...
Ня доўга дзяўчынаю Надзя была...
 
 
 
 
Баляда закаханага наркамана
Ты халодны, як камень, што ляціць у вакно,
Дзе красотка твая не з табою віно
Сёньня п’е і сьмяецца, і курыць гашыш.
Ты спакойны, як камень, як камень, маўчыш.
Ты ляжыш у труне, што вязуць на клады,
Ты ляжыш у труне, як салдат малады,
Што ня помніць вайны хоць і быў на вайне,
Ты ляжыш у труне, ты ляжыш у труне,
Як заўчора яшчэ на пасьцелі ляжаў
І красотку сваю, як агонь, цалаваў,
Цалаваў і гарэў, і, як порах, згарэў
І, як попел, з вакна на зямлю паляцеў
Ад цыгаркі, якую з красоткай курыў
І якой пра любоў, як пра рай, гаварыў.
І красотка адна засталася цяпер,
Ды цяпер да яе прыстае інжынер
І каменьне, як кветкі, кідаў ў вакно,
Дзе красотка твая з афіцэрам віно
Сёньня п’е і сьмяецца, і курыць гашыш.
Ты ж спакойны, як камень, як камень, маўчыш,
Бо ляжыш у труне, што засыплюць зямлёй
І ніхто не прыпомніць, што ты быў гэрой
Невядомай вайны, што мінула даўно...
 
 
 
 
Баляда сябровак
Пайшлі, нібы па моры караблі,
Прыгожыя, як новыя рублі,
Сяброўкі дзьве па горадзе начным,
Дзе ўсё наўкол, як цыгарэтны дым.
І ў бар начны зайшліся ўпершыню,
Як матылі прыселі ля агню,
Забыліся, што ім казалі маці,
Каб па начах сядзелі ціха ў хаце.
І ўміг да іх падселі блатнякі,
Ахвочыя да сэксу, як ваўкі,
І пачалі сябровак частаваць,
Гарэлку чорным півам разбаўляць...
 
Ачнуліся сяброўкі пад кустамі
З парванымі сукенкамі й трусамі.
 
 
 
 
Баляда Машы
Дзяўчонка маўклівая Маша
У роднага дзеда жыла.
Любіла аўсяную кашу,
Ні разу віна не піла.
 
Хоць рэдка, ды грукалі ў дзьверы,
Прасілі бялюткай рукі
Старыя, як пні, кавалеры,
Галодныя, нібы ваўкі.
 
І Маша была ўжо гатова
Любому цнатлівасьць аддаць.
Ды ёй казаў дзед сваё слова:
«Сядзі! Яшчэ рана гуляць!»
 
І Маша, як лялька, сядзела,
Глядзела на бар праз вакно,
Дзе моладзь начамі балдзела,
П’ючы, нібы сонца, віно.
 
І думкі прыходзілі ў Машу,
Каб дзеда са сьвету як зжыць...
Ды ела яна сваю кашу,
Малілася, каб не зграшыць.
 
Шчэ б доўга так Маша марнела,
Калі б не аднойчы з вакна
На чорны асфальт не зьляцела,
Як поўная пляшка віна.
 
І плакалі горка суседзі,
І дзеда, як злыдня, клялі.
А дзед жа хацеў, каб як лепей,
Каб людзі шчасьліва жылі.
 
 
 
 
Люсіна баляда
Ён з пляшкай гарэлкі садзіўся ў трамвай
І ехаў да Люсі, бы ехаў у рай,
І Люся чакала свайго жаніха,
Нібыта авечка свайго пастуха.
А ўчора жаніх нават не пазваніў,
Нібыта, што зь Люсяй ён быў – ён прысьніў
І раптам прачнуўся, і ўбачыў, што ён,
Нібы скарыстаны дзіравы гандон...
І плакала Люся, і воцат піла,
Памерці хацела, але не змагла.
Ёй страўнік прамылі і доктар сказаў:
«Я ў вас закахаўся, я век вас шукаў...»
І Люся ўсьміхнулася, і адказала:
«Мне толькі такога, як ты, не хапала...»
І з горда паднятай пайшла галавой,
І доктар сабакам валокся за ёй,
А Люсін жаніх у канаве ляжаў
І палец счарнелы, як соску, смактаў...
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2022. Беларусь, Менск.