|
Інквізіцыя
|
За вакном Эўропа, белы сьвет.
Кашляе за сьценкаю сусед.
Вецер за вакном. Ахвота спаць,
Толькі гэтак можна ўсё праспаць.
Ціха сьвечка на вакне гарыць.
Можна выпіць, можна ўсё прапіць.
Трэба жыць і бачыць далягляд,
А каб бачыць, трэба выйсьці з хат...
За вакном Эўропа, родны край.
І камусь тут пекла, а камусь тут рай.
|
Я грэшны, як вада, дзе сьпіць атрута,
І мне сьвятым ніколі ўжо ня стаць,
Ды я хачу таксама быць пачутым
Людзьмі і Богам, што на сьвет глядзяць,
Дзе я жыву і радасьці ня знаю,
Дзе я люблю і ненавіджу сьвет,
Што да канца ніколі не спазнаю,
Бо гэты сьвет – ня дым ад цыгарэт,
Што мы з табой, самотныя, курылі
У цеснай кухні і пілі віно,
І сьвет зь няведама чаго тварылі
Хоць гэты сьвет нам створаны даўно.
Я грэшны, як вада, дзе сьпіць атрута,
І мне сьвятым ніколі ўжо ня стаць.
Жыве ўва мне, як сьмерць мая, Іуда,
Што знае час, калі мяне прадаць...
|
...І сонца патухне, як сьвечка ў царкве,
І цемра, як дым, у наш сьвет наплыве,
І сьвет наш патоне, як камень цяжкі
У чорнае плыні чарнюткай ракі,
Калі ён прачнецца і сонна ўздыхне,
І ў небе пабачыць, нібыта ў вакне,
Вялікае сонца, што столькі шукаў
На шэрай зямлі сярод пылу і траў.
Ды сьпіць ён, як мёртвы, як цень ад крыжа,
Як кропля крыві на спакоі нажа,
Наўзбоччы сьцяжыны, наўзбоччы жыцьця
На дзідах травы і на крылах лісьця,
Што сьветла зьляцела ад дыху вятроў
З зажурана-ціхіх, як вечар, кустоў.
І покуль ён сьпіць я куплю пісталет,
Застрэлю яго і ўратую ўвесь сьвет.
І людзі, забойцу, убачаць мяне,
І кожны, забойцу, мяне пракляне,
І буду я сьмерці, як волі, шукаць,
І сьвечку,
як сонца,
прад сном задзімаць...
|
Нікуды з Храма не сьпяшацца, нібы спаць
І ў сьне, нібы чарвяк у кокане, пачаць
Вясновы ўзьлёт у неба матыля малога,
Самотны ўзьлёт душы бязбожнае да Бога.
Нікуды з Храма не сьпяшацца, бо ёсьць Храм
І гэты дзень, што сьветлы, быццам бы віно
Анёльскае, якое сёньня выпіць нам,
Нібыта зазірнуць у боскае акно.
Нікуды з Храма не сьпяшацца, як згараць
На інквізітарскім агні сярэднявечча.
Нікуды не сьпяшацца, нібы ў гэты вечар
З апосталамі Біблію пісаць...
|
Ён сябе хацеў агню аддаць,
Не прыняў агонь, а плюнуў злосна
Іскрамі-крывёй у твар. Відаць,
Жыць яму тут здраднікам,
і млосна
Паглядаць на сьвежыя крыжы,
Пад якімі родныя спачылі.
Хто жывы, вы кідайце глыжы
У яго, каб да начы – забілі!
Ды нідзе нікога не чуваць,
На'т чужынцаў не відно на конях.
Толькі стогне чорная трава,
Па якой прамчалася пагоня.
Ён сябе хацеў аддаць вадзе,
Уцякла вада далёка ў спраты.
На'т атруты не знайшоў нідзе, –
Пагарэла, як гарэлі хаты.
...І блукае здраднік па палях,
Сьмерць, нібы ратунак свой, шукае.
І ўцякае ад яго пятля,
І асіна ад яго ўцякае.
|
Там, дзе вецер па вуліцах гоніць сьмяцьцё...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Чорнае сонца над полем плыло,
Быццам люстэрка таго, што было,
Быццам забітае слова «люблю»
Ціха пакінула нашу зямлю
І над зямлёю, як прывід, плыве,
Не разумеючы, што не жыве,
Як не жыве пад нагамі лісьцё,
Колер згубіўшы і стаўшы сьмяцьцём...
Чорнае сонца над намі плыло,
Быццам з далёкіх планэт НЛО,
Быццам бы поўная бочка віна,
Быццам бы наша з табою вясна,
Чорным быльлём засяваючы час,
Чорнаю кропкаю стала для нас...
Чорнае сонца над сьветам плыве.
Мы, як мурашкі ў высокай траве,
Сонца ня бачым, бо сонца, як дым,
Вочы нам сьлепіць, пакуль што жывым...
|
Жывыя... Жывыя... Жывыя...
А вецер за вокнамі вые,
І сьнег быццам белы пажар,
І ў сьнезе, як прывід, ліхтар
На вуліцы белай стаіць.
Мы дома. Нам хочацца жыць,
Як сьнегу, што зь неба ляціць
На кветкі жывыя... Жывыя,
Нібы матылі мы начныя
З апаленым крыльлем... Жывыя...
А некаму сьмешна да сьлёз,
Што я табе кветкі прынёс
Жывыя... Жывыя... Жывыя,
Нібыта анёлы ручныя,
Бялюткія ружы. Жывыя.
А вецер за вокнамі вые,
І сьнег быццам вечны пажар,
І мы далятаем да хмар
Жывыя... Жывыя... Жывыя
І гэтаму сьвету чужыя,
Як кветкі зімою жывыя...
Жывыя, як словы сьвятыя,
Як Авэ Марыя, як Авэ Марыя...
|
Мне ў каўчэзе Ноевым сярод патопу
Доўга сьнілася спакусна па начох
Залатая, быццам бы агонь, Эўропа,
Шэрая, як попел на пустых палёх.
Мы плылі няведама куды празь вецер,
І здавалася, што падмануў нас Ной
І ніхто не застанецца ў гэтым сьвеце,
Ну а з нас ніхто ня трапіць на'т і ў той.
І глядзеў я ўдалячынь, нібыта ў прорву,
Чорную, бясконцую, нібыта сон,
І глядзеў на Ноя, як кароль на торбу,
У якога слугі адабралі трон.
І плылі мы доўга, і плылі мы вечна,
І сваю Эўропу кожны адшукаў,
Шлях каўчэга ў моры
стаўся Шляхам Млечным,
І каўчэг у небе, як анёл, прапаў...
І гляджу я ў неба, і чакаю Ноя,
І мне часта сьніцца доўга па начох
Мора, быццам бы вугольле, залатое,
Шэрае, як попел на пустых палёх...
|
Ня хочацца думаць, што мы ўсе памром,
Труна ў зямлі зьнікне, бы ў моры паром,
Якому хоць плач, а было не даплыць
Да тых астравоў, дзе бясконца нам жыць
Было абяцана няведама кім
Ці д’яблам прыгожым, ці Богам самім.
Ня хочацца думаць, а хочацца жыць,
Дзяўчат і віно, і Айчыну любіць
І ведаць, што вечнасьці ў сьвеце няма
І сьмерць не пакліча, сьмерць прыдзе сама,
Як самі прыходзяць зноў думкі аб тым,
Што ў сьвеце мы гэтым аб волі крычым
І волі ня знаем, бо мы ўсе памром,
Як сьвечкі, патухнем пад Боскім дажджом...
