РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Людміла Рублеўская
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Рыцарскія хронікі
 
 
Род
 
Рыцарскі турнір
 
Рыцар
 
Кола
 
Ноч перад двабоем
 
Княгіня
 
Злодзей
 
Эпіграма
 
Два рыцары
 
Радавое гняздо
 
*** Налі старой мальвазіі...
 
Баляда пра чорны шоўк і белыя карункі
 
Чорны Война
 
Баляда пра недаступную прыгажосьць
 
Грэшнік
 
Сьмерць паэта
 
Успамін
 
Два салаўі
 
Амяла
 
*** Дзень высыхае, як сьляза...
 
*** Паўстане з хваляў часу Авалон...
 
Апакаліпсіс
 
*** Партрэтаў цёмных ясныя абліччы...
 
Дыялёгі з Сартрам
 
Пілігрымы
 
*** Халодны сум. Сьціскаецца ланцуг...
 
*** Навальніцу першую страчаць...
 
*** Халодны агонь, што вандруе на сьвеце маім...
 
Лірнік
 
Шляхта
 
Не дагналі
 
*** Што тут паэт? У гэтым сквапным сьвеце...
Род
Высокі род. Разбураны палац
Ці хата, што на тым жа самым мейсцы
Раз дзесяць будавалася.
Глядзяць
Праз вокны продкі,
                                          а жыве там – вецер.
Род.
Кроў яго ўбірае, бы рака,
Дабро і зло і рысы вызначае,
Зь якімі сын твой будзе ці дачка
Жыць з ганьбаю, са славай
                                                              ці звычайна.
Ня выдумка блакітнае крыві,
А ісьціна разумнае істоты –
Свой ведаць род і гонар радавы
І рушнікі захоўваць, і кляйноды.
У сьвеце адасобленых няма.
І ты – камень у бруку ці ў кароне.
Знайдзі свой гэрб.
І прадзеда імя
Успомні.
 
 
 
 
Рыцарскі турнір
Раптоўны вецер і раптоўны дождж
На сьвята зла і гордасьці зьляцелі.
Страшны Пярун ударыў – і ніхто
Ня змог парушыць скамяненьне цела.
Але – прайшло, і сполахі прайшлі.
І зноў гарэлі грэшнай прагай вочы.
А самы моцны рыцар да зямлі
Прыпаў і крыкнуў: «Бог крыві ня хоча!»
Ды бойку аніхто не прыпыняў,
Ня кінула пальчатку каралева.
І дождж зьвінеў аб зброю, кроў змываў,
І ўсмоктвалі напой трава і дрэвы.
А рыцар меч, нібыта шчыт, узьняў:
«Па волі Божай ворагам дарую!»
Якая ганьба! І на мне яна.
Яму ж дарыла стужку залатую.
Маё імя хацеў ён праслаўляць,
І біцца, і перамагчы – ці ўмерці.
Хіба псальмы паслала я сьпяваць
Паклоньніка, раптоўнага, як вецер?
Ну, забівай жа! Звар’яцеў, ці што?
А ён укленчыў і крычаў пра Бога.
І сьціснулі яго паміж шчытоў,
І тры мячы знайшлі сабе дарогу.
А дождж мацьнеў, і вецер біў у твар.
І хмары быццам пахавалі сонца.
І не відаць было, дзе чый штандар,
Хто пераможаны, хто пераможца.
І разышоўся паступова люд,
Ахвочы да відовішчаў жахлівых.
І шмат каго страчаў нябесны суд,
А шмат каго – шынок і куфаль піва.
Хто мужнасьць меў не забіваць – гэрой
Ці не? Цяпер мне думка назаляе.
І бліскае раз-пораз нада мной
Замест маланкі – стужка залатая.
 
 
 
 
Рыцар
Зь мячом – за даму, за караля.
Зь мячом – за Бога, за грошы.
І толькі раны калі баляць,
Што ўстаць, здаецца, ня зможаш, –
Ты марыш пра ціхі кляштар,
Пра пыльныя старадрукі.
І твой славуты жалезны ўдар
Ня бачыцца больш заслугай.
А ўстанеш – зноў на бліскучы шлем
Пальчатку чэпіш дурніцы,
Якая цябе называе «леў»
І ходзіць ў касьцёл маліцца.
На шыі – ладанка, а ў мячы –
Часьцінка Крыжа Хрыстова.
Нібыта Бог забіваць вучыў,
А ў сэрцы – ужо нічога.
 
