|
Ураклі, матуля, сына твайго людзі,
Ураклі загоны і палі,
Як у шоўк вясновы прыбіралі грудзі
Шэрыя бярозы, тапалі.
Ураклі і вочы сінія краіны,
I зялёнай руні дываны, –
Нехта ў маё сэрца, сеючы, закінуў
Залатыя шолахі вясны.
Сёньня не памогуць лекі ад урокаў,
Ні твае малітвы да зары,
Не засну, як даўна, поўначчу глыбокай
Зь сінякрылым рэхам у бары...
Нават пад курганам чуў бы звон далёкі,
Як напевы песьняў каласяць тугой,
Як скрыпяць калёсы ў полі адзінока,
Пад цяжкой сялянскаю бядой.
Вось спачну мо' трохі ў туманох вішнёвых,
Затапіўшы вочы ў дальнюю зару,
I далей пайду я празь лясы, дубровы
Па тваіх дарогах, Беларусь.
1937
|
Ад дажджоў стары гасьцінец
Пашарэў і пацямнеў,
Толькі вецер ярка сініць
Веснавую зелень дрэў.
Сонца высака на небе,
Не дастанеш качаргой;
Залатога бору грэбень
Пахне шышкамі, смалой.
Я запеў, а рэха бору
У мяне над галавой
Разагнала мае зоры,
Залаты і звонкі рой.
Мо' неасьцярожна спудзіў?
Ну, вярніцеся назад, –
Весяліцца разам будзем,
Я ваш блізкі, родны брат.
I па шышках, і па тропах
З камарыным звонам зор
Месяц крыльлямі залопаў,
Ападаючы за бор.
Прыляцелі дзівы-птушкі
I з лагоў лясных зьвяры,
Пад сасновыя частушкі
П'яны вецер завірыў...
Зь дзён тых поўных чараў казкі,
Пад напеў дарожных лоз,
Стаў я песьняром сялянскім
Гэтых сьцежак і бяроз.
1937
|
|
Ужо няраз і мяне адрывалі
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Крохкай пахучай крушынай
хату умаіла ты.
Сьцены сасновыя сіня
вечар абліў залаты.
Начыста вымяла сені,
цёмна-зялёны мурог, –
ды заблытаўся у венік
ветаха згублены рог.
Ёсьць тры сьцяжыначкі ў полі
каля курганаў сівых, –
нехта іх позьненька полець,
росы зьмятае з травы.
Сьцежкай адною заходзіць
месяц і зор карагод;
сонца – другою усходзіць
па рашатні пераплот.
Але хтось ходзе па трэцьцяй, –
броваў агнём не крушынь! –
Мне, ап'янеўшаму, вецер
мог наманіць у цішы.
Калі ж і праўда, – ня думай!
Сыплюцца зоры ў траву.
Я мо' пайду і ад думаў
трохі спушчу галаву...
26.IV.1937.
|
|
Люблю твае, Нарач, затокі і тоні
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Як задрэмлюць хлопцы ў полі,
На начлезе, – прыхадзі!
Згубяць коні ў вадапоі
Раскаваны маладзік.
Не бяры з сабой караляў, –
Будзе неба зорнае,
Не бяры шаўковай хусткі, –
Будзе ночка цёплая.
Не кажы сваім дзяўчатам,
З кім сустрэцца ты ідзеш,
На'т калі у косах мяту
Ці брусьнічнік прынясеш.
I каралі, і дзяўчаты,
I хусьціначка ўначы
Заміналі б толькі слухаць,
Як гамоняць туркачы,
I глядзець на раскаваны
Ў сіняй тоні маладзік...
Як задрэмлюць хлопцы ў полі,
На начлезе, – прыхадзі!
1937
|
Памірала яблыня дзікая
ў чыстым полі на мяжы,
дзе ня раз з гусінымі крыкамі
вецер голасна тужыў.
Маладой нядоля ёй выпала:
зябра белая спляла,
ліст, як сьлёзы, рана асыпала, –
ліст сабрала гавыла.
А з палёў зімой ашалелыя
падымалі вятры пыл,
замяталі яблыню белую,
хатаў шэрыя снапы...
