РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Раіса Баравікова
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Такое кароткае лета
 
Лірыка
 
 
1

 
 
Ня сьпіцца...
 
*** Усьцешна сьлізгане над жытам...
 
*** Камусьці крыўды спакваля...
 
Музыка
 
*** Зіма размашыста пазначыць...
 
Прыцемкам у бярэзьніку
 
*** У кожным слове ёсьць мастацтва...
 
*** Не паддаюся ленасьці i стоме...
 
Вясна дыктуе мне радок
 
*** Я з душы сваёй вырвала слова...
 
*** Пакуль жыву – агнём гаpy!..
 
Два вершы
 
Цяхцін. Май...
 
*** Сыне, прыадкрый на ўсход фіранку...
 
*** Я сабе ні ў чым не спачуваю...
 
*** Разьлятаюцца птушкі, не чакаючы верасьня...
 
*** Я з тых жытоў, я з той зямлі...
 
Дабранач
 
*** Не па валошкавай мяжы...
 
Зямля
 
*** Як не ашчадны мы да слова!..
 
*** Пахілы клён убор зялёны скіне...
 
*** У лясы, у гаі павядзе...
 
*** Паверце, тыя, хто згубіў...
 
Госьць
 
*** Не дапішаш i не дамалюеш...
 
*** Не здавайце, трымайцеся, нэрвы...
 
*** Ах, нездарма жыла я ганарліўкай...
 
*** Цяпер бы лашчыць салаўю...
 
*** Не адчужэньне – лютая нянавісьць...
 
*** І лістоце апалай няўлежна...
 
*** Пасядзім, мой даўні дружа...
 
*** Не суцешаць ніякія словы...
 
*** Зялёнай шторкі халадок...
 
*** Шчасьліваму i гора дапаможа...
 
*** Не спатрэбяцца лёгкія вёслы...
 
2

 
 
*** Адшумела язьмінная кіпень...
 
*** Ластаўкі сядзяць напагатове...
 
*** Ля крыніцы бруістае вяне...
 
*** У тваіх блукае валасах...
 
*** Не прашу ні ў кога вернасьці...
 
*** Адгукнуўся смуткам шолах...
 
*** Датлее ў ночы вугалёк...
 
*** Як на допыце, кожнаю рыскай маўчу...
 
*** Гэтаму вечару быць усё роўна...
 
*** Не цалаваць, ня думаць, не чакаць...
 
*** Яшчэ захоўваюць сукенкі...
 
*** Пад соннай ёлкі калыханьне...
 
*** Поле з восені, як паголена...
 
З размоў вясёлай удавы
 
*** Яшчэ не ўзяліся травою лугі...
 
На бальконе
 
*** Пад перастук сталёвай рэйкі...
 
Вясёлы лістапад
 
*** У гушчары пануры дзік...
 
*** Хай будзе так, як ты схацеў...
 
Навальнічнай ноччу
 
*** Мне ліпень прынясе з-пад Брэста...
 
*** Дзе кружылі мае жураўлі...
 
*** Падступаецца даўка да горла...
 
*** На паветры пакутуюць рыбы...
 
*** Іду туды, дзе луг духмяны...
 
*** Падобны голас мой на ўсхліп...
 
Восеньню ў Маскве
 
*** Даруй i дзякуй! Вольная цяпер...
 
*** Лета вяртацца ня ўмее...
 
*** Твая жонка на ганачку...
 
*** Мне невядома пакута...
 
Дзічка
 
Слуцкая шаша
 
Серабранка
 
Салоўка
 
*** Адплывуць за пясчаную выспу...
 
Першае верасьня
1
Ня сьпіцца...

#1
* * *

Адна, яшчэ адна зацяжка,
туман, раса – усё ў адно!
Барвяны верасень, як пляшка
з густым настоеным віном.
 
І ноч з павагаю лагоднай
ласкава гладзіць па плячы,
спакойна, хораша, пагодна,
дапраўды, нэрвы ні пры чым.
 
А ўсё-ткі нешта ёсьць на сьвеце, –
чаго, на жаль, не прамінеш,
па нейкай стоенай прыкмеце
яго, як цень свой, пазнаеш.
 
І чым бліжэй, тым больш жывуча,
з падзякай хлебу i вадзе,
ідзеш пакорліва над кручай,
ня знаючы, калі ўпадзеш.

 

#2
* * *

Мне не адбіцца ад пагоні
бяссоньня цяжкага ніяк...
Ад станцыі ідуць вагоны,
і мой пакуль што – паражняк.
 
Я восень чую ў звоне рэек,
і адбягаюся назад.
і добра знаю – не сагрэе
душу шырокі далягляд.
 
Ня той агонь! Цяпло ня тое!
Гарачы летні дзень патух.
Ня ўбіўся б толькі у прастоі
маім жыцьцём пачаты круг.
 
Няхай з – туманам, зольлю, друзам,
праз голы луг ці праз кусты,
тут пройдуць зноў вагоны з грузам,
мой – гэтаксама не пусты!
 
Хай будзе шчасна рэйс завершан,
хай сьпіць дарожны вартаўнік,
хоць, можа быць, вагон мой першым
з дарогі пойдзе у тупік.
 
Састаў праходзіць... Позірк ціха
усьлед – вядзе дыяганаль,
ты можаш ветрам, сьцюжай дыхаць,
не падвядзі надзеі, даль.

 

#3
* * *

Усё другое – іншым разам,
цяпер люблю пару размоў
бязь сьведкаў! Зь цішаю сам-насам,
дзе не бывае лішніх слоў.
 
Трапеча шэранькі ў трывозе,
над галавою б’ецца птах...
Мне ўсё здаецца – я ў дарозе,
і мой бясконцы будзе шлях.
 
Адкладваю на потым справы,
маўляў, усё сваёй чаргой,
а мо ўзыходзяць дзесьці травы,
што разрастуцца нада мной.
 
У кожнага свая аблога,
дзе ёсьць пачатак і мяжа,
перад якою ёсьць трывога;
ці ўловіш ты яе, душа?!
 
Але навошта? Мне – ня сьпіцца.
Дала такога кругаля!
Ніяк ня сьцішыцца сініца,
a колькі шуму падняла...
 
 
 
 
*  *  *
Усьцешна сьлізгане над жытам
маркотнай кнігаўкі крыло,
я не шукаю ў перажытым
загубленых надзей сьвятло.
Яшчэ разгублена нямнога,
яшчэ растрачана няўзнак,
хоць і бяжыць мая дарога
не па прамой, а наўскасяк.
Яшчэ душа мая наросхліст
і, як знаёмую, здалёк
пад бесклапотны ветра посьвіст
мяне вітае васілёк.
І нездарма! Я сэрцам рада
і гэтай кветцы, і граку,
што сочыць за маім паглядам,
прысеўшы на сухім суку.
Ах, камячок, жывы i пудкі!
Ты зразумей, я тут – ня госьць!
За кожнаю галінкай гнуткай
мая гуляе маладосьць.
Я пакланюся сёньня долі
ў парыве новым пачуцьця:
вядзе мяне мой лёс па полі,
як маці па жыцьці дзіця.
 
 
 
 
*  *  *
Камусьці крыўды спакваля
дарую,
зласьліўцу сьмела ў вочы
я гляджу,
душой сваёю ў дабрыні
шчырую,
таму так лёгка па зямлі хаджу.
 
А што злавацца ў годнасьці
высокай!
Ёсьць асалода ў слове:
дараваць!
Хто не займеў душы,
як сьвет, шырокай,
таго патрэбна проста –
шкадаваць!
 
 
 
 
Музыка

#1
* * *

Мне не ставала толькі музыкі,
усё астатняе – было!
Дык заіграй жа, промень вузенькі,
каб аж дрыжала ў рамах шкло.
 
Кідаю вобзем кубак пеністы,
гуляю звонка ад відна,
i сьмех вясёлкаю праменістай
іграе ў кропельках віна.
 
З чаго ў мяне такое сьвята?
Цяпер ужо не зразумець!
Іграю я, іграе хата,
i абяцае клён шумець!
 
Ён пад акном за вартавога,
але да музыкі ахвоч:
было б яе багата ў Бога,
а мы змаглі б гуляць i ноч.
 
Гуляць адчайна i трывожна...
Ну, што мне чалавек той дасьць,
куды аднойчы з раздарожжа
заехала пабавіць час.
 
Міналі дні з дажджом i з пылам,
мне б зьненавідзець, зьнелюбіць!
Ну, што з таго, што стаў ён мілым,
калі павінна я забыць.
 
Забыць! Забыць! Там бераг – коўзкі,
чужое для мяне імя,
там нават гіпсавы Чайкоўскі,
але там музыкі няма!
 
Там для мяне не заіграе
хоць бы ў адну струну душа,
ляціць наўсьцяж мяне прамая
у адваротны бок шаша!
 
А я з душы зрываю гузікі –
такая сёньня весялосць!
Мне не ставала толькі музыкі,
цяпер яна, дакладна, – ёсьць!

 

#2
* * *

Калі западае клавіш –
бездапаможныя ноты,
навошта позіркам славіш
прычыну маёй самоты?..
 
Ужо ападае лісьце,
па ім, як па сьветлым праёме,
вяртаюся ў тое «калісьці»,
ў якім мы, на жаль, незнаёмы.

 

#3
* * *

Якая музыка была!
Маўчыць начны праспэкт сталіцы.
Пазычу пёрынку з крыла
у заблукалае арліцы.
 
Каб лёгка, дзёрзка мне ўзьляцець
над неадліпнай адзінотай,
дзе знуджана траве гудзець
басоваю цягучай нотай.
 
Траве, якую шэрсьціць град,
дзе грэе лапкі птах азяблы,
i спакушае жонак гад
пакаштаваць таемны яблык.
 
Траве, дзе ладзяць мурашы
на дождж устойлівыя соты...
Як лёгка выпырхнуў з душы,
ужо ня ведаецца – хто ты?!
 
Ці сябра, мілы на гады,
ці вораг, памяцьцю закляты,
ляцець... ляцець няма куды,
акром шчасьлівага – да хаты!
 
Спакойна сесьці да стала...
Якое ўсё-ткі неба мела!
Якая музыка была!
I, дзякуй Богу, – адшумела!
 
