∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Эх, скручу я дудку!
Такое зайграю,
Што ўсім будзе чутка
Ад краю да краю!
Ой! то будзе граньне,
Як на павітаньне
І як на васэле,
Нядоўга тыкеле*#Тыкеле#Толькі.:
Прэндка скончу песьні...
Покі дудка трэсьне,
Ці паглохнуць людзі,
Ці высахнуць грудзі,
Сілы надарвуцца
На радаснай дудцы,
І выцекуць сьлёзы
На сухія лозы...
Выйдзе душа парай,
Падымецца хмарай,
Туманом па рэчца,
Расой разьліецца,
Каласочкі зрося,
Каб жыта ўдалося.
А хлеб зьядуць людзе,
І зноў сьляза будзе.
Ну, дык грай жа, дудка,
Каб жа была чутка,
Каб аж вушы драла;
Каб ты так іграла,
Каб зямля скакала!
Заграй так васола,
Каб усе у кола,
Узяўшыся ў бокі,
Ды пайшлі у скокі,
Як віхор у полю –
Аж выючы з болю,
Каб аж рагаталі,
А усё скакалі...
Каб скакалі горы,
Як фаля на моры,
Як паны на балі, –
Каб вот як скакалі!
Каб аж пыл курыўся,
Каб сьвет заваліўся
Ды усё круціўся,
Як ў нашага брата
У п’янога хата...
Га! Чаму ж ня граеш?
Хіба ты ня знаеш,
Ня ведаеш хіба,
Што, як тая рыба
Ды на лёдзе б’ецца,
Так вот я, здаецца,
Сорак гадоў б’юся,
Ніяк не зьвярнуся,
Ніяк не натраплю
Вадзіцы хоць каплю,
Ды такой вадзіцы,
Ды з такой крыніцы,
Што як хто нап’ецца,
Дык вольным стаецца.
Грай, васола ж грай
Альбо долю дай!..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Енчыш безумолку!
Не, ня будзе толку!
Кіну ж дудку тую,
А зраблю другую.
Цяпер зраблю дудку
Ад жалю, ад смутку.
Га! зраблю ж другую,
Жалейку смутную, –
Ды каб так заграла,
Каб зямля стагнала,
От каб як заграла:
Каб сьлязьмі прабрала,
Каб аж было жудка,
От то мая дудка!..
Вот зрабіў такую!
Дай жа папрабую...
Ну, дык грай жа, грай жа,
Усё спамінай жа...
Штодзень і штоночы
Плач, як мае вочы,
Над народу доляй,
І плач штораз болей.
Плач так да астатка,
Галасі, як матка,
Хаваючы дзеці,
Дзень, другі і трэйці
Іграй сьлёзным тонам
Над народу сконам!
Каб ты так іграла,
Каб немарасьць брала.
Як сьлязы ня стане,
Заціхне граньне, –
Кінь наўкола вокам,
Дык крывавым сокам –
Не сьлязой – заплачыш,
Як усё абачыш.
Як крыві ня стане,
Тагды кончу граньне!
|
Весь сьвет кажыць, б’ець у звона:
«Дурны мужык, як варона!»
Гэта тыкі справядліва:
Ён дурнейшы ад вароны,
I ня дзіва – было б дзіва,
Каб мужык ды быў вучоны.
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
Да навукі ён ня браўся,
Закасіўся, заараўся;
Дурнем умрэ, як радзіўся,
Сам сабой дурным зрабіўся.
Ведама, мужык – хамула –
Ад навукі адвярнула!
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
Ці ж ня дурань мужык гэта:
Гарэ, сее усё лета,
А як прыйдуцца дажынкі,
Няма збожжа ні асьмінкі,
А даждаўшы на Каляды,
Мужыкі мякінцы рады.
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
Усю зіму возам цягне
Да вакзалу ружнэ збожжа,
Ногі зьмерзнуць, сам засьмягне,
А на хлеб кажух заложа,
Каб дажыць як да крапівы,
Абы ў поле выйшаў жывы.
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
Ад Пятра і да Якуба*#Ад Пятра да Якуба#З 29 чэрвеня да 25 ліпеня (н. ст.).
Ён касой махаў ад раньня:
Наклаў стагоў, людзям – люба,
Ў хаце ж сена – анізваньня;
Равець з голаду скаціна,
Хоць кінь, бяжы за вачыма!
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
Глядзі, касьцёл аж да неба,
Воласьць бляхамі пакрыта!
Срэбрам скрые, калі трэба,
Бо за гэта яго біта,
А сам жывець ў мокрай яме,
Дзьверы заткнуў анучамі!
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
З камаровы нос сякерку
Сьцісне, крэкне, замахае –
Зробле пушчу, як талерку,
Сьвет дрывамі закідае!
А у хаце – зварыць страву,
Пашчапае стару лаву!
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
Глядзі! горы паразрыты,
А чугункай сьвет абвіты:
Ўсё з мужыцкай цяжкай працы,
Усе едуць у палады;
Ў мужыка ж няма білета!
Ці ж ня дурань мужык гэта?
Дык крычыце ж, біце ў звона:
Дурны мужык, як варона!
|
Як простая праўда згінула у сьвеце,
Дык праўды і зь сьвечкай шукаюць,
І золатам маняць, і людзей склікаюць,
І Бога цалуюць, – а ўсё-такі прэце#Прэце#польск. przecie#Аднак, але; тут у значэньні дарма, дарэмна.,
Як камень у воду, так праўда прапала!
Судоў нарабілі, начальстваў ці мала:
Пасрэднік і воласьць, сынод і санаты,
Прысуцтва і вокруг, управы, палаты.
А найбольш міравых, участковых і зьездаў,
Што ў полі каменьня, што гвездаў#Гвезды#Зоркі.!
Затое ж жыцьцё цяпер труднае стала,
У сьведкі улезьці, ні села – ні пала,
Ад суду да суду празь лета цягацца
Так лёгка, што навет ня трэба старацца!
Раз еду я ў Вільню адведаць сынка,
Ажно пры дарозе пасецца кабыла,
Стаіць чалавек якісь ля млынка,
За млынам сука там брахала ці выла,
І гдзесьці «ратуйце» крычала кабета,
А мостам ляцела якаясь карэта.
І што ж тут такое было? