РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Ніл Гілевіч
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Паланэз Агінскага
 
Лірыка. Паэмы. 1996-2002
1
*  *  *
Тады, як зямная канчалася цьвердзь
I сьцежка зрывалася ў прорву, у багну -
Я нечага іншага, большага прагнуў,
Сьляпак, я ня думаў пра гібель і сьмерць.
 
А гібель зусім недалёка была.
Як здань-невідзімка хадзіла па сьледу.
Куды ні падамся, прыйду ці прыеду -
Глядзела-сачыла замной з-за вугла.
 
Я ж быў неабачны - ня знаў засьцярог,
Даверлівы быў я - ня помніў пра злыдняў,
I мог бы зрабіцца ахвярай бяскрыўднай...
Ды быў нада мною, напэўнае, Бог.
 
Таму і дагэтуль на цьвердзі стаю.
I рад, калі скажа мне поціск далоні:
«Трымайся, таварыш! На родным загоне
Яшчэ ты ня скончыў работу сваю!..»
 
1996, чэрвень.
 
 
 
 
*  *  *
Родная мова! Ты воч не расі!
Лёс твой – свабода.
Іменна ты незалежнасьць дасі
Духу народа.
Ты – чыя веліч, і моц, і краса
Толькі ўзыходзяць.
Ты – чыя слава наперадзе ўся,
Ў тысячагодзьдзях.
 
1997, травень
 
 
 
 
Я вас любіла
Памяці Ліпы
 
У дамавіне, ўсланай палатном,
Акаймаванай крэпам і мярэжкай,
Яна заснула непрабудным сном
Зь ледзь-ледзь прыкметнай на губах усьмешкай.
 
Яе надзіва маладжавы твар,
Бязь сьледу мук і без маршчынак жорсткіх,
Ня страціўшы зямнога хараства,
Прыдбаў якойсьці іншай прыгажосьці.
 
Высокае адкрытае чало
Красою вечнасьці ўжо аддавала.
I нешта царственнае ў ёй было,
I штось ад Маці Боскай праступала.
 
Яе спакойны, чысты, як абраз,
Застыглы воблік, перад сьвечкай з цэрквы,
Як быццам гаварыў да ўсіх да нас:
«Ня плачце!.. Гэта лепш, чым боль нясьцерпны.
 
Вы знаеце, як я хацела жыць,
Каб радавацца вам – я вас любіла.
I каб у Бога літастць заслужыць –
Усё, што ўмела, для дабра рабіла.
 
Я дажывала дні свае з мальбой,
Каб лёс да вас быў болей літасьцівы.
I не бяда, калі душы маёй
Аднойчы вы ня клікнеце ў гасьціны.
 
Я не пакрыўджуся... Далёка, там,
Дзе ўсё пад знакам вечнага прычасьця,
Я буду думаць, што напэўна ж вам
Бог большай мераю адмераў шчасьця».
 
1997, травень.
 
 
 
 
Умяшаньне ў чужую размову
Ну так, на Парнасе ня дзіўнае штось –
I графаманы, і фальсіфікатары.
I блазны з пароды юродзівых ёсьць.
I нават, шануючы вас, правакатары.
 
Усякіх хапае. Ды што – графаман
Ці блазен? Пашліце іх к чортавай матары –
I будуць грымець вам на ўсю глухамань
Бясспрэчныя таленты і... правакатары.
 
Па чым іх адрозніць – ці гэны, ці не?
Па рэху, што коціцца ўдаль зь перакатамі.
Так ёсьць і так будзе, дзе вечна ў цане
Даносчыкі, сышчыкі і правакатары.
 
1997, жнівень.
 
 
 
 
О, як яны натхнялі...
О, як яны натхнялі,
Папоўзаўшы па вершах,
Паэтаў беларускіх
На вылет у прастор:
З акна або з балкона
Аношняга паверха –
На тратуар каменны
Ці на каменнн двор!..
 
1997, жнівень.
 
 
 
 
Я глядзеў...
Я глядзеў на краскі ў лузе майскім:
Як зырчаць яны ў густой траве!
I ў той вязі, што спляталі краскі,
Прачытаў я: Беларусь жыве!
I гукнуў ад радасьці: браты!
Вось ён – сымбаль нашай праваты!
I калі хто духам паў у скрусе –
Учытайся ў красак вязь на лузе!
 
Я глядзеў на белае каменьне,
Што з ральлі тырчала па зіме.
I з тых белых знакаў на імгненьне
Словы ўзьніклі: Беларусь жыве!
I гукнуў я з радасьці: браты!
Вось ёк – сымбаль нашай праваты!
I калі каго ўзяло сумненьне –
Глянь пільней на белае каменьне!
 
Я глядзеў на неба зорны купал,
На зіхоткі пыл у сіняве,
I па зорках у бліскучых купах
Прачытаў я: Беларусь жыве!
I гукнуў ад радасьці: браты!
Вось ён – сымбаль нашай праваты!
Божы знак! I калі з вас каторы
Траціць веру стаў – чытайце зоры!
 
1997, верасень.
 
 
 
 
Калі б ня ты...
Даруй мне ўсё, што можаш дараваць,
А што ня можаш – памалюся Богу,
Мо’ ён даруе, перш чым скіраваць
Маю душу ў апошнюю дарогу.
Мая душа... Якая толькі дрэнь
Ня сілілася завалодаць ёю!
Каб у бязмоўны, безаблічны цень
Ператварыць. Каб не была маёю.
I, можа, так бы й сталася даўно,
Калі б ня ты, мой ангел-выратоўца.
Калі б ня голас твой і не яно –
Табе адненькай ведамае слоўца.
 
1997, верасень.
 
 
 
 
Пасьля сухменю
Вось яно, тое,
Чаго мне так моцна –
Я толькі цяпер зразумеў –
Не хапала:
Дотыку дробных,
Калюча-гаючых дажджынак
Да сэрца...
У міг акрыяла!
 
1997, верасень.
 
 
 
 
Як лісьце жоўтае...
Як лісьце жоўтае, бяз подыху
Вятрынкі, капае дадолу, –
Так дні мае зьлятаюць поціху –
З гасьцей вяртаюцца дадому.
 
Ах, да чаго ж, зямелька волглая,
Былі кароткія гасьціны!
Як бы й зусім, як бы і ўвогуле
Ня быў, ня жыў, ня меў Айчыны.
 
1997, верасень.
 
 
 
 
Што, сябры?
Што, сябры, ужо пра волю песьні
Пець нялюба вам? Што – не чуваць?
Ах, да шкодных недзе іх аднесьлі?
Ах, ужо няможна іх сьпяваць?
 
О, тады, канешна!.. Не сьпявайце.
Правільна! Тут ясна й прастаку.
Ну, а дзеля хлеба – падвывайце!
Падвывайце чорнаму ваўку!
 
1997, верасень.
 
