 |
РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ
|
|
Вобразы мілыя роднага краю,
Смутак і радасьць мая!..
Якуб Колас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Планіда
Вершы
|
Ён дагэтуль мне ў горле пяршыць
I вядзе за сабою да крамы.
«Дайце нам на чатыры душы», –
Хлеб купляе у крамніка мама.
Я ніколі ня бачыў душы,
Толькі чуў, што яна, быццам птушка, лятае...
Я спытаўся ў мамы: «Скажы,
Я таксама – душа? Тая самая, тая...»
I сказала мне сьцішана мама:
«Ты – таксама, сынок, ты – таксама...»
|
Яна стаяла без званоў.
Казалі, звон зьняў Іваноў.
Я добра помню Іванова.
Згасаў, як сьвечка, ён і сох.
Я чуў:
«Яго карае Бог...»
Шкада было мне Іванова.
Наш ганаровы піянэр
Ня проста быў пенсіянэр:
Лічы, гэрой – былы камбед...
Дагэтуль помніць сельсавет:
«Царква – вось корань нашых бед!
Багоў мы пусьцім
на распыл...»
I звон ляцеў на шэры пыл –
Жах у вачох зьдзіўлёных стыў.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Яе прыгадваю я зноў:
Яна маўчала без званоў.
Там быў прытулак кажаноў.
Памёр даўно ўжо Іваноў.
Даўно ў магіле сьвятары,
I толькі часам дзяк стары
Пасе на цьвінтары казу
Ды ўспамінае празь сьлязу:
«Вячэрні звон, вячэрні звон,
Як многа дум наводзіць ён».
|
...А забралі яго апоўначы.
Потым пісьмы былі.
З Поўначы.
Да ўсіх ён па бацьку.
I ўсім паклоны.
Твар не прыпомню.
Голас помню ягоны.
Голас вясёлы такі, лагодны...
Быў ён у хаце усім, як родны:
Вечарам кніжкі чытаў уголас,
Сыну цукеркі прывозіў з воласьці,
Помніцца, неяк у лютым
(Ой, маразы былі лютыя!)
Пагрукалі трое
апоўначы...
Потым пісаў ён нам.
З Поўначы.
Цёпла пісаў, як родным,
Ні слова пра долю трудную...
Нам сказалі, што кнігі яго –
шкодныя
I цукеркі яго –
атрутныя.
...А забралі яго апоўначы...
|
Радзіннага,
знаёмага,
Ня вытруцілі з нас:
Аерам пахне
Сёмуха
I яблыкамі –
Спас.
Славянскае,
ўрачыстае,
Ўзьнімаецца з глыбінь,
Нібы малітва чыстая,
Што ўспомніў блудны сын.
I даўняе,
знаёмае,
Вяртаецца ў мой сказ:
Аерам пахне
Сёмуха
I яблыкамі –
Спас.
|
Відаць, і я старэю, брат,
Усё часьцей гляджу назад.
Ты мне даруй за зьбіты штамп:
Усё часьцей бываю Там.
Так ходзяць вернікі у храм,
Так ходзяць грэшнікі на споведзь,
Душы трывожную аповесьць
Так давяраюць сьвятарам.
Я ўсё часьцей бываю Там.
|
Гэты дзень быў заўсёды ўрачысты,
баба Алёна апраналася ў чыстае.
А недзе апоўдні ў хату заходзіў
паштар аднарукі Птушка Іван.
Ён папраўдзе меў нешта ад птаха,
чорнага птаха з крылом перабітым.
Худы і высокі,
ён доўга таптаўся ў парозе
і, пакашляўшы, неяк казаў вінавата:
– Вам пэнсія, цётка, за сына...
Баба маўкліва подпіс стаўляла,
баба маўкліва на стол накрывала.
Выпіўшы поўную шклянку –
яе брыгадзірскай чамусьці ўсе называлі, –
Птушка шумна, са смакам,
нюхаў духмяную лусту хлеба ржанога,
а закусь ніколі ня кратаў.
I, па-змоўніцку мне падміргнуўшы,
прасіў па-сяброўску:
«Скруціў бы ты, братка, цыгарку салдату...»
Хутка ад сіняга дыму
я твар паштара ўжо ня бачыў,
а чуў толькі голас,
глухі і сьлязьлівы:
– Вайна – ненажэрная сука.
Ну чаму я жыву, аднарукі,
Чаму Хведзька ляжыць на чужыне,
А ты век дажываеш бяз сына?
Скончыўшы горкую споведзь,
ён плакаў заўсёды няўцешна,
а баба са скрухай глядзела
кудысьці далёка-далёка
і гладзіла Птушку ласкава
па чорнай яго галаве:
– Ня плач, Іванька,
ня плач, дзіцёнак...
Гэты дзень быў заўсёды ўрачысты,
баба Алёна апраналася ў чыстае.
|
|
Вочы летапісца
|
|
Спроба партрэта
|
Трывогаю лоб узараны.
Глыбока запалыя вочы.
Нібыта жывыя дзьве раны
Ці вогнішчы два сярод ночы.
Вочы такія
Ня зробяць ліхога,
Вочы такія
Ніколі ня схлусяць,
Вочы такія
Страчаў я ў сьвятога
У хатах маёй Беларусі.
Боль стагодзьдзяў у іх увабраны
I пакуты зямлі векавыя...
Ня вочы,
А – раны,
Незагойныя раны жывыя.
|
Замак. Возера. Лілеі.
Не шкадуй,
мастак,
алею
На альтанку збоч алеі
I на томік Апулея,
Недачытаны Ядвігай
I зачытаны Барбарай...