 
 
 
Кола
Корд вастрыём цалуе сэрца,
І трон пусьцее, як душа.
Так новы князь да ўлады рвецца,
Нібыта грэшнік да крыжа.
Ён ладзіць баль у замку, поўным
Парсунаў велічы былой.
А за высокай сьпінкай трона
Стаіць славалюбівы вой,
Прымервае ў таемных марах
Плашч пурпуровы ўладара.
Ад скіпэтра зьбягае старасьць,
Як ад паэтава пяра.
Мяняюцца паны і чэлядзь.
Ня бачна прыгажунь былых.
То вераць Богу, то ня вераць
Між гэтых сьценаў залатых.
А празь вітраж праходзіць месяц
І набывае фарбы сноў...
Адзін астроляг з кутняй вежы
Перажывае ўладароў.
Ён трэба кожнаму – бо кожны
У прышласьць марыць зазірнуць,
Сузор’і Панны і Дракона
Ці прымірыць, ці абмінуць.
Бо кожны ведае: ня вечны
Ягоны род, ягоны зман.
І рвуць пергамэнт з рук старэчых,
Нібы магутны талісман.
Спазнаньне будучых няшчасьцяў,
Аднак, збавеньня не дае.
І ізумруд пярсьцёнка гасьне
Малой расінкай на траве.
Ідуць сузор’і вечным колам.
Ніжэе замак, памяць сьпіць.
У вежы кутняе астроляг,
Нібы сівы пугач, сядзіць.
А па карчомках навакольных
То п’е, то лаецца паэт.
І хто ўладарыць зараз тронам –
Бадай што, не цікавіць сьвет.
 
 
 
 
Ноч перад двабоем
І выбраны час. І прызначана мейсца двабою.
Начышчана зброя, і коні трывожацца ўноч.
Царква атрымала даброты ад кожнага воя,
І сон не кранае жаночых спалоханых воч.
А нехта ўжо біўся ў заклад на віно і на коней,
Хто з рыцараў першы жыцьцёвую чару дап’е.
І толькі адно невядома нікому, нікому –
За што гэта рыцары жыцьці крыжуюць свае.
Над лесам – зубчастым і цёмным, як воўчая крэпасьць,
Плыве маладзік, бы турэцкая шабля, крывы.
І сьпее ахвярнасьць у душах, і гасіцца рэўнасьць,
І сон пераможна ў свае уступае правы.
Сьвятар, што на споведзі кожнаму ўпёк за гардыню,
Малітвы свае адчытаўшы, таксама заснуў.
Усё – як належыць.
І біцца павінны мужчыны,
Бо маюць радзіму, жанчыну і гордасьць – адну,
І што ім, ахопленым дзікай гульнёй самагубства,
Жыцьця непаўторнасьць і сьмерці глухая драма...
Сьпяць рыцары...
Сьняць тую самую, пэўна, спакусу,
Якая зьвяла іх,
Якой не адкрыюць імя.
 
 
 
 
Княгіня
Карункавы вэлюм у колер асеньняга неба
Застаўся на хвойцы, дрыжачай ад брэху сабак.
Ад блізкасьці зьвера загоншчыкі быццам асьлеплі,
Інакш не ад’ехаць бы мне з-пад нагляду ніяк.
Мой князь, малады і зацяты, карбач прыўздымае.
Ён добра наўчыўся ударам адным забіваць.
А я ад’язджаю, і пушча мяне паглынае,
І на'т паляўнічых рагоў тут ужо не чуваць.
Я іншую музыку чую. Я помню музыку,
Які за агністыя вочы, за песьні зь нябёс
Зрабіўся ахвярай – было паляваньне вялікім.
Ён доўга ўцякаў – і загінуў бяз крыку, бязь сьлёз.
Нічога мой князь не сказаў ні тады мне, ні потым.
Ды лютні сваёй не знайшла я аднойчы нідзе.
Прысады палаца схавалі мой скрушлівы роздум,
Каханьне ж схаваць – толькі ў лесе, зямлі ці вадзе.
Змыкаюць пушчанскія хвоі над сьцежкаю шаты,
І конь спатыкаецца...
Можна яго адпусьціць.
Дарую зямлі беларускай убор свой багаты,
А душу – душы, безь якой я ня згодная жыць.
 
 
 
 
Злодзей
Ладзьдзі праплывуць аднойчы між гэтых лясістых выспаў,
Анёл праляціць аднойчы над гэтай азёрнай пушчай.
І дождж са сьлядоў стамлёных маіх ці казуля вып’е,
Ці то капыты пагоні расплешчуць, як лёс раструшчаць.
Анёл праляціць аднойчы... А куля заб’е адразу.
Гуляй, маладое цела! Здабычу хавай і волю.
Дукаты мне не патрэбны, каштоўней – абразіць князя,
Хай коні яго шаленства патопчуць і лес, і поле.
Але яшчэ найкаштоўней – пра вусны княгіні памяць,
Усьмешлівых па-юнацку і строгіх – пры строгім мужу.
І ведае зараз лірнік, каго высьмейваць і славіць,
І ведае князь, што ганьбы і сьмерцю маёй ня здужаць.
Ківаецца сьвятаяньнік агнём хваравіта-жоўтым,
Я сам выбіраю мейсца апошняй бойкі і славы.
Я вольны і ў самай сьмерці – і гэта мне ўзнагарода.
І золата сыплю ў рэчку. А сам я – умею плаваць.
 