Над скрыпучымі палазінамі,
як шарахаўкі заснуць,
часам ў ночы зорна-сінія
сьніла яблыня вясну.
I калі паплылі крыніцамі
дні зьвінячыя з палос,
калі жаўранкі і зь сініцамі
разбудзілі вербалоз, –
расьцьвіла яна пад напевамі...
Захацела забялець,
над палосамі зрэбна-шэрымі
ў п'яным цьвеце дагарэць, –
як гарыць трава ды ад холаду,
песьня звонкая – ад сьлёз,
ці крушыніцца часам моладасьць
між вузкіх дарог, палос...
21.V.1937.
|
Неба пакрылася
шэрай чачоткай,
хмараў над лесам
тапіліся лодкі,
што за славянскім
прыплылі пасагам, –
лодкі вікінгаў,
адважных варагаў.
Але спаткаўшы
над Нёманам раці,
мусілі з бою
дамоў уцякаці.
З даўніх набегаў
янтар пакідалі,
золата грошаў
і гурбы караляў.
I на усходзе
засталіся толькі
з бурнага шляху
адны валатоўкі.
Хутка сатрэ іх
медзяны цень сосен,
вечар іх зорным
пяском пазаносіць.
7.V.1937.
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ой, калышацца вецер на крывой на асіне,
Ды пара мне ўжо выйсьці на шырокі гасьцінец.
Хутка пойдуць дзяўчаты грамадою вясёлай,
Каб з крыніцы сьцюдзёнай чэрпаць вёдрамі золак.
Зь іх адна ёсьць такая, станам гібкая – колас,
Ажно сэрца іграе, яе чуючы голас.
Ды на ліха дала ёй ночка цёмная бровы,
Залатым напаіўшы вочы цьветам ліповым.
I багатага бацьку, грошай, золата груды,
Куфры шоўку і лёну і пшаніцы аруды.
Адказалі мне ў сватах, – яшчэ молада быццам,
Хай яшчэ падзявуе, хай яшчэ весяліцца.
А ўсяму, не сьляпы я, была толькі прычына –
Не аддаць Кацярыны за батрацкага сына,
У якога багацьця: пядзі тры ўсяго ніва,
Конь адзін, не стаеньнік, ды з абмуленай грывай,
I кашуля на плечах, і душа пад кашуляй,
Сілы поўная буйнай; на сяле хіба чулі,
Ды яшчэ мо' пачуюць... Выйду вось на гасьцінец,
Пагляджу на дзяўчат я, на сваю Кацярыну.
Калі сумная пройдзе, бы чагось зажурыцца,
Будзе вёдрамі чэрпаць доўга золак з крыніцы, –
Падыду і пацешу, вочы сьлёз хай ня зораць, –
Не такое згіналі, як дзявочае гора!..
Калі ж пройдзе вясёлай, пырсьне сьмехам у вочы, –
У карчму завалюся, прасяджу да паўночы.
I за то, што звадзіла, уракала над рэчкай.
Запалю хіба чорту саламяную сьвечку...
Эх, калышацца вецер на крывой на асіне,
Ды пара мне ўжо выйсьці на шырокі гасьцінец.
1937
|
Летам за парканы,
Ў поле, на гару
Сосны клічуць рана
Разьліваць зару.
Я іду і жменяй
Гладжу каласы
Сьвежага ячменю
Ў золаце расы.
I заўсёды толькі,
Можа, ад зары
Мне пяюць сасонкі:
«А ў бары, бары!»
1936
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Дзень залаты
Цёплым сонцам заліты,
Лётаў матыль
Сінякрылы над жытам.
Лётаў, як сон,
Над калосьсямі нізка,
Як перазвон,
Над малою калыскай.
Сьлёзы мігцяць
Ад тугі і бясьсільля, –
Хоча дзіця
Дакрануцца да крыльляў.
Маці-жняя
Пацяшае малога:
– Доля твая
Яшчэ сьпіць на дарогах.
Я вось дажну
Паласу, сіраціна,
I раскажу
Пра палёт матыліны.
Будзеш і ты,
Сынку, лётаць высока.
Вось зараблю
Я на хлеб табе, сокал.
1937
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Часам вецер расхінае хвалі жыта,
выплываюць стрэхі шэрымі чаўнамі.
Дзесь за жытнімі палямі, за гарамі
сіняй казкай ў пералівах дрэмлець Сьвітазь.
Дзень пайшоў лясным гушчарам, сьцежкай бітай.
Хтось пяяў ўдалі працяжна і узорна.
Ў шуме ночы неспакойным, ў шуме зорным
я спаткаю, прывітаю цябе, Сьвітазь.
Раскажу табе ў загары
аб чым кагаркі раз пелі,
пра рыбацкія арцелі,
раскажу табе пра Нарач.
I аб тым, як мы ўставалі
ў дзень пануры і ў дзень шэры,
і як біліся у бераг
узбунтованыя хвалі.
Ты прыслухаесься срэбрна,
не задрэмлеш пасьля вестак, –
закалыша хмарай вецьця
твой алешнік сіня-зрэбны.
Вецер гладзіць хмараў цені, мора жыта.
Зноў гасьцінцам ў даль шырокую плятуся.
Выплываюць вёскі, сёлы Беларусі,
сіняй казкай пераліўнай дрэмлець Сьвітазь.
Мо' прыйду к табе я зноў дарогай бітай,
калі зорная на хвалях казка ляжаць,
толькі ты аб чым прачнуўшыся раскажаш?
Мо' прывет перадасі азёрам, Сьвітазь?..
4.VI.1936.
|
|
Доўга пастыр на трубе пералівае зару
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Позна.
Абозы бежанцаў
сонца схавала з дарожным скрупучым болем.
Першы раз бяз скаргі сьляпой пагарэльцаў,
бязь сьлёз барозны заснулі на полі...
Нейдзе далёка грымела яшчэ кананада.
З конскіх ног,
перабітых ручною гранатай,
на жоўтай дарогі пясчанае латы
ціха густая крынічыла кроў.
Ў глыбокіх адчыненых сініх вачох
ўставала мяжа, за мяжою зялёныя гоні,
зоры ў вадзе,
густая атава,
нястоптаны мох,
начлег і жаробка гнядая і коні...
Нейдзе грымеў над зямлёй несьціхаючы гром...
Выцягнуў шыю:
чакаў можа дожджам асьвежыць.
З чорных палосаў і з стоптаных межаў
дыхала спаленым сьвежа аўсом.
Днела... Няўжо яшчэ сьпяць і коні
і людзі?
Няўжо яны кінулі сена, траву і калосься?
Заржаў раз і другі...
Нейдзе ад спаленых хат
голас знаёмы пачуўся: ко-о-ся!.. ко-о-ся!..
Чакаў, каб яшчэ раз пагладзіў араты.
Выпаліў вочы да дна сьлёзаў распалены шрот.
Крокі... можа аброць зазьвінела... ціха.
Шыя апала на – струны калючыя – дрот.
25.IV.1937.
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Перашум каласісты
Адшумеў на палёх,
Восень сьцелецца лістам
На ягоднік, на мох.
Палажыла матуля
Ў торбу мне сухары,
Зь вёскі ў зрэбнай кашулі
Выйшаў я да зары.
I пяю, і плятуся
З сэрцам – скрыпкай жывой –
Па палях Беларусі
З палыновай тугой.
Я клянуся вам, сёлы,
Што скашу злыбяду.
Прынясу з сабой золак, –
Безь яго не прыйду.
1936
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Стрэхі мокрыя ўніз апусьцілі рукавы,
Пачарнелі гасьцінцы, дуброў верхавіны;
Дацьвітае ў імшарах лаза і крушына,
I зялёным агнём дагарае атава...
Вёска сумна глядзіць з-пад кудлатае шапкі,
З-пад імглы, што плыве цёмнай хмарай з балота;
Пад дзядоўскім старым і пахіленым плотам
Вецер лісьце, як пер'е, ўздымае ахапкам.
А паўднём сонца лістам чырвонай асіны
Расьцьвіце паміж дрэў, ды і зноў у гушчары
Ападзе і рассыплецца ў ціхіх імшарах
Па ягодніку сьпелай агнём-журавінай...
Часам прыйдзе і ноч, рассыпаючы зоры,
I затлеюць яны над іржавым папарам...
Вечарамі тады дзед на дошчатых нарах
Ўспамінае жыцьцё, што мінула учора.
I, як памяць сівая далёка ахопіць,
Ён гаворыць з тугой аб гушчарах глыбокіх,
Бы памінкі спраўляе па соснах высокіх,
Па лагах, па ласіных затоптаных тропах...
Ды пытае мяне пра сяброў і знаёмых,
Што пайшлі у жыцьцё непрацёртай дарогай,
I ці шмат юнакоў у падвалах-астрогах
Дні свае каратаюць у цэлях сьцюдзёных...
I ад дум галаву апускае сівую,
Як сасна пабялеўшая раньнім марозам,
Словы ж так ападаюць, як лісьце бярозы,
На асеньнюю быль і на казку сівую.
1936
|
Прала зара і заснула з гармонікам.
Дарога
з калёсаў
зьвіваецца з шпулькі.
I далёка стагі ў імшарным сасоньніку
закурылі з атавы дзядоўскія люлькі.
А ў імгле шэрай сумна па блізкіх і расьсеяных,
па глыбокіх падвалах, па далёкіх дарогах...
Дрэмлець лес малады, лістападам абвеяны,
і ў іржавай вадзе мокнуць месяца рогі.
Над ракой хтось гавора з альховымі ценямі...
З-пад калёсаў дарога прадзецца, лажыцца
аж туды, дзе начлежнымі доўгімі песьнямі
з сну разбуджанае загараецца Сітца.
5.I.1931.
|
Лясы, лясы і пералескі,
Ды непралазныя кусты;
Лістом завеяныя сьцежкі,
I сініх зораў дождж густы.
Я ціха гутару з дарогай,
Што успамінамі лягла.
Над адзінокім ціхім стогам
Дыміцца сіняя імгла.
А месяц-жораў адзінокі
Дзяўбе атаву, ліст сівы,
I вецер вее сінім змрокам,
Дрымотай веюць паплавы.
Паслалі вы, лясы, разоры,
Свайго аратага, касца
На пляцы вуліцаў у горад
Падняць брук шэрага жыцьця.
Ды, пэўна, думалі:
забудзе
Дарогі, сьцежкі і пяскі...
Мае і сёньня, чую, грудзі
Калышуць вашы трысьнікі.
Ня раз радню сваю пытаю
Пра ураджай і сенакос:
Ці лебяда яшчэ сівая
Расьце ня вырванай з палос?
I сьняцца нівы, пералескі,
Ды непралазныя кусты,
Лістом завеяныя сьцежкі
I сініх зораў дождж густы.
1936
|
|
Часамі хочацца з блізкімі гаварыць
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Ноччу сыры асыпаецца тынк.
Думы, як пояс сівых журавоў.
Што ж ты сумуеш пад шопат сьнягоў,
Доля мая, чарнабровая ты?..
Кажаш, што час табе ехаць дамоў...
Чую я ў словах сьцюдзёную шыр,
Ночы цяжкія ад волава сноў...
Зь вёскі далёкай ты лепш не пішы.
Кожнае дальняе слова баліць,
Хоць бы яго аплялі васількі,
Закалыхалі яго трысьнікі,
Цёплай абмыўшы расою крыніц.
Неспадзявана прыйдзі, як зара,
Так, як прыходзіла ты да мяне.
Што ж твае вочы сьлязамі гараць,
Па беззваротнай сумуюць вясьне?
1937
|
Пахне дзёгцем, потам, рыжаю аўчынай,
Цішыня ў хаціне згорбленай, старой,
Ды гарыць памалу ноч даўгой лучынай,
Сьцелючы сасновым дымам і смалой...
Часам вецер дрэвы, зачапіўшы гужам,
Доўга іх пілуе месяца сярпом
I снуе на плоце белы сьнежны кужаль
З доўгай сьнежнай песьняй за сьляпым акном.
