Малако
|
* * * малако гэта святло якое было ў росных травах а цяпер яно ў збане на стале як поўня на небе малако белае як пялёсткі рамонкаў і я люблю піць малако як вяртацца ў дзяцінства дзе ў небе Млечны Шлях як анёламі пралітае малако якое яны неслі сваім дзеткам 1967. Квітнее сад. Са студні, што на загуменні, дастаю бляшанку з малаком. Назад у студню гучна падаюць кроплі вады, нібыта ідзе першы вясновы дождж. Бляшанка цяжкая і халодная, як шэры кавалак лёду, які застаўся ад зімы... * * * Сонна снег растае, як стухае святло, І сцякае вада ў каралеўства Было, У якім нашы намі пражытыя дні, Як у цемры чужой роднай вёскі агні, Што далёка, як тое, што ўчора было, Як патухлае зоркі ў Сусвеце святло, На якое глядзім, да якога ляцім, Нібы снег на агонь, нібы ў воблакі дым, І сцякае вада, як расплаўлены час, У якім мы былі, і няма ўжо там нас, І не будзе, як снегу, які растае, Як стухае святло... 1972. Раніца. З бацькам пасу радоўку. Хочацца спаць. І я, прытуліўшыся да купіны, драмлю і слухаю, як каровы скубуць траву. Навокал духмяны цёплы туман, як малако... * * * Жывём, нібы забыўшыся, што мы Смяротныя, як снег сярод зімы Не ведае, што ўперадзе – вясна... І дзень праходзіць, нібы праз пясок Вада праходзіць. Ноч, як ля вакна Вялікі, чорны, ў зорках матылёк, Ляціць няведама адкуль, куды Праз час, дзе мы жывём, нібы лісты На райскім дрэве... 1972. Прачынаюся ад голасу мамы: «Віця, сынок, я праспала.Ужо амаль пяць. Уставай... Дапаможаш даіць кароў...» Я хуценька апранаюся і іду за мамай праз восеньскую халадэчу да святла, якое льецца з сумнага ліхтара, што над дзвярыма кароўніка. Вяртаемся дамоў яшчэ зацямна. Мама задаволеная тым, што я дапамог ёй, а я – тым, што ўволю напіўся сырадою... * * * З самоты ўцякаеш, нібыта з палону, І тут жа, нібыта сабакі, сябры Цябе даганяюць, вяртаюць у зону Самоты, якая нібыта муры Паўзмрочнай кавярні, дзе зноў ты з сябрамі Гаркавую каву да раніцы п’еш, Пра шчасце гаворыш, махаеш рукамі, Нібыта праз дым цыгарэтны плывеш На вуліцу тую, дзе плача жанчына, Цябе ўспамінае і ў думках кляне Цябе аднаго, як сабачага сына, Які не прыходзіў даўно, нат у сне. І ты зноў з самоты ўцякаеш, і следам Ізноўку ідуць, як сабакі, сябры, І ты ўжо шкадуеш – няма пісталета, Каб абараніцца, ізноў у муры Паўзмрочнай кавярні вяртаешся ціха, Гаркавую каву, як смерць сваю, п’еш. А ў трубах цячэ, нібы воля, Няміга, І ты, як яна, чорных меж не прарвеш... 1972. Амаль сярэдзіна лета. Гарачыня. З лёдасховішча, што каля піларамы, дапамагаю бацьку вазіць лёд на кароўнік, каб у бітонах не псавалася малако, пакуль яго не забяруць у Валожын на перапрацоўку. Едучы да кароўніка, усю дарогу з белых глыб лёду цурчыць вада, а над возам клубіцца пара. І, каб не было мне сумна, я ўяўляю сябе і бацьку на вяршыні гары, пакрытай лёдам... * * * Снягамі засыпаны сцежкі, пагоркі, Рачулкі святлыня схавана пад лёд... Гляджу на прастор, і мне сумна і горка, Бо я не хадзіў тут каторы ўжо год. І гэтай зімою, відаць, не збяруся, Каб хоць бы на тыдзень згубіцца ў снягах, У белых, у светлых снягах Беларусі, Нібыта ў сівых і завейных вяках... 