 
 
 
Эпіграма
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Два рыцары
Рыцар Сонца, зь мячом, што, як промень, блішчыць,
Зь ясным тварам, спакойны і сьветлы.
Ты пад ногі мне клаў залачоны свой шчыт
І сьмяяўся, ахутаны ветрам.
Колькі сэрцаў дзявочых ты лёгка скарыў,
Колькі сэрцаў варожых спыніў ты.
Толькі дому майго не палохай муры
Гордым гоманам славы здабытай.
Бо інакшыя песьні пад гэтым вакном
Кожнай ноччу пяюцца так гожа.
Рыцар Месяца, зьзяючы срэбным ільдом,
Сон і душу мае растрывожыў.
Ён ня зброю, а лютню плашчом захінуў,
Ён ня золата сыпле, а вершы.
Не жанчын ён шукае – жанчыну, адну.
І ня рыцарству – Богу належыць.
Рыцар Месяца, строгі і сумны ваяр,
Не забіў ты нідзе і нікога.
Ды палацы зруйноўвае песьня твая
Ці душу набліжае да Бога.
Рыцар Сонца ўздымае каня на дыбкі
І сьмяецца, як звон, пераможна.
Ды мяне чорны плашч разам з лютняй прыкрыў,
І дагнаць нас, як песьню, няможна.
 
 
 
 
Радавое гняздо
Пальцы гладзяць патрэсканы лак на партрэце.
Здасца, што фарбы праменяць чамусьці цяпло.
І праз разьбіты вітраж завітае пан вецер...
Вось яно, продкаў, амаль што забытых, жытло.
 
Колькі зьмянілася тут пакаленьняў і лёсаў!
Колькі вясельляў і колькі самотных старых!
Гэтыя сьцены, што пахнуць гнільлём і марозам,
Бачылі сьмерць, і каханьне, і вояў чужых.
 
Бедны нашчадак у джынсавых портках, якія
Прадзед аддаў бы прыслузе на стайню насіць,
Памяць твая анічога табе не адкрые,
Як тут жылі! Так ніколі табе не пажыць.
 
Што за размовы ўчынялі за кубкам гарбаты
Інтэлігенты мясцовыя ўзросту твайго.
Сьвет перайначыць хацелася! «Хто вінаваты?»
Ды «Што рабіць?» – паўтаралася з году ды ў год.
 
Тут атэізм прапаведвалі кветкі-курсісткі,
Потым – вянчаліся, дзетак хрысьцілі сваіх.
Тут пачыналіся спрэчкі аб мове мужыцкай
І беларусам назваў сябе нехта зь сям’і.
 
Як яны марылі шчасьце нашчадкаў наблізіць!
Волю ўсьпявалі, шукалі дарогі прамой...
Дом іх зрабіўся маёмасьцю сацыялізму,
І пад нагамі нашчадка – тынкоўка і гной.
 
...Цені паненак вальсуючых, рэшткі паркета,
Мат рускамоўны на сьценах, парваны плакат...
Цьмяны пагляд ацалелага цудам партрэта...
Час не павернецца... Дый і ня трэба – назад.
 
Выйдзі адсюль, з апаганенай цёмнай грабніцы.
Хто вінаваты – ня думаць пра гэта лягчэй...
Ветах запаліцца яснаю сьвечкай грамніцаў.
Зь вёскі чужой ты паедзеш як можна хутчэй.
 
 
 
 
*  *  *
Налі старой мальвазіі...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Баляда пра чорны шоўк і белыя карункі
1