Ня хочацца думаць, а хочацца жыць
І мора жыцьця, нібы мора, любіць...
|
Лета праходзіць, нібыта цягнік,
Хутка і шумна і міма мяне.
Сьледам за летам ляціць востры крык
Спуджаных птушак, што плакалі ў сьне,
Сьніўшы пра восеньскі дождж уначы,
Дождж, ад якога сябе не схаваць.
Плакалі птушкі, на дрэвах сплючы,
Плакалі птушкі, каб заўтра сьпяваць,
Бо не канчаецца зь летам жыцьцё,
Бо не канчаецца ў Бога наш час.
Кволыя мы, як на дрэвах лісьцё, –
Вецер зрывае і кідае нас
Сьледам за летам, як за цягніком
Хуткім і шумным, што міма мяне
Зноў праляцеў, і апалым лістом
Ціха ляжу я і ў небе-вакне
Бачу зноў птушак, што ў вырай лятуць
Па-над зямлёю, дзе хутка сьнягі
Лісьце апалае пазамятуць...
Можа, зноў я, а мо' нехта другі
Будзе ў захмарнае неба глядзець,
Лета чакаць, як чакаць цягніка,
Будзе, які зноўку міма ляціць
Гэтых лясоў і мяне, як лістка...
|
За вокнамі зноўку высокія сосны,
Як год і як пяць, як і дзесяць таму.
І вецер між соснаў лагодны і грозны
Лятае, прысьніўшы ў начы зноў зіму,
Калі тут ня будзе зусім анікога
І дом гэты будзе, як прывід, стаяць
У лесе, у сьнезе ля тлумнай дарогі,
Дзе толькі дарога адна і відаць...
За вокнамі зноўку высокія сосны,
Дзе можна забыцца, што ёсьць на зямлі
Наш горад стамлёны, дзе рана ці позна
Мы будзем ізноўку, як вечна былі,
І будзем глядзець зноў на гмахі старыя,
І марыць зноў зьехаць ад тлуму далей
Да цішы, да ветру, дзе сосны жывыя
Жывей за самотных, як цені, людзей...
За вокнамі зноўку высокія сосны
І вецер між соснаў лагодны і грозны
Лятае, прысьніўшы ў начы зноў зіму,
І ты не зайздросьціш ні кроплі яму...
|
Вечар затапіла навальніца.
І ліхтар пад вокнамі баіцца
Утапіцца, бо зусім адзін,
Рыжы, як савецкі апэльсін.
Я праз шумны райскі лес дажджу
На дарогу, як раку, гляджу,
Па якой сплывае ў небыцьцё
Адзінокае, як мы, лісьцё,
І за ім мне хочацца паплыць,
І пра сьмерць спакойна гаварыць,
Як пра сон, які прысьніцца ўсім,
Таямнічы, як Ерусалім.
Сьціхне дождж і раніца ўсплыве,
Загарацца сьвечкамі ў траве
Кветкі мокрыя, як вочы маці,
І адразу пасьвятлее ў хаце,
І захочацца ізноўку жыць,
І пра сьмерць зусім не гаварыць...
|
Шагал над Віцебскам начным лятае,
Пакінуўшы, нібыта рай, Парыж.
І нехта, гледзячы з вакна, пытае:
«Чаго, габрэй, ты на-да мной ляціш?..»
А ён маўчыць, бо ён лятае ў небе
Над нашым тлумам, сьмехам і сьлязьмі.
Мы думаем аб солі, вінах, хлебе,
Ня хочам быць савецкімі людзьмі.
Шагал над Віцебскам начным лятае,
Як белы воран над сваім гняздом,
Які даўно тут пра жыцьцё ўсё знае,
Які лятае так, як мы жывём...
|
...Пацяплела і хочацца жыць...
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
У гэтым дні хачу я затрымацца,
Бо гэта ў нас з табой апошні дзень,
Калі 'шчэ можам у раку ўглядацца,
Дзе стронга, быццам бы анёльскі цень.
У гэтым дні хачу я затрымацца,
Нібы адстаць з табой ад цягніка,
Паліць касьцёр і ў дыме цалавацца,
І ў лесе, нібы ў вечнасьці, блукаць
І ведаць, што нішто не застанецца
У гэтым дні, які ў нябыт ідзе...
Хлапчук, нібыта чарцянё, сьмяецца,
Пускаючы караблік па вадзе,
Каля якой стаім, нібы малыя,
Якія вераць, што запыняць час.
А час ідзе,
рака нам ногі мые,
Змываючы адсюль, як попел, нас.
|
Вось і сонца за сосны зайшло,
Быццам бы і зусім не было.
І ў цямноцьці ўтанула зямля,
І самотным адчуў сябе я,
Як вугельчык у прыску сівым,
Як над прыскам узьветраны дым.
Мне праз гэта цямноцьце ісьці,
Як траве праз асфальт прарасьці,
Каб сустрэцца з табой у вясьне,
Як з табой сустракаюся ў сьне...
Вось і сонца за сосны зайшло.
І блішчыць, як разьлітае шкло,
У цямноцьці, бы ў травах, рака,
Бы твая з бранзалетам рука,
Да якой мне прыпасьці і піць
Цеплыню, безь якой мне ня жыць
У цямноцьці, дзе зьнікла зямля,
Дзе самотным адчуў сябе я,
Як ля сьцежкі пахілены крыж,
Як у неба закінуты глыж...
|
Па Кальварыйскіх могілках хаджу.
Крыжы, як райскі сад, што без дажджу
Даўно счарнеў, але трымае сум
Над травамі, дзе сьпее мёртвы шум,
Які патоне ў крыках вараньня
У цемнаце, не прычакаўшы дня...
Стаіць касьцёл, нібы агонь зь зямлі
Прарос і скамянеў, і прарасьлі
На ім крыжы, нібыта божы шлях,
Якім ісьці з крыжамі на плячах
І грэшным людзям, і яшчэ сьвятым,
Зьнікаючы, нібы ад сьвечак дым,
У гэтым сьвеце, дзе сярод магіл
Жывём, нібы на сьцежках боскіх пыл.
Па Кальварыйскіх могілках хаджу
І жыць хачу,
і жыць хачу...
|
Апошні князь у замку белым
Жыцьцё паціху дажываў.
Яго багацьце ўсё струхнела,
І ў куфрах вырасла трава.
Заіржавелі меч і латы,
І ўкралі цыганы каня.
І прывіды жылі ў палатах –
Князёва зьмерлая радня.
І ён сядзеў каля каміна,
Агню памерці не даваў.
І пра халопскую дзяўчыну
Начамі вершыкі пісаў.
Яе на кірмашы заўважыў.
Ды толькі князю не раўня
Халопка, што ля печы ў сажы,
На вуліцы ў гразі – штодня.
Гарбату піў, гуляў у карты
І марыў зьехаць за мяжу,
Але ўздыхаў, казаў: «Ня варта...
Пара ўжо ратаваць душу...»
І Біблію чытаў памалу,
Глядзеў, што ў пекла, у камін.
І ціха сьвечка дагарала
У цішы будучых руін.
|
– Не хадзі ты ў поле, бо там сьмерць гуляе,
А ідзі ў карчомку, там віно чакае...
Толькі ён нікуды не пайшоў з хаціны,
І сьмяяліся над ім усе жанчыны.
