|
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
На рэштках Храма
|
Баляда пра нешляхетнага пана
|
Нібыта ў турме, у бялюткім палацы Жыў пан нешляхетны, выбраньнік Багоў. Ня мог ён халопскае мовы цурацца, За што й адракліся сябры ад яго. Ён кніжкі чытаў і пісаў у газэты Аб тым, што патрэбна людзей вызваляць Ад рабства і Бог нам даруе за гэта Грахі. І аб тым, што належыць зямля Людзям, на якой іх дамы і магілы, Зямля, на якой гаспадарыць чужак У кроўным хаўрусе зь нячыстаю сілай, Мяняе людзей на заморскіх сабак... Халопам сваё раздаваў ён багацьце, Ды толькі ніхто анічога ня ўзяў. – Чаму ж анічога ня хочуць узяці?! – Нібы звар’яцелы, начамі крычаў І грошы паліў у чарнюткім каміне. Зь іконаў халодна глядзелі Багі – Аж нават мурашкі хадзілі па сьпіне Ад іхніх паглядаў. Чарнеў ад тугі І марыў пра роўнасьць людскую да раньня, А ўраньні ішоў у мястэчка ў царкву І, нібы фанатык, маліўся старанна, У Бога пытаўся: «Чаго я жыву, Калі не патрэбны я тут анікому, Калі не патрэбны багацьці мае Народу, што моліцца пану дурному, Якому на'т сьмерці ты, Бог, не даеш?..» І позна вяртаўся зь мястэчка бясьсілы, І долю і волю сваю праклінаў. Стаяў на каленях ля склепа-магілы, Каменьне, як рукі, на ім цалаваў. Прасіў дараваньня ў нябожчыцы маці За тое, што стаў мужыкам патакаць, За тое, што ўсё разбазарыў багацьце І праўду пачаў у газэтах шукаць. І кляўся, што мову халопаў забудзе, Ізноўку набудзе сяброў-панічоў... Але ж і назаўтра ён думаў аб людзях, Пісаў у газэты пра лёс мужыкоў. Цікаўным прыезджым халопы казалі: – Наш пан нешляхетны, але неблагі... Яго за дзівацтвы паны пракліналі, Зь іконаў з пашанай глядзелі Багі.
|
Закахаўся карлік у князёўну, Перад Ёю ходзіць на руках. Для князёўны гэта – усё роўна, Бо ён карлік у Яе вачах. І Яна сьмяецца аж рагоча, І цукеркі кідае – служы. Ну а ён глядзіць па-рабску ў вочы, Да ўсяго гатовы – на'т ня жыць. Па начох партрэт Яе малюе І цалуе, як Яе, партрэт. За каханьне сам сябе лупцуе І кляне пракляты гэты сьвет. У акно ён Ёй кідаў букеты, І князёўна цалавала іх. Ён з кустоўя паглядаў на гэта, Выбегчы гатовы кожны міг. Раўнаваў да кожнага мужчыны, Нават да партрэтаў на сьцяне. Колькі раз каханьне да адзінай Ён тапіў, самотны, у віне. І цяпер для сьмеху перад Ёю Бегае, нясьмешны, на руках І трасе, як цацкай, галавою, Шаргунок галосіць у зубах. Не стрываўшы рабскае пакуты, Кінуў шаргунок у ейны сьмех, І з палаца, нібы зьвер той люты, Ён на волю і на сьмерць пабег. ...Год прайшоў як век. Яго ня помняць. Топча кат, нібы сьвятар, зямлю. Толькі сьняцца карлікі князёўне, Дзякуюць за моцную пятлю.
|
І людзі скачуць ля агню. Агонь галодны, як і людзі. І смаляць іскры вышыню, І Бога ў белай хмары будзяць. Не чалавек – вядзьмак гарыць. З-за ведзьмака пасохлі травы, І звар’яцелыя зьвяры Равуць – няма на іх управы. З-за ведзьмака няма вады У студнях, высахлі крыніцы. – Ратуй жа, Божа, ад бяды! – Зьвіняць да Бога ўсе званіцы. Адкуль жа ўзяўся ў вас вядзьмак? Маўчаць усе – ніхто ня знае. Знайшлі, і ўсё – маўчы, дзівак, А той цябе агонь спазнае. І скачуць людзі ля агню, Нібыта ў чорным пекле чэрці. Вядзьмак ляціць увышыню На крыльлях вогненных да сьмерці. І людзі радасна крычаць, Ажно на лоб вылазяць вочы. А заўтра будуць зноў шукаць Нячыстага, што Край сурочыў. Гарыць агонь, ажно кіпіць, Нібы вар’ят, зь людзямі скача. І Бог у белай хмары сьпіць, І над людзьмі нячысьцік плача.
|
Ён сябе хацеў агню аддаць, Не прыняў агонь, а плюнуў злосна Іскрамі-крывёй у твар. Відаць, Жыць яму тут здраднікам, і млосна Паглядаць на сьвежыя крыжы, Пад якімі родныя спачылі. Хто жывы, вы кідайце глыжы У яго, каб да начы – забілі! Ды нідзе нікога не чуваць, На'т чужынцаў не відно на конях. Толькі стогне чорная трава, Па якой прамчалася пагоня. Ён сябе хацеў аддаць вадзе, Уцякла вада далёка ў спраты. На'т атруты не знайшоў нідзе, – Пагарэла, як гарэлі хаты. ...І блукае здраднік па палях, Сьмерць, нібы ратунак свой, шукае. І ўцякае ад яго пятля, І асіна ад яго ўцякае.
|
Ня змыты крывавыя плямы На пляцы на бруку сівым. Вітрыны разьбітыя ў крамы, Крыжы паламаны ў царквы. У горадзе голад і холад, Плакаты, салдаты, сьцягі. Як рана крывавая горад, Засьмяглі ў ракі берагі. Зладзюгам жыцьцё як маліна. Гарэлка ракою, табак. «Мо', пану, ахвота жанчыну?» – Жанчын прапануе паляк. Вагоны паўнюткія жыта На захад імчаць цягнікі. Ля горада ў лесе бандыты, У горадзе – бальшавікі. Народ пераменаў чакае, Сагнутаму – іх не відаць. Па радыё музыка грае, І клічуць шпіёнаў шукаць. Жывуць беларусы і вераць У сьветлы і праведны дзень. А дзень, нібы воблака, шэры У Заўтра кідае свой цень. Ня змыты крывавыя плямы На пляцы на бруку сівым. Вітрыны разьбітыя ў крамы, Крыжы паламаны ў царквы.