 
 
 
*  *  *
Зіма размашыста пазначыць
сумётам схіл берагавы,
i немагчыма ўжо зыначыць,
як лёс той, накід сьнегавы.
Абую матчыны валёнкі
i папрастую наўздагад
туды, дзе тонкія сасонкі
журбою высьветляць пагляд.
Туды, дзе хіліць долу гольле
цяжкая сьнежная кайма,
сасонкі, рэчка, потым поле,
i большага ў мяне няма.
Табе прасьцей, пейзаж прырэчны,
ты мне з гадамі даражэй,
i ад учынкаў недарэчных
цябе прырода ўберажэ.
А я вяду з сабою сваркі,
хачу на шчасьце дні нізаць,
i немагчыма без памаркі
з жыцьця жыцьцё перапісаць.
Іду да некага зь віною,
i нехта прыхаваў віну,
i дзень удачы – навіною,
i тыдні страт – не ў навіну.
Сьняжок задзірыста іскрыцца,
ля сосен запаволю крок,
дзе, ну, зусім як я, храбрыцца
чырванагруды сьнегірок.
 
 
 
 
Прыцемкам у бярэзьніку
Баюся словамі сурочыць,
часьцей, – душою гавару,
зімовы прыцемак азмрочыць
бярозы белае кару.
Нібы жанчына пры расстаньні,
яна са змроку паўстае;
i штосьці ёсьць ў яе дыханьні
ад рызыкоўнасьці мае.
Сумёты сьнежныя, як одум,
грунтоўным накідам ляглі,
якому ж сэрцу я злагоду
нясу за ветрам па зямлі?!
Парой разважліва, ціхмяна,
але ж упарта сьцерагу
жывы скразьняк ад шалу п’яны
на самым ветраным рагу.
Мой дзень – пяшчотай не сагрэты,
душа, – маўчы! Маўчы! Маўчы!
Мне – добра! Я жыву дагэтуль,
як з аблачынкай на плячы.
 
 
 
 
*  *  *
У кожным слове ёсьць мастацтва,
жыве па прынцыпу адным:
з маленства ўступіш у сваяцтва –
не назавеш павек чужым.
 
І з гэтай простаю высновай
у моцу сіл сваіх пяеш,
са слова пачалася мова,
а што я, людзі, безь яе?!
 
 
 
 
*  *  *
Не паддаюся ленасьці i стоме, –
жыцьцё прысудна ставіць свой залік!
А дні мае на тым высокім зломе,
калі патрэбна весьці пераўлік.
 
І вось жыву: падлікамі занята, –
тут будзе плод, тут – завязі няма!
Сьпяшаюся... высейваю зярняты
i спадзяюся – сею не дарма.
 
Бывае, што не ўлічваю паводкі
i часта забываю не сухмень...
Гады мае! Я згодна на кароткі,
але ўрадлівы i адметны дзень.
 
 
 
 
Вясна дыктуе мне радок

#1
* * *

Ужо сплывае сьнегу намець,
вясна аблашчвае праспэкт,
пакутліва гартае памяць
адшапацелых дзён канспэкт.
 
На дзень вясновы бласлаўляю
вясёлых птушак галасы,
зь цяплом у сэрцы аднаўляю
былых каханых адрасы.
 
Я ні на кога не ўскладаю
віны за смутак горкіх страт,
іду зь зімы насустрач маю,
дзе кожны клён мне – родны брат.
 
Дзе непаўторнае адценьне
кідае месяц веснавы,
на дрэў зялёнае адзеньне,
на шолах першае травы.
 
Я зноў гатова разьвітацца,
а потым памяць аднавіць,
яшчэ мне ёсьць куды вяртацца,
яшчэ мне ёсьць каго любіць.
 
Зь зімы выходжу маладая,
праспэкт іскрыцца, як клішэ,
мой новы дзень – вясна вітае,
а сэрца – памяць беражэ.

 

#2

Бялынічы. 1977
Я ад’еду, напэўна, ад’еду,
разьвітаюся з гэтай ракой,
дзе ільды па нябачнаму сьледу
адплываюць на вечны спакой.
Адплываюць у далеч прадвесьня,
як аблокі ў чаромхавы сад,
нават сэрца трывожная песьня
ix ужо не паверне назад.
 
Мне таксама зьбірацца ў дарогу,
чую рэек стальных парагуд,
вось таму не хаваю трывогу,
вось таму затрымалася тут!
Адшумяць сакавіцкія ветры,
схлыне талых сьнягоў каламуць,
я, што рыба твая на паветры,
мая сіняя, сіняя Друць.

 

#3
* * *

Вясны ўтрапёнае дыханьне
пачула на лясной мяжы,
зрывае золкае сьвітаньне
з галін змакрэлых капяжы.
 
Эх, засьпяваць бы, ды няможна,
шчымлівы надта хвойны пах.
Іду сьцяжынай асьцярожна
з маўклівай песьняй на губах.
 
Дубы вялікасна пасталі,
нібы заморскія купцы,
а на сырой шчацэ праталін
траншэй i бруствераў рубцы.
 
Зь якога дня, зь якое явы
выходжу – справа тут ня ў тым!
Бяроста, нібы чуб русявы,
туман разрэджаны, як дым.
 
Ля пнёў замшэлых густа трэскі,
як гільзы чорныя, ляжаць,
а побач першыя пралескі
сьлязою матчынай гараць.
 
Застукаў блізка гулка дзяцел,
а мне пачуўся посьвіст куль,
у сорак трэцім родны дзядзька
мой не прыйшоў дамоў адсюль.

 

#4

На бацькаўшчыне
Я на старым веласіпедзе
знаёмай вуліцай імчу,
і мне глядзяць усьлед суседзі
з адкрытай радасьцю ўваччу.
Глядзіць і мудра, і зычліва
душа вясковай грамады,
вось нехта выгукнуў: «Шчасьліва!»,
ды так – нібыта на гады!
А што гады? Яны, як рэчка, –
за хваляй хваля, дзень за днём...
У нейкі зь іх пайшла я ўпрочкі
адсюль, як Саўка за агнём.
А Саўка вунь стаіць ля хаты,
а я сягоньня ў вёсцы госьць,
і нечы з-пад варот калматы
шчанюк на мне спагоніць злосьць.
Зальецца ўсьлед адчайным брэхам,
пядалі лёгкія кручу,
нібыта за сваім жа рэхам
вясковай вуліцай імчу.
Вітае позірк навакольле, –
гады далёкія мае, –
i за сьпіною звонка гольле
вясну яшчэ адну пяе.

 

#5

Сакавіцкі верш
Ты дарэмна, дзядзька Прошка,
кажаш: «Любата!»
Неўзьлюбіла ваша кошка
нашага ката.
 
Днямі стогне, бедалага,
хоць бы не сшалеў!
На загнетку ў хаце блага,
не ратуе хлеў.
 
Сакавіцкі вецер сьвішча,
слухай ды тужы.
На суседняе гарышча
ходзіць кот чужы.
 
Не журыся, кот Максімыч,
прыхавай сьлязу,
я табе аж з-пад Бялыніч
кошку прывязу.
 
Вось тады ты, дзядзька Прошка,
скажаш: «Любата!»
Ой, паплача ваша кошка
без майго ката!

 

#6
* * *

Вы маю неспакойнасьць уважце.
Людзі добрыя, гэта ж – вясна!
Маладое, трывожнае шчасьце,
недапітая радасьць да дна.
 
Вашы мілыя твары – ня маскі!
У вачах я вясну пазнаю...
Людзі добрыя, нельга бяз ласкі,
дык уважце пяшчоту маю!
 
Я стаптала сьцяжынак нямала,
пакідала гаркоту ў сьлядах,
я адчайна чаромху ламала
ў салаўіных зялёных садах.
 
Хоць бы раз закрычала са злосьці,
зубы сьціснуўшы, долю кляла:
я чакала каханага ў госьці,
зь некаханым у лета ішла.
 
Памірала – жыцьцё ратавала,
млела поўня ад шчасьця ў акне,
я сябе толькі ў снах шкадавала
i бяздумна ішла па вясьне.
 
Размывае ізноў каляіны,
не шкадуючы сілы, яна,
i высьвіствае сад салаўіны
недапітую радасьць да дна.

 

#7
* * *

Вясна дыктуе мне радок,
на досьвітку туманным будзіць,
надзей запозьнены гудок
чамусьці ўсё яшчэ ня трубіць.
 
Я надта многа не прашу!
Цяпер ужо ня так i проста
прыняць бяз роздуму ў душу
патрэбы сталага узросту.
 
Хай чым захоча сьвеціць даль,
іду, наўздзіў, павольным крокам,
удумліва ўбіраю жаль
прывучаным да жалю зрокам.
 
Люблю вясновы ціхі дзень,
туман замглёнага сьвітаньня,
з палёгкаю гляджу на цень
свайго апошняга каханьня.
 
Пачуцьці даўнія маўчаць,
а дойдзе ноч да небакраю,
як страшна хочацца крычаць:
i спадзяюся, i – кахаю.
 
 
 
 
*  *  *
Я з душы сваёй вырвала слова
і яго акрыліць не змагла!
За абдымак куплю ў птушкалова
маладога пад восень шчыгла.
 
Каб сшалелы, не проста з настрою,
а з высокае гэтай цаны
засьпяваў ён што-небудзь такое...
рызыкоўнае... наўзманы.
 
Падхаплю перасохлым дыханьнем,
што ж ад змоўклага лета чакаць?!
Ці ня лепш мне з вучнёўскім стараньнем
ссалавелай душы падпяваць?!
 
Ветры моцныя ў шыбы ляскочуць
затуманеных з раньня акон,
дзесьці бабы дарэмна сакочуць,
што бясслаўна лячу пад адхон.
 
Дзякуй Богу за нораў нязломны,
непрывыклы таіцца наўзбоч,
аддаю супакой нескаромны
за адну разгавелую ноч.
 
За адно акрылёнае слова...
і на добрую славу шчыглу
абдыму яшчэ раз птушкалова,
а іначай і жыць не магу.
 
 
 
 
*  *  *
Пакуль жыву – агнём гаpy!
Іначай быць ніяк ня можа.
Я сонца некаму дару,
і нехта ў горы мне паможа.
 
Прарвецца з сэрца жалю сьпеў,
маё дзіця яго пачуе,
я некаму дарую гнеў,
i нехта слабасьць мне даруе.
 
І абяцае добрым быць
дзень сёньняшні i дзень наступны,
вучу душу сваю любіць
усё, што позірку даступна, –
 
ад хаты i да мураша,
ад небасхілу да асфальту,
пакуль жыву, – нясі, душа,
любві зямной зямную варту.
 
 
 
 
Два вершы
500
Маме

 

* * *

Як ціха яблыні шумяць
            у нашым садзе,
мы адвячоркам ля акна
            з табой прысядзем,
пачну расказваць пра сябе, –
            табе цікава,
а мне лавіць бы на сабе
            пагляд ласкавы.
 
Жаночы лёс – няпросты лёс,
            я гэта знаю,
удосталь сьмеху, ўдосталь сьлёз –
            усё прымаю,
да сэрца блізка не бяры
            мае нягоды,
яшчэ сьпяваюць салаўі
            мне цераз годы.
 