 
 
 
Не бядуйце!..
Не бядуйце, настаўнікі мілыя,
Што з праграм і падручнікаў школьных
Песьні-думы паэта праўдзівыя
Выдзяўбаюць, як шкоднікаў шкодных.
 
Выдзяўбаюць з той самай нянавісьцю,
Як калісь, на крывавым прадвесьні,
Каршуны, што віселі тут навісьсю,
Выдзяўбалі Купалавы песьні.
 
Выдзяўбаюць!.. А хто ж бо заступіцца?
Хто падымецца? Хто абароніць?
Белы зайчык пад кусьцікам туліцца.
Звон на вежы зьнямелай ня звоніць.
 
Звон ня звоніць... Ды хоць і панылыя
Па калдобінах цягнуцца будні –
Не бядуйце, настаўнікі мілыя:
Шчырым песьням ня згінуць ад блудні.
 
З тых праграм, што ваююць, як ратнікі,
За свабоду – ніякім дэкрэтам
Іх ня зьняць! Калі нават сьцярвятнікі
Заўтра выдзеўбуць сэрца паэта.
 
1997, кастрычнік.
 
 
 
 
Элегія
Гэтай скрухі мне ўжо не пазбыцца.
I ня трэба, міласна прашу,
На зыходзе дня, пад зараніцай,
Усыпляць мне чарамі душу.
 
Я да дна свой келіх выпіць мушу.
Мне ня страшны ўжо ні яд, ні нож.
I калі, нібы кіта на сушу,
Лёс на волю выкіне, – ну што ж!
 
Адмаўчуся хоць... Бо ў паняверцы
Я ня ўмеў разумна памаўчаць.
Разрываючы на часткі сэрца,
Одум горкі ходзіць па начах.
 
Для чаго, дзеля якой хімеры
Нёс я крыж усьцяж фальшывых вех?
Ашуканы, здраджаны, схварэлы,
Як закладнік, дажываю век.
 
Гэтай скрухі мне ўжо не пазбыцца.
I ня трэба, міласна прашу,
На зыходзе дня, пад зараніцай,
Усыпляць мне чарамі душу.
 
1997, верасень.
 
 
 
 
Навошта Радзіма паэту?
Навошта Радзіма паэту,
Адбітая ў кроплі расы?
Ён – вольны вандроўнік сусьвету.
Ён – вечны шукальнік красы.
 
Яго неспатольная мара
Ня знае ні меж, ні пуцьця.
Ён – вольных парываў ахвяра,
Ён – вечных блуканьняў дзіця.
 
Ён ласкай ня толькі планэту,
А й космас увесь апаўе.
Навошта ж Радзіма паэту?
Каб косьці ў ёй скласьці свае.
 
1997, лістапад.
 
 
 
 
Жыцьцё
Ня стала маці, да якое нёс
Душу збалелую – паспавядацца.
Ня стала бацькі, што прымаў да сьлёз
Прапашчы лёс зямлі і гаспадарства.
 
Ня стала брата, што дарадцам быў,
Калі ўзьнікала клопатнае штосьці.
Ня стала і сястры, зь якой любіў
Успомніць песьні нашай маладосьці.
 
Ня стала ўжо і бальшыні сяброў, –
Каб пасядзець за чаркай і яшчэ раз
Адчуць, што хіжы век нас не разьвёў
I што нам шлях не засланіла шэрасьць.
 
Ня стала ўжо, прашу мне дараваць,
I закаханага ў жыцьцё паэта,
Што так любіў над вершам шчыраваць,
Як Усявышні над стварэньнем сьвета!
 
Таго паэта ўжо няма. Няма!
А сноўдае сярод руін былога
Яго двайнік. Ня сільцеся дарма
Пазнаць у ім свайго братка старога.
 
1997, сьнежань.
 
 
 
 
У ноч пакут
Гасподзь! Чаму й завошта
Ты мне даеш «адстаўку»
I так караеш жорстка –
На дзён маіх астатку?
 
Чаму мне не даеш ты
Патрэбнай сілы-моцы,
Каб выбавіць дарэшты
Душу з грызот бясконцых?
 
Чаму дазволіў д’яблу,
Замест дабра з любоўю,
Нянавісьць і няпраўду
Прыставіць к узгалоўю?
 
Чаму ў такім рэжыме
Ты гоніш дні і ночы?
Як жыць, як жыць, скажы мне,
Пад грузам гэткай ношы?
 
Як жыць, калі наўкола,
Куды ні кінь вачыма, –
Як наркаман на ўколах,
Трымаецца Айчына.
 
1997, сьнежань.
 
 
 
 
Божа, дай ты ім, асьлеплым...
Як калісь руплівец-прадзед,
Для сябе і для сямейкі –
Па закону і па праўдзе
Я набыў шматок зямелькі.
 
Божа! Свой шматок зямелькі!
Свой! Дажыў-такі! Уласны!
I хоць ён зусім маленькі –
Я пачуўся проста шчасным,
 
I з натхненьнем і з ахвотай
Я аддаўся працы шчырай,
Каб, паліўшы ніўку потам,
Ад нуды ўцячы нішчымнай.
 
Каб прыбытак мець за збожжа,
Што зьбяру, засыплю ў клеці,
Хоць нарэшце – каб заможна
Зажылі: і сам, і дзеці...
 
Ды ўскрыліў мой дух заўчасна:
Не даюць мне стаць на ногі –
Ні дзяржава, ні начальства,
Ні прапойны люд убогі.
 
Ні даверу. Ні падтрымкі.
Ні крэдыту. Ні спрыяньня.
Толькі злосьць. Ды Маркса прымхі –
Для той злосьці апраўданьня.
 
Божа, дай ты ім, асьлеплым,
Вочы ў рукі!.. Бо іначай –
Хто напоўніць духам хлебным
Хату Бацькаўшчыны нашай?
 
1997-1998
 
 
 
 
Насарогі
Сыйдзіце! Сыйдзіце
З дарогі! З дарогі!
Ня бачыце хіба?
Ідуць насарогі!
 
Асобіны ў цьвёрдых,
Як панцыры, скурах –
Атрада капытных,
Разрада панурых.
 
На выгляд – нязграбы,
У рухах – няўклюдасьць.
А ў зрэнках імглістых –
Прадонная лютасьць.
 
Нястрымнаю сілай –
Сьляпою, тупою
Ідуць па саване
Цяжэзнай ступою.
 
Аж жутка – як грузна,
Як грозна прастуюць!
Наскрозь прадзіравяць!
Яшчэ і здратуюць!
 
Таму – сьцеражыся,
Бяскрыўдны, рахманы,
Насельнік саваны,
Багамі хаваны.
 
Пакуль ты зь іх ласкі
Жывы і здаровы –
Схініся з дарогі!
Схініся з дарогі!
 
1998, сакавік.
 
 
 
 
Пішыце дзёньнікі, паэты!
Пішыце дзёньнікі, паэты!
Зь бясстрашнай фігай у кішэні,
Кляйміце ганьбай прайдзісьветаў,
Што так нахабна расшышэлі!
 
Пішыце, мілыя! І ў скрынку,
У стол хавайце іх, каб потым
Чытач-нашчадак горда ўскрыкнуў:
«Вось быў змагар! Вось быў апостал!
 
Як не цярпеў ён служкаў здрады,
Што край прадаць былі гатовы!
Якія гнеўныя тырады
Абрынуў ён на іх галовы!..»
 
Пішыце! I, каб не спазьніцца
I не ўпусьціць бяздарна шанцу,
Хутчэй бяжыце пакланіцца
I ў ручку цмокнуць запраданцу.
 
Пасьля кульніце дома чарку,
I нават дзьве – як пад закуску.
I гэта будзе – ад пачатку
I да канца – па-беларуску.
 
1997-1998
 
 
 
 
Я хацеў бы адно...
Памяці Яўгеніі Янішчыц
 
Успаміны пра Жэню?
Даруйце, але...
Я ня здолею іх напісаць.
 
Сэрца вугаль-графіт
даастатку скрышыўся,
ад жалю разьмяклы.
 
Я хацеў бы адно –
калі дойдзе мой голас –
ёй ціха сказаць:
 
«Кепска, Жэнечка...
Долю здабыць Беларусі
ня можам ніяк мы...»
 
1998, лістапад.
 
 
 
 
І спытае суд высокі
I спытае неўзабаве
Суд высокі, грозны:
«Вы чаму другой дзяржаве
Край збывалі родны?
 
Хто падбіў вас, ніцых духам,
Так распараджацца
Лёсам Маці, што ў пакутах
Прагне долі-шчасьця?
 
Хто даў права скамарохам
Руйнаваць свабоду,
Прывітаную народам
У малітвах Богу?..»
 
Так няўмольны суд спытае
З валанцёраў здрады.
I ніхто хай не чакае
Ад яго спагады.
 
1998, сьнежань.
 
 
 
 
У чаканьні крыгалому
Гата здарыцца, напэўна,
На сьвітаньні... На сьвітаньні
Трэсьне радасна і гнеўна
Гром у пойме, за сялом.
Я павінен гэты момант
Не праспаць ні ў якім разе
I пачуць на слых уласны,
Што пачаўся крыгалом.
 
I пабачыць, і пабачыць,
Як вада напорна хлыне,
Разьняволеная ўрэшце
Ад аковаў ледзяных.
Прыгажэйшага на сьвеце
Я відовішча ня знаю,
Чым пачатак крыгалому,
Чым свабоды першы міг.
 
1970. 1999.
 
 
 
 
На чужыне
У падзямельлі векавых муроў,
Дзе ціш магільная ды морак рэдкі,
На саркафагі зьмёрлых каралёў
Наведнікі кладуць жывыя кветкі.
 
Гляджу з журбой на гэты клопат іх –
I зноў пяршыць у горле, як ад смагі.
А дзе ж магілы каралёў тваіх,
Мая краіна? Дзе іх саркафагі?
 
I каралёў, і мужных ваявод,
Што за тваю змагаліся свабоду?
Чаму іх памяць зьведзена на звод,
А гонар кінуты пад ногі зброду?
 
Гляджу на храмы, плошчы і сады,
На помнікі падзеям і гэроям ...
Чаму ж чужой гісторыі сьляды,
Запаўшы ў сэрца, аддаюцца болем?
 
Таму што ў іх – і гордасьць, і краса,
I веліч славы, і аб шчасьці крозы...
Твая ж гісторыя – наскрозь і ўся –
Адны пакуты, гора, кроў ды сьлёзы.
 
1982. 1999.
 
 
 
 
Сьвіцязь
I

 
О Сьвіцязь, сон неразгаданы
Нябёс, апаўшых на зямлю.
У хвалях, сьціху разгадайных,
Сьвятыя воблікі лаўлю.
 
Мне старажыл сказаў: бывае,
Што ў яснасонечныя дні
Адбітак душ іх усплывае
З крыштальна чыстай глыбіні.
 
Яна і ён. Нібы на здымку,
Схіліўшы да чала чало,
Яны то ўзьнікнуць на хвілінку,
То зьнікнуць – як і не было.
 
Штогод тут розны люд дарожны
Стаіць над люстрам хваль тваіх.
Але ня кожны, не, ня кожны
Меў шчасьце-шанц убачыць іх.
 
А толькі той, хто моцна-моцна
Сам закаханы колісь быў
I, век зжываючы самотна,
Не разьлюбіў і не забыў.
 

II

 
Цябе, з Адамам і Марыляй,
Найпекны цуд з усіх азёр,
Сваёй зямлі перыферыяй
Назваў замежны гастралёр.
 
Ужо прысвоіў! Прыхаўрусіў!
I не падумаў, чорт крывы,
Што ты ёсьць сэрца Беларусі,
Душы сяродачак жывы.
 
Ужо гатовы і ў арэнду
Выгодна здаць цябе. Цябе –
Найпаэтычную легэнду
У вечным смутку і журбе.
 
1998-1999
 
 
 
 
Сьвяточнае
Жаўталістым ранкам, на Пакровы,
У сьвяты багаславёны дзень,
Ты сказала, што закон суровы
Не пакінуў мейсца для надзей.
 
I аднак жа, як начны марозік,
Што пад сонцам робіцца вадой,
Растапіўся твой няўмольны позірк
Перад больш высокай праватой.
 
Не, ня д’яблік перамог спакусны,
А, хутчэй за ўсё, сам Дух сьвяты
Моц явіў і так зрабіў, каб ты
Не схавала ў шаль пуховы вусны.
 
1999
 
 
 
 
Патоп
Вада, вада... Амаль да гарызонта
Ва ўсе бакі – куды ні глянь – вада.
Патоп дый годзе! Бедная старонка!
Зноў нас карае страшная бяда.
 
Паводка падступіла аж пад вокны.
Вясковай вуліцай плыве рака.
Ля хаты ў чоўне дзед сядзіць падмоклы.
А сабачок – на стрэшцы хлеўчука.
 
Ён апантана з ланцужка ірвецца,
Скуголіць, скача, яўкае, – відаць,
Праймае страх душу, што застанецца
Адзін – ахвярай безгалоўя стаць.
 
Бяда, бяда!.. Калі б адно паводка!
Вада спадзе і сыдзе ў рэшце рэшт.
А як уняць разьліў хлусьні нязводнай!
Яе стрымаць – дзе сілы набярэш?
 
Яна ўжо топіць кут-закутак кожны,
Віруе ў вёсках, муціць гарады...
I ты, паэт, крычыш, бездапаможны,
Ад роспачы, ад страху, ад жуды.
 
Калі спадзе і сыдзе  гэта ношасьць –
Пры нашым п’янстве, нашай цемнаце?..
Ну, супакойся! Можа, ж Бог паможа –
I згіне ўсё, што вольны дух гняце.
 