Пастаяць
дазволь
мне ціха.
Дай мне крышачку памарыць
Пра алеі,
пра лілеі...
Не шкадуй, мастак, алею.
|
Рэха колішняга веча...
Прысмак колішняе славы...
На крыві жахлівых сечаў
Прарасьлі ліхія травы,
Пад якімі сьніць дзяржаву
Меч пашчэрблены і ржавы.
|
Ні сініц, ні жорава,
Толькі чорна ворыва.
Ды вісіць над ворывам
Крык сівога ворана.
Пад яго крылом
Пакаці шаром.
Толькі стог-шалом
Пад яго крылом.
I куды ні кінь –
Толькі сінь ды стынь.
Ні адной душы –
Толькі скавышы.
Скавышы – нажы,
Скавышы – нажы.
Ні сініц, ні жорава,
Толькі чорна ворыва.
Ні сяброў, ні ворагаў,
Толькі чорна ворыва.
|
|
Піліп з Канапель
|
|
Верш-пастскрыптум
|
Аднойчы на сейміку магната
Радзівіла нечакана і недарэч-
на выказаўся шляхціц Піліп
з Канапель і быў востра вы-
сьмеяны.
#Этымалягічны слоўнік
фразеалягізмаў
Ну, а што, калі б
Змоўчаў ты, Піліп?
Што, калі б стрываў
Ці калі б драмаў?
Як драмаў Цімох
Са Старых Дарог.
Ну, вядома, пагулі б,
Ну, вядома, папілі б,
Ну, вядома, за кабет –
Бойкай скончылі б абед.
А назаўтра – да сядзіб,
Там сям’я адна сядзіць.
Сумна павячэраўшы,
Гадавалі б чэрава.
Хто б успомніў і калі
I цябе, і Канаплі?
|
...I ноч насоўваецца,
I старасьць насоўваецца...
Усе ў Амсьціславе сьпяць,
Ня сьпіцца толькі Насовічу.
Насовічу некалі спаць:
Трэба крыніцу капаць,
Трэба капаць крыніцу,
Каб унукі маглі напіцца.
...Бачыш, як нешта бліскае –
Вада ўжо блізкая.
|
|
Не журыся, хлапеча
|
|
Застольная песьня да кінафільма «Д’яблу і Богу»
|
Не журыся, хлапеча,
Што памрэш не на печы.
Ганарыся, хлапеча,
Што загінеш у сечы.
Што паненкі ў фальварках
I ў мястэчках папоўны
Уздыхаюць і мараць
Пра спатканьні пад поўняй.
Напоўні!
Напоўні!!
Напоўні!!!
Ты ж у лёсу ня лёкай,
I ня служка ты ў д’ябла,
Пакуль трапнае вока,
Пакуль вострая шабля.
Ты ж радзіўся ў сарочцы,
А хрысьціўся ты ў сечы.
Ёсьць віно яшчэ ў бочцы,
Не журыся, хлапеча.
Нас чакаюць ня марна,
Нас кахаюць і помняць
I паненкі ў фальварках,
I ў мястэчках папоўны.
Па поўнай!
Па поўнай!!
Па поўнай!!!
|
... А вось і Крычаў абвясьцілі,
Давай глытнем ягоны дым.
Тут Сож цячэ як пры Вашчыле,
I сонца сьвеціць як пры ім.
I, можа, тая вунь дзяўчынка,
Што наш пакінула вагон, –
Яго упартая крывінка,
Яго далёкі сьветлы сон.
Давай былыя ўспомнім былі,
Давай хвілінку пастаім...
Тут Сож цячэ як пры Вашчыле
I, можа, журыцца па ім.
|
Яшчэ ня раз спрачацца зь лёсам,
Яшчэ я многа не спасьціг.
Таму й чытаю назвы вёсак,
Як загалоўкі мудрых кніг:
Баронькі,
Барэйкі,
Журбін,
Студзянец,
Вётухна,
Правідэнец...
|
Ён не любіў лічыць да трох
У той жахлівы страшны год:
Непаслухмяных –
у астрог,
А непакорных –
у расход!
Але начамі спаць ня мог –
Яго яшчэ бянтэжыў Бог:
I –
не пусьціць яго ў расход,
I –
не адправіць у астрог...
|
Агонь у печы дагарае.
Булькоча бульба ў чыгуне.
Сівая ўвішная старая.
I два сьвятыя на сьцяне.
Сьвятых завуць Пятрок і Павел.
Ды – я. Ды кот-вуркот на лаве.
О, дух сялянскага жытла!
Маё маленства гэтак пахла...
Мяне, Пятра і Паўла
Старая просіць да стала:
– Сядайце, хлопцы, бульба стыне...
|
Бярозавы венік,
Бярозавы венік
Зноў лечыць ад суму.
Які яго геній
Калісьці прыдумаў?
Ці сейбіт старанны,
Ці воін харобры,
Быў лекар ён знаны –
Прыдумана добра!
Ад стомы,
ад млосьці,
Ад скрухі,
ад злосьці...
Каб грэшнае цела
Жыло і
хацела.
Ну й венік, ай венік,
Бярозавы венік!
Ня лезь, калі кволы!..
Напэўна, той геній
Быў хлопец вясёлы.
|
Зноў вячэрняй парой
Конь іржэ пад гарой.
На таемны курган
Сеў сьсівелы груган.
Век які кургану?
Колькі год гругану?
Многа згадак жыве
У яго галаве.
«Пачакай, не кружы,
Праўду ўсю раскажы.
Ведаць хочацца мне,
Дрэмле хто ў кургане?..»