Як ціха яблыні шумяць
            у нашым садзе,
давай жа, мама, ля акна
            з табой прысядзем,
цень адвячоркавы, густы
            на шыбку ляжа,
табе пра тое, што ўтаю,
            вясна дакажа...

 

* * *

Адрываюся зноў ад пapoгa,
я прашу цябе, мама, ня плач!
Дай што-небудзь сваё на дарогу
i за ласку скупую прабач.
Разьвітацца ня ўмею дагэтуль,
адыходжу, звычайна, бяз слоў...
Наўздагон мне вясёлае лета
выпускае сваіх матылёў.
Легкакрылыя, зь яркай рыжынкай,
i яны вылятаюць у сьвет,
быццам дражняць каго над сьцяжынкай,
на якой пакідаю свой сьлед.
Ну, канечне ж, яна дарагая,
лепшых сьцежак у сьвеце няма,
цеплынёю тваёй патыхае
верасовая, мама, кайма.
Нашы дрэвы над ёй пастарэлі,
на Друці абмялелі брады,
i дзіцячае казкі арэлі
мне цяпер замяняюць гады.
Прыбіваюць нястрымнаю хваляй
да пяшчотных тваіх берагоў,
дзе рабіны ў пунсовых каралях
не баяцца глыбокіх сьнягоў.
Ты з пагляда сатры павалоку,
прыхавай, мая мама, сьлязу,
бо ня раз я, напэўна, здалёку
да цябе ўсё сваё прывязу.
Невядомае шчасьце ці гора,
за яго гэтым ранкам даруй,
я ня знаю, чым годы адораць,
ты ня плач, а на лёс – пацалуй...
 
 
 
 
Цяхцін. Май...
Прыляцяць белапёрыя птушкі
на забытыя мною лугі,
дзе сьцяжын выгінастыя стужкі
ў невядомых напрамках ляглі.
 
Апране нейкі дзядзька ватоўку,
будзе хлюпаць над кірзай вада,
лёгка ўскіне сваю дубальтоўку,
ах, якая над ім чарада!
 
Пачакай, не сьпяшайся са стрэлам,
без таго многа ў сьвеце бяды!
Пазнаю ў гэтай навісі белай
я свае маладыя гады.
 
Маладыя, ды горкія ўволю,
чуеш, дзядзька, – крычаць на мяжы,
выпускаю штодзённа на волю
палыновую горыч душы.
 
Выпускаю, а што ж застаецца?
Вось таму мне i горкіх шкада!
Над лугамі забытымі ўецца
белапёрая чарада.
 
Птушкі... Птушкі... жадаю разгону,
вам ня знаць бы ніколі нуды,
жоўты люцік цьвіце пры адхоне,
як i я – малады... малады.
 
 
 
 
*  *  *
Сыне, прыадкрый на ўсход фіранку,
чуецца за шыбай гамана,
мо вясёлы госьць у нас на ганку,
можа, ў небе плача птушаня.
 
Ручаіна сьнег падталы плужыць,
павадкам прасочваецца ў сны,
затуляла я цябе ад сьцюжы,
як мяне затуліш ад вясны?!
 
У яе скупыя абяцанкі,
многа сьнегу талага сплыло,
словам вечаровай калыханкі
жывіцца, сынок, мае цяпло.
 
Бессэнсоўна думаць, што са змроку
(ты i верыць, сынку мой, пакінь,
ў тое), што з далёкага Марока
бусел прынясе нам апельсін.
 
Hi бусла няма, ні апельсіна,
нават пакідае маладосьць,
у акне счарнелая галіна,
i далёка наш вясёлы госьць.
 
З хісткага абветранага ганку
ня вярнуцца ў страчаныя дні,
але... ўсё-ткі прыадкрый фіранку,
што там... за акном, сынок, зірні.
 
 
 
 
*  *  *
Я сабе ні ў чым не спачуваю,
зь лёгкаю душою ў сьвет іду,
хай зязюлі лета адкуваюць,
я сваё i восеньню знайду.
 
Многа неба сіняга над гаем,
а жывеш часьцей за ўсё зямлёй,
на яе дарогах адгараеш
зоркаю вышыннаю сваёй.
 
Непагадзі сэрца не збаіцца,
хоць якому радуюся дню...
Горшы – непрыяцелям сасьніцца,
лепшы зь ix – сама я адасьню.
 
Не хачу шукаць у стратах жалю,
каб ясьней нястрачаным пражыць,
i, як сябра, паважаю хвалю,
тую, што з дажджом мацьней шуміць.
 
 
 
 
*  *  *
Разьлятаюцца птушкі, не чакаючы верасьня
Ну, куды ж вы, крылатыя?
            Пачаліся пагодныя дні,
над узьмежжам лясным,
            над палянамі сьпелага верасу
пасьля дзённае сьпёкі
            разгараюцца ў небе агні.
Мне сягоньня самотна,
            хоць дазволена з вамі сарвацца
i цяпла не для цела,
            для душы не стае...
Ды няма куды больш,
            акром гэтых лясоў, мне вяртацца
і таму не разьвязваю крылы свае.
І таму ўсё бліжэй да зямлі,
            да палян верасовых,
дзе туман адаб’ецца
            аблокамі ў сініх вачах,
дзе над кожнай травінкаю
            плачуць бяздомныя совы,
плачуць совы,
            хаваючы горкія ўсхліпы ў карчах
Загарчыла...
            Усё-ткі бярэцца на восень,
не па-летняму колка
            кладзецца пад ногі куп’ё,
разьлятаюцца птушкі, –
            магчыма, мне толькі здалося, –
мо дарэмна трывожна
            забілася сэрца мае?!
Паабапал бярозы стаяць безадказна,
салаўіны бярэзьнік
            штурмуюць гуртом крумкачы,
разьлятаюцца сьпеўныя...
            хто куды... безбаязна,
застаюся, каб гнёзды для ix зьберагчы.
 
 
 
 
*  *  *
Я з тых жытоў, я з той зямлі,
што здаўна лічыцца лясною,
дзе ўсе чацьвёртыя ляглі
пад пераможнаю вясною.
 
А я стаю над той вясной,
як перад брацкаю магілай,
зязюлі журацца са мной
аб тых, каму не далічылі...
 
 
 
 
Дабранач
Дабранач, мой звонкагалосы май,
чаромхі белай важкія букеты,
дабранач, малады вясновы гай –
таемны вартавы маёй планеты.
 
Дабранач, той гарэзьлівы хлапчук,
што будзе у вышынях зорных лётаць,
дабранач, стома спрацаваных рук
i Беларусі мройлівая лотаць.
 
Дабранач, векапомных дзён салдат
i зоры абеліскаў збранзавелых,
дабранач, першы высевак зярнят
i тапалёвы пух над полем белы.
 
Дабранач, мой каханы чалавек,
няхай цябе у снах тваіх люляе
цяпло мае, адданае павек,
і радасьць, што любоўю атуляе.
 
Крыклівае, дабранач, немаўля,
што зь цягам часу стане верным сынам,
дабранач, партызанская мая
лясная старана пад небам сінім.
 
 
 
 
*  *  *
Не па валошкавай мяжы,
не па рамонкавым узьмежку,
б’юць па асфальце капяжы,
на жаль, з гадамі ўперамешку.
 
Далёка мне да сівізны,
і для мяне труна ня зьбіта,
вось толькі б трошкі дабрыні,
каб знаць, што некім не забыта.
 
Распушаць хутка каташкі
у незабыўнай далі вербы,
ці гэта век такі цяжкі,
што нельга ў ім пражыць бязь сьвербу?
 
Бяз прагі ўтульнага жытла,
бяз смагі бліжняга абвесьці,
мне б толькі трошачкі сьвятла,
каб там, дзе падаць, не прысесьці.
 
Бяда – баяцца сінякоў,
люблю зь дзяцінства вецер рэзкі,
які зьлятае з бальшакоў,
каб у нізах люляць пралескі...
 
 
 
 
Зямля
Калі адчую некалі нябытам
зямлі глыбокай першародны пах,
няпраўда, што жыцьця майго набытак
са мною пераўтворыцца у прах!
 
Ня прагну, не хачу сабе мізэрнай
утульнасьці кватэрнай цішыні,
набытак мой – Зямля, тугое зерне,
далёкія сусьветныя агні.
 
Ці не таму мой сын, адмёўшы цацкі,
выказвае нястрыманы дакор,
прыгладзіўшы чубок свой заліхвацкі,
крычыць: «У двор! Пусьці мяне у двор!
 
Мне зразумела гэтая патрэба,
за ўсе зямныя цацкі даражэй
яму краёк прасьветленага неба
i той пясок, дзе падае ямчэй.
 
Далёкі ад жыцьцёвае раскошы,
аднойчы скажа, беручы рубель,
ня ведаючы, што такое грошы:
«Зрабі з паперкі гэтай карабель».
 
А той салдат, які застаўся раньнем
ляжаць на спапялёнай ярыне,
дзеля мяне ахвяраваў дыханьнем,
аддаўшы дзень неперажыты мне.
 
Не за сябе, я за Зямлю ў адказе,
хай нават гучных гімнаў не складу,
але, як той салдат ва ўсякім разе,
я за яе бясстрашна упаду.
 
Яна – мой скарб, раскоша i набытак,
яна – сады, i неба, i ральля,
i нават дзень, завершаны нябытам,
будзе яна, – глыбокая зямля.
 
 
 
 
*  *  *
Як не ашчадны мы да слова!
Яно ж вастрэйшае за нож.
Яго ня вымавіш нанова,
прыстане горшае, як смоўж.
 
Шкада, што мы ня маем сіта
на нашых вострых языках,
тады б яно было адліта,
як зерне жыта ў ветраках.
 
 
 
 
*  *  *
Пахілы клён убор зялёны скіне,
пажухне за прысадамі трава,
i неўзабаве ляжа белы іней,
зь яго не захмялее галава.
Ужо даўно гляджу на ўсё цьвяроза,
ня бегаю начамі за туман...
Бяссонніцы задумлівая проза –
далёка не чытабельны раман.
 
Было замнога пошуку, i прагі,
i веры ў дасканаласьць тых людзей,
што, як i я, жывуць з адной адвагі,
на раздарожжы смутку i надзей.
 
Зьвядзе бяда, удача – разьяднае,
а сэрца там, дзе хочацца забыць...
Найбольшую з уцех зямных спазнаеш,
каб самае нязначнае любіць.
Хоць тую ж баразёнку ў ценю ўкропу,
густое крапівы пякучы плот,
мне часта сьніцца таямнічы лопух,
a помніцца задзірысты асот.
 
