Як пазначана на тытульным лісце, гэта кніга пра беларускую мову. Не манаграфія, не падручнік, не нарыс, а лірыка-публіцыстычная хроніка. Кніга ў найвышэйшай ступені асабістая. Аб мове я гавару ў ёй вершамі і публіцыстычнай прозай. Гэта свайго роду «выбранае» з таго, што напісана мною на адну неабсяжна вялікую, а для мяне, як цяпер ужо бачна, галоўную тэму майго жыцця, маёй літаратурнай працы. На тэму: родная мова. У межах гэтай агульнай «тэмы» чытач лёгка выдзеліць некалькі самастойных змястоўных аспектаў, у прыватнасці: мова і асоба чалавека, мова і нацыянальная самасвядомасць, мова і гістарычны лёс народа, мова і дзяржава, мова як першаэлемент нацыянальнай культуры, мова і адукацыя, мова і навука, мова і фальклор, мова і літаратура, моўнае майстэрства пісьменніка, мова і мастацкі пераклад, мова і тэатр, культура мовы, праблема двухмоўя, пытанні правапісу і многае іншае. Над усім гэтым і ва ўсім гэтым – любоў да роднага слова, гонар за яго высокія прыродныя вартасці, радасць ад карыстання ім, боль за яго прыніжэнне варварамі-вандаламі, горыч за здраду яму саміх жа беларусаў, і – непахісная вера, што яму, вялікаму і магутнаму роднаму слову, жыць вечна.

Кніга, як сведчаць даты, пісалася мною на працягу ўсяго жыцця. Па вядомых прычынах найбольшы плён гэтае працы прыпадае на апошнія дзесяць гадоў, калі стала зразумела, што гісторыя дае нам, беларусам, яшчэ адзін – несумненна, апошні – шанц, каб мы канчаткова і назаўсёды сцвердзілі сябе як самастойны свабодны славянскі народ у суверэннай, незалежнай дэмакратычнай беларускай дзяржаве. Толькі ў святле гэтай высакароднай ідэі, гэтай багаславёнай мэты бачу апраўданым усё, што я зрабіў і раблю як літаратар і навуковец, як грамадзянін і сын Беларусі.

Першая клятва (Родная мова)

Зноў аб эстрадзе

Размаўляем з Нілам Гілевічам

А ў полі вярба...

Паэтычна, хораша, займальна

Сталасць таленту

Роднае слова

Спадчына

Рыфмы і... граматыка

Ці туды накіраваны стрэлы?

Дзеля духоўнага збліжэння

*** Спявайце, юныя паэты!..

Старыя друкарні

Мара Скарыны

Пакуль маё дзіця прыбягае ў слязах...

Мова майго народа

Наша пісьмо

Гарыць, гарыць мая Лагойшчына

Патрыятычнае выхаванне – наша найважнейшая задача

«З друкарні пана Марціна Кухты»

«Народу аддаў ён «апошні свой скарб»

*** Не баюся, што мой век не вечны...

*** Замірае...

Слёзы шчаслівага чалавека

Збліжэнне? Так! Але як мы яго разумеем?

«Вечна рвучыся думкай да сонца»

«Іменем чалавечнасці»

Трывайма, сербы!

Маладой сербскай маці

Размова з планавіком

*** Падыміся над бядой і болем...

*** Тут, між гэтых пагоркаў...

*** Вечарэе...

Будзем верыць!

У чаканні рашучага павароту

На свабодным дыханні

Былая сядзіба асадніка

А дзе ж тая крынічанька?

Святая мова прадзедаў маіх

Узаемны мастацкі пераклад і абнаўленне літаратурных традыцый

Справа вялікай культурнай і дзяржаўна-палітычнай важнасці

*** У гэты век, што адвучыў маўчаць...

Валадар роднага слова

З моўных крыніц народа

У імя і славу роднай песні

*** Жанчыны вёсак беларускіх, вам...

*** Я – за прагрэс! I сэрцам і душою...

Радзіма

Родная мова

Не забывацца пра вытокі

Урокі Маякоўскага

Паэтыка беларускіх загадак

«Не скрывіць душой ні разу»

Калі я жыў?