|
Па Белай Русі ў сьвітцы белай, У пыле зорак і дарог Ідзе, задумны, пасівелы, Вандроўнік – мудрых фарбаў Бог. Чароўны кій вядзе па сьвеце. А родны край як родны дом. – Дзівак! – зь яго сьмяецца вецер. – Усё што зробіш – стане тлом! Сядзеў бы дома і партрэты Жанкам вясковым маляваў, Меў торбу б грошай ты за гэта, І не балела б галава За мову мужыкоў тутэйшых. Дзівак! Ты верыш у сусьвет! Хапала ў сьвеце разумнейшых. Ды дзе яна? Усе ў траве. Чужых дзяцей любіць – прыгожа. А дзе свае? Маўчыш, стары? Павалісься – а хто ж паможа Устаць? Загінеш без пары! Ня слухаеш – то не разумна! Хаця ідзі, раз выбраў шлях. Твой шлях зямны – цяжкі і сумны, Твой лёс – як поле ў камянях... А ён, рукой махнуўшы, сьмела Свой кінуў цень на крыж дарог І ў люд пайшоў па Русі Белай, Вястун, паэт, мастацтва Бог.
|
Баляда апошняга рыцара, які трапіў у чарнобыльскую зону
|
Апошні рыцар Беларусі сумнай Праз поле едзе на кані сівым. Тупая дзіда, без шчыта, задумны, Сто раз паранены, але жывы. Сьмяротны вецер гойсае па полі, Якое ад чужынцаў ратаваў. Душа крычыць ад незямнога болю. Ад дум зямных цяжэе галава. Заплакаць час – ды рыцары ня плачуць. Жыцьця ня чутна, быццам быў памор І ўсе памерлі, толькі цені скачуць І крыльле крыжам воран распасьцёр. Крыжасты цень плыве па жоўтых травах І ў травах Гады моляцца, каб жыць. Ты зьведаў сорам, і ты зьведаў славу, Цябе спазналі дзіды і нажы. Тут і цяпер змагацца ты гатовы: – Выходзь, чужак, за гора адказаць! Крычыш, лятуць над мёртвым краем словы. Як на вар’ята Гады ўсьлед глядзяць І ў норах зашываюцца лісіных. – Тут можна сеяць хлеб і багацець! Рыпяць у сьвет бязмозглыя машыны. Спрачацца зь імі – трэба звар’яцець. Ты дзіду ўпэўненна ў руцэ трымаеш: – Ану хутчэй выходзь жа, ліхадзей! Ці знойдзеш ты яго? Ніхто – ня знае. Сьмяротны вецер голадна гудзе...
|
Калі сьпявалі валуны, То й люд бярог бацькоўску мову. Маўчаць халодныя яны, Як храмаў медныя галовы. Трава паўзе па валунах, Хавае іх ад злога вока. І чорны воран, як манах, Іх сьцеражэ, глядзіць здалёку. Пад валуном жыве зьмяя І сьніцца ёй: яна багіня. І да зьмяі ідзе жняя, І нехта зь іх празь міг загіне. Але пакуль няма бяды, Адзін, як лёс, над валунамі Лятае з раю Дух сьвяты, Зьвініць пакутна ланцугамі. Калі ж сустрэнуцца Яны, То лес сухі залемантуе І засьпяваюць валуны... Ды толькі хто ў нас іх пачуе?
|
За чорным полем белы Замак, Там доля шчасная жыве. А ля яго, як пекла, крама І косьці белыя ў траве. Усе сьпяшаліся здурэла У краму, як у вечны рай, Куплялі кільку і гарэлку, Ня думалі пра родны Край... І я пайшоў у Замак полем, За мной струменіла Зьмяя. Калі загіну – дык то доля Такая божая мая. І цень застаўся мой на ўзьмежку, Малітвы д’яблавы шаптаў І ўсьлед сьвяціў гнілой усьмешкай, І ў небе д’ябал рагатаў... І што было б далей – ня знаю, Калі б ня Вецер прыляцеў І не падняў мяне над Краем, І ўбачыў я: мы ў цемнаце... Ды вецер сьціх, і я спусьціўся Зь нябёс на грэшную зямлю. Крумкач над чорным полем віўся І ў дзюбе нёс маю Зьмяю. І я сказаў: – Зірніце, людзі, Вы ў цемнаце тут цэлы век... І чорны гостры нож у грудзі Загнаў мне карлік-чалавек.
|
У сьцюдзёных, як лютыя зімы, скляпеньнях, У цямнечы гнілой, закаваны ў ланцуг, Цмок сядзіць і грызе звар’яцела каменьне, І жыве ў ім нячысты няскораны дух. Цмок да волі ірвецца, як травы да сонца, Чорнай помстай кіпіць звадзянелая кроў. Цмок крычыці і раве невыносна-бясконца – Аж трасецца зямля. Разьлятаецца роў Па Айчыне маёй, жахам поўнячы душы. Цмок жа не вінаваты сягоньня зусім, Што жыве чалавек, нібы цень той, нядужы, Д’ябал сьмела лятае, рагоча над ім. Ды ўсё роўна гавораць, што цмок вінаваты. Хто гаворыць вось так, той ня лепшы, чым цмок, Той ня бачыць на вокнах турэмныя краты, На дзьвярах той ня бачыць турэмны замок. Цмок крычыць і раве, ды няма ў яго сілы, Каб парваць свой ланцуг і на волю пайсьці. І скляпеньне ўсё ж стане ягонай магілай, І магілы яго нам павек не знайсьці. Не знайсьці, каб валун на магіле пакласьці І на тым валуне на вякі напісаць: «Тут ляжыць наша рабскае бруднае шчасьце! Больш ня дайце сябе падмануць, зваяваць!» І пакуль цмок жывы, праклінайце, судзіце Вы яго. Нам яго і клясьці і судзіць. Ды падчас на суседа свайго паглядзіце – Ці ня цмокаў намесьнік тут з вамі сядзіць? Цмок да волі ірвецца і волю губляе, І слабее яго невыносьлівы роў. Д’ябал сьмела над намі, як доля, лятае, І сьцякае па кіпцях нявінная кроў.
|
У ката закахалася паненка, З дурною сьмерцю заручоны кат. Яму паненкі сьвецяцца каленкі, Яму паненкі ласкавы пагляд. А ён, як ноч, пасьля работы чорнай Глядзіць у кубак, дзе, як кроў, віно. Душою адзінокі, быццам воран, Каханьнем не цікавіцца даўно. На шыі крыж вісіць не цалаваны, І крыж цяжкі схіляе галаву. Ты кат, але ці позна а ці рана І ты таксама сыдзеш у траву. Цябе ня знаюць тут, і ты шчасьлівы, Відаць, каб зналі, дык ня жыў даўно б. Усім тут абыякава надзіва: Ці кат, ці князь ты, ці зусім гаўно. Наіўная, спакусьніца-дурніца, Ня знаеш ты, што ён такім, як ты, Галовы сек, што вылі, як ваўчыцы, Ліў волава ў галодныя раты. Паненка коткай круціцца ля ката, Яго асьвечвае сьвятлом грудзей. А ён сядзіць, нібы валун пракляты, Вачмі маланкі кідае ў людзей. Яна злуецца і гарыць бяз дыму: «Ня буду жыць, калі не спакушу. Забудзе ён і жонку і Радзіму І вырве мне з грудзей сваю душу!» Ён кат, але ж і чалавек таксама. І падхапіўся ён і ў ноч пабег: «Ня дай мне звар’яцець старому, мама!» Гайнёй сабак ляцеў за катам сьмех. А крыж на шыі біўся як шалёны, Душу з грудзей сьсівелых выбіваў. Прачнуліся на могілках вароны, І вартаўнік спалоханы сканаў. Кат бег да сьмерці ад жыцьця зьдзічэлы І ўсюды бачыў чарапы і кроў. Паненкі цела голае ляцела На чорным, як той сьвет, крыжы мячоў.