У днях маіх няма вялікай драмы,
мінулае – сумленьню не ў дакор,
а будучае – тупае ля брамы,
дзе непазбежна скіне клён убор.
 
 
 
 
*  *  *
У лясы, у гаі павядзе
верасьнёвых начэй калыханка,
на зялёнай азёрнай вадзе
ліст каліны, нібы выразанка.
 
Не стаміцца б дачасна ў хадзе,
аджалкуе жалобаю восень,
адплыве па глыбокай вадзе,
што хацелася, што не збылося.
 
Хай жа кветкі ў палях адцьвілі,
хай круты пад нагамі пагорак, –
многа спраў у мяне на зямлі,
многа ў небе нягаснучых зорак,
 
Верасьнёваму дню ружавець,
i дажджам лютаваць – справядліва,
трэба ўволю паплакаць умець,
каб умець пасьміхацца шчасьліва.
 
 
 
 
*  *  *
Паверце, тыя, хто згубіў
на сьветлы дзень надзею ў сэрцы,
хто, прагнучы любві, любіў
па той адной высокай мерцы,
што нам даецца толькі раз,
якую доля выбірае, –
нішто не страчваецца ў нас,
нішто ў душы не адгарае...
 
О, як аднойчы запяе!
Душа, няхай сабе і зрэдку,
па-веснавому растае
і ў нас саміх ідзе ў разьведку,
каб адшукаць той нэрв слабы,
што ў нас агнём жывым пульсуе,
нерв неразумны і сьляпы,
які закружыць, завальсуе...
 
Пяе! Душа мая пяе!
Ізноў любві ўзыходзіць зорка...
I мне ў праменнасьці яе
чамусьці горача i горка.
 
 
 
 
Госьць

#1
* * *

Яшчэ на сёньня клопат ёсьць:
суняць бы неяк грай шпачыны!
А тут насьмешка лёсу – госьць! –
да адзінокае жанчыны.
 
Вясёлых спраў паслугачы –
іскрынкі горкія ў наліўцы,
i сэрца трэба ўберагчы,
i штосьці д’ябальскае ў грыўцы.
 
I запытальны ўзьлёт брыва
ня хоча з роздумам спрачацца,
у небе поўня, хоць зрывай!
Пры гэткай толькі цалавацца!
 
Як патрабуе этыкет,
адводжу позірк сарамліва,
жыцьцё бясконцае ў планет,
i век кароткі – у шчасьлівай!
 
Нямнога шчасьця для дваіх! –
ня першы дзень жыву з маркоты,
што для яе кароткі міг
расцалаванае гаркоты?!
 
Я не хачу гуляць з агнём,
я закрываю шторай поўню
i ненавіджу за акном
асалавелую... шпакоўню.

 

#2
* * *

Скуль ты такі невыносна адважны?!
Моцна зацягваеш ніць...
Гэта мясьціна завецца ў нас Дражняй,
можа, цябе падражніць? –
 
Голасам ціхім, ласкавым паглядам,
боязьзю ранняй тугі,
нам бы на луг, ды яшчэ да калядаў
расстагавалі стагі.
 
Соладка сьпяць гарадскія кварталы,
сходы бягуць, як гады...
На астраўках каламутных праталіп
нашае ночы сьляды.

 

#3
* * *

Золка... Золка, ласкавы мой госьцю,
я сьмяюся, мой голас дрыжыць,
між тваёй i маёй маладосьцю
поле белага сьнегу ляжыць.
 
На якую чарговую згубу
шоўк завейна абцягвае стан,
не цалуй перасьмяглыя губы,
ты душу напачатку дастань.
 
Знаю, сьмелым няма пакараньня,
піць пачаў – дакаштуйся да дна,
можа, нас ашукае сьвітаньне,
ды далёка яшчэ давідна.
 
Ты паслухай, як дыхае цяжка
нам у твары начны веснавей,
i ня вельмі славутая пташка
як апошні пяе салавей.
 
Там, дзе падаюць,–
                                  сьцежку ня мосцяць
мне пад ногі ня надта сьцялі,
без таго твая дужая постаць
нібы бераг жаданай зямлі.
 
З трапятаньнем ляснога аленя
затрымайся на строме начы,
пакладзі галаву на калені
i над доляй маёй памаўчы.

 

#4
* * *

Бясстрашны, уступай ва ўладу,
даю павечныя правы,
замацаваныя паглядам
скаронай гордай галавы.
 
Я не шкадую сёньня волі,
застыў агонь яе ў вачах,
сьвітальны месяц любіць поле,
ён толькі – ценем у нагах.
 
Пад гэтай цьмянаю аховай
улады хочацца ўдвая,
я – літасьці прашу на словах,
дыханьнем гавару – твая...

 

#5
* * *

Я лішняга сабе не назапашу,
свайго ў жыцьці ніяк не дабяру,
заві, мой госьць, гукай у лесе нашу
запозьнена харошую пару.
 
Зямлю калыша год невысакосны,
а хочацца мне высака ўзьляцець,
хай ноч усю шумяць над намі сосны,
ім сёньня ёсьць пра што пашапацець.
 
Ігліцы перасохлае пароша!
Пінжак далей у зарасьнік пасунь,
мажліва, лес з прытулкам не паможа,
дык дапаможа ў шчасьці нам лясун.
 
Калі ў руках трымаеш яблык сьпелы,
ня думаеш пра сад чужых зямель,
з табой ня я была ў вясельна-белым,
а тут... туман, як вэлюмная бель.
 
Прасі, мой госьць, садзі за стол заручын
крылатых дружак з тых, што галасьней,
бо толькі птушкі голасам сугучны
i сэрцу, i абдымкам, i вясьне.
 
Якім запевам нас яны напояць?!
Але ня трэба птушкам многа ўмець, –
я аддаю сваю для песьні споведзь,
ім лета будзе мала, каб прапець.

 

#6
* * *

Не распытвай. Ты бачыш, што маю.
Я ўспаміны кідаю для тых,
што пяшчотна другіх абдымаюць
i сумуюць па вуснах маіх.
 
Не шкадую струны абарванай,
густа звоняць пад ветрам драты,
можа, песьня мая – адсьпявана,
а душа захавала матыў.
 
Апранулі зялёнае вольхі,
я сукенку пад мак падбяру,
не загадваю, госьць мой, на колькі,
дастаткова, што зараз гару.
 
У пунсовым сустрэну сьвітаньне,
хоць на колер, ды маю правы!
Нават кніжак няма пра каханьне –
век халодным разьлікам жывы.
 
Не хачу, каб дурэлі на шпагах,
i ў гэройстве ёсьць многа маны, –
не узважвай, мой госьцю, на вагах,
знаеш... сэрца ня мае цаны.
 
Не тужы. Раздажджылася трошкі,
ападзе ручаёвая плынь...
За аўсамі распусьцяць валошкі
мне ў пасаг сваю ціхую сінь.

 

#7
* * *

Не сьціхае ў бусьлянцы
          ўстрывожаны клёкат,
разгайдалася раньне
          на крылах буслоў,
спатыкнецца прамень
          i ўпадзе трапятліва на локаць,
дотык вуснаў праз сон, –
          як працяг недаказаных слоў.
 
Cьпі, мой госьць, спачывай...
          На рацэ распускаецца лотаць,
як маленькае сонца,
          азірае свае берагі,
колькі ранкаў буслам
          давядзецца над ёю адлётаць,
колькі выпадзе дзён
          мне сустрэць на плячы дарагім?
 
Пралятае жыцьцё
          дзе маною, дзе праўдай,
пачынаецца лета, –
          адчуваю далоньню цяпло,
падступае, як прывід,
          дзе да спуду сапраўдна,
над бусьлянкаю б’ецца
          маладое крыло.

 

#8
* * *

Зноў закружыла весялосьць,
з акон зьлятае ноч, як сажа,
не абяцай спакою, госьць,
што будзе заўтра – дзень пакажа.
 
Ды і навошта супакой!
Былі б далоні нашы ў згодзе,
я гавару ў паўшэпт з табой
і ў поўны голас са стагодзьдзем.
 
Нішто ня сьпісваю на час,
я да яго жыцьцём прыкута,
хоць ён няўмольна (і ня раз)
са мной разьлічваўся – пакутай.
 
Мне горача... Бярэ разгон
на ўсходзе нітачка ўзыходу,
і ў тым наступным віры дзён
я для сябе ня бачу броду.
 
А ў гэтай сьцішанай начы
мне ад уласнай думкі сьмешна –
што час?! Як часта на плячы
каханым мулка i няўцешна.

 

#9
* * *

Па шляхах жыцьцёвых ходзіць мноства
розных непрадбачаных нягод,
лепш бы павязацца нам сяброўствам
тым, што не на дзень i не на год.
 
Палкасьць – бліскавічная крывая,
зводня расцугляных навальніц,
голас твой заве i акрыляе –
жаўранкам падранкавым зьвініць.
 
З маладосьці выбегла на сьцежку, –
тут бы супакоена прыстаць!
Госць мой, верасьнёвую усьмешку
з твару пацалункам не сагнаць.
 
Верасень... жаданы месяц збору,
над садамі лёгкая імгла,
госьць мой, не насі ў вачах дакору –
многа мела – мала данясла.
 
Абдымі... Хай пачакаюць зімы,
нам няма патрэб прысьпешваць час,
палюбі пару маёй радзімы,
што пладамі высьпела для нас.
 
І журбу, i весялосьць жалеек,
месяца сьвітальнае сьвятло,
пад якім твой жаўранак шалее,–
быццам яму лета не было.

 

#10
* * *

Ты скажы мне, зь якога суквецьця
сплесьці той запаветны вянец,
каб ня чуўся у шолахах вецьця
непрытоена сумны канец.
 
Гаварыла: прыкметам ня веру,
разважала: надоўга! – i вось... –
варажу на сьцяблінках аеру,
i выходзіць – прысуднае, – госьць!
 
Толькі госьць...
                          На прыход! – Не на годы!
Цяжкім хмелем спаўеш галаву...
З кожным новым тваім адыходам
разумею, што стратай жыву.
 
Не ўзыходзіць лістота на палі,
жывяць дрэва яго карані,
я баюся – ты толькі абпаліш,
а гарэць не дасі на агні.
 
Не заву безьмяцежнага шчасьця,
сьвет здаўна да гарэньня жадзён,
ды калі разгараюцца страсьці,
просіць сьвет супакойлівых дзён.
 
Не капрыз. Не настрой. Не развага.
Горка сэрца гаворыць з табой,
знаю я, як цалуе адвага,
калі ўпэўнена – выйграе бой.

 

#11
* * *

Што прыхопім з сабой? Што забудзем?
Дый няма асаблівых прычын
помніць гэты валошкавы будзень
i густое кустоўе ляшчын.
 
Маладая зязюля ня лічыць,–
маладая зязюля – заве...
Напасьлед я хацела б пазычыць
маладога куваньня ў яе.
 
Можа, гэта «ку-ку» парукае...
Госьць мой, сёньня дурманіць багун,
да цябе выбягае другая,
я паглядам таксама бягу.
 
Вось падкосяцца лёгкія ногі,
замінаюць трава i карчы,
я ня знаю больш доўгай дарогі,
я стамілася, дай адпачыць.
 
Адыдзі... там шаўковыя косы,
чую сьмех, ён падобны на мой,
разганяю над сьвежым накосам
камарынае радасьці рой.
 
І шукаю дадому дарогу
карацейшую... можна праз мох...
Не чакала, мой госьць, да паpory,
выйшла так... правяла за парог.
 
 
 
 
*  *  *
Не дапішаш i не дамалюеш,
бачу сьлед i знаю – не дагнаць,
хай павек забудзе, як цалую,
ён дзеля таго, каб i ня знаць.
 
Каб сярод сяброў не выхваляцца,
пацалунак! – столькі той бяды,
умеючы, няцяжка цалавацца,
цяжка разьмінуцца пазаўсёды.
 
Зашчыміць аднойчы нечым даўнім,
хай-ка неба расьпяе жаўрук,
выпадае часта непапраўным
выбар вуснаў, позіркаў i рук.
 
Мне б таго, чые ірву паштоўкі,
толькі ж не па мне туды хада,
мне цяжэй дайсьці да Камароўкі,
часу ды i ног ужо шкада.
 
Не дапішаш i не дамалюеш,
а даводжу майскаму хрушчу,
быццам той, хто знае, як цалую,
думае, ці к ручцы дапушчу?..
 
 
 
 
*  *  *
Не здавайце, трымайцеся, нэрвы,
тыдзень, два...– i сьпякота спадзе.
Чэрвень завязь садовую чэрвіць,
камарыную сходку вядзе.
 
Непрыкметна прыйшла гадавіна...
Я сустрэчы па пальцах зьлічу,
a шчасьлівая думаць павінна,
што ад сытае ласкі крычу.
 
На каменныя сходы сталіцы
бэз пялёсткі свае сьцерушыў...
Як жа змог ён ізноў запазьніцца
на ўрачыстую сьпеўку душы?!
 
Ён пад раніцу прыйдзе, няверны,
божы сьвет мне пачне абяцаць...
Як не сорамна Вам, месяц чэрвень
пры надзеі такой пазяхаць?!
 
 
 
 
*  *  *
Ах, нездарма жыла я ганарліўкай,
чакаючы цярпліва твой званок!
Цябе частую леташняй наліўкай
i зь дзьмухаўцоў пляту сабе вянок.
 
Над горадам сваволіць май гульлівы,
я пакланюся зводдаля яму,
а гэты дзень высокі i шчасьлівы,
як сонца, над зямлёю уздыму.
 
 
 
 
*  *  *
Цяпер бы лашчыць салаўю
садоў далёкія абрысы,
уздыхам, выдыхам лаўлю
гадамі зьмененыя рысы.
Гарачым шэптам зьнемажы,
адбіся ў позірку адданым,
мне цяжка вымавіць: «Чужы!»,
i не магу сказаць: «Каханы».
 
Адное рэчкі берагі,
на ноч зьяднаныя імжою,
не называю дарагім,
баюся – выплыву чужою.
Салёных ростаняў зашмат
на вечаровым небасхіле,
ты, мной аднесены да страт,
сярод зьнялюбленых i мілых.
 
Жыцьця пакутнага цяжар
не спакушаецца надзеяй,
навошта целу гэты жар,
калі душою халадзею?
Калі з заклятай нематы
бездапаможна даганяю
гады, зь якіх гукаеш ты,
а падысьці забараняеш.
 
 
 
 
*  *  *
Не адчужэньне – лютая нянавісьць
за ўсьмешкаю няшчыраю тваёй.
Над горадам дажджоў вясновых навісь,
а я трывожна гавару зь зямлёй.
 
Чаму ў прыродзе поўнае суладзьдзе –
дажджы абудзяць першае лісьцё...
А чалавек жыве, жыве ў разладзе
з тым, хто гатоў ахвяраваць жыцьцём.
 
 
 
 
*  *  *
І лістоце апалай няўлежна,
з ночы просіцца ў расьцяроб,
як спакойна, як незалежна
ён цалуе ня ў губы – у лоб!
 
І ня верыць ніводнаму слову,
з анямелаю ходзіць душой,
быццам тут аднялі ў яго мову
і ніяк не навучаць чужой.
 
І ў мяне дастаткова пагарды,
не хілю перад ім галавы,
у яго я i слова ня варта,
а ня знае, што мною жывы.
 
 
 
 
*  *  *
Пасядзім, мой даўні дружа,
хай сыграе нам ражок,
пад які чужога мужа
не бяруць на ланцужок.
 
Я на досьвітку замглёным
сыплю проса галубам,
мной на шчасьце блаславёны,
добрай долі зычу вам!
 
Без маёй журбы-спагады,
пэўна ж, ходзіцца лягчэй!
Вы, здаецца, нават рады
халадку маіх вачэй.
 
Што ж за дзіўнае пытаньне:
у каноплі з кім хаджу?..
Я пасьля... пры разьвітаньні
вам у поцемках скажу!
 
 
 
 
*  *  *
Не суцешаць ніякія словы
там, дзе кошкай нудота скрабе,
пачынаюцца кнігі з прадмовы,
а мая адзінота – зь цябе.
 
Сатанее зь нявылітай млосьці
разгустая паводка травы,
завязалася завязь любосьці, –
разьвязалася пашчай дрыгвы.
 
Што ні дзень, дык на дзіва пагожы,
стараной праляцеў градабой,
многа ёсьць маладых i прыгожых,
што ж пакутую ў згубу табой?!
 
Не прыманьваю зыркасьцю брошак,
дастаткова ў паглядзе сьвятла,
i душа выліваецца ў пошчак,
ад якога згараю датла.
 
І, здаецца, няма вінаватых,
і ня здраджвалі, быццам, ні ў чым...
Толькі цяжка вяртацца да хаты,
толькі страшна адной уначы.
 
Дзе ты? З кім ты? Хіба ня ўсё роўна.
Курыш многа? Смакуеш віно?
Выплывае з аблокаў спакойна
маладзік i глядзіць у акно.
 
Да шаленства тупы, выгінасты,
немагчыма пры гэткім абняць!
Дык ня біся ты, сэрца, так часта...
Трэба класьціся спаць...
                                        Трэба спаць!
 
 
 
 
*  *  *
Зялёнай шторкі халадок,
ну, чым не засень дрэў?
Я знаю, ў лес ты не хадок;
чаму ж са мной прысеў?
 
Тут стан упоравень сасьне,
a рукі, як лаза...
Калі прылашчаць – не засьнеш,
гарачыня – ляза.
 
Тут вельмі лёгка заблукаць,
дыван, нібы імхі...
Хто сам зьнясіліўся гукаць,–
да голасу глухі.
 
Крычы ў пракураную столь,
малі i падай ніц...
Адгаласіў даўно мой боль
ударамі званьніц.
 
Пусты i чысты далягляд...
О, не прасі пакут,
бо, што калі i твой пагляд
заінеецца тут?!
 
 
 
 
*  *  *
Шчасьліваму i гора дапаможа,
ды ўсё часьцей жыцьцёвы калаўрот
бязьлітасна заве у падарожжа
да адзіноты, смутку i згрызот.
 
Жыву, нібыта долі сваёй вырак,
самотна вочы сінія глядзяць,
i толькі думкі ў невядомы вырай,
нібы лісткі апалыя, ляцяць.
 
 
 
 
*  *  *
Не спатрэбяцца лёгкія вёслы,
далягляд над ракой адгарыць,
як жа цяжка бывае дарослым
толькі позіркамі гаварыць.
Рыбакі пасьля добрага ўлову
пад сасною вядуць гаману,
не прасі запаветнага слова,
я ўсё роўна цябе падману.
Сьцежка вузкая. Позірк глыбокі.
За ракою шумяць чараты.
Толькі надта ж той бераг далёкі,
ну, а гэты занадта круты.
Не для ўцехі цьвітуць адвячоркі! –
Будзеш зь іншымі словам лаўчыць,
нас ня грэюць высокія зоркі, –
і душа безнадзейна маўчыць.
Правядзі напрасткі за разьвілку,
тут залішне выразны абрыў,
я, магчыма, прыму за памылку
калі-небудзь i гэты разрыў.
У жыцьці недалётаў даволі,
можа, долі сваёй не ўлаўлю,
не схачу разьняволенай волі
і ў сабе успамін палюблю.
Стане позірк, як зараз, глыбокім
і праз зарасьнік лесу густы
уваткнецца у бераг далёкі,
абрываючы бераг круты...
 
 
 
 
2
*  *  *
Адшумела язьмінная кіпень,
адасьпела пакоша ў садах,
дык навошта іграе мне ліпень
у густых шапаткіх чаратах?!
 
І пагляду ад гукаў мурожна,
і ў руках маіх чуецца хмель,
і вядзе мяне ноч асьцярожна
за туманную золкую бель.
 
Можа, сэрца пацешу ў прыгодзе,
чарадзейную вымну траву,
маладыя гады адыходзяць,
дык навошта я зь песьні жыву?!
 
Прад сабой пазіраю зьдзіўлёна,
дзе няшчасьце i шчасьце – ў раскос!
А з-пад ног выбягае зялёны,
як няўлоўная доля, пакос.
 
Дык чаму ж я з адвагай начніцы
разам зь ліпенем млею ў лугах?!
Мне ня трэба ніякай сініцы,
пакуль чуецца хмель у руках.
 
 
 
 
*  *  *
Ластаўкі сядзяць напагатове,
крок неасьцярожны і... зьляцяць.
Сэнс таемны чую ў кожным слове
i баюся позірк свой падняць.
 
Аддае бульбоўнікам зьляжалым
(трэба ж нечым полю прывячаць),
як неўтаймавана лёгкі шалік
зноў ірвецца да твайго пляча.
 
Я на сьмеласьць гэтую злуюся,
шалік свой зацягваю мацьней,
ластавачак спудзіць не баюся,
а за сэрца стала страшна мне.
 
 
 
 
*  *  *
Ля крыніцы бруістае вяне
абранёны на шчасьце вянок,
тут калісь палявалі славяне
на чужых даўганогіх жанок.
 
Паўтараецца многае ў сьвеце,
на палянцы распалім касьцёр,
i заблудзіцца месяц у вецьці,
як лязо агнявое, васьцёр.
У тваім сінявокім абліччы
я славянскія рысы знайду,
стань жа сёньня маім паляўнічым
я сама пад руку пападу.
 