*** Дзе вы, дбайныя рупліўцы песень родных?...

*** Страціў слова, страціў спадчыннае слава...

*** Ах, валошка, валошка, сястрыца рамонка!..

Мой белы дзень

*** Толькі б ведаць, а шчаслівы быў бы...

Вось табе і «дай-дай!»

Няпісаныя кнігі

Наша няшчасце

*** Славенцаў племя, ты пашаны варта...

Наш дом

Наша слова

Трубар

Майстэрства байкапісца

Толькі ў атмасферы высокай патрабавальнасці

Не рамеснік, а творца

Хвала слову

Бацькаўшчыне

Слова

Вачыма і сэрцам – да факта

На выстаўцы Язэпа Драздовіча

Годнасць чалавека і творцы

Трапнае, дасціпнае, мудрае слова народа

Любоў да роднага слова – любоў да Радзімы

Фальклор і праблема народнасці літаратуры

Пра адно істотнае ўпушчэнне ў грунтоўнай размове

Рукі пакут

Слова

Сапраўдная павага – гэта патрабавальнасць

Грамадзянская актыўнасць пісьменніка

Мова, якой мы пішам...

Наш Купала

Веліч мастака

«Тэстамент» Тодара Вячоркі

Душа народа

Несмяротная

Скарбы народа – народу

Плён будзе – ды яшчэ які плён!

Паэзія – гэта лёс

Вялікі народны паэт

Пра сініц і экзотыку

Наша слова

«А пісаць ёсць шмат чаго...»

Найпершы клопат душы і сэрца

Час прасвятлення

Каб людзьмі між людзей пачувацца

Яго лексікон

Пра архаіку

Каб расла і дужэла надзея планеты

Пачатак добрага зруху

Але нашчадкі нам дзякуй не скажуць

Сацыяльна-маральныя праблемы ў жыцці і літаратуры

Ад Гомеля да Брэста, ад сэрца да сэрца

З ліста членам рэдкалегіі «Літаратурнай газеты» ад 3 жніўня 1987 г.

Школа і роднае слова

Як бы ні было горка і цяжка

Каб не зайсці ў духоўны тупік

Размова ідзе пра будучыню краіны

Усясветнае сэрца паэта

Адкажы!

Знай!

На новым вітку

Экспромт...

Святло вялікіх традыцый

Абуджэнне

Роднае слова

Пад знакам перабудовы

Пара, нарэшце...

Хто мае права ставіць крыж на нашым лёсе?

А што за «перабудоўчай» фразай?

Гаварыць пра жыццё шчыра і праўдзіва

Вярнуцца да карэнняў

Проста Вам гэта не баліць, Віктар Сяргеевіч!

Неабачлівасць ці... безадказнасць?

Адраджэнне без выпрабаванняў? Наіўнасць!..

Каб не прараслі ў нашых сэрцах зерні адчужэння

Веру ў разумную садружнасць

Дзе найлепей спіцца-дрэмлецца?

*** Божа ты мой, і ў вясковым застоллі...

Ганарыся, наследнік!

Мэта

Пра нашу годнасць

Настаўнікам Беларусі, уступаючы ў 1990-ы

Між былым і наступным

      Сшытак першы

      Сшытак другі

      Сшытак трэці

      Сшытак чацвёрты

...I здаровага хлеба для душы

Гуманізацыя ўсяго і ўся

Нацыянальная самасвядомасць і лёс роднага слова

Клопат пра мову – клопат пра будучыню нацыі

Без мовы няма народа

Наш родны дом і мы

Спакойна, разважліва, па-людску

Наш шлях, наш грунт

Закон аб мове – закон аб культуры

Лёс культуры – лёс нацыі

Слова

Маёй песні ў дарогу

Б’юць у сэрца...

Лёс народа – лёс паэзіі

Што такое мова для народа?

Не пачувацца жабракамі на паперці

Адчуем сябе гаспадарамі сваёй зямлі

Спыніць курс на бездухоўнасць

Толькі сапраўднае народаўладдзе...

Слова да чытача

Заставацца людзьмі!

