Ніл Гілевіч нарадзіўся 30 верасьня 1931 года ў вёсцы Слабада Лагойскага раёна Менскай вобласьці.

Скончыў Менскае пэдагагічнае вучылішча (1951), філялягічны факультэт Беларускага Дзяржаўнага Унівэрсытэта (1956), асьпірантуру (1959). Выкладаў беларускую літаратуру Сћ Беларускім Дзяржаўным Унівэрсытэце (1960).  

Доктар філялягічных навук (1963), дацэнт (1968), прафэсар (1978). Заслужаны дзеяч навук Беларусі (1980). Галоўны рэдактар альманаха “Далягляды” (1975), уваходзіў Сѓ склад праўлення Саюза пісьменьнікаў БССР (1976), старшыня фонду славянскай пісьменнасьці С– славянскіх культур (1984), заснавальнік грамадскага аб’яднаньня Таварыства Беларускай РњРѕРІС‹ С–РјСЏ Францыска Скарыны С– СЏРіРѕ старшыня  (1984). Старшыня  РџР°СЃС‚аяннай камісіі РїР° адукацыі, культуры С– захоўваньня гістарычнай спадчыны (1990).

Аўтар зборнікаў лірыкі “Песьня ў дарогу” (1957), “Вясна ідзе па зямлі” (1959), “Турбота” (1961), “Бальшак” (1965), “А дзе ж тая крынічанька?”; гумару і сатыры “Да новых венікаў” (1963), “Што грэх, што два” (1970) і інш.; твораў для дзяцей (“Зялёны востраў”, 1963; “Дождж-грыбасей”, 1966; “Загадкі”, 1971); аповесьці “Перажыўшы вайну”; рамана ў вершах “Родныя дзеці”; прац па дасьледаваньню фальклора: “Паэтыка беларускай народнай лірыкі”, “Паэтыка беларускіх загадак”, “Песьні сямі вёсак”, ”Песьні народных сьвят і абрадаў”, “Лірычныя песьні”, “Лірыка беларускага вясельля” і інш.

Шырока вядомы як перакладчык з многіх славянскіх моў і як аўтар зборніка п’ес для дзяцей “Начлег на бусьлянцы”. Думкі і пачуцьці паэта пра мову і фальклор выказаны ў кнізе “Мой белы дзень” (1992), роздумы у вершах і прозе аб роднай мове на працягу 1947 – 1995 гадоў сабраны ў кнізе “Любоў прасьветлая” (1996). Многія яго вершы паклалі на музыку кампазытары М.Аладаў, А.Багатыроў, Ул.Буднік, Л.Глебаў, Л.Захлеўны і інш.