Дымна ў печы дровы і карчы палаюць.
Зайцамі кладуцца цені на сьцяне.
Пеніцца сярдзіта бульба, закіпае
Сьнежнаю завеяй ў чорным сагане.
– Ну, садзіся з намі! – дзед стары гаворыць
I акраец хлеба чорнага кладзе.
– Наарфуе сьнегу, бы мякіны горы,
Ні праехаць полем, ні прайсьці нідзе...
Сам, відаць, далёкі... не з блізкіх аколіц,
Не з-пад нашых, пэўна, саламяных стрэх...
Ды апранут слаба – зьмерзьнеш недзе ў полі;
Хоць на лаве мулка, перасьпі начлег!
Бачыш: у нас голад, жыць нялёгка, браце,
Хлеб на стол кладзецца толькі для гасьцей.
Добра, калі хопіць бульбы ў нашай хаце
Да вясны, да першых з выраю гусей...
Час такі нядобры. Зь першых дзён марозу
Маладых нямала ў турмы павялі.
Шмат разоў, напэўна, шэрыя бярозы
Сьлед іх белым ветрам ў полі замялі.
Каб далі вучыцца нам на мове роднай,
Ўсе мы дамагаліся грудзьмі...
Я ўжо хутка лягу пад сасной зялёнай, –
Што, скажы мне, будзе з нашымі дзяцьмі?
У кутку, на нарах, на старую кніжку
Ціхі голас льецца і чупрыны бель;
Сумна з маладзіцай над малой калыскай
Ўсхліпывае песьняй белая мяцель.
– Сьпі, засьні, маленькі!..
– Што, мужык на працы?
Кажаш, у астрозе? Дзесяць год далі?!
– Сьпі, засьні, саколік! –
Быццам дождж гарачы,
Так з вачэй у маткі сьлёзы паплылі.
– Я, стары, таксама з-пад страхі сялянскай,
Быў і там, дзе сёньня твой гаруе сын...
Шмат сьлядоў пакінуў на дарогах гразкіх,
На скрыпучых струнах белых палазін...
– Сьпі, засьні, маленькі, родненькі саколік!
Ну, ня плач, мой добры!..
Слухай: ля ракі
Не мяцель галосіць на заснуўшым полі,
А ў імгле зблудзілі, пэўна, кулікі...
I стары ўздымае выцьвілыя вочы:
– Ну скажы, ці доўга гэта будзе так?
Сеяць усё сеем – з рана да паўночы,
А зь бяды ня можам выбрацца ніяк.
I ў нас цёмна, змрочна, толькі час ад часу
Загарыцца сонца паміж нашых стрэх,
Ды сядзім паўгода над галодным квасам,
Нашы сьцежкі ў полі замятае сьнег...
Кажаш – ужо хутка выпрастаем плечы,
Кажаш аб шырэйшых нівах, аб вясьне.
Вось і я, здаецца, вылез бы з-за печы,
Хай пакліча толькі моладзь і мяне.
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
За разьбітай шыбай стогне вецер глуха,
Рвуцца пражы ніткі, ўюцца на калкі...
– Сьпі, засьні, маленькі... або лепш паслухай,
Як, зблудзіўшы недзе, плачуць кулікі...
Пахне дзёгцем, потам, рыжаю аўчынай,
Цішыня ў хаціне згорбленай, старой;
Ціха дагарае ноч даўгой лучынай,
Сьцелючы сасновым дымам і смалой.
Пад разьлівы песьні хмарыць сон гарачы.
– Сьпі, засьні, мой добры... слухай... ля ракі...
Ды і мне здаецца, што ў імгле, няйначай,
Не мяцель, а плачуць недзе кулікі.
1936
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
То ня вецер крыльлем звонкім
расшумеўся да зары,
не калышуцца сасонкі
гулка струнныя ў бары.
Гэта песьня расьцьвітае
ў моры сініх васількоў,
пераліўна выплывае
ў пазалоце каласоў.
Дзе шлях сіні сьцелюць гусі,
дзе шапоча лісьце дрэў, –
над прасторам Беларусі
новы будзіцца напеў.