I не збіцца з дарогі!

Што ж нас аб’яднае?

Славянскае слова

Ад нацыянальнай смерці ратуе вернасць роднаму слову

Дзяржаўны суверэнітэт – ці зона свабоднага эканамічнага развіцця?

Карыстайцеся правам, якое дае закон

Вялікі сын Беларусі

Каб мова родная паўсюдна загучала

I суверэнітэт духу

Наша трывога нарастае з кожным днём

Прыклад павінна даваць інтэлігенцыя

Найстрашны грэх

Сьпярша

Як не спыніць узыходу сонца...

Народы прачнуліся і будуць сцвярджаць сваё права на незалежнасць

Пара, нарэшце, ачнуцца і расправіць спіну, і падняць галаву незалежна...

«Каб не ўмерлі...»

У дзяржаве – дзяржаўная мова

Мова – для таго, каб аб’яднаць нас

Першая вяха па дарозе да свята

Нам павінна хапіць сумлення і культуры

Новая сітуацыя катэгарычна патрабуе

Жыццёвая пазіцыя пісьменніка

Каб жыць па-людску!

Мой Бог – маё сумленне

З разуменнем паставіцца да непазбежных перамен

Небяспека да жудасці рэальная

Вечнае сумленне Беларусі

Пачуемся ж нарэшце беларусамі!

Трэба паверыць у свой нацыянальны геній, у здольнасць пастаяць за сябе

Праклён

Пасланне патулякам

Санет Адаму Міцкевічу

Санет

Чалавечнасць нас не пакіне

Калі Божы храм і народ загавораць адною мовай

Аб тым, што прынесці ў ахвяру немагчыма

I наіўнасць былых вясковых хлопцаў...

Гэта клопат і грамадскі і дзяржаўны

Беларуская мова і нацыянальна-дзяржаўны суверэнітэт

Пабойся Бога, святар!

Толькі на грунце нацыянальнай самасвядомасці

З гэтым і прапануецца ўвайсці ў гісторыю...

Паэт – прадстаўнік нашых хворых душ на зямлі

I апора, і прыклад, і крыніца натхнення...

Удумліва і асцярожна: гэта ж – мова!..

Вы не яе – вы сябе прыніжаеце

Добрыя людзі

Здарэнне

Пакуль...

Мой кароткі адказ

Дзядам

За драбніцу

Зварот

Запаліць ідэяй Бацькаўшчыны

Незалежнасць мовы – незалежнасць духу

Прабачце, гэта не апіскі?

«Дыялектычныя» спосабы палемікі

Паклапаціліся, падтрымалі... дзякуем, шаноўныя...

Я так мяркую...

Лёгка, як нос абцерці

Шаноўныя, паважаныя, суніміцеся!..

Пачатак вялікага пачатку

Траціць веру нам нельга

Беларускі правапіс павінен служыць аб’яднанню, а не раз'яднанню нацыі

«Пакапацца ў кішэнях памяці...»

Сведчанне волі народа

Кірмаш

Інфармацыя для роздуму

Нічога дзіўнага

На радзіме паэта

«Зусім, як на пачатку 30-х!..»

Не той крычыць «пажар!» – тушыць не будзем

Мы хочам жыць, як усе добрыя людзі

Пра нашу чалавечую і нацыянальную годнасць

Клопат надзвычайнай дзяржаўнай важнасці

Без сваёй мовы, як без паветра, арганізм краіны свабодна дыхаць не зможа

Назад ходу не будзе

Жыве Беларусь!

Перавернута на карысць пошласці

Маці – не памрэ, маці – будзе жыць вечна!

«Асветнік»

Хвала харобрым!

«Нашаму слову»

Мова – вораг навукі?

Яшчэ не было ў гісторыі такога, каб будучыня даравала нянавісць да роднай мовы

У святле беларускай дзяржаўнай ідэі

I прычына, і сэнс, і мэта...

Іначай – праклён і ганьба!..

Беларусы, не станьце самазабойцамі

Ад музейнай экзотыкі – да рэальнага і паўнакроўнага нацыянальнага жыцця

Я заклінаю вас!