І ад радасьці хмельнае грузны,
абмінаючы дрэвы i пні,
прыпадзі да распаленых вуснаў
i ў высокія травы шпурні.
 
Закрычы па-дзікунску штосілы,
абрываючы сукню з пляча,
каб сарвалася дрогкае: «Мілы-ы»
i хіснулася неба ў вачах.
Каб на самым абрыве палянкі,
дзе ў калена густая трава,
ўпадабала я лёс паланянкі
i надломы крутога брыва.
 
 
 
 
*  *  *
У тваіх блукае валасах
месяц, a ў вачах блішчыць рыжынка,
мне ж бацькамі дадзена ў пасаг,
на ўсялякі выпадак, сьмяшынка.
 
Я гадзіны гэтыя люблю,
справа не абы ў мяне якая,
месячык, старанная, лаўлю,
рукі маладыя апякаю.
 
Затрашчыць уночы лёдастаў,
валасы твае мякчэй за кужаль,
ты яшчэ i сябрам мне ня стаў,
а гаворыш: будзеш добрым мужам.
 
Ды чаго ня скажа маладосьць!
Да акна прыбілася сьняжынка,
i чамусьці добра знаць, што ёсьць,
на ўсялякі выпадак, сьмяшынка.
 
 
 
 
*  *  *
Не прашу ні ў кога вернасьці,
бо сама не бязь віны,
адпушчу цябе бяз рэўнасьці
за далёкія млыны.
 
Позірк сьветлы не засмуціцца,
не складу ў жалобе рук,
а зямля мацьней закруціцца
пад няроўны сэрца стук.
 
З хаты выбегу, зьдзіўлёная,
паглядзець на кругаверць,
скажуць людзі: «Улюбёная,
a ідзе, нібы на сьмерць!»
 
 
 
 
*  *  *
Адгукнуўся смуткам шолах
сакавітых летніх траў,
у душы гуляе сполах
абяцаных мне забаў.
Не гляджу цяпер з тугою,
як бывала, ў цёмны кут,
падзяліла лёс з другою,
падзялю i боль пакут.
Не паверу, што шчасьлівы
ты ў агні яе начэй,
зноў сустрэўшы палахлівы
позірк сьцішаных вачэй.
 
 
 
 
*  *  *
Датлее ў ночы вугалёк,
гаркавы дым сплыве з пагорка,
ты – мой сьвятлісты матылёк,
мая нягаснучая зорка.
Пагоркам пройдуць пастухі
шукаць загубленае лета,
ты – мой штодзённы боль глухі,
мая далёкая планета.
 
Зарою зоймецца краёк
здаўна знаёмае лагчыны,
даюць нам вернасьці зарок
і не вяртаюцца мужчыны.
А мы глядзім у тую даль,
у тыя золкія сьвітаньні,
дзе нараджае ў сэрцы жаль
надзею ў новыя спатканьні.
 
А мы чакаем праз дажджы,
празь сьнегапады i завеі,
i веснавыя капяжы
б’юць па няспраўджанай надзеі.
А мы крычым усьлед здалёк
i пасьміхаемся няёмка:
куды ляціш, мой матылёк?
Каму сьпяваеш, мой салоўка?
 
 
 
 
*  *  *
Як на допыце, кожнаю рыскай маўчу.
Не прысьпешвай, душа, асьцярожна,
я крывёю з-пад самага сэрца плачу,
тут ніяк памыліцца няможна.
 
Што ж ты, мілы мой ясень, трывожна шуміш,
невясёлая будзе вандроўка.
Я пакутна іду, як загнаная мыш
у куток, дзе стаіць мышалоўка.
 
Не пайшла б! Але ўспомню... i падаю ніц, –
як засады варожае выбух!
Ясень... Ясень... магчыма, i ты ад крыніц
на пагорак ад гэтага ж выбег.
 
Супыні! Прашумі мне: «Сястра, адпачні»,
ты ж маёй адзіноты – сааўтар!
Я баюся... баюся сустрэцца з вачмі,
каб ня страціць ix, ясень мой, заўтра.
 
 
 
 
*  *  *
Гэтаму вечару быць усё роўна.
Схлыне туга мімаходзь.
Толькі ж калі быў абраны князёўнай,
як да князёўны заходзь.
 
З годнасьцю ёй адпаведнай вініся,
што ж ты стаіш – дагадзі...
Сотню разоў перад ёй пакланіся,
у сто першы – да ног упадзі.
 
Звысака лёгка даюцца загады,
пальцы халодзяць ключы...
Сёньня ля сьцежак садзіла расаду,
будзеш ісьці – не стапчы!
 
 
 
 
*  *  *
Не цалаваць, ня думаць, не чакаць,
Хадзіць у госьці да сяброўкі зранку.
З усьмешкаю знаёмых сустракаць
i слухаць дрэў азяблых калыханку.
 
Прыміранае часам пачуцьцё!
Куды толькі мяне яно ня гнала,
яно, як боль тупы праз забыцьцё,
з агню ў агонь бязьлітасна кідала.
Жанчына! Маці! Сталы мой узрост, –
вытрэбваюць нямала абавязкаў,
як паліто ў дзяцінстве навырост,
мне выпала на міг кароткі ласка.
Я вырасла зь яе i адышла, –
трохкутніка клясычная разьвязка!
Не зразумела толькі, як магла
загразнуць, дзе, здавалася, нягразка!
 
Каханы... Сябра... Карацей – чужы!
Мароз узоры зноў на шыбах вяжа.
У полі вецер лёгкі адкружыў
i заўтра ля пад’езда сьнегам ляжа.
 
Закоўзаюцца дзеці... i мой сын
па гэтым сьнезе пройдзе з асьцярогай,
зімовая, да лому ў скронях стынь,
гарачая да наледзі трывога.
 
 
 
 
*  *  *
Яшчэ захоўваюць сукенкі
цяпло нядаўна мілых рук,
яшчэ гараць начамі зрэнкі
агнём нявыплаканых мук.
 
Яшчэ бяссоньне з хаты гоніць
ад горкай думкі аднае:
мяне нічым ён не палоніць,
а лёгка дыхаць не дае.
 
 
 
 
*  *  *
Пад соннай ёлкі калыханьне,
пад навагодні лёгкі вальс,
дзеля бясконцага чаканьня
я адмаўляюся ад вас.
 
Пайду дарогай сьнегавою
на мроях шчасьця варажыць,
каб вам з жанчынаю другою
аб лёгкай страце не тужыць.
 
Якой надзеяй сэрца песьціць?!
На кожнай здрадзе свой закон,
а без закону – толькі песьні
душою пішуцца спакон.
 
 
 
 
*  *  *
Поле з восені, як паголена,
мне хадзіць туды – не дазволена.
 
Павяду вачмі, як рубель знайду,
адвяду пагляд i ў нуду ўпаду.
 
Столькі той нуды! Там адно – сьляды...
Ды дарогі мне больш няма туды.
 
 
 
 
З размоў вясёлай удавы

...Хіба што да Паўліны зайдзіце,
яна многа чаго расказаць можа.
#В. Зарэчча, 1979 г.

 

#1
* * *

Ты навошта мне прыносіш
шоўку белага адрэз,
ну, хіба зіму упросіш –
не цьвіце зімою бэз.
 
На адлёце маладосьці
птушкай восеньскай сьвішчу,
папрасіся толькі ў госьці –
нават чорта не ўпушчу.
 
Гэты позірк мне знаёмы,
гэта памяць да вугла:
мне ад ix акон праёмы
занавесіла імгла.
 
Замятае сьнег калючы
сьцежкі ўдовінае зрэз,
лепей скінуў бы ты з кручы
шоўку белага адрэз.
 
Выпрабоўваць лёс ня трэба,
падарунак забяры,
нада мной пасекла неба
злая доля без пары.
 
Ды, напэўна, з ласкі маю
расьцьвіце вясною бэз...
Уздыхну i прыгадаю
шоўку белага адрэз.

 

#2
* * *

Сінявокі май галубіцца,
млявы золак п’е нагбом,
за туманамі заблудзіцца
малады вясновы гром.
 
Пакахаю Васю-мельніка,
будзе жорны ён крудіць,
за сьцяной густога ельніка
мілай пацеркі дарыць.
 
Зацьвіце чабор аброшаны,
задурманіць галаву,
Вася свой пінжак паношаны
кіне ў шызую траву.
 
Баю-баю, мая гусанька,
на плячы маім засьні...
І сама ты маладзюсенька,
і гарыш, нібы ў агні.
 
А назаўтра пройдзе мацерка
па узьмежку тым з казой,
ой, чыя ж тут, – скажа, – пацерка
прарасла за ноч сьлязой.

 

#3
* * *

Я чужых не абдымаю,
ты ідзі дадому,
у руках вясло трымаю –
хваля здыме ўтому.
 
Па вясьне завяла гронка
бэзу каля хаты,
не каханка, i ня жонка,
хто ў тым вінаваты?!
 
Па ўсяму відаць, з узростам
памяць усыхае...
Мо яшчэ й цяпер пад мостам
цень мой замірае.
 
Ой, гады, мае гадочкі
(вось i век Паўлінін),
абляцелі, як лісточкі
з маладой каліны.
 
Як жа мне цяпер гукаці
лецейка у хату?
Як жа мне з табой стаяці
любым, ды жанатым?..

 

#4
* * *

Парасьлі на тым гародзе
бульба ды часнок,
ты ў далёкае Забродзьдзе
не хадзі, сынок.
Там гародніна даецца
хоць каму ды ў дар,
там ніколі не злуецца
добры гаспадар.
Госцю кожнаму ён рады,
ветлівы заўжды,
толькі ж тыя, тыя грады
блізка ад бяды.
Я туды пайшла аднойчы, –
не ўзяла часнок,
а туга заслала вочы
наўсягды, сынок.

 

#5
* * *

Ох, шчасьлівыя выпадкі!
Цёмнай ночкай выйду ў сад,
пад нагой хрумсьцяць ападкі,
на парозе – лістапад.
 
Ты ня йдзі за мною сьледам,
наўздагон ня лезь праз дрот,
перакінься словам зь дзедам,
што, як стражнік, ля варот.
 
А пасьля счакай ля хаты,
дзед, напэўна, кіне пост,
многа ў нашым садзе мяты,
і дарожанька – наўпрост.
 
Прыхаваю яблык сьпелы
і з травы саб’ю расу,
калі ты такі нясьмелы,
распляту сама касу.
 
Колькі мяты мы патопчам,
колькі водару ўдыхнём,
пад старою грушай, хлопча,
на сьвітанку адпачнём.
 