Каркнуў птах у адказ –
Вось і ўвесь яго сказ.
|
Калі марнею ад нягод
I сэрцу цесна,
Я ўспамінаю радавод
I продкаў песьні.
Яны ідуць за годам год
Зь мячом і з плугам.
О, мой нязводны род,
Ён моцны духам!
Імёны памяць берагла,
Вяла празь церні,
Каб я ня сеяў зла,
А толькі – зерне.
Да іх іду я зноў і зноў,
Ім веру сьвята.
Таму й вяду сваіх сыноў
Да іх на раду.
|
І ў Хоцімску,
і ў Тураве,
і ў Глуску
Адно сумуем мы па-беларуску.
На жаль, на сьвеце ўсё нявечнае
I ўсё на сьвеце незваротнае,
А намі столькі ўжо зьнявечана
Свайго,
сьвятога,
роднага!
I мары ў нас патрушчаны,
I храмы зь ветрам пушчаны.
Глянь,
сьмерць плыве над пушчамі,
Рукою д’ябла спушчана.
Глядзім усьлед мы абыякава –
Ніякія!
Завём Якуба Якавам.
I ў Хоцімску,
і ў Тураве,
і ў Глуску
Сумуем мы яшчэ па-беларуску.
|
У кожнага зорка свая,
Кожнаму кубак наліты.
У кожнага доля свая,
Ці, як кажуць,
планіда.
Усе мы ў гасьцях на піру,
I званыя ўсе мы нібыта.
Я свой кубак спакойна бяру:
Буду піць –
як наліта.
|
Куды сьпяшаеш,
Як жывеш,
Як ладзіш зь лёсам?
Я запрашу цябе
У верш,
Азяблую,
З марозу.
Ты мне сьняжынку прынясеш
На доўгіх веях.
Ты прынясеш
Мне свой мяцеж,
Пазычаны ў завеі.
Ён не дае табе старэць,
Зь ім верш не састарэе...
Заходзь далоні грэць
Над полымем харэю.
|
Ад неба блізкі ці далёкі,
Хоць у царкве, хоць на піру –
Паэт заўсёды адзінокі,
Я гаварыў і гавару.
I дакараць яго ня трэба –
Яго і так туга шкрабе:
Ён гаманіў нядаўна зь небам,
А зараз слухае цябе.
|
На Прыгожай зноў усю ноч
гарланіў певень.
#З размовы ў чарзе
Не крыўдуйце на пеўня –
гарлапана з Прыгожай,
як і вы,
ён маркоціцца, пэўна,
як і вы,
ўспамінае ён, можа,
Іванаўку альбо Цітаўку,
ці Іванаўну,
ці Мікітаўну
зь вёскі, Богам забытай,
той, дзе вокны забітыя.
Як і я,
як і вы,
ён таксама жывы...
Не крыўдуйце на пеўня.
|
«Ня ўвойдзеш двойчы у раку»,
Раку адну і тую,
Ня першы раз я на вяку
Выслоўе гэта чую.
Я прызнаю, што я ня той,
Рака мая ня тая,
Ды толькі ластаўка лятае,
Як і лятала над вадой.
Яе зажураны філёзаф
Ня змог на сонцы разглядзець...
Ах, гэта ластаўка над плёсам!
Куды мне ластаўку падзець?
|
Квадрат акна. Квадрат двара.
I груша-дзічка ў тым квадраце –
Мая журботная сястра,
Дачка пакутніцы-прамаці.
|
Ня чую крылаў за плячыма:
Дажджы пасеклі ды імжа...
Вось і пярэйдзена мяжа,
Дасюль нябачная, магчыма.
Даруй мне, новая вярста,
Што прад табой стаю засмучан,
Што па-ранейшаму я – вучань,
Хоць перажыў на год Хрыста.
Даруй, што крылаў за плячыма
Я сёньня ўраньні не знайшоў,
Даруй сьлязу – яна ад дыму,
Ад дыму ўласных міражоў...
1991
|
Ёсьць хлеб. I ёсьць віно,
Але жывых
шкада мне ўсё адно.
Шкада сірот, шкада калек,
Шкада празрыстых чыстых рэк,
Шкада цябе,
мой тлумны век.
Хоць і спазнаў я што па чым,
Але ня быў ты мне айчым:
Я радасьць знаў і знаў жанчын.
I ем я хлеб і п’ю віно,
Але жывых
шкада мне ўсё адно.
|
Зямлёй,
травой,
кустамі
З табою некалі
мы станем.
I будзе дождж ісьці
над намі,
I будзе сьнег ісьці
над намі,
I будуць воблакі
над намі,
I будуць зоркі
сьпець начамі,
Як над зямлёй,
як над травой,
як над кустамі...
|
Нават у мройныя
зорныя ночы
сьветлыя вершы
прыходзіць ня хочуць.
Ім не хапае
чыстае веры.
Ім не хапае
ўзьнёслых намераў.
Ім не хапае
белага сьнегу.
Ім не хапае
звонкага сьмеху.
Ім не хапае
гаючага ветру.
Ім не хапае,
бывае, паветра.
Вось і сёньняшняй
зорнаю ноччу
верш нараджаецца
змрочны.
|
А я ўсё яшчэ пачую,
Я празь сьмех прайду і плач.
Мне зязюля пакукуе
I пакрумкае крумкач.
Я наведаюся ў госьці
Да бярозы і сасны.
Папрашу, каб на пагосьце
Не журыліся яны.
Вось і зноў душу расчуліў...
А мне б лепей памаўчаць.