Яшчэ ж народ ня поўны алкаголік,
Яшчэ ня ў кожнага трымціць рука.
Чаго ж ты кідаесься і скуголіш,
Як сабачок на стрэшцы хлеўчука?
 
1999, сакавік.
 
 
 
 
Памяці Г. Дз. Карпенкі
У дні, калі так шмат наўкол хлусьні,
Пачварства, пошласьці і мітусьні, –
Ён жыў сумленна, годна і прыгожа.
За што ж ты гэтак пакараў нас, Божа?
 
У дні, калі жыцьцё трымціць ад страху,
Ён баязьліва не зьвярнуў са шляху,
Ён мужнасьці вялікі меў запас.
Чаму ж ты, Божа, ўзяў яго ад нас?
 
У дні, калі жыцьцё ў бядзе і скрусе,
Калі ён так патрэбен Беларусі,
Як хворай маці любы родны сын, –
За што ж нам, Божа, гэткі боль усім?
 
6.IV.1999.
 
 
 
 
Ужо сам Бог сказаў
На стыку двух вякоў
I двух тысячагодзьдзяў
Гісторыяй самой
Наканавана нам –
Згадаць наказ дзядоў
I, з воляй іх у згодзе,
Адбудаваць свой дом
I асьвяціць свой храм.
 
За тысячу гадоў
Мы столькі крыўдаў зьнесьлі,
Спазналі столькі бед,
Паклалі столькі страт,
Што ўжо сам Бог сказаў:
«Народзе! Уваскрэсьні!
I перайнач жыцьцё
На свой уласны лад!»
 
Калі ж і гэты шанц
Упусьцім мы бяздарна
I ў новы ступім век
Бязмоўнымі, як скот, –
«Няўжо, – спытае Бог, –
I я браў слова марна?
Дык што ж за людзі вы?
I што вы за народ?»
 
1999
 
 
 
 
Сьмерць на Нямізе
У краіне,
дзе волю дыктуюць
фантом і абсурд,
сьмерцьлюдзей на Нямізе –
кашмар нечуваны і страшны:
ачмурэлы ад піва і сьпёкі
шматтысячны гурт
затаптаў на прыступках
паўсотні дзяўчатак няшчасных.
 
Так ад бомбаў,
ад куль і снарадаў
мужчыны ня пруць,
як ад летняга ліўня з градзінкамі
«рыцары» пёрлі –
па касьцях, па вачах,
і па сэрцы тваім, Беларусь,
і па крыку – жахлівым, апошнім,
застрэлым у горле...
 
Гэта сталася
ў дзень памінаньня,
на Тройцу якраз,
побач з храмам адным
і амаль пад сьцяною другога.
I выходзіць, што п’яны,
кашчунны, дурны сьвістапляс
угнявіў і дзядоў на тым сьвеце
і Духа сьвятога.
 
Ну кажыце, кажыце, айцы,
што тут Бог ні прычым,
што ня боская гэта адплата
за грэх сьвятатацтва.
Проста зьбег нечаканых абставін.
Але – не прычын.
Вінаватых няма,
не павінна было гэта стацца...
 
Будуць модлы гучаць,
будуць бомкаць журботна званы,
будуць сьлёзы буяць,
будуць кветкі цьвісьці на магілах.
Ацалелым жывым
будуць сьніцца кашмарныя сны.
Будзе доўжыцца суджаны лёс –
лёс у Бога нямілых.
 
1999, 1 чэрвеня.
 
 
 
 
Сьнег у Істанбуле
Не ў ладах мой бог зь ісламскім небам –
I ад крыўды ледзь я не стагну:
Цэлы дзень заносіць мокрым сьнегам
Экзатычны горад Істанбул.
 
Над Басфорам, над Ая-Сафіяй,
Над Султан-капе, куды ні глянь –
Бы нагнаная чужой стыхіяй,
Непаўднёвая вісіць імгла.
 
Тым ня менш, хаджу па вулках вузкіх –
З думаю: а ці ня ўгледжу сьлед,
Дзе краса рабыняў беларускіх
Завядала, як ад сьцюжы цьвет.
 
I зьлятала – ціха, як пялёсткі
Зь белых яблыняў, – на чорны брук,
На Басфора стомленыя ўсплёскі,
У базарны тлум, у гразь і бруд.
 
Божа! Для чаго за сьвет няблізкі
Гналі іх у гэты край чужы –
Ад сяліб, дзе родныя калыскі,
Ад магіл, дзе родныя крыжы?
 
I за што так, Госпадзе прамілы,
Жорстка пакараны я табой,
Што ў любым кутку любой краіны
Мне сьціскае сэрца памяць-боль?
 
Памяць аб бясконцых нашых муках –
З самых даўніх дат і празь вякі...
Сьнег... Залётны сьнег на вузкіх вулках –
Халепны, раскваклы, хлюпаткі.
 
1999, травень.
 
 
 
 
На Басфоры
Востры дождж сячэ, і вецер сьвішча –
Сьцюжны, бы з паўночных халадзін, –
З-за чаго на палубу ня выйсьці,
У кают-кампаніі сядзім.
 
Каб было ня сумна – гід знаёмы
Звыкла прысуседзіўся да нас,
I я ў пяты раз, а мо’ і ў сёмы
Пра султана слухаю расказ.
 
У султана густ быў страшна тонкі,
I таму загад даў ягамосьць:
Падшукаць яму жанчыну ў жонкі –
Найтаўсьцейшую з усіх, што ёсьць.
 
I ганцы, каб хэнць здаволіць гэту,
Дзесь знайшлі, як сказана было,
Маладую пышную кабету
На сто восемдзесят пяць кіло.
 
I султан шчасьлівы быў бязь меры,
I ад бліжніх шчасьця не хаваў,
Вар’яцеў ажно і ачмурэлы
Двойчы ў дзень Басфор пераплываў.
 
О Басфор! Славутая пратока!
Зараз я расстануся з табой.
Пакланюся – і на дно глыбока
Апушчу піястр апошні свой.
 
Каб аднойчы зноў сюды прымчацца
I пачуць, зайздросьнікам на зло,
Як султан жаніўся на турчанцы
У сто восемдзесят пяць кіло.
 
1999, травень.
 
 
 
 
Ноччу над морам...
Там, дзе шэрых скалаў табуны
Зь берага сышлі ў ваду – няйначай
Астудзіцца ад імглы гарачай, –
Моўчкі мора слухаюць яны.
Ён і зь ёю. Удваіх. Адны.
 
Хто яны – гадаць дарма... Але –
Што іх змусіла ўвесь вечар божы
Тут сядзець – на гэтым мулкім ложы?
Што трымае іх пры зор сьвятле
На пляскатай, як чарэнь, скале?
 
А тым часам з-за адлеглых гор
Наплывалі, сунуліся хмары
I прыбоя нарасталі ўдары;
Пацямнела, зьніклі гронкі зор,
Здраднай цішай набухаў прастор.
 