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
над усім узвышаецца вежа яна ахоўвае і ахоўваецца яна ўглядаецца ў неба як студня ўглядаецца ў зямлю у вежы жывуць прывіды яны палохаюць рэха і самі палохаюцца вежа прыцягвае маланкі і сама як акамянелая маланка у час навальніцы сьвеціцца сваім каменным сьвятлом ля вежы шукаюць золата ля вежы губляюць упэўненасьць вежы давяраюць свае таямніцы на вежу спадзяюцца вежа вялікі каменны рог у які іграюць вятры напамінаючы навакольлю аб пільнасьці вежа першай сустракае сонца якое ўзыходзячы з-за лесу залоціць купал вежы нібы карануе цмока які ахоўвае і ахоўваецца і я гледзячы на вежу бачу сваю адзіноту
29.XII.1994.
|
губляюцца словы як залатоўкі і людзі паміраюць як казкі на забытых сьцежках вырастаюць дрэвы на дрэвах селюцца птахі што сьпяваюць бясконцыя песьні бясконцыя як чорная вечнасьць у якой жывуць людскія душы я заходжу ў хаты дзе жывуць старыя і я зьбіраю ў чырвоны нататнік словы але словы ўсё роўна губляюцца і паміраюць людзі і на забытых сьцежках вырастаюць дрэвы дрэвы зь якіх не будаваць Храмаў
|
на раздарожжы знайшоў Кнігу хацеў разгарнуць каб пачытаць як пачуўся голас ты яшчэ малады каб чытаць гэтую Кнігу і я прынёс Кнігу дамоў занавесіў вокны замкнуўся і толькі ўзяўся за Кнігу як пачуўся голас ты ўжо стары каб чытаць гэтую Кнігу і я схаваў Кнігу ў шуфляду і пачаліся ў мяне непрыемнасьці то забудуся сваё імя то забудуся сваёй годнасьці а то наогул адчую сябе самым вялікім і разумным і тады я вырашыў спаліць Кнігу кінуў у печ і патух агонь у печы кінуў Кнігу ў возера і высахла вада і тады я панёс Кнігу на раздарожжа і паклаў там дзе ўзяў і пакланіўся на чатыры бакі і разгарнулася Кніга і паказала маё мінулае і паказала маё будучае і загарэўся агонь у печы і вярнулася вада ў возера і мне захацелася вярнуцца і не было мне дарогі ні назад ні наперад ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ і ляцела ў небе Кніга і не было ад яе ценю
|
Коціцца камень з высокай гары, Пыл уздымаецца да аблачын. Выюць ад жудасьці ў травах зьвяры, Жудасна ўсім, хто застаўся адзін. Камень жа гэты ня просты зусім, Зь ведзьмай на ім цалаваўся вядзьмак. Доўга б служыў ён нячысьцікам тым, Каб не знайшоўся асілак-сьмяльчак. Камень з гары ён сьпіхнуў і паплыў З Богам на хмары ў нязьведаны сьвет. Бачыў асілка і зь ім гаварыў Толькі адзін непрызнаны паэт. Я не пабачыў. Чаго бедаваць? Значыць, пабачыць – я не заслужыў. Коціцца камень – аж зорам чуваць, Камень – з гары, за ім – камень з душы. Выюць ад радасьці ў травах зьвяры, Весела ўсім, хто застаўся адзін. Коціцца камень з высокай гары, Пыл уздымаецца да аблачын.
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Сярод поля калодзеж І адзіная сьцежка ў полі Гэта сьцежка да калодзежа Які яшчэ стаіць на ўліку У самога Вадзянога І калі каля калодзежа Зьбіраецца шмат людзей Ён адчувае сябе Цэнтрам зямлі І ад пыхі і хваляваньня У ім прачынаецца рэха І круціцца і рыпіць калаўрот І раскручваецца ланцуг зь вядром Як нітка Арыядны І стукаецца вядро аб зруб Як язык у звона І плюхаецца ў ваду Як шалом воя І ўздымаецца вядро Як найкаштоўнейшы скарб І вада цячэ зь вядра Як зь неба зорны дождж І радуюцца людзі яе прахалодзе І застаецца калодзеж адзін Сярод поля і сьвету І ўглядаецца ў неба Пакуль у ім ёсьць вада Пакуль зьвініць вядро Пакуль сам Вадзяны Трымае калодзеж на сваім уліку
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
і прыйшоў Ён і сказаў Ён... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
жыву сярод камянёў... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
ніколі да мяне ніхто не заходзіў... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
бясконцы як вечнасьць дождж... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
прысьніўся сон мяне расьпялі але я не ўваскрос і не падняўся ў неба а мёртвы зваліўся з крыжа на мёртвую засьмечаную зямлю і рассыпаўся на гарох гарох прарос і вырасьлі асіны з чырвоным лісьцем як зь Іудавымі языкамі і на самай вялікай асіне самая чорная птаха зьвіла гняздо самая вялікая гарошына закацілася ў цень гнязда і прарасла і вырасла дрэва зь вялікімі спакуснымі пладамі і зьявіўся чалавек і зьявілася жанчына і зьявіўся зьмей але я больш не нарадзіўся
|
размываюцца сьцежкі магілы... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
зямля ў сьмецьці дамы ў сьмецьці і магілы шаноўных грамадзян таксама засыпаны сьмецьцем і я таксама ў сьмецьці і невядома дзе дзень і невядома дзе ноч і няма ў каго спытаць і толькі звар’яцелы вецер нібы ў вялікую дудку дзьме ў перасохлы калодзеж
|
чорныя чорныя чорныя птушкі белыя белыя белыя косьці чырвоная чырвоная чырвоная вада чарапы чарапы чарапы вецер вецер вецер пыл чырвоны чырвоны чырвоны адзічэлы конь ідзе да вады сытыя ваўкі на яго не глядзяць на яго не глядзяць на яго не глядзяць галодны абадраны манах ідзе і глядзіць на неба і ня бачыць чорных чорных чорных птушак ён бачыць Бога адзічэлы конь п’е ваду і ня бачыць што вада чырвоная вада чырвоная вада чырвоная і ў чэрапе князя і ў чэрапе князя зьвіў жаўрук гняздо гняздо гняздо і ў чэрапе здрадніка і ў чэрапе здрадніка пасялілася жаба пасялілася жаба і толькі ў чэрапе воя пуста Пуста Пуста Пуста Пуста Пуста
|