Божа крый, ня ўладзіш зь дзедам,
не адыдзе ад варот...
У выпадку гэтым сьледам
у абход ідзі, праз дрот.

 

#6
* * *

Тлее ўзыходам імгла,
пахне зьвячор караваем,
я паўжыцьця пражыла,
як дажываць – ня знаю.
 
Высьпеліў яблыкі спас,
бязі прывезьлі ў краму,
людцы, у позьні час
стукае нехта ў браму.
 
Тлумны народ шафярня,
гэты не нішто... сур’ёзны!
Кажа, калі б каня, –
дроў бы табе прывёз бы.
 
От, не ў ладах зь лесьніком,
торфам палю я ў печы,
цягне зь дзьвярэй скразьняком,
коўдру цягну на плечы.
 
Выйду ў шырокі двор,
ногі абмыю ў тумане,
менее ў небе зор,
хутка начлежнік устане.
 
Скажа, вады прынясі,
Тузіку весела сьвісьне,
тоўстыя ў рэчцы язі
тлустымі сьпінамі бліснуць.
 
Сядзе ў здарожаны «ЗIЛ»,
з двара зухавата ад’едзе,
густа кладзецца пыл,
чыхаюць доўга суседзі.

 

#7
* * *

Трэба зьнесьці: хныч – ня хныч! –
Груд бульбоўніку.
Кажуць бабы: «Ты пакліч
палюбоўніка».
 
I пайшла я за сяло,
разгукалася...
Толькі рэха весяло
разгулялася.
 
Упляталася ў быльнёг,
гнула вецьце...
Прыляцеў i лёг да ног –
вецер.

 

#8
* * *

Ты супакой маю ночку, Зарэчча,
смутак над хатай маёй разгані,
соладка пахне да верасьня грэчкай,
водарам поля у вокны дыхні.
 
Я расчыню ix шырока, шырока,
крыкне трывожна пугач за ракой,
груша старая па-свойску са змроку,
нібы зь сястрой, пагамоніць ca мной.
 
Што нам пугач? Мы ў гады пагукаем,
згадку вясёлую зь ix прынясем,
зорка ласкавая ўзыдзе над гаем
i забуркоча галубка ў страсе.
 
Для супакою патрэбна нямнога,
сох бы ў жанчыны на прыпечку гляк,
бегла б удалеч праз жыта дарога,
стрэўся б на ёй сінявокі зямляк.
 
Жыць бы i мне з гэтай простай навукі,
бабаю першай як ёсьць баляваць,
ох, не ад стомы пад ноч мае рукі
так, што ня сьпіцца, ныюць, баляць.
 
Рукі i гляк... Гэта ўсё недарэчна,
сілы жывое многа ў руцэ...
Вёска мая, як жа соладка грэчка
мне на журбу ў тваім полі цьвіце!
 
 
 
 
*  *  *
Яшчэ не ўзяліся травою лугі,
зямля для травы не ўзагрэта,
з пагоркаў павольна сплываюць сьнягі,
i ў кожнай праталіне – лета.
 
Яшчэ не аблашчыла дрэвы цяпло,
ня хочацца думаць пра гэта...
О, як абагрэе сьпякота гальлё! –
наперадзе – доўгае лета.
 
Яшчэ салаўі не пяюць, а ня сплю,
i я не хаваю сакрэта,
я вуснамі палкія вусны лаўлю,
цалуе – гарачае лета.
 
Лясныя паляны – мае адрасы!
Ня трэба вялікага сьвету!
На сьцежках пабліскваюць кроплі расы,
і ў кожнай расінцы – па лету!
 
І чуецца водар ліпнёвы наўкол
і пах залатога ранета...
Шыпшына пялёсткі страсае на дол –
такое кароткае лета!
 
 
 
 
На бальконе
На бальконе адвячоркам
кветкі ўвішна я палю,
як узыдзе ў небе зорка,
я сьлязою іх палью.
Ты, сусед, не пасьміхайся,
не багата ў нас выгод,
маёй хаты не цурайся,
паглядзі, – які гарод!
Хоць і кветкі, а расьліна,
зацьвілі, нібыта мак,
я табе сказаць павінна,
ты, сусед, усё ж дзівак!
Я цябе рукою гнуткай,
як лазою, абаўю,
дык заходзь, сусед, я хутка
свае кветкі дапалю.
Хоць i ведаю, што хтосьці
будзе ўнізе ноч стаяць
і каменьчыкі са злосьці
у гарод у мой кідаць.
Не баюся, хай кідае,
не было б другіх нягод!
Пэўна, нехта забывае,
што высока мой гарод!
 
 
 
 
*  *  *
Пад перастук сталёвай рэйкі,
пад звон апошняга трамвая,
сьцяна пад колер канарэйкі
мне сон салодкі навявае.
 
І позіркам, і сэрцам рада
твайму нязвыкламу прыходу,
бо салаўінаю руладай
ноч разьліваецца ва ўгоду
маім трывогам і на згубу
вядзе таемнасьцю сваёю,
i толькі шэпчуць, шэпчуць губы
я не магла ня быць тваёю,
бо гэту ноч мне даравала
душы цярплівае чаканьне,
учора цень твой цалавала,
а сёньня слухаю дыханьне.
 
 
 
 
Вясёлы лістапад
Вясёлы лістапад.
Сяджу – не варухнуся.
Кляновы ліст, як зорка
апалая, мільгне,
вясёлы лістапад,
прызнацца, я баюся,
што без тваёй пяшчоты
балюча будзе мне.
 
Вясёлы лістапад!
Нібы завея ў лютым
у срэбныя фанфары
б’е з кожным днём званчэй...
Вясёлы лістапад
разьятраным салютам
ударыў па каханьні
рабінавых начэй.
 
Вясёлы лістапад.
Адкуль такая замець?
Уздрыгваю зьнянацку,
тулюся да акна,
вясёлы лістапад
дару табе на памяць,
бо што мне зь лістападу,
калі я зноў адна.
 
 
 
 
*  *  *
У гушчары пануры дзік,
няўтульна там яму!
Сьвяткуе ў небе маладзік
пушыстую зіму.
Ён выгінаецца дугой,
аж весела глядзець!
Я ведаю, што ты з другой, –
нам разам не сядзець.
 
Рыпяць ільдзінкі пад нагой,
спынюся на рагу...
Зжылася, зладзіла з тугой,
цяпер усё змагу.
Стрымаю зь лёгкасьцю уздых,
прывечу вераб’я
i назаву здаля дваіх –
адзінкавым – сям’я.
 
Прыму распушаны сьняжок
за белую муку,
i ліст каляны, як сьцяжок,
вазьму ў сваю руку.
 
I нейкі школьнік мне усьлед
параіць на хаду:
«Ты сьлёзы выцеры як сьлед,
ня думай пра бяду...»
 
 
 
 
*  *  *
Хай будзе так, як ты схацеў,
тваё жаданьне не парушу,
вядзе душа ласкавы сьпеў,
а я маўчаць яе прымушу.
Раздам прахожым рэшту слоў
я сваёй шчырасьці няёмкай,
праз чараду тваіх гадоў
прайду маўклівай незнаёмкай,
 
Глыбока ў сэрцы пралягла
тваёй адчужанасьці рыска,
чаго шукала – не знайшла,
у блізкасьці была няблізкай.
Суніме час пачуцьцяў вір,
пяроймуць смутак мой бярозы,
бо ім прасьцей кідаць у жвір
зь лісьця расы начное сьлёзы.
 
І адплыве ў далёкі сьвет
усё, што сёньня ў сэрцы маю,
мне не шкада губляць твой сьлед,
я маладосьць з табой губляю.
А недзе там, дзе далягляд
на лета чыніцца грамамі,
былое рынецца назад
i захлынецца паміж намі.
 
 
 
 
Навальнічнай ноччу
І ўсё ж нашу я ў сэрцы спадзяваньне,
што вернецца да берага паром,
таму не наракаю на расстаньне,
спакойная ўслухоўваюся ў гром,
бо ведаю: і той, другой, ня сьпіцца,
і бліскавіца ў тым акне ярчэй,
дык хай яна баіцца памыліцца –
у тых агнях агонь маіх начэй...
 
 
 
 
*  *  *
Мне ліпень прынясе з-пад Брэста
пары юначай успамін,
начныя шолахі агрэста
i пошум досьвітны рабін.
 
З таго далёкага паўстанку,
з тае няблізкае вярсты,
ноч перакіне на сьвітанку
радзіннай сувязі масты.
 
Maгу з рабінай параўнацда,
як зь верным сябрам у жыцьці,
ёй век у пошуме гайдацца,
а мне – у пошуку ісьці.
 
Шукаць забытыя сьцяжыны,
вяртацца на сутык дарог,
дзе перасьпелыя ажыны
ажыньнік для мяне зьбярог.
 
У вокны зоры прагна сьвецяць –
любві нястрачанай агонь,
i першы ліст зьлятае зь вецьця –
лістом зь юнацтва на далонь.
 
 
 
 
*  *  *
Дзе кружылі мае жураўлі,
беспрытульна плывуць аблачыны,
невыразныя цені ляглі
пад акном з надта простай прычыны.
Гэта верасень блытае зноў
са сьпякотаю мокрую навісь,
бо калі адыходзіць любоў,
прачынаецца злая нянавісьць.
Не адношу сябе да сьвятых,
толькі як заставацца сябрамі,
калі тысячы вёрстаў зямных
пралягло ў адзін момант між намі,
Што вы ведаеце пра страсьць,
пра душу, расхінутую насьцеж,
хай вам жонка адданая дасьць
найсалодкае звонкае шчасьце.
Увап’юцца ў акно вастрыём
касякі мудрагелістых кропель,
там, дзе білася сэрца маё,
ў перасып праганяецца попел.
Немаведама нават за што
ноч бяссоньнем пранізьлівым пыжыць,
ёй гарэць ці калець ўсё адно,
як жа мне ў гэтым холадзе выжыць?!
Пераходжу на зьдзеклівы лад,
трэба ж восені зольлю адкрапаць,
i здаецца спакойным пагляд,
i чамусьці баюся заплакаць.
 
 
 
 
*  *  *
Падступаецца даўка да горла
каламутнае кола сьвятла,
колькі дзён маіх марна пагоркла,
а начэй адгарэла датла.
 
Дай руку... працягні пажыцьцёва,
я ў агонь твой свой попел аддам,
для цябе зьберажонае слова
на складах даклярую гадам.
 
 
 
 
*  *  *
На паветры пакутуюць рыбы,
без вады засыхае глеба,
успамінаў варочаю глыбы,
іх хапіла б падперці неба.
 
Вецер тоненька плача ў садзе,
а бывала, сьмяяўся ў полі,
ён таксама паверыў здрадзе
i скавыча цяпер ад болю.
 