 
Яна апранаецца ў чорны шоўк –
Ні золата, ні каменьняў.
Карункаў бель абпаляе зрок,
А твар цудоўны – ня меней.
А як засьпявае – растане лёд,
А рухаецца – што фея.
За гожасьць хваліць яе народ,
Але за розум – ня меней.
Пры каралеўскім тлумным двары
Зашмат прыгод куртуазных.
Але пра яе ніхто гаварыць
Благога ня змог ні разу.
Шчасьлівы, горды яе супруг!
Няма дабрадзейней жонкі.
І кавалераў радзее круг,
І шлюбны блішчыць пярсьцёнак.
«Ня бачыў сьвет такой скупінды!
Ня хоча шчасьцем дзяліцца!»
Сьмяецца Равіч, пан малады,
Ян Равіч, вясёлы рыцар.
«Ня быць мне рыцарам больш, калі
Той чорна-белай сарокі
Ды не злаўлю! Паглядзець карціць
На скарбы пад чорным шоўкам!»
І кінуў кубак пад стол юнак,
Ізноў засьмяяўся звонка:
«А я пакахаю цябе ня ў знак,
О, пані маршалка жонка!»
Скарыць жаночае сэрца – што
Прасьцей! І рэцэпт вядомы:
Напоўні кветкамі ейны дом,
Сьпявай, балбачы бяз стомы,
Прыкінься расчараваным ці
Дражні таямніцай страшнай.
А больш ці менш на грэх у жыцьці –
Каму з маладзёнаў важна!
Сьвятлее горад і цёмны брук
Ад квецені веснавой.
І гасьне лютні пяшчотны гук
І неба над галавой...
«Я сотні вершаў табе складу,
Вянок зь іх табе саўю.
Тканіна чорная – на бяду,
Прымі жар-барву маю!»
На паляваньні ці на імшы –
Ян побач з Пані сваёй.
«Або даб’юся – або ня жыць!»
Зьмяшаўся агонь з крывёй.
І вось паклікала юнака
Чароўная Пані ў дом.
О, шоўк бліскучы, нібы рака!
Карункі – як сьнег зь ільдом!
Страчае пані Яна сама,
Прыветная, як заўжды.
І згадкі страсьці ў вачох няма,
І ўсьмешка, як у сьвятых.
«Ты сьціплыя вартасьці ўсе мае
Уславіў, рыцар, наўзьдзіў.
І гэта права табе дае
Пабачыць, што ты ўзьлюбіў...»
Аплік за аплікам...
Шаўковы шнур
Упаў на белы дыван...
Гарсэт расхінаецца...
Патануў
У жаху сьмяротным Ян.
Пад чорным шоўкам пабачыў ён
Хваробы страшной сьляды.
Барвовы, аж да касьцей, агонь –
Згараюць у ім гады.
А пані пранікліва юнаку
У вочы глядзіць – і кажа:
«Страшыся, Яне, толькі граху.
Сьмерць, хворасьць – гэта ня страшна».
 

2

 
Душа – саламандра.
Агонь пакут
Яе незвычайна жывіць.
Як цяжка выбраць шлях юнаку.
Як лёгка зьмяніць ці кінуць.
Ян Равіч, дзе ты?
І келіх твой
Прыўлашчаны і дапіты.
А маладосьці хмяліць напой,
Як вочы Мадонны Літы!
Пакуль зацішша між войнаў – пі,
Гуляй, маладая шляхта!
А хто ў двабоі каго забіў,
Зьвёў жонку – помніць ня варта.
«Ці чулі, панства, а Равіч наш
Вясёлы – мніхам зрабіўся!» –
«Вось гэта вестка! Хоць стой, хоць ляж,
Хоць тройчы перахрысьціся». –
«Дальбог, ён праведнік і мудрэц,
Алхімік і лекар знаны.
І празь які ён прайшоў чысьцец?
Ці повідам апантаны?»
Квітнее зноў каралеўскі сад,
І зоры цямней пялёсткаў.
Чаму вярнуўся ты, Яне, брат,
На гэты чароўны востраў?
Такі знаёмы калісьці дом,
Балкон, дзе Яна стаяла
І чорна-белым цнатлівым сном
У промнях бяды растала...
«Вядзіце да Пані мяне хутчэй,
Я – лекар з краёў далёкіх.
І той агонь, што яе пячэ,
Стушу у імгненьне вока.
Ну што ж стаіце вы, як слупы?
Я вылечу вашу пані!
Я цэлы сьвет абышоў, каб быць
Са сьмерцю змагацца ў стане!
Ах, бель карункаў!
Ах, чорны шоўк –
Каханьня майго аздобы!» –
«...Ты многіх вылечыць, рыцар, змог
Ад гэтай страшнай хваробы.
І многіх вылечыш на зямлі
І словам Божым прасьвеціш.
Ды пані нічога больш не баліць.
Ёй шчасна ў інакшым сьвеце».
І мніх раптоўную змог тугу.
«Што ж, стрэчу яе ў інакшым!..
Я помню – «Страшыся толькі граху.
Сьмерць, хворасьць – гэта ня страшна».
Я далучыўся боскіх сьвятынь,
Іду да сэрца Прыроды...
Я не шкадую, што назаўжды
Са мной – два колеры цноты!»
 