Навальніцу абяцала ноч.
А яны – як бы таго й чакалі,
Што вось-вось маланка жыхне ў хвалі
I асьвеціць просьбу ў зрэнках воч:
«Не суроч, нячысты, не суроч!..»
 
Гулка гахаў у скалу прыбой,
Аж здавалася – аберне скора,
Пырскаў пырсісамі, як быццам мора
Бласлаўляла іх часінай той
I сьвянціла боскаю вадой.
 
I яны прымалі божы дар –
І злучалі вусны пацалунку,
Так адчайна – нібы ў паратунку,
Нібы мог чарговай хвалі ўдар
Скінуць, змыць іх і панесьці ўдаль.
 
I тады яна на момант-міг
Аб усім на сьвеце забывала
I ў шчасьлівым забыцьці шаптала:
«Хай змывае! Толькі б абаіх!
У абдымку! У руках тваіх!..»
 
Ды чамусьці не азваўся гром,
I ня ўшла ў мора бліскавіца,
Не ўзмахнула крыльлем навальніца, –
Пэўна, дзесь раней, ля чорных стром
Неба выплешулася дажджом.
 
Хмары зрэдзіліся і сплылі,
Зноў зазьзялі зоры, выйшла поўня,
I прыбой сьцішэў, ашлях раптоўна,
А яны... адчулі стынь скалы
I да болю пальцы рук сплялі.
 
I глядзелі моўчкі ў выш нябёс
Зь несуцешнай крыўдай і дакорам.
Што ж ня грымнула ты, ноч, над морам?
Душы грому прагнулі, а лёс
Іх ня ўчуў – і стараной пранёс.
 
1999, травень.
 
 
 
 
Адключаны
Ён сышоў з электрычкі,
Спусьціўся па сьцежцы ў лагчыну
I спыніўся чагось.
Нібы ўкопаны, стаў і стаіць.
Штось забыў? Перадумаў?
Ці стала нядобра мужчыну?
Задуменна схіліў галаву
I пад ногі глядзіць.
 
На зямлі сакавік.
Сонца сьнег ручайкамі сьвідруе.
Вунь як сочацца скрозь,
Як імпэтна бягуць і журчаць!
Чалавек жа нічога ня бачыць,
Нічога ня чуе.
Як сьляпы і глухі.
На абліччы – няшчасьця пячаць.
 
«Як жа ўсё гэта стацца магло?
Хто жыцьцё спанявечыў?
Хто й чаму насадзіў –
Гэты глум, гэты гвалт, гэты зьдзек?
Хто мне сьвет збаламуціў –
Тады, як расправіўшы плечы,
Я ўжо быў уздыхнуў,
Што нарэшце і я чалавек?..»
 
Прыдарожныя вербы
Кранаюць заспаныя гусьлі.
Льецца сонца
I соснам на ўзьлеску душу маладзіць.
А на сьцежцы стаіць чалавек
I, як курыца ў гузік,
Атупела глядзіць у нішто,
У нікуды глядзіць.
 
1999, чэрвень.
 
 
 
 
На могліцах
Старыя вясковыя могліцы,
Дзе ўранку, і днём, і ўначы
Сосны зь бярозамі моляцца,
Вартуючы вечны спачын.
 
Тут, тут, у надзеях на лепшае,
I моладзь, і людзі ў гадах,
«Дзядам» аддаюць належнае, –
На ціха-журботных кладах.
 
Што праўда, журбы тут паменела,
Як горад амбітны прыйшоў:
На мармур з гранітам заменена
Драўляная скруха крыжоў.
 
I як у сталіцы рэч марная –
На шыльдах Радзіму шукаць,
Так тут на граніце і мармуры
Таксама яе не відаць.
 
Ніводнага тэксту, ніводнага –
На мове дзядоў, што ў зямлі!
У памяць аб родных – ня з роднага
Пісьмоўніка словы ўзялі.
 
Ня родныя словы і мовяцца
У дні памінальныя тут...
А сосны зь бярозамі моляцца
За тых, хто ўжо збыўся пакут.
 
1999, чэрвень.
 
 
 
 
Брату беларусу
Не драмі, беларус, не драмі, –
Схамяніся, агледзься відушча.
Што табе ўгатавана, зірні,
Каб зайсьціся ты мог ад удушша.
 
Мала цынкавых трун-дамавін
Атрымаў ты з чужацкіх фарпостаў?
Зноў гатовы хадзіць да магіл,
Што пачнуць курганець на пагостах?
 
Зьнецярпеўшы глядзець у журбе
На зьнябытасьць тваю і гібеньне,
Бог наважыў даць волю табе,
Даць адхланьне, ад гнёту збавеньне.
 
Не прасьпі ж, беларус, не прасьпі
Гэты лёс, гэты дар легэндарны.
Разламі, разварочай, разьбі
Векавую шкарлупіну ганьбы!
 
Глянь, як вольны шыкуецца сьвет,
Як жывуць пабрацімцы-славяне,
Супакойныя тым, што павек
Квет свабоды у сэрцах ня зьвяне.
 
Не дазволь жа і ты, не дазволь
Над свабодай занесьці сякеру!
Акрывавіць адвечны твой боль.
Апаганіць твой гонар і веру.
 
1999, кастрычнік.
 
 
 
 
Дзьве страфы пра жанчын Беларусі
Нідзе на планэце,
Дзе выпала мне пабываць,
Ня бачыў я столькі
Чароўных і вабных жанчын.
Чароўных красою,
Якую ад воч не хаваць
I дзённым дазволена богам
І богам начным.
 
Нідзе на планэце –
Ні ў блізкіх,
Ні ў дальніх краях –
Ня бачыў я столькі
Панікла-пагаслых жанчын.
З такой усяленскаю
Скрухай-журбой у вачах,
Якую, здаецца,
Ужо не адолець нічым.
 
1999
 
 
 
 
*  *  *
Загучыць партызанская песьня –
I абрыс зруйнаванай старонкі
Зноў у памяці так уваскрэсьне.
Як эпоха ў глытку самагонкі.
 
Тая, што за гарамі ўжо дзесьці,
Паваенная, кроўная наша,
У якую ўваходзілі дзеці,
Як дарослыя – дзюбнуўшы нашча.
 
1999
 
 
 
 
Сэрца Лецечкі
Віктару Казько
 
Я ня быў
У тым фашысцкім лягеры
Між балот палескіх і дуброў,
Дзе ўрачы,
Страшней, чым п’яўкі прагныя,
З Колькі Лецечкі смакталі кроў.
Днямі гэнымі,
Наскрозь прагорклымі
Дымам, гарам, горам і журбой,
Я ня быў між тых, чыёй крывёй
Захлыналіся шпрыцы зь іголкамі.
Дык чаму ж,
На край наш родны гледзячы,
На людзей, на дрэвы і траву,
Мне здаецца,
Што я з сэрцам Лецечкі,
З хворым сэрцам Лецечкі жыву?..
 