Чуеш у песьнях сны курганаў,
шолах зораў што мігцяць,
крык птушыны ўсхваляваны,
шум зялёнага трысьця.
Эх, дарогі нашай долі,
зарасьлі вы палыном,
ды заслалі сьцежкі ў полі
ветры сінім туманом!
Ткалі песьні даль, разоры,
ўзмахі серпу і касы,
калыхалі іх вазёры,
нашы рэкі і лясы.
Шмат ў іх чуеш залатога,
што нам жаўранак прынёс,
шмат задору маладога
казак соснаў і бяроз.
Ахінецца ў ясны золак,
Быццам хусткай, старана,
пояс вытча май зь вясёлак
васільковы, як вясна.
I ў далёкі сіні вырай
мы да сонца ўдаль пайдзём;
размахнуцца звонка, шырай
крыльля песьняў – буралом.
30.Х.1936.
|
480
Н. Арсеньневай
Нашы дарогі расходзяцца даўна пад зорамі.
На адной чуеш крок, на другой – шум трысьця...
Не спаткаліся тут між палёў, між разорамі,
не сустрэціцца ім на пясчаным парозе жыцьця.
Будзе сонца гарэць...
Паясом слуцкім песьня твая мо’ расьсьцелецца,
наша – будзе чарнець, як чарнее рубцамі далонь,
там дзе вецер калосьсямі будзе шумець і мяцеліцца,
дзе на нівах бязь меж калыхнець ураджаю агонь.
Сяньня песьня твая расьцьвіла зачарованай казкаю,
а мы казак так даўна ня чулі ў жыцьці! –
ўсё ідзём каляінай нікім не працёртаю, гразкаю,
нам ня можна вярнуцца, а трэба наперад ісьці!
Нашу песьню ня раз грызьлі голад з сухотамі,
не было нават ранаў калі загаіць.
Станавіліся, ведай, на грудзі падкутымі ботамі
і чужынец-гандляр, а найгорш – гэты юды сваі...
I калі сонцам новых надзей,
прыглядаемся выраю,
лічым сілы жывыя і тых, што ляглі, –
для нас дорага слова гарачае, шчырае,
як зярнё для счарнелых далоняў зямлі.
Любіш край за бярозы, за месяц,
за восені дзіўныя,
А тым больш яго нам, як, скажы, не любіць:
калі нівы і рэкі, палотны азёр пераліўныя,
калі песьні, што б’юць жывой сілай крыніц,
нам гавораць аб долі сярмяжнай аратага
і адкуль на нас хмары плывуць і плылі,
дзе ляжаць нашы сілы, надзеі, віхурамі зжатыя,
колькі поту і сьлёз мае кожная грудка зямлі.
Дзіўна песьні твае расьцьвітаюць далёка сузор’ямі,
над другімі палямі яны сіратліва мігцяць,
і таму яны пэўна, над роднымі сяньня разорамі
асыпаюцца
золатам восені,
асыпаюцца шумам трысьця.
25.I.1937
|
Над горадам імгла начная.
На'т не відаць знаёмай брамы,
Агнёў разгубленых трамваяў,
Вітрын, расквечаных рэклямай.
Маўчаць завулкі, як траншэі,
Дзе сьмерць і забыцьцё таіцца,
Зь нямой мальбою і надзеяй
Ўзьняліся ў неба камяніцы.
I толькі зарыва над домнай
Гарыць, ня знаючы трывогі,
Гарыць па-над імглой бяздоннай
Барвовым сьцягам перамогі.
1937
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Шэрыя хаты, платы і вароты,
Белая ноч на дварэ,
Нешта лучына ня хоча гарэць
Роўна пад шум калаўрота.
Цеста, схіліўшыся, месіць старая
З жытняй мякінай ў дзяжы.
– Хоць бы да першых растопаў дажыць! –
Хворы на ложку ўздыхае.
Дымам счарнелыя бэлькі заслала.
З патрап'я сьцелецца пыл.
Поўзаюць ў шчэрбінах печы клапы...
Ў рамцы сумуе Купала...
А на кутку абразы цудатворцаў
Даўна ад дыму сьляпых.