 
 
 
Чорны Война
Верас прытушана зьзяе – як боль у грудзях...
Неба Радзімы – такое халоднае неба.
А нада мной аніякі ня плешчацца сьцяг,
І аніякага вернага войска ня трэба.
Я за сабой не паклічу ні хцівых, ні злых,
Ні юнакоў, апантаных ідэямі волі.
Сьмерці хапае – няхай паміраюць за тых,
Што не саромяцца пышнай прароцкае ролі.
Куля ніколі ня ведае шлях у абход.
Война самотны ня ведае шлях да спакою.
Маніш, чужынец, што мой не са мною народ.
Ён – гэта я, ён ніколі ня будзе з табою.
Вежы маёнтка майго парасьлі палыном.
Тых, што кахалі мяне, –
                                                    суд зямны не ўваськрэсіць.
Покуль жывы, Беларусь мая –
                                                                  родны мой дом,
Так, Беларусь – не «губэрня»,
                                                                  ня «ўсходнія крэсы».
Нават асуджанасьць зброяю стала маёй.
І безвыходнасьць –
                                            крыніца змаганьня для сьмелых.
Верас палае над беднай сьцямнелай зямлёй,
Быццам у попеле іскры пажару сасьпелі.
 
 
 
 
Баляда пра недаступную прыгажосьць
Каралеўна старэе ў высокім палацы на высьпе.
А была яна зоркай паўночнай, лілеяй далін.
Сьлед апошняе зьнічкі на даху залочаным высах,
І ўюнок не ўспаўзае на сьцены з бліскучых цаглін.
Каралеўна старэе... Ніхто пад акном не сьпявае
Дзёрзкіх песень, спароджаных страсьцю душы маладой.
На турнір не сьпяшаецца рыцар з далёкага краю,
І прыспушчаны сьцяг не вянчае сьмяротны двабой.
Каралеўна ў адчаі люстэркі свае разьбівае,
Б’е маўклівых прыслужніц за юную іх прыгажосьць.
Той, хто зьведаў над сэрцамі ўладу – другой не жадае.
Дзе ж пакінула скарбы каханьня яе маладосьць?
І, надзеўшы расшытыя вогненным золатам строі,
Дыяменты і перлы – хоць колісь блістала бязь іх –
Валадарка ў свае сутарэньні адправіла вояў,
Каб адтуль прывялі вязьняў цемры, дагэтуль жывых.
У часы цараваньня юнацтва ня раз каралеўна
Выпрабоўвала дзёрзкіх паклоньнікаў сьмерцю, турмой.
І хапала шаленцаў, якіх не палохалі сьцены,
Невідочныя сьцены між тронам і жарсьцю зямной.
Хай прыйдуць – і пабачаць сваё нечаканае шчасьце.
Хай сагрэюць каханьнем самотны багаты палац...
Прывялі аднаго.
Ён калісьці ўсе грошы растраціў,
Каб спагаду прыслужніц сваёй каралеўны купляць.
Як ірваўся юнак да амаль недаступнае мэты!
Ён, нязваны, прыйшоў і да ног гаспадыні прыпаў...
Нават схоплены – ёй усьміхаўся аддана і сьветла
І падчас катаваньня адно пра каханьне казаў...
А цяпер ён глядзіць так сурова, дакорліва гэтак...
– Вольным будзь! Мне служы, пра каханьне сваё раскажы...
Адмаўляецца ён:
– Я пракляты цяпер перад сьветам.
Больш за маці дзяўчыну любіў, што ня мела душы.
Задрыжэлі жамчужыны на каралеўскай сукенцы,
Быццам зоры на срэбнай, міглівай паверхні вады.
Новы рыцар зайшоў...
Быў ён воем чужым, іншаверцам,
Ён адверг сваю волю, бо сьвет без каханьня – пусты.
Як ахвотна калісьці сыходзіў у ноч сутарэньняў,
Толькі б ведаць, што побач – заваба яго і туга...
– Недарма ты пакутваў... Будзь вольны.
Будзь служка мой верны!
– Я пракляты... Я больш за Радзіму жанчыну кахаў...
Пацямнелі ад гневу цудоўныя ўладныя вочы.
Палавінкі карункавай хусткі ляглі на дыван...
Вось і трэйці палоньнік да Мары мінулага крочыць.
Самы дзёрзкі з усіх, на забойства пайшоў, на падман.
Ён – адзіны, хто змог у абдоймах каханую сьціснуць,
Пацалунак сарваць зь яе вуснаў – цаной у жыцьцё...
І цяпер пасьміхаецца, як і раней, непахісны...
– Помніш тое імгненьне і страсьці сьмяротны касьцёр?
– Я пракляты таму, што каханьне над годнасьцю ўзвысіў.
Што цяпер шкадаваць?
Усё роўна была – вышыня.
Мы старэем, каханая...
Нельга вярнуцца ў «калісьці».
Ты дарэмна прыдумала мару сабой падмяняць.
Недаступнасьць была для красы непаўторнай аправай.
А любая жанчына каштуе жанчыны, павер.
Заставайся легэндаю, песьняй, цнатліваю казкай.
Мы старэем, каханая...
Трэба зьмірыцца зь «цяпер»...
...У высокім палацы на высьпе самотна заўсёды.
І гавораць, што хутка там будзе жаночы кляштар.
З чарапічнага даху змываюць дажджы пазалоту,
І лясы абступаюць шумлівай сьцяною абшар.
 