па белых і чорных ступенях сыходжу ў Той Сьвет трымаю ў руцэ сьвечку як надзею на сьветлую будучыню за мной ідзе мой цень за мной ідзе мой страх а людзі за мной не ідуць у кожнага свая дарога ў Той Сьвет наперадзе жудасная цемра за мной жудаснае сьвятло а я іду і трымаю ў руцэ сьвечку і пакуль гарыць сьвечка я буду жыць і пакуль гарыць сьвечка будзе ісьці мой цень маё былое якія не пускаюць мяне назад назад дзе жудаснае сьвятло назад дзе засталіся людзі ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ і пакуль гарыць сьвечка сыходжу ў Той Сьвет
|
і цемра як чорная багна... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
у рыб вырасьлі крылы і яны паляцелі шукаць жывую ваду прыляцелі ў адну вёску жывой вады не знайшлі паляцелі ў другую і там жывой вады няма разьляцеліся па ўсім Краі... і лётаюць рыбы ў дымным небе страсаючы з аблок сажу і няма ім прытулку ні ў небе ні на зямлі а мы глядзім у неба і дзівімся што гэта там за птушкі
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
перад вялікімі сьвятамі... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
запрашаю ў госьці сяброў... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Плот гэта ахоўнік Яго паставілі і ён стаіць І кожны хто праходзіць міма Стараецца зазірнуць за плот Бо плот спакушае І чым большы плот Тым большая спакуса Плот гэта драбіна Па якой спускаюцца ва ўласнае я Абмяжоўваючы сябе ў прасторы Але ў плоце заўсёды ёсьць вароты Як зварот у сьвет Дзе ёсьць дарога Якая ўцякае ад платоў За якія хаваемся мы І выходзячы з-за плота Мы імкнемся назад Плот гэта ашыйнік На шыі майго жыцьця
|
ля царквы старая прадае Біблію... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
480 Людміле і Вэранічцы
стаю пад вокнамі радзільнага дома яшчэ ня ведаю што нарадзілася Вэраніка але мне здаецца пра гэта ведаюць птушкі і аблокі травы і дрэвы і яны мне гавораць пра гэта ды я не разумею я забыўся іхнюю мову але ж з такімі шчасьліўцамі як сам задзіраю нос пад вокнамі і пакуль углядаюся услухоўваюся запіска з добрай весткай ад жонкі як белы голуб вылятае з акна і цэлую вечнасьць ляціць да мяне
6.IV.1989
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
вы ўсе сабакі... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Гром грыміць паціху за вакном, Цемра працінаецца агнём, Раніца далёка, як Парыж. Дождж змывае пыл з прыціхлых дрэў, З дрэў у неба д’ябал узьляцеў, Бачачы яго, ты ўся дрыжыш. Расчыніўшы ў цемрыва вакно, Мы гаворым пра французскае кіно, Да якога нашаму – скакаць. Ну а гром памалу ўсё грыміць. І каму ахвота спаць – той сьпіць. Праўда, можна так усё праспаць.
|
у падвале цёмна і вільготна у падвале душна і страшна у сетцы трымаю слоік з капустай запальваю сярнічку і бачу сьцены дзьверы замкі сьцены дзьверы замкі на шэрых дзьвярах чорнай фарбай напісаны нумары ад сьвятла разьбягаюцца павукі павукі павукі павукі павукі па сваіх чорных шчылінах на іржавай тоўстай трубе вісіць спарахнелая ануча сярнічка гасьне і ўсё зьнікае але застаецца страх але застаецца вільгаць духата і я палю новую сярнічку і шукаю свае шэрыя дзьверы з чорным нумарам вялікім замком у сетцы трымаю слоік з капустай і ўсё больш баюся яго разьбіць і ўсё больш адчуваю сябе павуком які цягне здабычу ў сваё гняздо сярнічка гасьне і ўсё зьнікае і слоік у маіх руках як цяжкі камень цягне мяне на дно цемры дзе ёсьць дзьверы з маім нумарам
|
БОГ... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
праз поле празь неба празь вечнасьць дарога дарога дарога дарога бяз знакаў прыпынку бяз знакаў бяз знакаў на дарозе каменьне ператвараецца ў пыл і я ператвараюся ў пыл а пыл ператвараецца ў каменьне каменьне каменьне каменьне каменьне зьбіраюць зьбіраюць зьбіраюць адны робяць брукаванку другія брукаванку хаваюць пад асфальт і ставяць знакі знакі знакі знакі ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ праз поле празь неба празь вечнасьць дарога дарога дарога дарога бяз знакаў прыпынку бяз знакаў бяз знакаў
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
У вянок бабулі Ганьне
#1 я помню бабуліны казкі я помню бабуліны песьні я быў малы і непаслухмяны паліў кастры на ганку верыў у добры агонь хадзіў па лугах і палях размаўляў з птушкамі хадзіў да ручая ў лес размаўляў з вадой і дрэвамі гэтаму мяне навучыла бабуля за агонь на ганку мяне лаялі з размоў з птушкамі вадой і дрэвамі мае аднагодкі сьмяяліся але я верыў у лепшае гэтаму мяне навучыла бабуля і ходзячы па белым сьвеце я сьпяваў і плакаў я сумаваў і сьмяяўся і колькі б я ні хадзіў я заўсёды вяртаўся дахаты гэтаму мяне навучыла бабуля і сёньня калі я не магу пагаварыць зь ёй пра жыцьцё я размаўляю з агнём і птушкамі з вадой і дрэвамі я чую бабуліны казкі я чую бабуліны песьні я чую бабуліны крокі і нельга мне быць малым і нельга мне быць вялікім
#2 стаю ля сьвежавыкапанага дола сярод кветак і сваякоў гляджу на той сьвет у які адплывае бабуля у руцэ трымаю сьвечку асьвятляю былое і будучае асьвятляю гэты і той сьвет сьвятар чытае малітву напамінае пра тое што мы ўсе тут часова мы ўсе павінны вярнуцца дамоў жанчыны моляца і плачуць мужчыны і дзеці маўчаць трапечуць агеньчыкі сьвечак на нас глядзіць і дыхае неба і ня страшна памерці і ня страшна жыць глядзім на той сьвет у які адплывае бабуля а мы стаім на беразе
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