––––––––––––
Колька Лецечка – гэрой аповесьці Віктара
Казько «Суд у Слабадзе».

 
2000
 
 
 
 
Пчолка
Н. I. Шчаснай
 
Планэта ў трывозе:
Зноў шнурам бікфордавым
Дыміцца газэтны радок...
А пчолка,
Натхнёная сонечным водарам,
Зьбірае нэктар на мядок.
 
Зноў курчыцца ў муках
Душа чалавечая –
Ад жахаў, ад горкіх бядот.
А пчолка... а пчолка
Ад ранку да вечара
Зьбірае нэктар на мядок.
 
2000
 
 
 
 
Адпомшчаньне
Як скарыў Ярмак людцоў Сібіры –
Мноства розных родаў і плямён,
На прасторы, што асвоіў ён,
Рынулі з Масквы купцы-праныры.
 
Настаўлялі там факторый безьліч,
I тубыльцам, каб наладзіць торг,
Везьлі ўсё, што, зналі, пойдзе ў толк,
А найперш – «ваду-агонь» ім везьлі.
 
Спойвалі няшчасных паляўнічых
I за пляшку «вогненнай вады»
Бралі шкурак важкія пуды –
Норкі, сабаля, пясца, куніцы...
 
Бралі іх фактычна задарма,
Ад чаго імгненна багацелі
I ’шчэ болей багацець хацелі,
Бо граніц у корці той няма.
 
А няшчасныя ўсё больш прасілі
Даць «ваду-агонь» ім за тавар,
I ўсё больш рабілася ахвяр
Страшнай немачы, што йшла з Расеі.
 
Так і выкаціла за стагодзьдзі
Іх амаль усіх «вада-агонь».
Сёньня ж у Расеі ўсе кругом
У сівушным топяцца разводзьдзі.
 
Страшна ўжо на сьпітых апушчэнцаў
I глядзець: што сталася зь людзьмі!
I няма ратунку, чорт вазьмі!
Прапіваюць і душу дашчэнту!
 
Калі Бог сам помсьціць – хто ўратуе?
...А ў Сібіры непітушчы люд
З-за Амура – лезе ў кожны кут
I зьвяркоў, каб футры мець, гадуе.
 
2000, сьнежань.
 
 
 
 
Гэтым і ганаруся
Як пісаў неаднойчы ў журбе
Мой калега
Галоўнаму пану-начальніку:
Цяжка надгаладзь жыць!
Іншы раз на абед –
Толькі хлеб
Ды «варгола» у чайніку.
 
А каб вершыкі ў стосік сабраць
Ды іх кніжачкай выдаць,
Хоць тоненькай –
Дзе вы бачылі! Тут табе, брат,
Дабрадзей не ўфундуе
Грунтоўненька.
 
Праўда,
Сябру, надаўна, майму
Пашчасьлівіла:
Дзядзька скапыціўся ў Лёндане
I як спадчыньніку
Адпісаў перад сьмерцю яму
Столькі фунтаў,
Што муза ня будзе галодная.
 
Мне ж ня шэнціць:
Мой дзядзька-багач,
Што за морам жыве
I даўно ўжо старэчына, –
Штось ня хоча душу «выпрагаць»
I ўсё копіць і копіць
Бліскучае рэчыва.
 
Хоць ты выгукні:
«Дзядзечка, мілы, пара!
Колькі ж можна капціць?
Ты заседзеўся, родненькі!
I ня ў думках табе,
Што паэты зь пяра
Не жывуць.
Кашчанеюць, гаротнікі!..»
 
Ды гукаць я ня стану.
Хай дзядзька капціць –
Хоць да ста.
На панэль, як нябога-банкрутачка,
Мая муза
Ня пойдзе вачыма сьвяціць.
Нізавошта!
Яна ж у мяне – беларусачка!..
 
2000, сьнежань.
 
 
 
 
Можа стацца
Можа стацца – і я адыду
У сутонь курапацкую
I на сыпісты жвір упаду
Не ў асобку, а ў брацкую.
 
Дык калі вы мой прах там знайсьці –
Прыйдзе час – зажадаеце, –
Па шырокай крывіцкай касьці
Вы мяне распазнаеце.
 
2000
 
 
 
 
Вы, пэўна лічыце...
Вы, пэўна лічыце, што ў гэты сьвет
Я і прыйшоў для баявога чыну.
О не, сябры! Мне Божы запавет
Быў іншы – славіць сонца і жанчыну.
 
Але Радзімы ўкрыжаванай лёс,
I для самога Бога неўспадзеўку,
Маю душу на барыкады ўзьнёс,
Дзе і трапечацца яна на дрэўку.
 
2000
 
 
 
 
Зусім прыватнае
О, друг мой,
Як гэта нямала –
На захадзе дня
Сядзець каля грубкі
I слухаць,
Як трэскаюць дроўцы,
Як льецца мэлёдыя жарсьці
З-пад пальцаў агня,
I ў тон ёй
Шукаць у душы
Запаветныя слоўцы.
 
2000
 
 
 
 
Запозьненае
У сэрцы і дагэтуль не патухлі
Заранкавыя водсьветы вясны.
Я нават помню, як скрыпелі туфлі,
Калі праходзілі Вы ўздоўж сьцяны.
 
У зале той, бітком набітай, цешай,
Іх тонкі, мяккі, мілагучны скрып
Здаваўся музыкай мне паднябеснай,
I я ўзьлятала зь ёй увысь бяз крыл.
 
I тут жа падала дадолу ніцма,
Спалохаўшыся мрояньня свайго:
«Дурніца я, нікчэмная дурніца,
Ня вартая і позірку яго!..»
 
I больш ня мроіла... Хоць вочы пухлі
Ад сьлёз – ад першых сьлёз маёй вясны.
 
Я нават помню, як скрыпелі туфлі,
Калі праходзілі Вы ўздоўж сьцяны.
 
2001
 
 
 
 
Мастак
Аляксею Марачкіну
 
Спаткаў мастака я,
кашмарнымі змучаны снамі,
I стаў яму плакацца:
«Што ж гэта сталася з намі?
Нядобрае нешта!
Ня так мы жывем, беларусы!..»
А ён мне і кажа,
усьмешкай рассунуўшы вусы:
«Пагляньце, як хораша
сонца ўзыходзіць над паркам!
Як хмаркі паланіць!
Як неба залоціцца ярка!
А тыя, што нашай свабодзе
магілу капаюць, –
Нізрынуцца ў яміну самі
і ў ганьбе сканаюць!..»
 
Празь месяцаў колькі
мы стрэліся зноў на праспэкце,
I зноў я гатоў быў
упасьці ў няпрошаны скепсіс.
А ён мне і кажа,
спыніўшы мяне на паўслове:
«Пагляньце на гэныя клёны
ў агністай абнове!
Пагляньце, які туманок
устае над ракою!
А тыя!.. – махнуў ён
зь відочнай пагардай рукою, –
Папомніце: схлынуць і згінуць
брыда і звырода,
Што прагнуць забрудзіць
святыні і гонар народа!..»
 