А адна маўчала і сьлязу губляла,
І ад сьлёзаў ейных крапіва завяла,
Што спавіла сьцежку да хаціны ціхай,
Дзе хадзіла шчасьце, дзе сягоньня ліха,
Сеўшы на каменьне, хітра паўтарае:
– Не хадзі ты ў поле, бо там сьмерць гуляе,
А ідзі ў карчомку, там віно чакае...
І пайшоў па сьцежцы весела хлапчына,
І куды ён прыйдзе – будзе там Айчына.
|
Збудую паветраны замак,
Анёлы паселяцца ў ім.
Ты будзеш у замку таксама,
Ты будзеш у сэрцы маім.
На лютнях зайграюць анёлы,
І ўспыхнуцца ружы наўкол.
І раю блакітныя пчолы
Нам сьвечкі паставяць на стол.
І будзе наш замак праз ружы
У небе, як мроіва, плыць.
Нам хмараў вандроўныя сьцюжы
З табой, як санэты, любіць.
Паветраны замак збудую
Над садам – кляштарам тваім.
Цябе я ўкраду, пацалую,
І ў неба, як сон, паляцім.
2.IX.1994.
|
450
Трэба весела жыць!
Сумна жыць – бы глядзець на дарогу,
На якой анікога няма
І ня будзе, напэўна, нікога,
Бо ўжо вечар і хутка зіма.
Сумна жыць – бы маліцца ля Храма,
Ад якога цяпер – толькі яма
І нічога, нічога няма.
І глядзіш ты, адзін, на дарогу,
І зьнікае дарога, як дым,
Што ляціць да аблок, як да Бога
Мы штохвілі дыханьнем ляцім
Праз самоту, жыцьцём што завецца,
Што са сьнегам у дом нанясецца
І растане, і зьнікне, як дым.
Сумна жыць – бы ўміраць на чужыне,
Дзе нікому няведамы ты,
Нават сумнай, як ружа, жанчыне
І ня ведаць, што ёсьць ’шчэ жыцьцё,
Як віно пад сталом у графіне.
|
Можа заўтра, мо' праз год, празь дзесяць,
Ды ўсё роўна ўсё ж цябе павесяць...
Сумна гэта ўсё, як на пажары,
Дзе ў суседнім доме на гітары
Хтось іграе і віно смакуе,
І жанчыну, як пажар, цалуе.
І нічога не зьмяніць нікому.
Можна сёньня не прыйсьці дадому,
А пайсьці і сесьці ў электрычку,
Падчапіць, як насмарк, маладзічку
І паехаць зь ёю на прыроду
Падалей ад сьмерці і народу.
Можна ўсё, але праз год, праз дзесяць
Усё роўна ўсё ж цябе павесяць.
І вісець ты будзеш на асіне.
Міма будзе ехаць на машыне
Чалавек, які цяпер гаруе
І тайгу сібірскую пілуе,
Бо ўсё роўна ці праз год, празь дзесяць
Не яго тут, а цябе павесяць...
Сумна гэта ўсё, як на пажары,
Тлумна гэта ўсё, як на базары,
І нічога не зьмяніць нікому,
Як ня легчы мне ў труну жывому...
|
Ларысе Геніюш
Воля на чужыне,
На Радзіме краты.
Выбар – невялікі,
Толькі выбар ёсьць.
Вецер сумна вые,
Воўчы цень ля хаты
У зубах трымае,
Згаладалы, косьць.
Зойдзе цень на ганак –
Не кажы нічога.
Добра што на сьвеце
Ёсьць яшчэ сябры.
Сьвечка асьвятляе
І крыжы, і Бога.
Сьвечка сьветла плача,
Сьвечка не гарыць.
А навокал цёмна,
Нібы ў дамавіне.
А навокал цені,
А навокал – сон.
Толькі вецер вые.
Вецер у Айчыне
З могілак узьняты
Крыламі варон.
І пачата споведзь
Прад людзьмі і Богам.
І пачуты словы,
І пачуты крык.
Толькі на Айчыну
Помніцца дарога,
Дзе ў руцэ Айчыны
З дыямэнту цьвік.
|
Мы жывём ня помнячы, што сьвет
Чорны, як забойцы пісталет,
Ад якога не схавацца анідзе
Ні ў агні, ні ў Храме, ні ў вадзе,
Бо жывём ня помнячы, што мы,
Быццам сьнег напрыканцы зімы,
Што зьявіўся і празь міг растаў,
На'т не зразумеўшы, што лятаў
Над зямлёю чорнай, як нябыт,
Сьветлай, як падпалены Мадрыд,
У якім мы не былі з табой,
Так, як сьнег ліпнёваю парой,
І таму нам хочацца пажыць,
Быццам бы цыгарку закурыць,
Гледзячы, як сьнег ляціць з аблок,
Быццам кулі белыя ў вісок.
|
Зноў мой сум, як туман над маёю дарогай,
На якой не было цэлы век анікога
І ня будзе ніколі, як ня будзе й мяне,
Калі сум мой, як гэты туман, не міне.
Сумна мне і нікому пра сум не сказаць,
Бо пачнуць пасьміхацца і жыць павучаць,
Толькі я ўжо вучоны і я знаю даўно,
Што ніхто не глядзіць так, як маці ў вакно,
У вакно, празь якое жыцьцё не відно.
І дарога дадому, чым у сьвет, карацей,
Бо да маці іду, бо іду да людзей,
І мне хочацца плакаць, і мне хочацца жыць,
І апошняму злыдню пра свой сум гаварыць...
|
На чорных крылах хваль плыве тапелец сіні,
Вароны кружацца галодныя над ім.
А хамы на ўзьбярэжжы, як на градах сьвіньні,
Балююць сыта, не бядуюць ні аб чым.
Ганяе вецер, быцам прывіды, газэты,
За імі мухі злосна чорныя гудуць.
Гніюць сьмярдзюча ў травах агуркі, катлеты.
А пляшкі – п’юць ратамі бітымі ваду.
А ён плыве, абняўшы плынь рукамі,
Цяжкі, як лёс, які ня варты і граша.
Глядзіць спакойна ў неба чорнымі вачамі,
Дзе каняй шэрай лётае, крычыць душа.
Да берага прыплыў, а хамы сьпяць, як сьвіньні,
І сыты храп, як пыл, ляціць па сьвеце ўсім.
І б’ецца ў бераг галавой тапелец сіні,
Вароны звар’яцела каркаюць над ім.
|
Холадна. Змрочна. Дажджліва...
Гэта ня восень, а – лета.
П'ю зьледзянелае піва
З шумам начнога буфета.
Зьехаць адсюль бы, прапасьці,
Тыдняў ну хоць бы на пару!
Зьехаць адсюль – мо' і шчасьце,
Ды ці пра гэта я мару...
Зноў за вакном на пэроне
Вецер ганяе лістоту.
Вецер хай хмары разгоне,
Хай зь мяне вырве самоту!
Холадна. Змрочна. Дажджліва...
Вось і канчаецца лета.
П'ю зьледзянелае піва,
Быццам сьвінец зь пісталета.
|
Самотных вершаў не пісаць,
Нібыта праўды не казаць,
А танцаваць на рэштках Храма,
Куды мяне вадзіла мама
Да споведзі, як да сьвятла,
І споведзь, нібы верш была...
Самотных вершаў не пісаць,
Нібыта ад сябе ўцякаць,
Нібыта пальцы адсякаць,
Ня думаць, што ўсё гэта грэх,
Які ня зьнікне, нібы сьнег...