 
 
 
Грэшнік
Гасподзь са мною не гаворыць больш,
І ў кельлі пуста, як у воку старца.
І ў такт малітве барабаніць дождж,
Ды словам ручаінай не зьлівацца.
Якая ціша, як замоўкне Бог!
Зямное цела
                            уціскае ў глебу
Яе нязносны цяжар... І дарог
Цяпер няма – аглухламу – да неба...
Я голас Божы, грэшнік, успрымаў,
Нібы ліюцца вогненныя кроплі.
Здавалася – пакутую дарма,
Няздольны да прароцтваў у натоўпе.
Ну што карысьці – між каменных сьцен
Сьціскацца пад нябачнаю маланкай,
Калі жыцьцё па залатой вадзе
Кіруе човен да чужых прыстанкаў.
Не затрымаць, не растлумачыць жах
Той прорвы, што наперадзе чакае...
І Бог пачуў... І цішыня ў вушах,
Жаданая, вар’яцкая, цяжкая...
Гасподзь маўчыць... Я словы гавару,
Зь якіх малітва скласьціся павінна.
...І брат мой цягне рукі угару
І шэпча: «Чую, Божа мой адзіны...»
 
 
 
 
Сьмерць паэта
Да дому майго не засыпле сьцяжыну.
У кубку ніколі ня стыне гарбата.
І вэлюм блакітны ня скіне дзяўчына,
Якая прыйшла да мяне, як да брата.
Яна спавядаецца,
                                      нешта сакоча,
І просіць парады,
                                        і хваліць мой розум.
І мае такія блакітныя вочы,
Якімі бяруць каралеўствы і лёсы...
І я разважаю...
                                  І раю... І ўрэшце
Яе адпускаю –
                                  у вецер, у казку.
І што – мае вершы...
Я – лішні... Я – трэйці,
Які ад самоты прыдумвае маскі.
Нічога! Я зараз прымрою другую,
Каб чорныя бровы і гордыя словы.
Яна дакарае –
                                але не шкадуе
І сэрца ня дзеліць сваё напалову.
Сышла...
                    Толькі сьвечкі агонь здрыгануўся.
А вы хто такая?
Я вас не прыдумваў.
Вы – з мроі чужой.
                                          Заблукалі вы, мусіць,
Маім паэтычным заваблены сумам.
У белае мары я не апранаю.
Ласкавая пані,
                                зьмяніце адзеньне...
Сьцяжыну да дому майго замятае,
Нібыта навек апусьцелую сцэну.
 
 
 
 
Успамін
Бізантыйскія пярсьцёнкі
Абвіваюць яе пальцы,
І з карункаў чорных вэлюм
Яе вочы захінае.
У вушах – жамчужын гронкі,
А спадніцы – як палацы.
А вачэй яе – ня помню,
Голас не прыпамінаю.
Помню толькі –
Бранзалеты са смарагдавай аздобай,
Дыямэнт на дыядэме,
Дыямэнты на абцасах,
Дыямэнты на манжэтах –
Быццам дажджавыя кроплі.
І высокую прычоску,
І апошнюю абразу...
Што ж кахаў я? Што я бачыў
За завесаю бліскучай?
Толькі рэчы, толькі тое,
Што за грошы прадаецца...
А спадніцы шаргаталі –
І было душы балюча.
А зьвінелі бранзалеты –
І чамусь палала сэрца.
 
 
 
 
Два салаўі
Калыханку зямной прыгажосьці і смутку
Салавей імпэратару больш не сьпявае,
Ціха круцяцца колы –
                                                нягож не па бруку,
Па разьбітых дарогах каханага краю.
Для вандроўных артыстаў закрыты сталіцы.
Толькі штучныя птахі ня ведаюць межаў.
Сьветлы князь на мядзьведзях па солі імчыцца,
Ад халопскіх «віватаў»
                                                  уздрыгваюць вежы.
Лепей збочыць.
Ня ў княскіх аздобленых клетках
Салаўіная песьня ліецца на золку.
Калыхае дарога загадку Сусьвету,
Нашы колы грукочуць
                                                  ад баляў далёка.
І блазенскі Хрыстос
                                            у вазку балаганным
Сам сабе крыж рыхтуе
                                                  і марыць пра зоры.
Завадны салавей расьпявае старанна
У палацавай мёртвай замкнёнай прасторы.
 