і разьлілося чырвонае чырвонае віно па белым па белым па белым абрусе і рассыпаліся па цэментавай падлозе медзякі медзякі медзякі медзякі калі ўстаў ён і сказаў даволі даволі да волі да волі і выйшаў ён са скляпеньня і ня ўбачыў у небе сонца а толькі чорную чорную чорную прорву і крыкнуў ён людзі людзі людзі і ніхто яго не пачуў і вярнуўся ён назад але за яго сталом сядзелі чэрці чэрці чэрці чэрці і гулялі ў карты карты карты карты і пілі яго чырвонае чырвонае віно і белы абрус стаў чорным чорным як жыцьцё і сьмерць як жыцьцё і сьмерць
|
і нічога мы не баімся... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
у мае вокны глядзіць суседні дом... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
сьцены сьцены сьцены сьцены муха б’ецца б’ецца б’ецца ў шыбу капае капае капае з крана вада плыве цыгарэтны дым дым дым а чалавек чытае газэту чытае чытае чытае галодны павук пляце павуціну пляце павуціну пляце павуціну на сьцяне трэшчына чорная чорная чорная а чалавек чытае газэту газэту газэту а павук злавіў муху злавіў муху злавіў муху а з трэшчыны сыплецца пыл сыплецца пыл сыплецца пыл а з крана капае чырвоная вада чырвоная вада чырвоная вада а на сьцяне трэшчына чорная чорная чорная
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
са сьнегу зьляпіў чалавека... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
я ня веру ў Бога... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
мы адзьдзяляемся адзін ад аднаго... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Мая Айчына стала палігонам... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ён быў, ён ёсьць, ён вечна будзе... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
400 Слова «кахаю» – то слабае слова. Мужнае слова – абараню. #Ларыса Геніюш
Колькі прызнаньняў у шчырым каханьні, Цяжка ня верыць у шчырасьць прамоў. Покуль гаворым, руйнуе курганьні Той, хто адрокся сваіх каранёў. Покуль гаворым, руйнуюцца замкі, Песьні ў нябыт адыходзяць зь людзьмі. Часта гаворкі – выгодныя лямкі, – Раз ухапіўся – цягні ды цягні. Сёньня, як сьмецьце – прызнаньні, прамовы, Імі ня спыніш віхуры, агню... Слова «кахаю» – то слабае слова, Мужнае слова – абараню.
|
Па горадзе ходзяць салдаты... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
I лёс захлынуўся крывёю... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Даўно няма між нас сьвятых... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
480 Людміле
Радзей успамінаецца Масква, Радзей успамінаю інтэрнат. Ды сьвеціцца адчайна лістапад, І праз асфальт расьце трава. Сузор’і зорак, нібы руж кусты, Для нас журботным дыхаюць сьвятлом. Як паратунак душ – сяброўскія лісты, І Караткевіча бялюткі том. І прыйдзе дзень, і пойдзем па Маскве, Па-беларуску будзем размаўляць, Гадаць, якое воблака плыве З Айчыны, каб – рукою памахаць. Забудзецца на хвілю інтэрнат, Ды пра яго напомніць нам Масква. Мы пройдзем праз адчайны лістапад, Дзе праз асфальт расьце трава.
|
Амаль што голая ідзеш на сцэну З усьмешкаю прыдатнаю для сьвят. І цела, а ня вопратку тут цэняць Мужчыны, што прыходзяць на прагляд. Яны глядзяць галоднымі вачыма І ў думках распранаюць дагала. Саромецца тут нельга, немагчыма, Калі ты ў манекеншчыцы пайшла. Для большасьці прысутных – прастытутка, Цябе гатовы зараз жа купіць, Купіць за келіх каньяку на суткі, І пераспаць, і, нібы сон, забыць. І што каму, што плачаш ты начамі Бяз грошай, без кватэры і адна. Ідзеш па сцэне быццам бы багіня, Што мае ўсё, што хочацца душы. А ты ў палацы мод, нібы рабыня, Працуй, што мала плоцяць – не кажы. Сышла са сцэны, быццам з эшафота, І сьлёзы ўпотай выцерла з вачэй: – Праклятая, бязбожная работа! Якія морды гадкія ў людзей! Глядзяць на ногі быццам бы вар’яты... І твар прыгожы пачарнеў ад зла... Накінуўшы убор, чужы, багаты, Ты зноў на сцэну ўсьмешліва пайшла.
|
На гэтым сьвеце кожны — госьць... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
На людным праспэкце ля шэрай сьцяны... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
– Над горадам лятаюць парасоны. – Сказаў паэт і залілося сьмехам Усё, што мела вусны і раты. А Слых сядзеў, як клоп, увесь чырвоны. Ён зразумеў, што тут запахла грэхам, Што тут пачатак буры і бяды. Сягоньня сьмех, а заўтра – барыкады, Падзел зямлі, падзел карыт і славы, А там глядзі і прыдзе сам Капец. Ды што рабіць? Ня даць натоўпу рады. І хто ім даў паэта слухаць права? Паэту на вяроўцы час хрыпець... А дождж ішоў і быў той дождж зялёны. Сьмяяліся разумныя і дурні, Чытаў паэт і Слых яго трываў. – Над горадам лятаюць парасоны, Над горадам лятаюць прыгажуні, Над горадам ляціць стары трамвай...
18.IV.1989.
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Здыхаў сабака, ды ня поўз да хаты. У хаце сытыя яго браты, Як сьвіньні, абжыраліся на сьвяты, Аж да зямлі зьвісалі жываты. Ён быў галодны, біты-перабіты, Ён свой ланцуг парваў і ў поле зьбег. І доўга сьніў, нібы каўчэг, карыта, Сівых людзей і іх нелюдскі сьмех. Былыя сябрукі бягуць за сучкай, Забыўшыся на гонар і свой род. І ён увесь у пыле і калючках Глядзіць на сучку нібы ідыёт. Брашы мацьней і будзеш, браце, сыты. Ад сытасьці і ён падчас дурнеў, Хваліў сваё рассохлае карыта, Пакуль аднойчы ўсё ж не зразумеў, Што ён ніхто, што ён, як раб пракляты, Сядзіць на ланцугу... Цяпер жа сам Ён сьмертнай воляю, як Бог, багаты, І поле палыну – сабачы храм.