Самотных вершаў не пісаць,
Нібы Іуду цалаваць...
|
Не пускайце мяне вы на волю,
Не шапчыце пра волю вы мне,
Бо люблю сваю сумную долю,
Нібы костачку вішні ў віне.
А дзе воля – ніхто з вас ня знае
І ніколі ня будзе ўжо знаць,
Бо над вамі ўжо д’ябал лятае
І ў вас вочы, як пекла, гараць.
Не пускайце мяне вы на волю,
Бо я волі баюся, як вы,
Бо я ваш, бо я з вашага поля,
Дзе ўздымаецца попел сівы
Аж да хмар са згарэлага Храма,
У якім не маліліся мы,
А малілася нашая мама,
Каб ня зналі сумы і турмы
Адзінокія сумныя дзеці,
Што хацелі, каб лепей было...
Не ўтрымаць вам мяне, бо я – вецер,
І ў віне я ня бачу сьвятло...
|
Вецер у полі агонь разьдзімае,
Попел да неба, як слуп, уздымае,
І ўжо, здаецца, на слупе на тым
Неба стаіць, як на вогнішчы дым.
Воўк ля агню пасівелы сядзіць,
Быццам бы ідал, на поле глядзіць.
Воўк адзінокі сем дзён не засьне,
Будзе маўчаць у чаканьні мяне.
Толькі мне ў поле цяпер не хадзіць –
Попелу слуп там да неба стаіць.
Выйдзе з хаціны сп’янелы сусед,
Лаючы жонку і ўвесь гэты сьвет,
Пойдзе праз поле адзін да ваўка,
Не задрыжыць у суседа рука...
Воўк перад сьмерцю, як д’ябал, завые,
Пырснуць у прыску вуглі залатыя...
Будуць у хатах суседзі сядзець
І на суседа праз шыбы глядзець.
|
|
Казка пра апошняга п’яніцу
|
Гразёй аблеплены платы
І вуліца, нібы канава.
«Апошні п’яніца – сьвяты,
Яго ахоўвае дзяржава» –
Пра гэта ведаюць усе.
Няма на п’яніцу праклёну.
Дадому пляшку ён нясе,
Нібы кароль сваю карону.
За ім бягуць сабакі ўсьлед
Ягонай каралеўскай сьвітай.
Ён не кляне наш грэшны сьвет,
Ён ведае, што ўсё прапіта.
Ён прыйдзе радасны дамоў,
І падабранымі са сьмецьця
Партрэтамі бальшавікоў
Распаліць печку, будзе грэцца...
|
Я сягоньня ў дзяцінства вярнуцца жадаю,
Не таму, што там добра, малому, было,
А таму, што па сьцежках бацькоўскага краю
З хаты ў хату цякло Беларусі сьвятло,
Ад якога сьвятлелі самотныя хаты
І хацелася быць, і хацелася жыць,
І сьпявалі ля рэчкі пра Яся дзяўчаты,
І пускалі вянкі, і хацелася плыць
За вянкамі ў нязьведаны сьвет за лясамі,
Не таму, што там добра, напэўна, было,
А таму, што дабрэйшымі мы былі самі
І па сьцежках цякло Беларусі сьвятло,
Ад якога сьвятлелі самотныя хаты...
І мне хочацца быць, і мне хочацца жыць,
Бо яшчэ хоць цішэй, ды сьпяваюць дзяўчаты
І ў нябёсах высокіх белы бусел ляціць.
Але ўсё ж у дзяцінства вярнуцца жадаю,
Не таму, каб там жыць, а каб дзеду сказаць,
Што няма ўжо даўно таго сумнага краю,
За які ён хадзіў два разы ваяваць...
|
Засыпаны сьнегам дамы і платы,
Засыпаны сьнегам былыя гады,
Дзе мы маладыя, як сёньняшні сьнег,
Які заўтра будзе вадою са стрэх
Сьцякаць на зямлю і ў зямлі прападаць,
Каб сьнегам ізноўку, хоць некалі, стаць.
Засыпаны сьнегам дамы і платы,
І ты сярод сьнегу, нібыта сьвяты,
Ідзеш без дарогі па белым сьвятле,
Нібыта па хмары, па белым сяле,
Якое тут ёсьць, быццам сёньняшні сьнег,
Які заўтра будзе вадою са стрэх
Сьцякаць на зямлю і ў зямлі прападаць...
Вятры, як нябачныя дрэвы, шумяць,
І сьнег, быццам белыя птушкі, ляціць.
І хочацца плакаць, і хочацца жыць
У гэтых засыпаных сьнегам дамах,
Нібыта ў далёкіх забытых гадах,
Дзе мы маладыя, як сёньняшні сьнег,
Які заўтра будзе вадою са стрэх
Сьцякаць на забытую Богам зямлю,
Якую, як ты, я таксама люблю
За гэтыя ў сьнезе дамы і платы,
За тыя, што тут адшумелі гады...
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Вар’яцкія вершы паэта-вар’ята,
Нібыта ў агні яго родная хата,
Мне ноч асьвяцілі вар’яцкім сьвятлом,
Нібыта ўспаміны страшныя прад сном
У гэтай начы, дзе так страшна заснуць,
Нібыта па венах нажом паласнуць.
Вар’яцкія вершы паэта-вар’ята,
Нібыта каханьне вядзьмаркі і ката,
Чытаю, і плачу, і сам вар’яцею,
Што так па-вар’яцку пісаць я ці ўмею
Пра наша жыцьцё, што ня вечна, як сон,
Як гэтая ноч, што стаіць ля вакон
Кватэры маёй, маёй сьветлай турмы,
Дзе можна схавацца ад шэрай зімы
І, вершы чытаючы, мроіць пра лета,
Што дыхае ў рыфмах вар’ята-паэта...
|
Вялікая, самотная Расія,
Заўсёды ў золаце і ў лахманах,
Глядзіш у далечы, табе чужыя,
Нібы на голае дзяўчо манах.
А мы ня ўдалечы, мы прад табою,
Ня бойся, мы нікуды не ўцячом
І не зьнясём сваю зямлю з сабою
Ні ноччу цёмнай, ні найсьветлым днём.
Вялікая, самотная Расія,
Як многа азіятчыны ў табе,
Ды гарады люблю твае малыя,
Дзе ў ноч на вадасьцёкавай трубе
Іграе вецер Глінку для паэта,
Які прыехаў не з краёў чужых,
А зь сьветлага бярозавага лета,
Дзе многа прыгажуняў маладых,
Што хочуць годна жыць пад родным небам,
Дзе вечна продкі нашыя жылі,
Якім зямлі чужой было ня трэба,
Ды не цураліся сваёй зямлі.
Вялікая, самотная Расія,
Вялікай будзь, як боскія дамы,
Не з-за таго, што зьнікнем мы, «малыя»,
А з-за таго, што будзем мы!
|
480
Людміле
Тут старыя, як вечнасьць, дамы.
Пад асфальтам каменьне зьнямела.
Нібы цені, зьнямелыя мы
Зноў па вулках блукаем нясьмела.
І над намі стагодзьдзяў вятры
Пралятаюць, абсыпваюць пылам.
Нашых продкаў ’шчэ помняць муры,
Нашых продкаў тут кроў і магілы.
І над Вільняй Пагоня ляціць,
І яе не стрымаць анікому.
І душа, нібы рана, баліць,
І душа зноў ня хоча дадому.