Мне б наслухацца зязюлі,
Мне б забыць пра крумкача.
|
Пасьля вуліц ды завулкаў,
Лябірынтаў гарадскіх,
Сьніцца рэчанька, рачулка,
Кладкі, кладачкі, масткі.
Разам з ластаўкай ды каняй
Я на золаку ўстаю,
Як калісьці Янка з Маняй,
Свайго коніка паю.
I на беразе зялёным
Пазіраю з-пад рукі,
Ці ня мые дзе Алёна
Пад вярбою ручнікі.
Так бы й плыў на аблачыне,
Каб ня голас нечы: «Злазь!
Брат твой косіць канюшыну...»
Выбачай мне, братка Ясь.
|
А нас ухваліць Эпікур,
А Дыяген асудзіць нас.
Ды не старэе бог Амур
I не губляе марна час:
Аднекуль стрэлаў навалок,
I вось – узьняты лёгкі лук.
Ён – найвыдатнейшы стралок
I закаханых верны друг.
О, як страла яго зьвініць
(Я кожны стрэл гатоў вітаць)!
А Дыяген няхай бубніць –
Злуе ад зайздрасьці, відаць.
|
Гэта там было... даўно...
Думаў, што забылася.
Кінуў сьнежкай у вакно,
I яно разьбілася.
Выбачай мне, выбачай,
Успамін мой журыцца.
I вядзе яго адчай
Па знаёмай вуліцы.
Ля твайго стаіць жытла
Ён да самай раніцы:
Ты ж параніцца магла,
Ты ж магла параніцца...
|
Хата вачмі пустымі
Глядзіць у халодны студзень.
«Як толькі мой сьлед прастыне –
Ты тут жа мяне забудзеш».
Завея ў марознай стыні
Зайшлася няўцешным плачам.
Ня стыне...
Твой сьлед ня стыне...
Ня стыне
Твой сьлед гарачы...
|
Крок за крокам, за крокам...
За вярстою вярста.
Падыходжу патроху
Да узросту Хрыста.
Не цалуе Іуда,
Не вядуць да крыжа.
Мой ланцуг непрыкуты
Есьць паволі іржа.
|
...А ты даверся чалавеку,
Свой падзялі са мной настрой
На схіле дня,
на схіле веку,
на схіле восені сырой.
Ці ты адчуў дыханьне сьцюжы,
Ці замаркоціў лістабой?
Ты выбачай, што я задужа
Заняты быў самім сабой.
Ды сёньня я выдатна бачу
/Ты не прымі адно за зьдзек/,
Што жыў з табой я па-сабачы,
А ты са мной – як чалавек.
I ўсё ж даверся чалавеку,
Свой падзялі са мной настрой
На схіле дня,
на схіле веку,
на схіле восені сырой.
|
А заўтра я зноў у восем
Выйду ў сырую восень
I буду з пакутным тварам
Жоўты чакаць «Ікарус»,
А голас пад парасонам
Пра час запытае сонна,
I я замест лічбы восем
Выдыхну ціха:
«Восень...»
|
Я ў снах пра цябе марыў,
Я вясной у цябе верыў.
Я шукаў цябе
на ўсіх бульварах,
Я чакаў цябе
ва ўсіх скверах.
А ў небе плылі
хмары,
А мары былі
хімерай:
На бульварах
ня тыя твары,
Твары ня тыя
ў скверах.
О колькі я зьвёў
паперы,
Якія ні слаў я
чары!
Дзякуй табе
за Веру,
Дзякуй табе
за Мару.
...Я шукаю цябе на ўсіх бульварах,
Я чакаю цябе ва ўсіх скверах.
|
Упарты локан,
I белы локаць,
I шэпт нясьмелы,
I вуснаў сьпеласьць,
I вока поўні,
I зорак – поўна.
|
Зноў уявіў, што я – пастух,
Што тлумны горад мне ня трэба,
Што і ў мяне ёсьць росны луг,
Над лугам сонечнае неба.
Я і сабаку ўжо завёў,
Сабе памочніка і друга,
О як ён сьмешна вострыць вуха,
Калі пачуе салаўёў.
Я ля яго душой адтаў.
I быў слухач ён самы першы,
Каму я ціха прачытаў
Табе прысьвечаныя вершы.
Ляжаць нам добра на траве,
Сачыць, як бульба сьпее ў прыску,
Глядзець, як воблака плыве,
I уяўляць цябе.
У Мінску.
|
Прагноз прадказвае мароз,
Ды што ў семнаццаць да прагнозаў!
«Как хороши, как свежи были розы...»
У руж, на жаль, пакутны лёс.
Здаецца, быў і салавей
I водар дрэў салодка-горкі.
– А што было далей?
– Далей?
Наш салавей
Застудзіць горла...
|
Вясна завітала запозна.
Надзея квітнее ледзь-ледзь...
Ды ўсьмешка на вуснах трывожных
Прымусіла сэрца гарэць.
О, сьвет супярэчліва-дзіўны,
Ты стаў удвая дарагі!
I рэшту зімовай тугі
Мяняеш на звонкія ліўні.
|
І страшна, і позна
Вяртацца мне ў вёсны:
Там сьпеюць спакусна
Салодкія вусны.
А чорны груган на пагосьце
Думае: госьці.
Там двое да раньня
Клянуцца ў каханьні.
I вернасьць да скону
Там лічаць законам.
А чорны груган на пагосьце
Думае: госьці.
Там сьмех іх лагодны
Ня ведае злосьці.
Там кожны сьмяротны
Ім трошкі зайздросьціць.