Набівае той плач аскому,
недалёка ад новай звады,
я, напэўна, камусьці другому
перакіну пакуту здрады.
 
Адвярну, прыручу, зачарую,
пазайздросьціш засохлай глебе,
колькі схочацца мне, пашчырую
у душы тваёй, – як у небе.
 
I аднойчы бяз важкай прычыны
адыду i пакіну глыбак
(як дадатак шчасьлівай жанчыне),
сьлед у сэрцы i памяці глыбы.
 
 
 
 
*  *  *
Іду туды, дзе луг духмяны,
дзе ў сініх рэках – невады,
шукаць твае сьляды, каханы,
пакінутыя на гады.
 
Паходкай лёгкай, лебядзінай
тапчу сухую асаку,
на ўсё жыцьцё мае адзіны
ты быў i ў сэрцы, i ў радку.
 
 
 
 
*  *  *
Падобны голас мой на ўсхліп
пакрыўджанай дзяўчынкі,
над сьнежаньскім спакоем ліп
сваволяць аблачынкі.
Сьмяюцца дзеці на двары,
а сэрца маё плача,
яшчэ ж учора гаварыў,
што я твая удача.
А сёньня тоненькім ільдом
ты не прыйшоў па сьледу,
хоць і казаў: у гэты дом
і мёртвы я прыеду.
Я не сумую, бо крадком
падслухала аднойчы:
паэты лечацца радком
і паміраюць двойчы.
Хоць і дрыжыць мая рука,
і сэрца спапялёна,
але мэлёдыя радка
разлукай не замглёна.
Няхай сто тысяч раз памру,
і зноўку уваскрэсну,
і ведаю: усё таму,
каб слухаў маю песьню.
Каб толькі ёй адною жыў,
не называў праклёнам,
і ўсё жыцьцё сваё тужыў
па мне, як ліст па клёну.
 
 
 
 
Восеньню ў Маскве
Агорне Зубаўскі бульвар начная ціша,
вясёлы месяц так, за будзь здароў!
Сабе на памяць мой маршрут запіша
i нават выдасьць вексель на любоў.
 
Кальцо Садовае, як пікавая дама,
І не згледзішся – падманам абвядзе,
але чаму стаіць вунь там ля брамы
дзяўчо-надзея, лепшая ў бядзе.
 
За тым акном, за тонкаю фіранкай
знаёмы профіль бачыцца здалёк,
я параўнаю гэту ноч з заранкай,
ў агні якой згарае матылёк.
 
Ты паўстаеш праз шкло, нібы з туману,
чаму ж тады рабінаю гару?!
Я сёньня месяц для цябе дастану,
а можа, нават неба падару.
 
Каб нада мной плылі твае аблокі,
як журавы плывуць на схіле дня,
лаўлю ix крык, а ты такі далёкі,
i над Кальцом Садовым цішыня.
 
 
 
 
*  *  *
Даруй i дзякуй! Вольная цяпер.
Ужо непадуладная нікому,
праз адзіноту, смутак i зьнявер
вяртаюся шчасьлівая дадому.
 
Даруй за недазволены агонь,
за боль i безнадзейнае: кахаю...
Мо ад таго бунтуе радасьць скронь,
што сёньня толькі вецер абдымаю.
 
Я дзякую табе за сьмех ў бядзе,
за пачуцьця i думак першароднасьць,
дык хай жа мой радок цябе вядзе
ад позірку майго – у бесьсьмяротнасьць.
 
 
 
 
*  *  *
Лета вяртацца ня ўмее
на межы свае ізноў,
сэрца мае сталее –
доўга ня носіць рубцоў.
 
Сяду ў парозе, як некалі,
вецер абвее твар,
быццам купцы праехалі
ды зганьбавалі тавар.
 
Хмары ідуць абложна,
мне думалася сьпярша,
не зашчыміць трывожна,
сьцерпіць разлуку душа.
 
Што ж гэта ў сьвеце дзеецца, –
доўга няма маразоў!
Хочацца мне абнадзеіцца –
вернецца лета ізноў.
 
 
 
 
*  *  *
Твая жонка на ганачку,
а цешча ў парозе,
я ж сьпяваю «цыганачку»
да цябе ў дарозе.
 
Абміну я тваю жонку,
абміну i хату,
падміргну табе з падворку
i паклічу ў мяту.
 
Будуць росы абліваці
жарам, а ня цнотай,
ах, як буду цалаваці
я чужога ўпотай.
 
Зьвяне мята маладзенька,
пройдземся мяжою,
ах, як ночка караценька
з жонкаю чужою.
 
Будзеш жонцы дарыць кужаль,
помніць паланянку,
а я буду сьпяваць мужу
песьні пра каханку.
 
 
 
 
*  *  *
Мне невядома пакута.
Мне вельмі прыемна з палёгкай
выдыхаць бесклапотна зь лёгкіх,
што я да яе не прыкута.
 
Стаю на далёкім прыпынку
гадзінамі без спачыну
і гавару, гавару свайму сыну:
«Дай аддыхацца, сынку...»
 
 
 
 
Дзічка
Ці ня вецер там парушыў
сон салодкі на дасьвецьці,
маладое дзікай грушы
разгайдаў у шале вецьце.
Вецер з грушаю гамоніць,
вецер грушу забаўляе,
а яна лісток аброніць
i ад ласкі замірае.
Ca старое, даўняй звычкі
заварочваю прывыкла
я да той вясёлай дзічкі,
а яна ў журбе панікла.
Ca спагадаю да гора
дакранаешся i... коле,
не таму, што дзікі нораў,
а хутчэй за ўсё ад болю.
Па чужым, далёкім полі
вецер шастае гульлівы,
мо вярбе, а мо таполі
навявае сон шчасьлівы.
Незайздроснай долі зьнічка
ў цёмным небе адгарае,
а пры шляху плача дзічка,
горкі плод у пыл страсае.
 
 
 
 
Слуцкая шаша
Не сьпяшайце, шафёры,
          праехаць знаёмым маршрутам,
пачытайце газэту
          на прыпынках далёкіх з нуды,
я да гэтага месца,
          канечне ж, нічым не прыкута,
але вы пачакайце...
          Мае не сьцірайце сьляды!
Тут нядаўна шумела
          на адхонах суквецьце
траў збуялых i кветак,
          што туманяць з налёту пагляд,
многа сьцежак маіх
          пралягае на шчасьце па сьвеце,
ну, а гэта шаша –
          мой, на горкі ўспамін,
далягляд.
 
Засталася ўва мне
          неашчаднае ласкі пазыка,
з кім цяпер разьлічыцца,
          даверыць каму неспакой?!
Вунь за той павароткай
          чаруе нябачны музыка
i шуміць, i трапеча
          лістота ў яго пад рукой.
Западаюць у сэрца
          трывожнаю музыкай ноты,
мне нідзе паратунку
          ад гэтага шалу няма,
я зьнямогла маўчу,
          баючыся сказаць яму: «Хто ты?!»,
каб, выпадкам, ня ўчуць
          забароненай згадкі імя.
Праплываюць слупы...
          Праплываюць гароды...
За каўнер ападае
          дажджавая імжа...
Як правесьці цябе,
          хоць пункцірам праз годы,
праляцелая ў восеньскі вырай
          шаша?!
 
 
 
 
Серабранка
Зь якое шчодрай самабранкі,
зь якой вясны, зь якога лета
плыве па вулках Серабранкі
духмяны водар першацьвета?
Не пабаюся, што захмеліць
ускрай былое лугавіны,
яшчэ хачу бяздумна верыць
няхай сабе i ва ўспаміны.
 
Лічу жыцьцё сваё звычайным:
сякуць дажджы, i сьпёка морыць,
навошта ж ластаўка адчайна
не-не ды песьняю адорыць.
Тады стаю за паваротам,
ліст зелянцовы абрываю
i ад сябе самое ўпотай
кагось далёкага чакаю.
 
Няўжо ня ўспомніць тыя ранкі,
няўжо забыўся ён на лета,
дзе гэтаксама Серабранкай
плыў хмельны водар першацьвета
Як разышліся – не згадаю,
іду штолета на сустрэчу,
i, як тады, лісток зрываю,
i, як пасьля, яго камечу.
 
 
 
 
Салоўка
Мае вясёлыя сяброўкі,
бярозы ў кропельках дажджын,
раскалыхалі ноч салоўкі,
i асабліва зь ix адзін.
Ён зь пераборам, ён зьнянацку,
як не дабудзіцца каго,
пра салаўя расказваў бацька,
дык гэта, пэўна, пра яго!
 
Ён, не шкадуючы, загубіць,
ён лес да хрусту скалане,
той самы лес, што бацька любіць,
да болю любіць, як мяне.
Плыве нізінаю балотны
туман цягучы, бы смала,
той салавей, як я, залётны,
i безь сям’і, i без жытла.
 
Здаўна, прывучаны да волі,
гнязда свайго не сьцеражэ,
ён сёньня тут, a заўтра ў полі,
у травы пошчак упражэ.
Не абміне пагорак коўзкі,
пылок з трыпутніка страсе,
i да танклявае бярозкі
плач адзіноты прынясе.
 
 
 
 
*  *  *
Адплывуць за пясчаную выспу
адгарэлага лета дымы,
я цябе адзінотаю высьню,
ты мяне напасьлед абдымі.
Ноч агнямі ў акне адміргае,
прымуць новыя нас берагі,
за мяне дакахае другая,
за цябе дацалуе другі.
 
Валасоў маіх ніць залатая
ападзе на гарачую скронь,
не трымаю! Няхай адлятае
неразумнага сэрца агонь.
На галінах ад ветру каляных
захлынаецца лісьце ў журбе,
у імя несустрэтых каханых
я аднойчы забуду цябе.
 
Там, дзе верасень пройдзе ўрадлівы,
дзе крынічны заб’ецца выток,
упадзе на зямлю сіратлівы
адгарэлага лета лісток.
І нішто не ўстрывожыць з гадамі,
не ўсхвалюе чаканым званком,
за цябе адсумую радкамі,
за сябе абляцелым лістком.
 
 
 
 
Першае верасьня
Бяруцца скупа жоўтым кроны,
сумуе восеньская медзь.
Ён думаў, сэрцу забароніць
аб ім жывую памяць мець.
 
Я сапраўды нямнога помню,
знаходжу ў справах супакой,
бяжыць па тоненькаму промню
пачатак верасьня ў пакой.
 
З ахвотай школьнік занатуе
на ўроку летнюю пару,
i што было, пра што шкадуе
даверыць сшытку i пяру.
 
Мне не стае яго стараньня,
i пачынаю разумець:
ня трэба сшыткаў для паданьня,
дзе можна памяцьцю гарэць.
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.