І, шукаючы продкаў сьляды,
Мы заходзім у Храмы сьвятыя,
І цалуем мы ногі сьвятым,
І цалуем крыжы залатыя.
|
Зялёнае сьвятло лістоты
Ізноў трапеча за вакном
Пад небам, дзе плыве самота
На хмарах з маладым дажджом.
І ты глядзіш адзін у неба,
І ў неба просіцца душа,
Якой, як птушцы, лётаць трэба
Пакуль ты да свайго крыжа
Ідзеш па гэтым тлумным сьвеце,
І разумееш, што жыцьцё
Адно, як гэты цёплы вецер,
Як гэта ля вакна лісьцё,
Што не паўторацца ніколі,
Але запомняцца душы,
Нібы сьвятло на кволым гольлі,
Нібы Хрыстос, што на крыжы...
|
«Што стане лепш жыцьцё, абрыдла спадзявацца,
Бо і сягоньня трэба есьці й апранацца» –
Гаворыш ты, ня помнячы зусім пра тое,
Што нашае жыцьцё і не было другое,
Бо вечна спадзяваліся на пана-Бога,
Ня робячы, каб лепш было, амаль нічога.
І ў краму ты ідзеш, каб зноў хутчэй напіцца,
На нейкі момант адурнець і асьляпіцца,
Пра ўсё забыцца і адчуць, што ты на сьвеце,
Як восеньню лісьцё, як у скляпеньні вецер,
Нявечны, адзінокі, як дыханьне маці,
Якую ты яшчэ пакуль зусім ня страціў...
Ідзеш, але яшчэ ты можаш азірнуцца,
Яшчэ спыніцца і дамоў вярнуцца...
|
Згубіцца ў восеньскім густым тумане,
Нібы згарэць у восеньскім агні,
Нібы разьбіцца на аэрапляне,
Упаўшы зь неанёльскай вышыні,
Хацела ты, прачнуўшыся далёка
Ад горада, дзе вечна тлум і дым.
А тут ля вокан лётае сарока
І нас заве ў бярэзьнік залаты,
Нібыта ў Храм, дзе нас даўно з табою,
Шчасьлівых, як ніколі, не было.
Згубіцца, каб застацца, быць з ракою,
Дзе стронга, як застылае сьвятло.
Згубіцца, і глядзець у цемру неба,
І не баяцца, што жыцьцё міне
І будзе нам нічога ўжо ня трэба,
Як пылу, што прыгрэўся на вакне.
|
Сёньня 'шчэ восень, а заўтра – зіма,
Сёньня 'шчэ воля, а заўтра – турма.
Сумна ўсё гэта, як зломаны крыж.
Ты праз акно, як празь неба, глядзіш
На адзінокіх людзей, што ў двары,
Быццам бы мышы ў каменнай нары,
Сонна шныруюць, ня помнячы, што
Самі яны – гэта тое сьвятло,
Што адшукаць яны хочуць даўно,
Гледзячы ў неба, нібыта ў вакно,
Дзе яшчэ восень, а заўтра – зіма,
Дзе яшчэ воля, а заўтра – турма,
І анічога табе не зьмяніць.
Праўда, ты можаш сьмяротна запіць
І не вярнуцца з кавярні дамоў.
Толькі ты сёньня на двор не пайшоў
І праз акно, як празь неба, глядзіш, –
І, нібы зь неба, з акна ты зьляціш,
Можа, і сёньня, а можа, й пасьля,
Як з-пад сьнягоў зноў прагляне зямля...
|
Ты ведаеш даўно, што мы памром,
Праз вуліцы, залітыя сьвятлом,
Сплывём, як воск са сьвечак у царкве,
Як у зямлю сплывае па траве
Раса, сабою жывячы траву,
Што й на магілах шэпча нам «жыву».
І хочаш жыць ты, як жыве трава
На вуліцы, дзе белая царква
Стаіць, як па-над сьвечкай белы дым
Стаіць, нябачны ўночы анікім,
Бо гэты дым з малітваю плыве,
Бо гэты дым, нібы анёл, жыве
У Храме, празь які аднойчы нам
Праплыць, як дыму праплываць праз Храм,
Праз вуліцы, залітыя сьвятлом,
Праз думкі, што асьветлены крыжом,
У сьвет стары, па-над якім трава,
У новы, на якім стаіць Царква...
|
Зь Менска я на Маладэчына зноў еду,
Нібы ў жыцьцё з таго вяртаючыся сьвету,
Нібы ўсплываючы з праклятай глыбіні,
Гляджу на ліхтароў анёльскія агні,
Што ў вёсках, як вугольле ў прысаку, ізноў
Сярод вячэрняга туману і кустоў
Гараць, мне асьвятляючы мой даўні шлях,
І сьлёзы абуджаючы ў маіх вачах,
Гараць і гаснуць за зьнямелымі кустамі,
Як майскія жукі пад мокрымі лістамі.
Гараць і гаснуць, гаснуць і гараць ізноў,
Бо зь Менска я вяртаюся ў начы дамоў,
Каб зноўку там адчуць, што я яшчэ жывы,
Як цень дрыготкі ад палын-травы...
|
вакно самае безабароннае мейсца ў доме
празь яго як праз рэшата
зь неба працякае сьвятло
і працякае цемра ў мой сьвет
і як просячыся ў неба
якое стварылі людзі
стукаецца аб шкло матыль
нібыта душа засохлай ружы
што ляжыць на маім стале
вакно гэта мой квадрат
які бывае чорнага колеру
як у Казіміра Малевіча
які бывае якім бываю я
вакно гэта вітрына майго жыцьця
дзе суседскія вокны
гэта толькі вокны
зь якіх выцякае сьвятло і змрок
зьнікаючы ў Леце часу
вакно гэта прорва
у якую можна кінуцца
і на хвілю спазнаць тое
што называецца самагубствам
вакно гэта люстэрка
у якое глядзіцца бяроза
што стоячы ля майго вакна
пакідае мне ў сваім гальлі вакно
маё вакно ў Эўропу
|
Начныя вуліцы залітыя сьвятлом,
Нібыта руслы рэк, залітыя віном
Краіны райскай, што начамі сьніцца нам
У гэтым сьвеце, што даўно ня Храм,
А дымная майстэрня п’яных падмайстроў,
Што любяць гаварыць пра грошы і любоў.
Начныя вуліцы, залітыя сьвятлом,
Люблю, як вершы Блока, пачытаць прад сном
І ў вуліцах згубіцца, быццам патануць
І быццам бы ў краіну райскую зірнуць
І ўбачыць руслы рэк, залітыя віном,
Нібыта вуліцы, залітыя сьвятлом,
Дзе я адзін іду, нібы плыву, дамоў
Ад маладых жанчын і п’яных сябрукоў,
Каб зноўку вершы Блока перад сном чытаць,
Пакуль начныя вуліцы ня сьпяць...
|
Калі зноў пачынаюцца дажджы
І божы дзень нібыта ноч сівая,
На сьцежцы палявой растуць глыжы,
Нібы сьцяна зь нябыту прарастае
Старога замка, што раней тут быў
І ад чужынцаў бараніў краіну,
Самотную, нібыта дым, што сплыў
Ад вогнішча, якое Бог пакінуў
І ў дождж пайшоў, зрабіўшыся дажджом,
Які размыў дарогі палявыя
І цішыню, налітую сьвятлом,
Дзе мы былі, як матылі начныя,
На сьцежцы, на якой растуць глыжы,
Нібы сьцяна зь нябыту прарастае
У божы дзень, калі ідуць дажджы,
Калі душа душу, як рай, шукае...
|
Нібы на кол асінавы, і ты
Нарэшце ўсё ж пасаджаны на страх.