А чорны груган на пагосьце
Думае: госьці.
|
Па яблыку
высьпелі
зоры
I падаюць
зь неба,
як з дрэў.
Здаецца,
што толькі
учора
Я чыстым
каханьнем
гарэў.
Здаецца,
што толькі
учора
Наноў
акрыліў
мяне лёс,
І я,
перасіліўшы
змору,
Кружыў
каля самых
нябёс.
Здаецца,
што толькі учора
I я
немагчымае
мог...
Па яблыку высьпелі
зоры
I ўпалі
ў халодны
мурог.
|
...І быў панядзелак.
I будзе аўторак.
I будзе сягоньня
падобна на ўчора.
Такое ж бязьвер’е.
Такое ж надвор'е.
Бязьмежжа.
Бясьсьнежжа.
Бяззор’е.
Ну хоць бы сьняжынка
ці кволая зорка,
Каб панядзелак
ня блытаць
з аўторкам.
|
На самым дне маёй самоты...
А што, а што на самым дне?
Віно ня лечыць адзіноты,
Хоць кажуць, ісьціна ў віне.
I толькі чуецца мне востра
Мая часовасьць на зямлі,
I толькі бачыцца мне востраў,
Дзе вы ні разу не былі.
|
Заблудзіўся ў трох соснах.
Заблудзіўся ў тых самых соснах,
Што калыхалі мае вёсны.
Тры сасны...
Тры сястры...
Тры зялёных кастры...
|
– Чаму Міколава вада?
– Ён што, сьвяты,
Мікола?
– Мікола – гэта школа!
Цяпер няма такіх.
Шкада.
Капаў калодзежы ўвесь век
I быў ён першы чалавек
У нашым навакольлі.
Не,
нездарма казалі колісь:
«Калі Мікола рыў калодзеж –
Ваду вазі на продаж».
Смачней ня зналі мы вады...
– Чакай, чакай, стары,
Ты чалавека не дуры:
Пры чым тут... школа?
Душою чысты быў Мікола,
А значыць,
і – сьвяты.
|
Падумай зімой пра калёсы,
А летам – пра сані...
Так зьвеку ў народзе вялося,
Каб гонар ня зганіць.
Дык што ж ты, руплівец, філёзаф,
Глядзіш як спрасоньня?
Ні саняў сваіх, ні калёсаў
Ня маеш ты сёньня.
|
...І сказала бабуля хворая,
Ідучы да Ўсявышняга:
«Дараваць навучыся ворагу,
Любіць навучыся бліжняга».
Яна простай была жанчынай.
Ціхая.
Добрая.
Слаўная.
А я – піянерам з дружыны
Сумна вядомага Паўліка...
|
Берагі кісельныя,
Рэчанька малочная.
#З казак маленства
У раі панэльным,
Блочна-падаблочным,
Бераг сьню кісельны,
Рэчаньку малочную.
Поле нетаптанае
Жаўруком агучана.
Я лаўлю Буланага,
Еду на заручыны.
Зь любаю абедаю
Над высокай кручаю.
Мы яшчэ ня ведаем,
Што наш край атручаны.
Думы ў нас вясельныя,
Песьні ў нас нязмрочныя...
Берагі кісельныя,
Рэчанька малочная.
|
Зьнямелае дрэва
над рэчкай зьмялелай
сумуе бяз птаха.
Гняздо, што калісьці сьпявала,
памалу
становіцца прахам.
Ім вецер бяздомны
засее бяздумна
атрутнае поле.
I зябка ад страху,
што новае з праху
ня ўзыдзе ніколі.
|
Ці гэта лёс, ці гэта Бог
Цябе паклаў каля дарог?
Каб Ты заўсёды –
ў сіняках?
Каб Ты заўжды –
на скразьняках?
То войны сеюць боль і зло,
То ветру чорнае крыло...
То – страх,
то – жах,
То – прах,
то – тло!..
Тут да вайны жыло сяло,
Тут да Чарнобыля жыло...
|
Няўжо і праўда новы Герадот
У нейкай новай, іншай, эры
Выводзіць будзе на паперы:
«Тут беларускі жыў народ...»
Няўжо і праўда мой унук
Ня будзе піць салодкіх траўняў?
О, як мне хочацца, каб праўнук
Зьвінеў пад небам, як жаўрук!
|
Нам не спрыяюць болей зоры,
Нібы сказалі зоры: «Дос!»
Зноў дождж над Бацькаўшчынай хворай,
Над хворай
Бацькаўшчынай
дождж.
Ну хоць бы зорка над дарогай,
Каб крыж далей я несьці мог!..
Душа,
ты ўспомніла
пра Бога,
Але цябе ня чуе Бог.
I не спрыяюць болей зоры,
I як малітву ты ні доўж,
Зноў дождж над Бацькаўшчынай хворай,
Над хворай
Бацькаўшчынай
дождж.
|
За Бесядзьдзю-ракой
Іржэ мой белы конь.
Вушамі конь стрыжэ...
Трывожна конь іржэ...
Празь вёрсты і гады
Заве мяне туды,
Да той сьвятой вады,
Што горкне ад бяды.
Вушамі конь стрыжэ,
Самотна конь іржэ
Над чорнаю бядой,
Над горкаю вадой.
|
Івану Чыгрынаву
Над Вялікім Борам –
Над вялікім горам
Плача ў небе жораў.
Над палын-травой,
Над зямлёй сівой
Плач праносіць свой.
Вось Яўменаў двор...
Вось Дзянісаў двор...
Вось Мікітаў двор...
Не відаць вясла,
Не гудзе пчала,
Не зьвініць піла.
Не шукай, дарма.