 
 
 
Амяла
Дзядоўнік чарнее на сьнежным сувоі,
І месяц блакітнае сяйва струменіць.
І крочаць маўкліва жанчыны і воі,
І крочаць маўкліва старыя і дзеці.
А той, што наперадзе, серп уздымае,
А ён – залаты і бязьлітасна востры.
А той, што наперадзе, – дрэва шукае,
На ім амялы распускаюцца зоры.
Чый род разжывецца чароўнаю кветкай –
Ня здужае вораг, ні морак, ні сьцюжа.
І той, што наперадзе, дрэва прыкмеціў,
Ён ведае словы і чары парушыць.
А сьнег пад нагамі рыпіць непрыязна,
І месяц халодны, як мёртвае вока.
Напэўна, агмені апошнія гаснуць
У хатах, пакінутых недзе далёка.
А холад кранае за целы, за сэрцы,
І плачам бязгучным зайшлося малое...
Сагрэцца, спыніцца... Спыніцца, сагрэцца...
А лес набліжаецца вельмі паволі.
А той, што наперадзе, серп прыўзьнімае,
І зьзяе ляза маладзік сьмертаносны.
І кветку чароўную племя прыдбае,
Ахвярай ля дрэва абраўшы кагосьці.
Затое жывым – амяла дастанецца.
І людзі маўкліва пад месяцам крочаць.
І той, хто наперадзе, ціха сьмяецца,
І зьзяюць яго невідушчыя вочы.
 
 
 
 
*  *  *
Дзень высыхае, як сьляза.
У сьне стамлёным патанаю.
Жыву на вастрыі ляза.
Дождж не праліўся на Данаю.
Ня здарыцца нічога тут –
Ні добрага і ні благога.
І не паверыць сьведкам суд,
І не памілуе нікога.
Нашто, дакуль цягнуць свой лёс
Па гэтай кальцавой дарозе?
Няма ні дзён, ні чыстых сьлёз,
І меч ржавее на парозе.
 
 
 
 
*  *  *
Паўстане з хваляў часу Авалон,
Праб’е на вежы замкавы гадзіньнік.
Сівы кароль парушыць доўгі сон,
Змахне пальчаткай з твару павуціньне.
І будзе ўсё, што зоры прадраклі.
Зноў рыцарам царыць у гэтым сьвеце.
Настане справядлівасьць на зямлі,
Маленькай, недагледжанай планеце.
Кароль уздыме рыцараў сваіх,
І подлы люд зьмяшаецца з гразёю.
Але няма між выбраных – дваіх,
Дзе каралева і найлепшы з вояў?
Таемнай жарсьці грэшнай у палон
Яны калісьці трапілі навечна.
Ня ўстануць да жыцьця
На іх праклён,
І больш ніхто іх еднасьць не аспрэчыць.
А як любіў кароль чароўны бляск
Яе вачэй і ціхую пяшчоту
Яе далоняў... Быццам першы раз,
Узрушваў кожны самы лёгкі дотык...
Але – ня мог яе не асудзіць
Ён, хто закон і помсту ўвасабляе.
І засталася ў прывідным жыцьці
Яна, бясплотны цень...
Але – кахае,
Кахае – не яго...
Навошта – суд,
Які ня можа шчасьця даць нікому?
Навошта жыць, калі яна – ня тут
І нельга не аддаць яе другому?
І выпусьціць кароль іржавы меч,
І счэпіць на грудзях зьнямогла рукі.
І мантыя спаўзе з шырокіх плеч,
Суцішацца ўсе колеры і гукі.
У цемру зноў сыходзіць Авалон,
І засынаюць рыцары і коні.
І не парушыць болей іхні сон
Ніякаю малітвай аніколі.
 
 
 
 
Апакаліпсіс
Пакіньма размовы.
Планэты выстройваюць крыж.
Анёл пралятае, няўважна губляючы пер’е.
І кожнага ноч ахінае – хто верыў, ня верыў.
Крыж зьзяе на небе.
А ты – у пакоі – маўчыш.
Апошняя кропля прымусіла ўпасьці пацір.
Далёкая хваля нахлыне калісьці на горад.
А нехта цалуе, рабуе, разумна гаворыць,
І ў «Атласе сьвету» старонкі працёрты да дзір.
Мы там не сустрэнемся, дзе апынёмся пасьля.
І нашы анёлы зьнясуць нас на розныя зоры.
І ў вокны вось-вось, як магільшчык,
                                                                              пастукае мора.
Твар сонца закрыты.
Асьлеплая гіне зямля.
Зьвер з хваляў выходзіць.
А мы ўсё маўчым і маўчым.
У цёмнай кватэры, у цёмнай хвіліне зацьменьня,
Пакуль пераплавяцца ў цемру адзіную цені.
Архангел чакае.
І кроў у яго на мячы.
 