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ты рыбай стаў, сучасны беглы раб. Дзе ты прабег – цяпер зямля гарыць. Жывеш у багне між агідных жаб, Якім не разадзьмуцца да царыц. Бяз памяці, бяз радасьці, бяз дум, Замест душы – паветраны пузыр. І ўсё жыцьцё – гнілы балотны сум, І белы сьвет – з распустай манастыр. І цела ўсё пакрытае луской Сьвярбіць, гарыць, але табе – маўчаць. Лілеі белыя даюць спакой, Ды жабы звар'яцелыя крычаць, Што ім ня трэба цішыня, сьвятло. Як людзі жыць ня могуць без цароў, Так век яшчэ на сьвеце не было Балота бяз гразі, без камароў. Твой сьвет – балота, ты ў балоце – цар, Цар-рыба з чалавечай галавой. Твае ўсе мары – муха і камар, І кроў твая зрабілася гнілой. Жывеш бяз Бога – з Богам лішні тлум. Тваё жыцьцё, нібы ў скананьне пір, Бяз памяці, бяз радасьці, бяз дум, Замест душы – паветраны пузыр.
|
Вяртаюцца паэты зь небыцьця, Мы молімся на іхнія імёны І грошы зарабляе для жыцьця. Шумім, нібы на могілках вароны. А нам ня дадзена судзіць багоў, Хоць пры жыцьці раўняемся з багамі. Якія мы нашчадкі змагароў? Адно крычым, махаючы рукамі. І скардзімся, што ўсё ж нялёгка нам Дабіцца ўсенароднага прызнаньня... Паэзіі абрабаваны Храм Адновіца Паэзіі вяртаньнем. І непазбежна прыйдзе судны час, І засьмяецца Сфінкс. А нашы творы Ці скажуць што талковае пра нас? Былі, жылі і зналі многа гора, І грошы заграбалі для жыцьця, Бяз помнікаў баяліся застацца... Вяртаюцца Паэты зь небыцьця. А нам ці суджанна чытацца?
|
Няма Караткевічаў новых, Няма і Стральцовых. І сумна, і крыўдна жывецца І мы ўсе ці варты граша. Паэт памірае – душа застаецца, Заўжды застаецца душа! Ды дзеліцца слава, Як доўгая лава. На'т могілкі дзелім зь вянкамі. А хто разьдзяляе? Хто славы ня знае, А хоча зрадніцца зь вякамі. Найлепшых губляем, бядуем. Жывых жа ня чулі, ня чуем, Што славу прыносяць Айчыне... А хто нас наступным пакіне? Няма Караткевічаў новых, Няма і Стральцовых.
|
Памяці Яўгеніі Янішчыц
Паэта губіць гэніяльнасьць адзіноты, Бяздарны вецер гасіць сьвечкі ля ікон. І сьмерць нас не пытае: «Чый ты? Хто ты?..» І самых вольных забірае ў свой палон. Жывым зайздросьцім, бэсьцім, носім кветкі – потым. Нам кветкамі свой грэх павек не адмаліць. Бязьлітасна цалуе лепшых адзінота, За сьвятасьць мы ня ўмеем бліжняга любіць. І вінавацім, грэшныя, абставін зьбегі... Патухла ў небе горка, як Твой лёс, сьвятло. На шлях у вечнасьць Бог насыпаў сьнегу, І Беларусь па сэрца зранку замяло. Сьпяшаемся, бы раптам зразумелі: хто Ты. Спазьніліся. Запозьнены, як крык, паклон... Паэта губіць гэніяльнасьць адзіноты, Бяздарны вецер гасіць сьвечкі ля ікон.
29.XI.1988.
|
У атрутным тумане курганьне, Чорны прывід на чорным кані Скача гулка насустрач сьвітаньню, Скача ў сьмерці сьляпыя агні. Меч блішчыць, як маланка ліхая, Іскры сыплюцца з-пад капытоў, І трава абгарае сухая, А на травах – варожая кроў. Хіжы моліцца, лоб разьбівае: – Пашкадуй ты мяне, абміні... Чорны прывід каня не спыняе, Пралятае па ім на кані. Разьбягаюцца ў ноч свалачугі, Не знаходзяць ратунку ўначы. І зьвініць па-вар’яцку кальчуга, Кроў сьцякае па гострым мячы. І ў балоты хаваюцца гады, І асіны ад жаху дрыжаць. Толькі ў цемры мужыцкія хаты Не баяцца нічога і сьпяць. У атрутным тумане курганьне, Чорны прывід на чорным кані Скача гулка насустрач сьвітаньню, Скача ў сьмерці сьляпыя агні.
8.VI.1989.
|
Жалезны крыж іржа зьядае І рушацца вякоў сьвятыні. Зьмяі карона залатая Як сонца ў мёртвае пустыні Праменіць з чорнае канавы, Кудой сьцякала кроў-вада Маёй зямлі, стагналі травы, Сьпявала песьні свалата. Няма зьмяі, няма балота, І толькі вецер сьмерць-пясок Мяце, узносіць з асалодай Да белых, нібы соль, аблок. Карону вецер залатую Скрануў і пакаціў у сьвет. Лісіцы ў норах лямантуюць, Бягуць мурашкі па траве. ...Зьмяі карона залатая Па Краі коціцца, як гром, Ды мы ня чуем – засядаем – Зьмяю, галодныя, жаром.
|
І трэснулі сьцены ў кватэрах, Чарнеюць у трэшчынах краты. Маўклівыя пэнсіянэры Завылі, нібыта вар’яты. Заплакалі дзеці ад жаху, Мужчыны ад суму занылі. А чэрці гарцуюць па даху – Іх зь пекла на волю пусьцілі. І толькі паэт непрызнаны На жахі зірнуў, як на будзень, Сказаў, пляшкі зносячы ў ванну: – Яшчэ, брат, ня тое ў нас будзе! – А што ў нас тут будзе такое? Скажы, і цябе мы палюбім! – Завыла ўсё шэра-гнілое: – Ня то як сабаку загубім! Паэт жа зацішыўся ў ваннай І выпіў апошнюю пляшку За вочы сьляпыя прызнаных, За музу – п’яную манашку. А сьцены трашчэлі ў кватэрах, На вокнах чарнеліся краты. І ў Бога надумалі верыць – Хто божай спагады ня варты.