А сёньня... I сёньня
настрой у мяне быў сірочы,
I я, не хаваючы смутку,
зірнуў яму ў вочы,
А ён усьміхнуўся
і жальбы ня даў мне разводзіць.
«Вы гляньце, вы гляньце,
якія жанчыны праходзяць!
Якія красуні!
З такімі мы права ня маем
Ні хныкаць, ні хліпаць –
адно мілавацца наўзаем!
А ўсе запраданцы і юды,
прапахлыя псінай,
Павесяцда ўсе на балоце –
на ўсохлых асінах!..»
Руку мне націшуў на ростань
і зьнік у натоўпе.
I дзіўнае дзіва –
я іншым пачуўся настолькі,
Што ўжо і ня скрушна,
і ўжо я рэальнасьці рады,
Стаю і любуюся,
нібы зь ягонай парады,
Як сонца садзіцца за дахі, –
нясьпешна, бы ў стоме,
Як казачна ў парку
зьліваюцца цені ў сутоньне,
Як бела-ружовыя хмаркі
ў рацэ карагодзяць,
Як вабна, як гожа і годна
жанчыны праходзяць!..
Ну хай сабе міма,
ну хай на спатканьне з другімі –
Малюся, каб Божая воля
трывала над імі,
I веру, што годнасьці іх
сатане не адолець,
Што ласку яны
запраданцам і юдам ня дораць.
 
2001, кастрычнік.
 
 
 
 
За што?
Патлумачэньне
Мадэльны «патрыёт і дэмакрат»
Лютуе, што на беларускай ніве
Паэт займае мейсца надта шмат:
«Ату яго! Лупі яму па грыве!»
 
За што ня церпіць творцу ягамосьць?
А ўсё за тое: позіркам паэта
Той бачыць юду кожнага – наскрозь,
I кожны юда адчувае гэта.
 
2001, лістапад.
 
 
 
 
*  *  *
Паэзію аспрэчыць немагчыма.
Тым больш – адпрэчыць ад душы сваёй.
I нават адвярнуўшыся, плячыма
Адчуеш: дастае! I праўда ў ёй!
 
I як бы ні хлусіў сабе, і як бы
Ні суцішаў сябе: «Ат, што той верш!» –
Паэзія бярэ цябе за жабры
Пытаньнем страшным: для чаго жывеш?
 
2001, лістапад.
 
 
 
 
У бальніцы
Голас пазнала і дотык рукі.
А воч не адплюшчыла – сілы няма.
«Мусіць, усё...Адслужыла я вам...» –
Ледзь прашапталі бяскроўныя вусны.
«Не! – закрычаўя ад роспачы нема. –
Толькі ня гэта! Не! Толькі ня гэта!
Толькі ня гэта, ня гэта, ня гэта!.. –
Тахкае ў скронях, стукоча ў грудзях. –
Ты не пакінеш мяне, не пакінеш
Безабароннага ў роднай краіне,
Бездапаможнага, як дзіцяня.
Глянь, як, пачуўшы тваё «адслужыла»,
Сташна зьлякаўся, спалохаўся я, –
Так, што ажно пацямнела ў вачах,
Так, што магу і цябе апярэдзіць –
Грымнуцца тут жа, і ўражаны ўрач,
Пульс перастаўшы лічыць небараку,
Скажа, ня гоячы расчараваньня:
«Дзіўна! Паэт, а зваліўся ад страху,
Што застанецца адзін, безь яе.
Божа, які слабачына! А ў вершах –
Ледзь не гэроем сябе выдае...»
 
2001
 
 
 
 
Хлапчук з галамянкай
Белабрысы,
Гадоў дзесяці, магчыма,
Зь вялікімі
Зеленавата-шэрымі вачыма,
З тварыкам жоўтым, бы з воску,
Хлапчук абгрызае костку.
 
Ён прыбег, галодны, са школы
I сам, самастойна абедае.
Маці на працы.
Прыйдзе а шостай дзесьці.
Ды што за бяда? Ён ведае:
Суп на пліце,
Трэба толькі пагрэць – і есьці.
Для яго гэта звыклыя рэчы –
I ў краму схадзіць,
I сябе абслужыць на кухні.
Калі суп быў высербаны дарэшты,
Ён узяўся за харч наступны –
За знойдзеную ў каструлі галамянку –
Ладную голую каравячую костку.
Гэта маці заўчора
Купіла касьцей цалафанку.
Нейкі дзядзька прадаў па-боску.
Нават можна сказаць –
Аддаў іх амаль задарма,
Калі зразумеў, што яна
Гэтыя з духам мясным прысмакі
Купляе не для сабакі.
 
Моцна трымаючы костку ў руцэ,
Ён пажадліва абгрызае
На яе галоўцы белыя храшчыкі.
Храшчыкі –
Мяса на ёй і для сьмеху няма.
Толькі тонкія белыя храшчыкі...
Абгрызае, як гэта ня раз
Рабіла, ён бачыў, маці.
I хрумстае, хрумстае зубкамі
I глядзіць,
Ці няма дзе яшчэ абгрызьці?
А потым, зноў жа,
Як гэта рабіла маці,
Бярэ сваю алюмініевую лыжку
I пачынае ў яе вытрасаць
З галамянкі мазгі,
Бо ведае, што гэта
Незвычайная смаката –
Сакавітыя і салодкія
З каровінай косткі мазгі.
 
Мазгі не вывальваюцца,
Хоць ён і прыстуквае
Полым канцом галамянкі
Аб донца лыжкі.
Тады ён бярэ сталовы нож
З завужаным на канцы лязом
(Гэтак рабіла і маці)
I пачынае соваць у костку,
Калупаць і пакручваць
Тое лязо ўнутры.
А потым зноўку трасе.
I – о, чаканая радасьць!
У лыжку вывальваецца камячок
I сок выцякае –
Тлусты салодкі сок!..
Шкада, што гэтае смакаты –
На адзін раз у рот пакласьці.
Зараз ён, адкусіўшы хлеба,
Забярэ смакату губамі
I зьесць. I адчуе усім нутром:
Ах, як мала яе! Як мала!
I яшчэ раз засуне ў костку лязо
I будзе круціць ім высільна –
Ці не засталося хоць крышку?
I зноў будзе трэсьці, прыстукваючы
Полым канцом у лыжку.
Нічога ня вытрасшы, ён уставіць
Шчарбаты канец галамянкі ў рот
(Гэтак, бачыў, рабіла маці)
I будзе доўга штосілы смактаць –
Каб да капелькі высмактаць
Тую салодкую смакату.
Той нябачны салодкі стронцый.
Тую салодкую сьмерць...
Потым пойдзе і возьме кніжку
(Ён надта любіць чытаць)
Разгорне і ўголас, хоць і ня гучна,
Прачытае прыгожы вершык
Пад назвай «Жыве Беларусь!»
 