Ну гукай, дарма –
Іх ужо няма.
Іхні дух да зораў
Адляцеў, як жораў,
Жораў над Вялікім Борам.
|
Даруй мне, Божа,
Што я, ня вернік,
Цябе трывожу
У час вячэрні.
Я веру, Божа,
Што нас ня кінеш,
Што ты паможаш
Маёй Айчыне.
Паможаш маці,
Паможаш роднай,
На ногі ўстаці
У час гаротны
I дабрадзею,
I ліхадзею
Дасі надзею,
Дасі надзею...
|
...А ён высах –
яго не адродзіш...
I ўсё ж я з пытаньнем іду...
Вы ж у гэты хадзілі калодзеж,
Выдавалі бяду за ваду.
Вы над ім разважалі аб вечным,
Услаўлялі яго як мастак.
– Смаката! – Вы казалі сустрэчным. –
Смаката –
і даецца за так!
А цяпер вы ў калодзеж плюеце,
А цяпер вы сьвяцей за сьвятых...
Але дзеці...
Вам верылі дзеці...
Быў і я сярод вернікаў тых.
|
Я зноў аб галоўным,
аб кроўным,
я зноў пра свае карані:
гартаю
Бялькевічаў «Слоўнік»,
нібыта гасьцюю
ў радні.
|
...Калі Ягор
памёр...
...Як згасла Ліда
ў інвалідах...
...Калі Цімоху Бог
памог...
Старая доўжыць пералік,
Сьлязою сьвеціць вінавата:
Яна ўсяму вядзе адлік
Ад крайняй даты:
«...Калі Ягор памёр...»
|
Неба вымытага просінь.
Ветрык лес не ўскалыхне.
Як ласкавы доктар, восень
Арытмію лечыць мне:
«Беражы сябе ад трансаў,
Прэч трывогі ўсе гані!
Ды забудзь грамадскі транспарт –
Лепей езьдзі на кані.
Ці хадзі па сьцежках лета
Аж да стомы у нагах.
Безь білета
на балеты
На пакошаных лугах.
Пі, як продак піў, –
з крынічкі,
Кожнай кропляй даражы!
Ноч застане ў маладзічкі –
Бульбу выбраць памажы»...
Я хадзіў па сьцежках лета,
Слухаў музыку бяз слоў.
На бусьліных быў балетах –
Толькі мала ўжо буслоў.
I вады жывой, салодкай,
Я шукаў, відаць, дарма,
Тых крыніц, што зналі продкі
На зямлі даўно няма.
Халадзелі ў небе зьнічкі,
А душу вярэдзіў страх...
Не спаткаў я маладзічку –
Маладзічкі ў гарадах.
|
Мой прадзед быў скрыпач –
Ён выкрасаў і сьмех, і плач.
А дзед у пчолах ведаў толк,
Як сёньня рэдка знае хто.
I ў бацькі рэдкі дар –
Сваёй зямлі ён гаспадар.
А я – ні граць, ані – араць,
Хоць крычма закрычы!
Каб існаваньне апраўдаць,
Я вершы крэмзаю ўначы.
Я расказаць хачу пра род,
Пра вечны клопат на сяўбе...
Пра іх пішу каторы год,
Пра іх і пра сябе.
|
Я раніцай дом пакіну –
Мне ў сьвет неспазнаны плысьці.
Я ўсю ноч варушу ўспаміны,
Як вецер варушыць лісьце.
|
Каб даў мне Бог дзівосны дар
Валодаць пэндзьлем адмыслова,
Пісаў бы я абавязкова
Наш тлумны дом шматпавярховы,
Тваё вакно і ў ім –
твой твар.
Назваў бы так партрэт я той,
З натхненьнем пісаны у згодзе:
«Абраз адной сьвятой.
Канец дваццатага стагодзьдзя».
|
Колькі мар навырост!
Сонца ў небе гарэзіць.
I вясёлкавы мост
Перакінут празь Бесядзь.
Колькі радасных дзіў
Сьветлы дзень нарадзіў!
Сакавіты наліў
I салодкі наіў...
I вясёлкавы мост
Перакінут празь Бесядзь.
|
На сьвеце так багата сьвятаў,
Але найлепшае са сьвят –
Узяць білет да брата,
Цябе адведаць, брат.
На схіле веку тлумна-злога
I мёд спазнаўшы, і палын,
Я зразумеў, як гэта многа,
Калі ты ў сьвеце не адзін!
...Мільгне бярэзьнік заінелы,
Яго ня раз у снах я зваў,
Бо я па чыстым і па белым
Ужо даўно засумаваў.
Ляцяць бярозавыя вёрсты,
I я на іх – не маладзён...
I на шляху, здаецца, простым
Ужо даволі чорных дзён.
|
500
Бацьку
Я ў магію лічбы
Ніколі ня верыў,
Я лічбаў ніколі ня помніў
I тэлефоны каханых
Заўжды забываў.
Чаму ж гэты нумар
Так доўга я помню,
Чаму ён гучыць таямніча,
Нібыта пароль ад маленства,
У якое я часаы апошнім
Вяртаюся часта?
А гэтыя лічбы
Са мною ўжо будуць да скону,
Хіба іх забудзеш,
Калі нават зайцы ўсяго Прыбяседзьдзя
Ведалі іх назубок.
I, запыніўшы газон твой
На пыльнай дарозе,
То ў лесе зялёным,
То ў полі жытнёвым,
Заўсёды прасілі:
«Вось хлеб табе.
Хлопцам сваім перадай».
|
Стрункія сосны
На беразе стромкім.
Хлопчык бялявы
Тут марыць пра стронгу.