Б'юць ім паклоны за дождж, за снапы
I за пагожае сонца...
Мала зьмянілася, вёска мая ты!
Больш, можа, трохі лапцей.
Больш на плячах і старых, і дзяцей
Голага цела ды латаў...
1937
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Сьмела адкажам на кожны удар!
Што нам ліхія вятры!
Слаў жа у сонечных маршах, пясьняр,
Сьцяг пераможнай зары!
Рвіце крокамі брук!
Грудзі гартуйце на шторм!
Лесам мазольных рук
Волі нясіце гром!
Цемру паходняй маланак парві!
Горда галовы узьняць!
Грае няхай маладосьць у крыві
Гімнамі новага дня!
Горда ўзьвівайся, наш сьцяг!
Песень хай пеніцца медзь!
Сьмела мы ў даль жыцьця
Будзем ісьці і пець!
Сьмела адкажам на кожны удар!
Што нам ліхія вятры!
Слаў жа у сонечных маршах, пясьняр,
Сьцяг пераможнай зары!
1937
|
Што табе да слоў гарачых, да глыбокіх мук,
да тых ранаў, што ня сьціснуць пальцы маіх рук,
і да слова, што на вуснах макавых гучыць,
і да струнаў, абарваных снамі у начы...
Ты на беразе сядзела ціха над ракой,
пэрлы зор перасыпала на падол рукой
і пяяла, нібы хваля пра зары усход,
заглядзеўшыся у сіня-залаты чарот...
I ня ведала ты быццам пра другі напеў,
што у сэрцы васількамі сінімі зьвінеў...
Ці адходзячы адчула глыбіню тых мук
і тых ранаў, што ня сьціснуў пальцы маіх рук?
5.VI.1937.
|
Толькі на начлезе
падпалілі ціха неба за іржышчам,
яшчэ імгла драмала на траве,
і пастыр не пачынаў на выгане ігрышча, –
першы раз заплакаў чалавек...
Плакаў ён таму, што хтось вялікі плакаў,
галаву спусьціўшы
добрую над ім,
і што сьлёзы, быццам зоры ўсяго неба,
сыплюцца
на вочы
дожджам
залатым.
Плакаў ён таму, што хтось вялікі плакаў
без напеву, сумна у начы
над жыцьцём на нарах,
на саломе зьбітай,
тошчыя, худыя грудзі даючы.
Плакаў ён за добрых, што яны ня бачаць,
дзе яго дарога простая ляжыць,
што ўжо ён ня будзе батраком бадзяцца,
на зямлі бязьмежнай будзе вольным жыць.
Хтось вялікі, добры зразумеў малога,
як прамень на шыбах першы заіграў,
мокрымі вачамі,
вуснамі сухімі
прытуліўшы ціха цалаваў.
16.VI.1937.
|
Прысьвячаю Я. Коласу
Эх, скрыпачы з салаўінымі песьнямі,
Хлопцы,
дзяўчаты мае,
маладзіцы!
Трэба было б пра жыцьцё саламянае,
Трэба было б галасіста заліцца!..
Перш прывітаем загоны мы родныя,
Рэкі свае прывітаем, азёры,
Ветру напевы на струнах свабодныя,
Поле, бары, пералескі і горы!
Потым мы пойдзем палямі, далінамі,
Там, дзе блакіт
над зямлёю сагнуўся,
Пойдзем шляхамі паднебнымі, сінімі,
Лірнікі і песьняры Беларусі...
Першую песьню сьпяём салаўіную.
Дайце цымбалам размаху,
разгону!
Можаце казкай назваць ці былінаю
Песьню аб чорным,
крывавым прыгоне.
Помніце, як упрагалі нас тройкамі,
Як бізуном не адзін быў забіты,
Як разьязджалі калісь прыганятыя
I катавалі айцы-езуіты...
Плакалі з гора, як вербы зялёныя,
Маткі,
сіроты,
дзяўчаты,
удовы,
Цягнучы путы цяжкія з праклёнамі,
Нізка схіляючы плечы, галовы...
Можа, ня хочаце слухаць мінулае,
Тое, што сохамі пераарана?