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
I плакаў вецер за дзьвярыма... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Стракатыя вітрыны магазінаў... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
А так усё ціха, нібы на тым сьвеце... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
У краіне сну і чорных кратаў Па дарозе, дзе, як вечнасьць, пыл, Я сустрэў вандроўных музыкантаў, Што ішлі да дзедаўскіх магіл. Ім абрыдлі шэрыя прасторы, Ім абрыдлі панскія сталы. Пагублялі лапці і аборы, Напіліся брагі і смалы. Я спытаў вандроўных музыкантаў: – Што чакаць жа мне ў краіне сну? Адказалі, што чакаць ня варта Радасьці бясконцую вясну. Не сказалі болей анічога І пайшлі, як прывіды, як сон. Я абняў, нібыта крыж, дарогу, І пачуў я: у дарозе – стогн. І ў краіне сну і чорных кратаў Я пракляў сябе за свой спакой. І ўздагон вандроўным музыкантам Паляцеў, галосячы, душой.
|
Сяргею Новіку-Пяюну
У небе Айчыны чарнюткія краты, І чэрап у небе – ня сонца – плыве. Пры новай уладзе ён зноў вінаваты, Што ён Беларусам зьявіўся на сьвет. І гоняць ізноўку яго да магілы, І дротам калючым прыгожыцца шлях. І воранаў чорных чарнюткія крылы, І белыя крылы анёлаў, і жах Над шляхам яго, над людской непакорай. І будзяцца песьні пад звон кайданоў, І будзяцца сілы, каб выжыць у горы, Вярнуцца і ў гора патрапіць ізноў. Навокал чарнеюць крывёю курганьні, І вёскі пустыя, і выюць ваўкі. Ён помніць апошняе з маці спатканьне, І спадчыну дзеляць штодня чужакі. І колюць штыкамі па-рабску у сьпіну Служакі, што вераць у сьветлы прасьцяг І ў зорнае заўтра турэмнай Айчыны І крочаць па братняй крыві і касьцях. Цяжэюць ватоўкі, зьвярэюць сабакі, І холад, і голад зьбівае ўсіх з ног. Сьмяротнікаў новых чакаюць баракі, І ямы чакаюць – ля чорных дарог, І працу чакаюць культурныя каты... Душа паўтарае: «Айчына жыве!» А ў небе Айчыны турэмныя краты, І чэрап у небе – ня сонца – плыве.
|
Яны прыйшлі, і ноч прыйшла сівая, Іржалі коні іхнія ў цямнечы. І чулі ўсе, як Хам п’яны сьпявае Пра косы доўгія і белы плечы. І ехалі чужынцы, і гарэлі За імі сьлёзы, храмы і палацы. І птушкі беларускія нямелі, І ў кулакі зьліліся пальцы. І павылазілі з-пад пнёў вужакі. Зьляцеліся і ведзьмы, і вароны. З тупых мячоў лізалі кроў сабакі, І плыў у небе дым, як кроў, чырвоны. І не было ратунку анікому, Ня чуў малітвы Бог пад чорным небам. А хочаш жыць, дык кланяйся чужому Гаспадару, вітай чужынца хлебам. Ды косамі і віламі віталі Чужынцаў, што з крывавымі рукамі. І толькі служкі хамавы крычалі: «Мы будзем вечна вашымі рабамі! Наш родны край пры рабстве стане раем!» ...І людзі прывыкалі да пакутаў. І хамскі крык ляцеў над белым краем І ў душы бедныя ўлятаў атрутай.
|
Начнога вакзала гнілое паветра, Бясконцае груканьне цяжкіх дзьвярэй. Афішы, са сьцен абарваныя ветрам, Пад ногі кідаюцца мокрых людзей. А дождж не сьціхае. І столь працякае, Калюжына ў зале расьце і расьце. Высокі хіпак пад гітару сьпявае, Заснуць не дае. На дварэ ў цемнаце Стаяць за пэронам пустыя вагоны. Залезьці б у іх ды салодка заснуць! Ваду лейтэнант абтрасае з пагонаў, Нібыта баіцца, што зоркі сплывуць. Насупраць яго маладая кабета Рэклямна сумуе на цэлы вакзал: То возьме часопіс, то возьме газэту... І ўжо лейтэнант, быццам бы генэрал, Сядае бліжэй, прапануе гарбату... А побач вяскоўцы стамлёныя сьпяць, Патрацілі грошай сягоньня багата, Ды толькі пакупак амаль не відаць. Цыганскія дзеці па сонным вакзале Шныруюць, як чэрці, і просяць рубля. Капейку дасі – на капейку пахваляць І зробяць за тройку зь цябе караля... Гляджу на гадзіньнік, нібы на ікону. Як штосьці сьвятое, білет берагу. А міма вакзала грукочуць вагоны І нашыя цені за імі бягуць.
|
Шчэ ёсьць Беларусы, што вераць у Волю... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
500 Людміле
І мы сустрэліся ля Вострай брамы, Як толькі сонца зрэдзь пазалаціла Крыжы цяжкія старажытных Храмаў. Душу маю самота адпусьціла, І мы пайшлі па вузкіх вулках Вільні, Што помняць крокі друкара Скарыны. Як празь вякі, па бруку чорна-сінім Ішлі, не адчуваючы чужыны, Сярод муроў, дзе наша вечнасьць сьпела. І дзьве манашкі лёгкаю хадою Нас абагналі. Птушка праляцела, Нібы анёл, над ціхаю царквою. І зьнікла ў небе між аблок і дыму, Што прыплылі з расейскага усходу, Ня помнячы галодную радзіму. І закрычаць вар’яцкая ахвота Душу маю, як воран, разьдзірала: – Люблю я Вільні векавую волю! Ды я маўчаў, і радыё гарлала Пра тое, што ня вернуцца ніколі Часы былыя і былыя ўлады. А мы вярталіся да Вострай брамы І ў душах несьлі Волі братняй сьвята – Крыжы цяжкія старажытных Храмаў.
|
Не люструецца неба ў змутнелай вадзе, І ў канаве дарожнай канае вада. І ніхто больш ня едзе, ніхто не ідзе Па забытай дарозе. Буяе жуда Сакавітай, маўклівай, як вечнасьць, травой. А па гэтай дарозе імчалі вазы, Уздымаючы грукат і пыл над сабой, І ў прасторы зьвінелі людзей галасы. Сёньня тут гаспадарыць лагодная ціш. Толькі ціш, як заўсёды – бязбожны спадман. Да канавы з вадой прабіраецца мыш, А за мышшу цікуе галодны груган. ...Не люструецца неба ў змутнелай вадзе. І канае вада – адшумела вясна. Тут ніхто больш ня едзе, ніхто не ідзе – Толькі вечнасьць адна, толькі вечнасьць адна.
|
Зноў агонь дагарае, цямнее вакольле, І пара ўжо дахаты вяртацца ў сьвятло. І да нас ціха цягнецца чорнае гольле Дрэў шумлівых, што ловяць, як шчасьце, цяпло. А цяпло адлятае, губляецца ў небе, Застаецца нам попел самотны і пыл На цярплівай, скалечанай, стомленай глебе, Дзе заўсёды ёсьць мейсца для нашых магіл. Патухае агонь, дым струменіцца белы, І ляціць, і зьнікае, і кліча з сабой. І душа, каб хацела, за ім паляцела... Колькі дыму і душ над Айчынай маёй! І патух наш агонь, і сьцямнела вакольле, І дахаты пара нам вяртацца даўно. І паедзены хлеб, і папіта віно, І ўсё бліжай ля нас выгінаецца гольле.