Пра быструю стронгу
У крапінках сонца,
Стронгу, што стала
Прычынай бяссоньніц.
Дыхае сырасьцю
Блізкая восень.
Кружаць над хлопчыкам
Рыжыя восы.
Стынуць сьняданкі,
Стынуць абеды –
Шчасьце рыбацкае
Прагне ён зьведаць.
Ах, як яму, ўпартаму,
Хочацца сёньня
Выцягнуць стронгу
У крапінках сонца!
|
– Раней і дождж ішоў духмяны...
Раней і грыб бываў крамяны...
Раней маліліся аблокам...
Раней хапала ў продкаў клёку...
Раней прасьцей жылі на сьвеце...
Раней...
– Раней былі мы дзеці!
|
Вы рэцэпт прапісалі для цела,
Прапішыце цяпер для душы:
Прапішыце бярэзьнік мне белы,
Каб далей ад вірлівай шашы,
Каб нікога,
нікога,
нікога,
Каб нікога, апроч цішыні.
Я стаміўся ад гневу людскога,
Я стаміўся ад шчырай хлусьні.
Разумею, што гэта замнога,
Разумею – трывожныя дні...
Эх, каб зараз туды,
дзе – нікога,
Дзе нікога,
апроч цішыні.
|
«Наш шлях прасторны і прамы,
Мы – не рабы,
рабы – ня мы».
Пісаць такія сачыненьні
Маё вучылі пакаленьне.
Мы шчырыя, мы верныя былі,
Мы ў далеч сьветлую плылі.
У нас гарэлі
мазалі,
А ў стырнавога –
мэдалі.
|
Вам ахвота крычаць,
Мне ж – паплакаць крадком,
Мне б крыху памаўчаць
Зь сябруком Маруком.
I куды мы імчым?
I чаго мы крычым?
Памаўчым над сьвятым,
Аб сьвятым памаўчым.
Слоў разьменную медзь
Колькі можна зьбіраць...
Памаўчаць трэба ўмець,
Трэба ўмець памаўчаць.
|
Вы пра прыстойнасьць?
I я пра тое.
Для вас п р ы с т о й н а,
Каб стаў я ў стойла.
Для вас прыстойна,
Каб я ў тым стойле
Стаяў маўкліва
I хрумстаў смачна,
Ківаў лісьліва
I быў шчасьлівы –
За корм удзячны.
|
Бяссонныя ночы
Паўзуць, а ня крочаць.
Здавацца ня хочуць
Бяссонныя ночы.
Бяссонныя ночы –
Ў мінулае віза.
Уключана памяць,
Нібы тэлевізар,
У гэтыя ночы.
Бяссонныя ночы –
Змаганьне
То з д’яблам,
То з Богам...
Да самага раньня
На зыркім экране
Сябе спасьцігаю самога.
|
Маленькія Напалеоны
На высокіх абцасах...
Учора – паклоны,
А сёньня – праклёны,
Аж вусьцішна часам.
Учора – куміры,
А сёньня – ахвяры.
I ганьбіць іх шчыра
Прадажная ліра
I верны таварыш.
Гісторыі дзьверы
Давай прыадчынім:
Якія намеры,
Якія прычыны?
Прагнасьці верад
Ці боль за Айчыну?
|
Дворнік
зранку невясёлы
жоўты ліст
зьбівае долу,
жоўты ліст
у скверы голым.
Жоўты ліст
на дрогкім клёне,
жоўты ліст
на чорным фоне,
ліст,
падобны на далоню.
|
«З каханым рай і ў шалашы» –
Паэт накрэсьліў на паперы.
Паэт у гэта шчыра верыў
I гэтай верай даражыў,
О як чакаў ён ветлы ранак,
Каб прачытаць свой верш каханай!
Яна ўздыхнула: «Не грашы...
Мне надакучылі хімеры!..
Я зь першай ночы сьню кватэру
У гэтым брыдкім шалашы».
|
|
Пра актаву, пра славу і іншае
|
Усю восень у АКТАВАХ
Я ўслаўляў красуню Клаву.
А зіму, вясну і лета
Славіў Сьвету ў ТРЫЯЛЕТАХ.
А нядаўна Віялета
Увайшла ў мае САНЭТЫ.
Сёньня жонка – ну я й лыпаў! –
Адшукала ПРАТАТЫПАЎ.
Быў прысуд яе суровы:
– Эпітафіі гатовы?
|
Крытык кажа:
«Традыцыйна»,
Крытык кажа:
«Пачуцьцёва».
I прысуд мне афіцыйны
Ён выносіць канчаткова.
Ах ты, крытык-аналітык,
Ты сьціло дарэмна мучыў.
Ці падумаў хоць калі ты,
Што ня той я школы вучань,
Што ў настаўнікаў суровых
Я даўно ужо навучан:
Традыцыйна,
каб – жыцьцёва,
Пачуцьцёва,
бо – балюча...
|
Уладзімеру Дамарацкаму
Я – пра белае,
Я – пра белае –
Набалелае.
Пакуль выбаліць,
Усё выпаліць –
Голаў выбеліць.
Ды ўсё добрае,
Што нядробнае,
Непадробнае
Ў нас ня выстыне:
Яно выстае –
Яно чыстае!
|
I я візітоўку сабе закажу,
На зьдзіўленьне гасьцей ганаровых,
Два радкі я на ёй напішу:
Перакладчык з мовы дажджу
На родную мову.
|
Бусел журыцца ў атаве –
Бусел просіцца ў актаву.
Ён ня знае, што актавы
Не прыносяць сёньня славы.