Сум незямны ў тваіх крычыць вачах,
Нібы пажар з халоднай цемнаты
Ірвецца ўвыш і асьвятляе выш,
Куды даўно ты болей не глядзіш.
І гэта ноч, нібы сусьвету дно,
Зь якога анікому не відно
Цябе, што хоць яшчэ пакуль жывы,
Ды не жывей на вуліцы травы,
Што стопчыцца, разьветрыцца, як тло,
Нібы травы зусім і не было.
А ты жывеш, і думаеш пра страх
І страх пажарам на сямі вятрах
Расьце і ў ім ужо згараеш ты
Сабой не спапяліўшы цемнаты
І толькі сум твой незямны крычыць
Аб тым, што нельга болей гэтак жыць...
|
...У зіме адзінокія мы,
Як у вёсцы старыя дамы,
У якіх аніхто не жыве.
І самотна глядзім мы на сьвет,
Як прад выстралам на пісталет
На дуэлі няшчасны паэт,
У якога няма ў галаве
Думак сьветлых пра гэта жыцьцё.
І, як воўчае ў полі выцьцё,
Уначы пад акном гул машын.
А над горадам, нібы мурын,
Самалёт абгарэлы ляціць.
Ёсьць гарэлка, і можна запіць,
Каб забыцца, што сёньня зіма,
Што цябе тут са мною няма,
Нібы думак вясёлых прасьвет,
Дзе з дуэлі няшчасны паэт
Адзінокім вярнуўся дамоў,
Нібы воўк, што ўцякаў ад ваўкоў...
|
Лёгкі сьнег замятае зямлю,
Сьнег цяжкі цёпла шэпча «люблю»
І мы ў сьнезе зьнікаем густым,
Нібы ў воблаках Ерусалім,
У якім нам ніколі ня быць,
Бо нам гэтае поле любіць,
Празь якое дарогі няма
З каралеўства на высьпе Зіма.
Белы сьнег замятае жыцьцё,
Як на вуліцах менскіх сьмяцьцё
Замятаецца аж да вясны,
Ля якой мы стаім, як сьцяны,
За якой невядомы нам сьвет,
У якім ці патрэбен паэт,
Што самотны, як сьнег, што ляціць
На зямлю, каб палёт свой любіць
І ня помніць далёкіх аблок,
Як ня помніць сябе матылёк
Напачатку зямнога жыцьця...
Ты сьмяесься, бы ў Храме дзіця,
У зіме адзінокай, як мы.
Там за полем старыя дамы
І да іх нам ісьці празь сьнягі,
Як рацэ вясной празь берагі.
І мы ў сьнезе ня зьнікнем густым,
Як ня зьнік у пяскох Ерусалім...
|
|
Баляда вяртаньня Багдановіча
|
|
9.12.1891 – 25.05.1917
|
#1
Далёка-далёка ля Чорнага мора
Душа не знаходзіць спакою зямнога.
І чайкай лятае над сінім прасторам,
І просіць спагады – ня вечнасьці – ў Бога.
Душа на радзіму даўно б паляцела,
Ды кінуць ня можа паэтава цела,
Якое зямлёю ўжо стала сырою,
Даўно адшумеўшы самотнай травою.
Нялёгка знайсьці да магілы сьцяжыну –
Далёка-далёка, як сонца, Айчына,
Дзе разам зьмяшалася шчасьце і гора
І воран крыляе над пыльным прасторам,
А ў пыле сьмяротная дрэмле атрута.
У Храмы заходзіць сучасны Іуда
І моліцца Богу, ня любячы Бога,
І ведаць ня хоча нікога, нікога,
Тым болей паэта, які на чужыне
Быў верным гаротнай, нявольнай Айчыне.
Ды ёсьць яшчэ людзі, што мараць пра волю,
І помняць паэта, ягоную долю,
І хочуць вярнуць на радзіму Максіма
З чужога, далёкага, тлумнага Крыма...
...Душа на радзіму даўно б паляцела,
Ды кінуць ня можа паэтава цела,
Што стала зямлёю
Чужой і маёю...
#2
Максім Багдановіч... Максім,
Самотны, нібы пілігрым,
Які хоць вярнуўся дамоў,
Ды толькі свой дом не знайшоў,
Як нельга магіл адшукаць,
Дзе рыцары нашы ляжаць...
Максім Багдановіч... Максім,
Мы разам з табою ляцім
Да зорак, што сьветла гараць
У небе, куды не глядзяць
Самотныя людзі з вакон,
Счарнелых, нібыта ікон...
Максім Багдановіч... Максім,
Жыцьцё сёньня наша як дым,
Зь якога ня бачна жыцьця,
Нібыта ня бачна лісьця
На дрэвах, што ссохлі вясной,
Калі разьвітацца з табой
Нам дадзена лёсам было...
Але не прапала сьвятло,
Якое ты нам запаліў
На гэтай прыгожай зямлі,
Дзе мы тут спрадвеку былі
І будзем, як гэты прастор,
Як гэта імкненьне да зор...
Максім Багдановіч... Максім...
15.VIII.1991, 25.V.2001.
|
Ад нас застануцца ня нашы пасады,
А нашы дарогі і нашыя хаты
Ад нас застануцца... Бяз нас застануцца...
Назад не вярнуцца... Дамоў не вярнуцца,
Каб нешта зыначыць, каб нешта сказаць.
Мы будзем усе пад крыжамі ляжаць,
А з часам ня будзе й над намі крыжоў,
Самоты ня будзе ў Краіне дажджоў,
Якую з табой мы ствараем даўно,
Смакуючы каву, і сонна ў вакно
Падоўгу глядзім і ня бачым вясны,
Якая прыходзіла ў нашыя сны,
У нашыя мары, якімі жылі,
Калі мы з табой маладымі былі...
Ад нас застануцца ня нашы пасады,
І будзе сьмяяцца з нас дзядзька багаты,
І сонца загляне ў Краіну дажджоў,
І дрэвы зноў вырастуць з нашых крыжоў...
|
...Счарнела вугольле, і дым,
быццам воран сівы,
адляцеў,
І холад на лёзах травы
зноў разьвесіў расу маладую.
І ноч, быццам кроў,
праступіла
праз вату зялёную дрэў,
За мной пацякла,
як пясок, размываючы ціш нежывую.
Вярнуцца ніколі ня позна,
было б жа вяртацца куды.
І вернецца лета,
ды лета ўжо будзе ня тое,
І я ўжо ня буду,
як гэта на травах раса, малады –
Пад ногі ўпадзе з дрэў лісьцё,
як агонь, залатое.
Вярнуся дамоў,
быццам бы апякуся,
прачнуся ад сну,
І ўбачу, што лета прайшло
і мяне тут ніхто не чакае,
І ў вокны сьляпыя,
нібыта ў той сьвет,
быццам воран, зірну –
Самота мяне абаўе,
быццам камень – зьмяя маладая.
|
Ты зь лёсам зьмірыўся, калі стаў старэй,
Ты ўчора быў рускі, а сёньня – габрэй,
Але ў сінагогу ты ўсё ж не пайшоў –
Зь дзяцінства прывык да славянскіх крыжоў,
Да сала, гарэлкі, распусных жанчын.
Адно што ня любіш – савецкіх машын.