|
Агеньчык сьвечкі ў цемнаце трапеча, Пакінуты ў царкве ля абразоў. Журботны чалавек пайшоў у вечар, Шукаючы спагаду і любоў. Па цёмных вуліцах блукаюць цені, Па цёмных вуліцах лятуць вятры. І ўсе дамы, нібы турмы скляпеньні, Глядзяць на сьвет, замкнуўшыся знутры, І не жадаюць слухаць анікога. А ён ідзе, наіўны, малады, Яшчэ ён верыць у людзей і Бога, Ня знаючы ні шчасьця, ні бяды.
|
Сёньня пуста ў магазінах... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Разьбітыя шыбы, сарваныя німбы, І вецер гуляе па Храме пустым. Анёлаў пакрыўджаных чуюцца ўсхліпы, У небе пасеяўся з вогнішча дым. Ля вогнішча скачуць сівыя вароны, Спажывы шукаюць у кучах сьмяцьця. Ледзь дыхае вогнішча ротам чырвоным – Сыходзяць апошнія хвілі жыцьця. Зьдзічэлы сабака з кустоў пазірае, Праз вочы блішчыць залатая душа. Каторы ўжо тыдзень ён сьмерці шукае, Ды толькі няма каму й кінуць глыжа. І сьцежкі да Храма травой зарастаюць, Маўчыць безьязыкі патрэсканы звон. Над Храмам забытым анёлы лятаюць, З абпаленых скрыдлаў страсаючы сон.
|
Лес памёр. Неўзабаве за ім... ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Паходня патухла, і ў цемры сырой Заплакаў разбойнік, ад страху сагнуты. Нядаўна яшчэ ён ішоў, як гэрой, У пошуках скарбу, хваліўся пакутай, Якую ў бядоце дурной перажыў. Бядота з гультайства, бяднота рабоў Душу прымушае гавець у няволі. Нямнога патрэбна для рабскай душы: Міраж абяцаньняў, і звон медзякоў, І песьня аб лепшай нязьведанай долі. Ён вырваўся з рабства – Застаўся рабом – Галодны і біты, бязбожны і грэшны. Ён раб жывата, ён памрэ жабраком Над кучай багацьця, і сьмерць будзе сьмешнай У гэтым скляпеньні, дзе цьвіль, павукі. Паходня патухла ад подыху д’ябла, І выпала шчасьце з дрыжачай рукі – Украдзены ключ ад крывавага скарба. Разбойнікам быў, заставаўся рабом, Слабейшых рабоў адпраўляў у магілу. Ён поўзаў па брудзе за чорным ключом І кляў сваю долю, нячыстую сілу. І ключ адшукаў, і заплакаў, завыў, І ў цемры папоўз, як сьлімак, да багацьця. А па-над скляпеньнем Анёл сьмерці плыў, Чакаў небараку, слабога для шчасьця.
|
480 Анатолю Сысу
...Каб ня страціць хамскае ўладаньне, Пачалі на ведзьмаў паляваньне Хамы, што сядзяць у кабінэтах. Можна паляваць і на паэтаў. Не да сьмерці хамы забіваюць, Раз разумны – дурнем выстаўляюць. Хочаш жыць – маўчы, як безьязыкі, А найлепей сёньня – будзь бязьлікім. І сядзяць па кабінэтах хамы, Гутараць пра грошы і пра крамы. А Паэты ў бары эмігруюць, Келіхі атрутныя цалуюць... І начамі плачуць над паперай, Вершы сачыняючы, і вераць У сваё вялікае вяртаньне... Ды ідзе на ведзьмаў паляваньне. І ці хопіць таленту і сілы, Каб пазьбегнуць раньняе магілы.
|
Разбураны замак. Высокія травы. У травах высокіх блукаюць самотна вятры. І пыл падымаецца ў неба гаркавы, Чырвоны, як кроў, і бязважкі, як водбліск зары. На рэштках валоў разрастаюцца лозы, Чакаюць чагосьці цяжкія на іх груганы Гнілое лісьцё, як іржавыя лёзы Мячоў паламаных, ляжыць ля разьбітай сьцяны. Начамі на замчышчы плача князёўна, І сьлёзы князёўны тугой напаўняюць прастор. Ды плачу ня чуе ніхто усё роўна – Раве, завывае прагрэсу галодны матор. Ад росаў атрутных згінаюцца травы, І ў травах спакой свой знаходзяць бадзягі-вятры. І пыл падымаецца ў неба гаркавы, Чырвоны, як кроў, і бязважкі, як водбліск зары.
|
Па дарозе бясконцай, як вечнасьць зямная, Скача коньнік у замак, якога няма. Ён вяртаецца зь бітвы, ніхто не чакае, Уладарыць жыцьцём раўнадушша зіма. Ён нясе для князёўны сваю перамогу, Ён каханьне сваё да князёўны зьбярог... ...Зарасла да багатай капліцы дарога. Дый капліцы няма. Толькі ведае Бог Тое мейсца сьвятое людскога спачыну, Толькі ведае Бог, дзе стаялі дамы, Скуль пайшлі бараніць ад чужынцаў Айчыну І князі, і халопы. І Храм той нямы, Што людзей абуджаў да любові, спагады, Храм, дзе мейсца было, каб душою ажыць... Скача коньнік дамоў, блішчаць яго латы, І яго сустракаюць самотна крыжы На кладах ля дарогі бясконцай, забытай. – Што ж ты, вой, так спазьніўся – на сотні гадоў – І Айчына твая прагуляна, прапіта За сталамі тваіх неразумных братоў? Толькі стомлены коньнік ня чуе нічога, Ды пытаньні ў яго ёсьць свае да жывых. Ён сустрэне мяне, ён сустрэне любога І спытае за ўсё, і спытае за ўсіх.
|
Не сумуй, што ўжо вясна мінула. Не сумуй, ня ўсё 'шчэ адцьвіло. Зорка ў чорным небе мільганула, І душу напоўніла сьвятло. Не хавайся ад сяброў за плотам, І сьцяжына ў сад не зарасьце. Будзе ўсё – і радасьць, і самота, І ў кватэры кактус зацьвіце.
|
Ад мітусьні жыцьцёвае стамлёны У сьвет пайду, дзе вечнасьць і спакой. І сьледам закрычаць з крыжоў вароны: – Чаго ты жыў і мучыўся душой? Я не пачую крыку іх зямнога, Таму й нічога ім не адкажу. І па дарозе вечнасьці да Бога Я думаць буду, грэшны, пра душу. Але жывы я думаю пра цела І не шукаю ў вечнасьці спакой. І для мяне яшчэ ўсё зразумела: Чаго жыву і мучуся душой.
|
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
2009–2022. Беларусь, Менск.
|
|
|