Можа, ня хочаце песьнямі, струнамі
Рваць і старыя, і сьвежыя раны?
Платы ня прымем за песьні вясёлыя!
Досыць, калі мо’ над струнамі самі,
Ўсе беспрытульныя, босыя, голыя,
Рукі падымеце вы з тапарамі!
Мо’ баіцёся і вуснамі сінімі
Ў спадчыне гора пакінеце ўнукам?
Верым, што знойдуцца сілы арліныя,
Грудзі ахвярныя, моцныя рукі!
Песьню другую сьпяём, весялейшую,
Шырака, з захаду і аж да ўсходу;
Хмары павісьлі над краем цямнейшыя,
Хмары над хатамі і над народам.
Кажуць – зрачыся курганаў і спадчыны!
Кажуць – ісьці нам у сьцюжу, у слоту!
Хочуць, каб песьні забыліся матчынай!
Пад акупанцкім схіляліся ботам.
Хочуць, каб самі капалі магілы мы,
Самі, братам сваім,
сёстрам і дзецям;
Хочуць, каб вечна слугамі былі мы ім
I жабракамі хадзілі па сьвеце...
Гэй, скрыпачы, песьняры галасістыя!
Што, можа, струны парваліся, змоўклі?
Струны ня простыя, а серабрыстыя
I каляровыя, быццам вясёлкі?
Нас не вініце, што граем нявесела, –
Песьня ня ходзіць яшчэ скамарохам!
Можа, адным яна голавы зьвесіла,
З намі ж ідзе яна ў сьвет бураломам!
Зноў запяём мы ад зораў, расьсеяных
Густа над нівамі ў шэрую восень;
Можа, ад казак,
што снамі навеяны,
Ад прыдарожных бярозаў і сосен...
Ёсьць дзьве дарогі у полі ды польныя...
Пойдзеш адной –
будзеш гнуцца ў няволі;
Пойдзеш другой –
будзеш днямі ты чорнымі
Цяжка змагацца за лепшую долю...
Ты пераможаш,
і раны пакутныя,
Раны і межы краіна залечыць,
Плечы расправіць шырока магутныя,
Прыйдзе народ на вялікае веча.
Сонцам зазвоняць палеткі ўзараныя,
Закаласяцца густымі жытамі;
Ворагам лютым магілы стаптаныя
Новыя вёсны асыплюць вянкамі!..
Гэй, песьняры з салаўінымі песьнямі,
Хлопцы,
дзяўчаты мае,
маладзіцы!
Слухайце!
Можа, ўжо сёньня прадвесьнямі
Звоняць пад лёдам жывыя крыніцы!
А перад намі дарожанькі родныя,
Шэрыя вёскі,
бары і азёры.
Сэрцам,
грудзямі вітаем свабодныя
Дні і напевы на родных прасторах.
Сёньня ідзём мы далей каляінамі,
Там, дзе блакіт над зямлёю сагнуўся...
Слухай!
З Усходу шляхамі гусінымі
Вырай ляціць на палі Беларусі!
1936
|
Звоняць тугія сасновыя струны,
Рэха лясное калышацца звонка,
Слухайце ж вы, маладыя сасонкі,
Больш я ня буду задумным і сумным!
Час яшчэ твару майго не зразорыў,
Плечы ня гнуцца яшчэ пад гадамі,
Кожнае дрэва абвіў бы рукамі,
Ночы і дні гаварыў бы я з борам.
Можа, ня ведаю, лес мой кудлаты,
Хто тваё цяглае зрэжа бярвеньне,
Выпаліць сонца калі твае цені,
Будзеш палацам ці згорбленай хатай...
Ці, можа, шыбеніцаю ты станеш
Бурнаю ноччу, дажджліваю, шэрай, –
Дзікі каршун прыляціць на вячэру,
У вочы сьмелыя згаслыя гляне...
А покуль вецер калыша бор шумны,
Раніца поіць яго сырадоем, –
Буду я пець пра жыцьцё маладое,
Больш я ня буду задуманым, сумным!
1937
|
|
Сказ пра Вяля
|
|
Народная быліна
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
|
|