Іосіфа Бродскага вершы чытаеш,
Нібы залатое вугольле глытаеш,
І плачаш, і курыш сьмярдзючую «Астру»,
І кашляеш доўга – хварэеш на астму.
Мы часта з табой ля пад’езда сядзім,
І ты мне гаворыш пра Ерусалім,
Табе я пра Вільню сваю гавару
Нясьпешна, нібыта іду на гару,
Зь якой можна ўбачыць нязьведаны сьвет,
Прыгожы і сумны, як мамы партрэт,
Што, быццам абраз, у цябе на сьцяне,
А мама сама засталася ў вайне...
Ты зь лёсам зьмірыўся, калі стаў старэй,
І мы – беларусы, хоць ты і габрэй...
9.VI.2001,
|
...І трэснула неба, як шкло на іконе,
І сьвет разьдзяліўся на Заўтра і Сёньня,
І людзі завылі сівымі ваўкамі,
І зоркі зь нябёс папаўзьлі павукамі
На нашу зямлю, як на мошку малую,
Якой больш ня лётаць, але 'шчэ жывую.
З забытых магіл мерцьвякі паўставалі,
І травы, нібыта зялёныя хвалі,
На міг ускіпеўшы, заціхлі, зжаўцелі.
Як д’яблы, з асінаў лісты паляцелі
І селі на Храмы, і Храмы прапалі,
Нібыта ільдзіны пад сонцам расталі...
І раптам аднекуль ты мне пазваніла
І сон мой, нібыта люстэрка, разьбіла,
Куды я глядзеў і ня бачыў, што Сёньня
Пакрылася пылам, як шкло на іконе...
|
Ня хочацца бывае нават жыць
Ня тое што паўмёртвы край любіць,
Дзе мы з табой самотныя даўно.
Па радыё зноў хваляць маскалёў,
Суседка зноў прасіла сто рублёў,
Ёй вечна не хапае на віно.
А мы з табой гаворым пра народ,
Які ніяк ня выпаўзе з балот
Хоць і даўно балоты асушыў.
І мы жывём, нібы атруту п’ём,
І любім свой маленькі ціхі дом,
Дзе мы жывём, нібыта ў шалашы.
|
Нарэшце дачакаліся цяпла...
Нібы ў душу патрапіла страла,
Што прыляцела з прамінулых год.
Увысь гляджу, як воўк на лес, гляджу,
Як жыць хачу, хачу хутчэй дажджу,
Які ажывіць, як траву, народ.
Хацець – ня грэх, але чаго няма –
Таго й са сьвечкай тут шукаць дарма,
А ў нас жаданьняў хоць ты прадавай.
І ты бяжыш пад сонца ўсё хутчэй,
Ды ўжо разьліты на твой шлях алей,
І ўжо грукоча, нібы гром, трамвай...
|
Гэтай ноччу і вечнасьць прайшла,
Бы віно мы з табой дапілі
З пляшкі той, дзе атрута была.
Мы памерлі. І мы ажылі.
І глядзіш ты, як прывід, на сьвет
І ня бачыш у сьвеце мяне,
Дзе на сьнезе лятучым партрэт
Твой вісіць, быццам бы на сьцяне,
Да якой мне ісьці празь вятры
І ня знаць, што спадман прада мной,
Пра жыцьцё, як пра сьмерць, гаварыць
І стаяць, як туман, прад сьцяной,
За якой анічога няма,
Як віна, што з табой дапілі.
І цябе я шукаю дарма.
Мы памерлі. І тут не былі.
|
Цёмныя людзі на вуліцах цёмных,
Быццам нашчадкі сабакаў бяздомных,
Ноччу блукаюць, шукаюць сьвятло,
Быццам калісьці сьвятло тут было
І на слупах на бэтонных віселі,
Нібы матросы-паўстанцы на рэі,
Белыя, быццам сьцягі, ліхтары.
Нібы Кітайскія сьцены, муры
Сьвет гарадскі разьдзяляюць каменна.
Цёмныя людзі блукаюць ля сьценаў.
Страшна выходзіць на вуліцу нам,
Выйдзем з табою і пойдзем у Храм,
Каб там за цёмных людзей памаліцца.
Можа й яшчэ хто начы не збаіцца,
Можа й яшчэ хто падасьць ім сьвятла...
Зьнічка зьляцела, бы ўпала страла,
Зь цёмных далёкіх забытых гадоў,
Дзе нас няма, дзе ёсьць сьмерць і любоў.
|
Нам заўтра дадому вяртацца
Ад сонцам напоўненых сосен,
Дзе сьпее туманная восень,
Дзе шышкі, як пчолы, раяцца...
Нам заўтра дадому вяртацца
Да цесных і змрочных пакояў,
Да ідалаў і да гэрояў,
Каб плакаць, маўчаць і сьмяяцца...
Нам заўтра дадому вяртацца
Празь лета, праз дождж і празь вечар,
І будзе за намі ўсьлед – вецер,
І пыл будзе ў неба ўздымацца...
Нам заўтра дадому вяртацца
Ад сьпёкай напоўненых сосен
У горад, у холад, у восень,
Каб зноў у вандроўку зьбірацца...
Нам заўтра вяртацца...
|
Гартаю пажаўцелыя выданьні,
Самотныя, як вершы аб каханьні,
Якое адыйшло, як дзень вясновы...
Чытаю вершы, як цалую словы,
Каб словы ажылі і ў сьвет ляцелі...
Гартаю дні, якія адшумелі,
Як восеньская мёртвая лістота,
Якой і мёртвай 'шчэ пажыць ахвота.
|
Мы ня пыл, мы ня дым, мы ня сон,
Мы – сьвятло з пачарнелых вакон,
Мы – трава на магілах дзядоў,
Мы – вада ад расталых сьнягоў.
І шумяць па-над намі вятры,
І лятуць па-над намі муры,
У якіх нам ніколі ня быць
І таму іх нам век не любіць,
Быццам пыл, быццам дым, быццам сон...
Нас чакае штодзённа Харон,
І скрыгочам мы ў вечнай начы,
Бы ў замках, што на Храмах, ключы...
|
Я не прывыкну да дажджоў ніколі,
Як не прывыкнуць душам да турмы,
Якія зьведалі грахоўнасьць волі
І помняць шлях ад дому да карчмы.
А дождж ідзе, як Божы суд, бясконцы,
І мёртвы бруд змываецца зь зямлі.
І лісьце жоўтае, як рэшткі сонца,
На чорнай, нібы некралёг, ральлі.
І я гляджу з вакна, як з дамавіны,
Якая ціха праз патоп плыве.
І я шапчу імя сваёй жанчыны,
Якая невядома, дзе жыве,
І любіць дождж. За што? Сама ня знае
І знаць ня хоча, бо жыцьцё ідзе
І хвілю кожную ў нябыт зьнікае,
Як бруд, як лісьце жоўтае ў вадзе.
|
Стаміўшыся ад вечнасьці зямной,
Ты ў сьвет пайшоў асьветлены царквой,
А новы дзень пачаўся, як заўжды,
Нібы на сьвеце аніколі ты
Ня быў, як аніколі ўжо ня быць,
Ня плакаць, не сьмяяцца, не любіць
Пад гэтым небам, дзе жыцьцё і тло
Штохвілі п’юць аднолькава сьвятло
Пакуль яшчэ ёсьць я, пакуль быў ты.
Ізноў вясною расьцьвілі сады
І птушкі зноў вярнуліся да нас,
І засьпявалі, як апошні раз.