1974. У суседкі карова не доіцца, і яна кожную раніцу прыходзіць па нас за літр малака. Мама з цёткай на кухні падоўгу гавораць, і я ў другім пакоі, затаіўшы дыханне, слухаю іх размову. «У яго яшчэ малако на губах не абсохла, а ён ужо за дзеўкамі лётае...» – кажа суседка. Я на нейкі момант палохаюся, але, пачуўшы, што размова ідзе пра Сашку Балотніка, супакойваюся і міжволі праводжу даланёй па губах, нібы выціраю малако... * * * Дождж размые зямлю і каменне, Нібы зорак шчаслівых насенне, У траве заіскрыцца расою. І ты выйдзеш і глянеш на неба, Дзе аблокаў халоднае срэбра Будзе плыць, як твой лёс, над табою... Але дождж не сціхае, ён – смелы, І твой дом, нібы човен счарнелы, Ён змывае няспешна ў нябыт. І глядзіш ты з вакна на каменне, Што ў траве, нібы зорак насенне, Сніць нязводныя сны пра блакіт... 1975. Кожны ранак па Пугачах ездзіць воз з біонамі – цётка Манька збірае ў калхоз малако. Мы здаём шэсць літраў. Часам меней, часам і больш. Малака для сям’і пакідаецца нямнога, але яго хапае. Некаторыя вяскоўцы здаюць разбаўленае вадой малако. Усе пра іх ведаюць, гавораць, але ніхто на іх не скардзіцца начальству... * * * Сцежкі пагубляліся ў траве. Праз азёры, поўныя святла, Восень жоўтым лісцем паплыла, Як па небе Млечны Шлях плыве. Холадна на беразе стаяць І ўглядацца мне ў сусвет вады... Як вятры, праз нас лятуць гады, І, як хвалі, побач нас шумяць. 1976. Мінскі архітэктурна-будаўнічы тэхнікум. На вялікім перапынку з сябрамі -аднакурснікамі бяжым у гастраном, што праз вуліцу, купіць паесці. Выбар прадуктаў невялікі, але мы і не выбіраем – кожны раз бяром трохкутны пакет малака і булачку. І гэта ўвесь наш абед... * * * ...А сёння канчаецца нашае лета, Нібыта з арбіты сыходзіць планета, І лісце на дрэвах за міг абгарае, І сцежкі лісцё, як агонь, засыпае, І нам не вярнуцца ў зялёнае ўчора – Навокал лісцё, як чырвонае мора, І ў ім патанае і нашае лета, І ты на балконе ў начы з цыгарэтай, І я патанаю, каб заўтра з’явіцца І ў мора чырвонай лістоты ўлюбіцца І потым пісаць невясёлыя вершы Пра нашае сёння, нібыта быць першым, Хто сум зразумеў, што ў лістоце чырвонай Жыве і знікае, бы ў рэчцы сцюдзёнай Жыве і знікае і нашае лета, І срэбная стронга, як сэрца санета, Які мо напішацца некалі мною Пра гэтае лета, што ўжо за спіною... 1994. Прывёз з горада маме некалькі пакетаў малака. «А навошта ты навёз гэтай хіміі!» – кажа мама, гледзячы на мае гасцінцы. «Другі раз не павязу!» – злуюся і хаваю пакеты ў халадзільнік. А мама, паглядзеўшы праз вакно на вуліцу, дзе з ночы ідзе красавіцкі дождж, ужо весялей: «Скора наша кароўка ацеліцца. Будзе смятанка, масла. Дзецям завязеш...» * * * Зноў дажджлівая восень размыла дарогі, І лістота зялёная змыта з кустоў. І здаецца, што ўжо засталося нямнога, Каб закончыўся свет і патоп надышоў. І гляджу я праз дождж, праз сваю адзіноту На свой край, дзе бясконца ўладараць дажджы, Дзе вятры, як пажар, раздзімаюць самоту І самотна святло выкіпае з душы. І дажджлівая восень мяне забівае Змрокам гэтым, які не разгоніш нічым. І ўжо неба над мной, як над мёртвым, спявае, І праходзіць усё, і знікае, як дым. 1995. Карова на цяленні. І мама ўжо тыдзень кожную ноч па некалькі разоў устае і ходзіць у хлеў. І сёння хадзіла. «Павінна