2001
 
 
 
 
Вось і яшчэ адно імя
Міхасю Казлоўскаму
 
Вось і яшчэ адно імя...
Апошняе? О, не!
Вяртаньню іх канца няма
У нашай старане.
 
За час няволі чужакі
Іх сьцёрлі сотні сот,
Каб безыменным празь вякі
Стаў наш увесь народ.
 
Калі папраўдзе мы сыны
Скарынавай зямлі –
Мы ўсё адробім, каб яны
Павек між нас былі.
 
Мы вернем, мужна і бязь сьлёз,
Іх душы зь небыцьця.
Якой цаной? Як судзіць лёс –
Дык і цаной жыцьця!
 
2000-2002
 
 
 
 
Нясьмертны дух слова
Ці гляну навокал, ці памяць крану –
I чую і бачу: па гуку, на слову
Стараюцца гэрцы пакласці ў труну
Маю беларускую мову.
 
Стараюцца! Сотні ўжо гэтак гадоў –
Па гуку, па слову, па выразу цэлым –
I душаць, і душаць, і зноўку, і зноў, –
Каб стаўся наш край анямелым.
 
Ад злосьці пры гэтым шалеюць ажно.
Аж кожны зь іх зекры на лоб вырачае:
«Якая жывучасьць! Дзе ўсьмерцяць адно –
Там сем узамен вырастае!»
 
I лезе, і лезе – куды ні паглянь –
То гукам, то словам, то цэлай прымоўкай,
Як лезе стаквецьце на ўлоньнях палян
Ці ў пойме, цяплыньню прамоклай.
 
I гэрцам ужо нехапае разваг:
Што здумаць-прыдумаць, каб справіцца зь ёю?
Ну хоць ты суцэльны будуй саркафаг
Над гэтай праклятай зямлёю!
 
Ня цямяць чужынцы, ня кемяць свае,
Што тут не паможа і покрыў бэтонны.
Любыя прыдумы ўзарве і сарве
Нясьмертны дух слова бунтоўны!
 
2001-2002
 
 
 
 
Сустрэчны
Годзе, скептык, д’яблу ў лад
Цьвердзіць марна,
Што вярнуца ў весьні сад
Не рэальна.
 
А калі ў прыродзе ёсьць
Цудадзейны
Міг вяртаньня ў маладосьць
Неспадзеўны?
 
Сьветлы міг, каб уталіць,
Нібы смагу,
Боль, што ўсё яшчэ баліць –
Сьціха, змалу.
 
Той, зь якім і адыду,
Той, якому
Рысу я не падвяду
Аж да скону.
 
Як і кожны ў Бога госьць,
Рад табе я,
Міг вяртаньня ў маладосьць,
Міг-надзея!
 
Адлюбіў, недалюбіў –
Век ня вечны.
Цудам, міг, цябе зрабіў
Боль сустрэчны.
 
2001-2002
 
 
 
 
Памяці Яўгена Куліка
Па засьнежана-белай,
Журботна зьнямелай
Кальварыі
На плячах у сяброў
Адплывае у вечнасьць душа.
Беларуская...
Непераможаная
I няскораная жандарамі,
Адгарапашнічала,
Адпакутавала,
Адспадзявалася
I – адышла.
 
З горніх высяў
Цяпер ужо будзе
Наш брат услухоўвацца,
Ці імчыцца ў пагоні
Той вершнік ягоны
Па роднай зямлі,
З кім ён побач, нябачны,
Ляцеў і ляцеў,
І ня мог супакоіцца:
«Мы зваюем! Зваюем!
I вернем усё,
Што чужынцы ўзялі!..»
 
Так, цяпер ён ужо
Будзе бачыць адтуль,
Як у сьлёзках канваліяў
Ці ў сьлязах васількоў і рамонкаў
Замрэ перад бурай
Зямля...
Над засьнежана-белай,
Журботна-зьнямелай
Кальварыяй –
Непрагледзіста-хмарная высь.
Векавечны спакой.
Цішыня.
 
Знаю:
Воля ня зломлена,
Дух ваякоў не расслаблены.
I аднак жа,
Абводзячы вокам
Глухую навокал
Зіму, –
Зноў і зноў
Выдыхаю пытаньне
Губамі азяблымі:
«Колькі нас,
Каму гэтак баліць Беларусь,
Як балела яму?..»
 
2002, студзень.
 
 
 
 
Любіў бы цябе я, Айчына
Івану Дзінкаву
 
«Любіў бы цябе я, Айчына,
Калі б не было суайчыньнікаў».
Так страшна, так горка, так шчыра –
У выніку роспачных вынікаў, –
Дапіўшы напітак паганскі,
Сказаў пабрацім мой балгарскі.
 
I вось жа каторы ўжо месяц
Мяне яго боль перасьледуе,
Зайшоў у душу – і ні зь мейсца:
Ні ўступак, ні спуску ня ведае.
I раньняй парой, і вячэрняй –
Усюды са мной неадчэпна.
 
Душою, крывёю, вачыма
Гляджу на ахвяру ашыйніка.
«Любіў бы цябе я, Айчына,
Калі б не было суайчыньнікаў».
Бо толькі празь іхнюю згоду
Ашыйнік вянчае свабоду.
 
«Любіў бы цябе я...» О, Божа,
Як сьцюжна дыхнула бяздоннасьцю!
Ня можа, ня можа, ня можа
Маёй гэта стацца сьвядомасьцю!
Ах, любасны брат мой балгарскі!
Ах, чортаў напітак паганскі!..
 
2002, красавік.
 
 
 
 
Баляда пра горкасьць
Пасадзіўшы голенькага ў ночвы,
Мама мые сына. Любата!
Але вось папала мыла ў вочы –
Давяла да плачу гарката.
 
Мусі быць, зайшло занадта шчодра.
Мама нагінаецца хутчэй
I губамі цёплымі, пяшчотна,
Горкасьць выцалоўвае з вачэй.
 
«Вось і ўсё, ня плач, ужо ня есца», –
Сплюнуўшы салёны выцмак з губ,
Кажа мама. Памяць малалецтва!
Памяць першых горкіх страт і згуб!
 
На сьцяжынках, роўных і крывенькіх,
На шляхах зь імглы і зь цемнаты –
Колькі мне заходзіла пад вейкі
Да нясьцерпу едкай гаркаты!
 
Колькі блудных крокаў незваротных
Зроблена ў жыцьцёвай мішуры!
Колькі любых, дарагіх і родных
Адышло ў магілу без пары!..
 
Думаў: з часам прыцярпеўся, звыкся.
Не. Пад вейкамі ўсё больш гарчэй.
Неба роднае! Пара! Схіліся
I мне горкасьць выцалуй з вачэй!
 
2002, красавік.
 
 
 
 
Лодачкі
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Паланэз Агінскага
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.