І я іду, самотны, у царкву
Праз туманы, як белую траву,
Пакуль стамлюся вечнасьцю зямной,
Пакуль ня ўбачу хто ідзе за мной...
|
|
Баляда афрыканскай прынцэсы
|
Ты хацела зьехаць за мяжу
Падалей ад сьнегу і дажджу.
І цяпер за вокнамі пясок
І вярблюд сьлінявы, і сынок
Чорны, як савецкі гуталін,
Смокча перасьпелы мандарын
І па-руску лаецца зь сястрой
Белай, як казіны сырадой.
Ну а муж хоць негар, ды ўсё ж твой,
Вызваленчай арміі гэрой,
Дзесьці ў джунглях корміць камароў,
З баявой сяброўкаю любоў
Круцячы, ня думае як ты
Тут жывеш бяз мужа, без вады...
І глядзіш ты мёртва на пясок,
Дзе вярблюд сьлінявы і сынок,
І табе ахвота за мяжу
Пабліжэй да сьнегу і дажджу.
|
Ты ў Доме творчасьці адна жывеш,
Нібы ў блакноце пра каханьне верш
Сярод санэтаў і паэм пра лета
Самотнага ня менш цябе паэта.
Ты ў змрочным бары выпіла б віна,
Калі б ты не была ў начы адна,
Як гэта ноч, дзе зорак не відно,
Як на стале разьлітае віно.
І ты сядзіш над кніжкай невясёлай,
А ўжо магла б ляжаць на ложку голай
І вершы слухаць п’янага паэта
Пра цёплае, як пацалунак, лета.
Ды ты адна жыла і пражывеш,
Нібы ў блакноце пра каханьне верш.
|
Ён жаніўся на суседцы Сары,
Палюбіўшы Сарыны даляры.
Тры гады ён езьдзіў на таксі,
Вылезшы з савецкае гразі.
Ды аднойчы ён, нібыта цар,
Заглянуў у прыдарожны бар,
І напіўся там, заначаваў
І вусатай бабе абяцаў
Ажаніцца за каханьня ноч.
Раніцай ня мог расплюшчыць воч
І ня мог успомніць дзе і што,
І, прапіўшы 'шчэ даляраў сто,
Ён на тыдзень загуляўся ў бары,
Раскідаўшы, як сьмяцьцё, даляры.
І калі праспаўся, ён пайшоў,
Як сабака збрыдлівы, дамоў.
І прыйшоў дамоў, а там – замок,
І званіў ён аж паўдня ў званок
Покуль выглянуў стары сусед...
І пайшоў ён, і пачуў усьлед:
– Так табе і трэба, паразіт,
Больш ня плюй на Сару і іўрыт!
|
«Люблю мінчанак маладых,
Ад іхніх ног займае дых...» –
Гаворыць сябра і ўздыхае
І поўны келіх выпівае.
І сёньня бар яму, як рай.
Музыка, грай! Музыка, грай!
І не глядзі, што мы п’яныя,
Галоўнае, што мы жывыя
І разумеем прыгажосьць.
А ў прыгажосьці – д’ябал ёсьць.
– О як бы іх я распранаў!
О як бы іх я цалаваў! –
Гаворыць сябра, вар’яцее
І многа п’е, а піць – ня ўмее,
Але ўсё ж помніць пра дзяўчат.
На іх кідаючы пагляд,
Зноў поўны келіх налівае.
Душа жыве, душа сьпявае:
– Люблю мінчанак маладых,
Ад іхніх ног займае дых...
|
Мы сабе прыдумалі Эўропу
І, ад азіяцкага патопу
Збудаваўшы з мроіва сьцяну,
Аддаліся незямному сну,
У якім салодка сьніцца воля,
Як трава, што вылезшы зь зямлі
Пра зямлю ня думае ўжо болей,
Быццам травы па-на ёй былі
Вечна і ўжо будуць вечна травы
На шляху з Разані да Варшавы,
У якой, спыніўшыся ў карчме,
Мы сядзім, як быццам бы ў турме,
А дамоў ня хочам мы вяртацца,
Бо там будуць з нас усе сьмяяцца,
Што сабе прыдумалі Эўропу
І ад азіяцкага патопу
Думалі схавацца за сьцяной,
Як ад Бога мёртвы – пад зямлёй...
|
Мы сабе прыдумалі Краіну
І, самотныя, туды ўцяклі.
Як анёл прыносіў Богу гліну,
Нам прыносіць роднае зямлі
Чорны воран, што кляваць нам вочы
Будзе, як забудземся хто мы
І чаму ў далёкім сьвеце воўчым
Мы свае пакінулі дамы...
Мы сабе прыдумалі Краіну
І Краіны гэтае няма,
Як зімой няма лісьця ў асіны,
На якой павесіцца зіма.
Ну а воран чорны прылятае
І штодня прыносіць нам зямлю,
На якой Краіна прарастае
З боскіх словаў «Веру» і «Люблю»...
Мы сабе прыдумалі Краіну,
Як калісьці Бог прыдумаў нас
І яму анёл прыносіў гліну
Белую, як непачаты час...
|
Мы сабе прыдумалі сяброў,
Для якіх хоць зрэдку пра любоў
Трэба гаварыць, каб не прапалі,
Як з банкета пляшка Цынандалі,
Ля якой былі адны сябры,
Быццам бы більярдныя шары
На стале більярдным прад гульнёю,
Быццам апэльсіны прад сьвіньнёю.
Мы сабе прыдумалі сяброў,
Як намалявалі сто рублёў,
За якія анічога не купіць,
За якія могуць пасадзіць.
Мы сабе прыдумалі сяброў,
Быццам не вярнуліся дамоў
Зь невядомай, як банкет, вайны,
На якой былі сябры адны
І якія хутка ўсе прапалі,
Як прапала пляшка Цынандалі,
Ад якой ніхто не ап’янеў...
|
Мы з табой прыдумалі Расею,
Бо Расеі той даўно няма,
У якой бароды шабляй брыюць
І стаіць, нібы француз, зіма
У Маскве і, палячы карціны,
Сонныя французы, як жанчыны,
Грэюцца на вуліцах начных.
Мы з табой прыдумалі краіну,
Дзе няма бальшавікоў жывых,
Ды навокал шныраць азіяты
І славянскую псуюць нам кроў.
Ну а нам з табой ісьці ў салдаты
І карміць магільных чарвякоў.
Мы з табой прыдумалі Расею,
У якой Масква – ня трэйці Рым.
Нам за гэта чарапы абрыюць
І са сьвету выжывуць зусім,
Бо з табой прыдумалі Расею,
А Расеі той няма...
|
Мы Амэрыку прыдумалі з табой,
Белую, нібыта белы сьвет зімой,
І па белай па Амэрыцы ідзём,
Быццам бы на воблаках у рай плывём.
І крычаць шчасьлівыя індзейцы ўсьлед,
Каб вярнуліся, забралі пісталет,
Што ў начы згубілі, седзячы ў шынку,
Дзе нажом халодным па тваім баку
Аніхто ня ўздумаў паласнуць, як зьвер...
Ды такой Амэрыкі няма цяпер,
Ды такой Амэрыкі няма даўно,
Што як дошкамі забітае вакно,
За якім ніколі нас і не было.
Мы яе прыдумалі, нібы сьвятло
Уключылі, дзе зусім начы няма.
Белая Амэрыка, нібы зіма...
|
|
|
|