Таму так страфу завершым:
Бусел белы ў белым вершы.
|
Позна.
Пожня.
Голас.
Блізка.
Нізка.
Квола.
Гусі?
Гусьлі?
Вецер?
Думна.
Сумна.
Вечар.
|
Я вельмі ўдзячны
твайму анёлу:
ён намаляваў мяне
такім вясёлым
і прывабным д’яблам,
што нават ты,
строгая недаткнёнка,
захацела са мной
пазнаёміцца.
|
Я хацеў дастаць зь неба зорку
I апёк сабе рукі.
Цэлы тыдзень я курчыўся ў муках,
Каханая плакала горка:
«Ну й далася табе тая зорка!
Людзі жывуць і бяз зораў,
Людзі ня ведаюць гора...»
А доктар увішны
Сказаў, што ня лішне
Зьвярнуцца да лекараў іншых...
|
Пакуль ламае крытык дзіды
I дзеліць нас на роды-віды,
На гарадскіх ды на вясковых,
Я да сваёй прыйшоў высновы.
Ты не шукай у ёй хулы,
Бо мой намер быў самы чысты:
Адных прывозілі таксісты,
Другіх прыносілі буслы.
|
Зялёны прываблівы сьвет.
Салодкая лексіка лета.
Прасьвечаны сонцам ранеты
I вымыты ліўнем як сьлед.
Гудзе старажытна пчала,
I мёд залаціцца у місе.
Частуйся ды ціха маліся,
Каб рупнасьць заўсёды жыла
У полі,
у садзе,
у хаце,
У бацьку,
у маці,
ў дзіцяці...
|
Вады празрыстая імклівасьць,
I неба чыстае бяз хмар.
Бяроз дзявоцкая цнатлівасьць,
І соснаў бронзавы загар.
I конь пафырквае ў атаве,
I стронга плёскае ў рацэ...
Няўжо і праўда гэта ява
Ці, можа, сон ня зьнік яшчэ?
Няўжо і праўда зерне злое
Сюды яшчэ не занясло?
Тутэйшы Дафніс зь юнай Хлояй
Вяртаюць статак у сяло.
|
Зноў у сон мой чорна-белы
Урываецца на лыжах
Адчаюга гэты сьмелы,
Прыліпала гэты рыжы.
Ён ідзе за мною сьледам.
Ён, маленькі і упарты,
І пытаецца, ці зьеду
Я з гары, як колісь, жартам...
Што ж стаю я вінаваты,
Што падняць мне вочы сорам?
Ці сустрэчы я ня рады,
Ці крутых баюся горак?
|
Янку Сіпакову
А дома казалі: «Утома».
Я разам
з утомаю
рос:
Бацька
утому
прыносіў дадому,
Утому
дарыў сенакос.
Утомаю
пахлі суніцы
I жніўны
пагодны дзянёк...
З утомы
напіцца з крыніцы,
З утомы
прылегчы ў цянёк.
«З утомай!» –
кажу я малому,
I ў памяці
дом паўстае...
Салодкае слова «Утома»,
Шчасьлівы –
хто зьведаў яе!
|
Шукаць гармоніі і згоды,
Вучыцца рупнасьці ў пчалы.
Вас частаваць узімку мёдам,
Калі скуголіць вецер злы.
...Гарыць бурштын у кроплі мёду –
У ёй адчую асалоду.
|
Яшчэ
гуляюць маразы.
Яшчэ
сьпяваюць палазы.
Яшчэ
вясёлая сініца
зьвініць
на сініх аканіцах.
Яшчэ
з гаючае крыніцы
бяруць
вадзіцу маладзіцы.
Яшчэ
агонь трапеча ў печы.
Яшчэ,
паверце мне,
ня вечар.
|
Я прыеду, я вярнуся,
Я прыйду да плыткай рэчкі,
Дзе самотны белы бусел
Думу думае аб вечным.
Як і год, і два, і дзесяць,
Мо’ яшчэ зь сярэднявечча,
Ён вартуе рэчку Бесядзь.
Думу думае аб вечным.
Я вярнуся, пакланюся
I яму, і нашай рэчцы,
Я зь ім ціха пажуруся
I падумаю аб вечным.
Пакланюся, пажуруся
I ў тумане зьнікну заўтра...
Белы бусел, белы бусел –
Мой задумлівы сааўтар.
|
Мне пяро гусінае
Кіне неба сіняе.
Лістапад на золаку
Мне заплоціць золатам.
|
Добра ў веку мінулым
Было быць лішнім.
На дуэлі чакаю кулі
І – ем вішні.
Даруй мне, Ўсявышні,
Я – лішні.
Я не бягу ад долі,
Я мары свае адмарыў...
Даруй мне, князёўна Долі, –
Жалоба табе да твару.
|
Ён некалі марыў пайсьці
ў Дон Кіхоты,
ды пабаяўся быць сьмешным...
I тады ён сабраўся пайсьці
ў Дон Жуаны,
ды раптам надумаў,
што сёньня кахаць небясьпечна...
I тады ён падаўся
ў паэты.
Дзівак! Ён ня ведаў,
што у кожным паэце
два доны
жывуць адначасна.
|
Вада. На строме сосны.
У збажыне задумны гай.
Любіць бы вечна гэты край.
Журботны.
Родны.
Росны.
Любіць высокія аблокі,
Ад гора горкую зямлю...
Любіць прызначана мне лёсам:
Я не памру,
пакуль люблю.
|
|
|
|
|
|
Падабаецца
Не падабаецца
|
|
|
2009–2022. Беларусь, Менск.
|
|
|