 
 
 
*  *  *
Партрэтаў цёмных ясныя абліччы...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Дыялёгі з Сартрам
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Пілігрымы
Разьдзьмуў у верасе жарынкі вецер.
Як зоры, зьзяюць сэрцайкі шыпшын.
Ідзём, ідзём, адзіныя на сьвеце,
Хто вечны адпачынак заслужыў.
Нас не прыпыняць ні кілімы кветак,
Ні колкае кустоўе, ні дажджы.
Сьвятло сьляпое прасявае вецер
На шлях і прыдарожныя крыжы.
Мы – пілігрымы.
                                      Ад сьвятой мясьціны
І да сьвятой мясьціны цягнем шлях.
Мы быць жывою ніткаю павінны,
Што вераю зьнітоўвае прасьцяг.
Прыпынімся – расколіна ў сусьвеце
Зьмяёй паміж людзямі прабяжыць.
І мы ідзём, пакуль сьпявае вецер,
Пакуль магчыма паміраць і жыць.
І што з таго, што ў Бога на далоні
Ня сьвятасьць наша – пачуцьцё віны.
Бо мы ідзём, і дождж ліе халодны
Праз нашы недагледжаныя сны.
 
 
 
 
*  *  *
Халодны сум. Сьціскаецца ланцуг...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Навальніцу першую страчаць...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Халодныя духі! Сёньня вас запрашаю да сябе,  
вашай хачу дапамогі, хачу быць падобны да вас  
і пагарджаць сьветам!
Я. Баршчэўскі
Халодны агонь, што вандруе на сьвеце маім,
Няверны, як брат, і спакусны, як водар мелісы,
Ніяк не спаймаю на лапінах чорных адліг,
Ніяк не злаўлю на распаленым жнівеньскім прыску.
Халодны агонь... Ён прылашчыць, і будзе спакой,
Бясстрасная думка ўвесь сьвет мітусьлівы прыўлашчыць.
Пякучае полымя, што безупынна са мной,
Суціхне – і болей ня будзе нясьцерпна гарачым.
Шукаю агонь – і баюся аднойчы знайсьці.
Уладных людзей таямніцу раскрыць не жадаю.
Халодны агонь прабягае па жоўтым лісьці
І ў шыбах багатых кварталаў, як здань, прападае.
 
 
 
 
Лірнік
І ня трэба дваіх – каб пачаць...
К. Каліноўскі
Дарога мая – ад цяпла да цяпла –
Празь белае сэрца зімы працякла.
Далёкія бомы, і блізкі агмень,
І хлеба кавалак, і шчасьця прамень.
І продкавы цені, і чысты абрус,
І слаўная песьня твая, Беларусь!
У панскіх палацах ці ў хатцы сьляпой –
Дзіцячыя вочы гараць прада мной.
На пляцы, на хутары, плацяць ці не –
Зайграю – і ў небе штандар шугане,
Зайграю – і ўспомняць свой род слухачы.
А ты, маё цела, трывай і маўчы,
Таму што дарога – ад болю – ды ў боль,
І ў стозе начуе жабрацкі кароль,
І ў Бога начуе дух ліры яго.
І хопіць, каб край абудзіць, аднаго.
 
 
 
 
Шляхта
Першы сьнег над мястэчкам,
І мерзнуць званы на званіцы;
І ў маленькі маёнтак зьязджаецца шляхта на баль.
І глядзяць з-пад рукі на паненак здаля маладзіцы –
Люд мясцовы, загадкавы, просты, як белы паркаль.
Мы жывём, нібы прыхадні тут, – шляхта, кветкі-прыкрасы.
Пакаленьні зьмяняюцца – тыя ж бязродцы растуць.
Што за людзі жывуць тут? Якія тут рэчкі і краскі?
Што за песьні пяюцца? На мове якой нас клянуць?
Невядома. Бліжэй нам гэроі пагаслай Элады
Ці маркізы парыжскія, нават расейскі разбой...
І ня нам напяваюць балады пушчанскія шаты,
Абыходзіць дамы нашы лірнік з пагардай сьляпой.
Як расплоцяцца горка за гордую пыху нашчадкі,
Як завянуць яны на зямлі, што ня стала сваёй.
Выцьвітаюць, як душы, кляйнодаў старыя пячаткі,
І зьмяшаецца сьмерць назаўсёды з блакітнай крывёй...
І ляцяць над мястэчкам іскрыстыя Штрауса вальсы,
А званы на мясцовай званіцы цяжкія, як лёс.
Не заўважаць вас нават, бязродныя кветкі-прыкрасы,
У гнілой каляіне ад бедных сялянскіх калёс.
 
 
 
 
Не дагналі
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Што тут паэт? У гэтым сквапным сьвеце
За тое плацяць, што нясуць у дом.
А вершы – гэта зоры, гэта вецер,
Імгненьне, што застыла пад сьцілом.
Што можам паказаць мы багацеям?
Ня твар багіні – толькі лёгкі сьлед.
Не напалохаюць гэрояў цені,
Якія ажыўляе кіфарэд.
Таму паэт – жабрак і ёсьць, і будзе,
Хаця ўладарыць Апалон над ім.
Але, калі загіне горды Рым,
Па нашых вершах Рым спазнаюць людзі.
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.