ацяліцца. Ужо тэрмін прайшоў. Пераносіць на трэці дзень. Відаць, бычочака прывядзе...» – кажа мама. Я слухаю і няспешна збіраюся ў Мінск. А тут бацька зайшоў у хату: «Ніна, ідзі! Карова целіцца!» Мама тут жа ўсхопліваецца з канапы і кліча мяне дапамагчы: «Хутчэй у паветцы бяры вяроўкі!» Забегшы ў паветку і схапіўшы абы папала якія вяроўкі, бягу за мамай у хлеў. «Прывязвай цяляці за ногі!» – камандуе, што рабіць, мама. Я спяшаюся, але рукі трасуцца і вяроўка падае на гной. Падымаю, зноў губляю. Мама злуецца і адбірае ў мяне вяроўку і сама прывязвае за ногі цяляці. Карова паслухмяна стаіць, час ад часу азіраецца на нас і махае хвастом. «Цягні!» – крычыць мама. Я цягну з усяе сілы, але нічога ў мяне не атрымоўваецца. «А дзе той бацька схаваўся! Толя, ідзі памагай!» – гукае бацьку мама. Мокрая вяроўка выслізгвае з маіх рук. Гляджу на далоні. Яны ў гнаі і ў крыві. «Стой, кароўка. Стой, мая харошая. А ты цягні!» – паўтарае мама. І я, як дзед, што цягнуў рэпку, недзе хвілін пятнаццаць мучыўся і мучыў карову, цягнучы з яе за ногі цялё. А бацька час ад часу падыходзіў да хлева і пытаўся: «Ну што там у вас? Ацялілася ці не?» * * * Цыбулю мама у вянкі пляце, Нібыта дочкам заплятае косы. Ёй чуецца ў задумнай немаце Гадоў забытых гоман шматгалосы... 1997. Захварэў сын Максімка. Баліць горла. Трэба піць паранае малако, а ён не хоча. І я, паклікаўшы сына на кухню, сачыняю-прыдумляю яму новае лякарства: «Глядзі, Максімка, вось у кубку паранае малако. Я ў яго сыплю крышку соды, лыжачку мёду і лыжачку масла, і ў нас атрымоўваецца «Сонейка», якое лечыць горла». Максімка, уважліва паслухаўшы мяне, бярэ кубак і п’е лекі. І, відаць, яму яны спадабаліся, бо ўжо праз пару дзён, калі Максімка паправіўся, ён ужо сам проста прасіў: «Тата, зрабі мне з Веранікай “Сонейка”!» * * * ...І расцягнуўся цень за мной, Як павуціна ў павука, І сонца, поўнае расой, Глынула, як змяя, рака. І выйшла цемра з берагоў І затапіла траўны свет, Дзе ноч без маладых кастроў, Як недапісаны санет. І я ішоў праз цемнату, Нібы праз дождж, нібы праз снег, І абтрасаў з травы ваду, І чуў русалак плач і смех. І ноч была, як не была, І не канчалася зусім, І я ішоў на крык святла, Па-над якім змяіўся дым. 2005. «Ніна, ты ўсё яшчэ трымаеш карову! А я збыла. Дзеці казу купілі, і мне са старым малака хапае. Загадай свайму хлапцу, хай і табе купіць...» – кажа цётка, сустрэўшыся на вуліцы. «Яшчэ чаго не хапала! Пакуль можам, будзем карову трымаць. А казінага малака я век не піла і не буду! – адказвае мама і звяртаецца да мяне: – Ты гані карову дахаты, а я схаджу да Зосі, пагляджу, што там за каза ў яе». Прыгнаўшы карову дамоў, я запытаўся ў бацькі: «А чаму б нам казу не купіць? Ад яе малако вельмі карыснае...» Бацька нічога не адказаў, а толькі засмяяўся... * * * Хата анямелая, сівая, З шэраю буслянкай, бы вянком, Вокнамі задумна пазірае, Склаўшы рукі на дзвярах замком. 2008. Малочныя рэкі і кісельныя берагі... Дзе яны? У якіх краях? Калі быў малым хлапчуком, я ведаў адказ на гэтыя пытанні, а цяпер мяне больш хвалююць звычайныя рэкі і іх берагі, на якіх усё радзей можна знайсці месца, каб застацца аднаму і ні пра што не думаць...
|
|
|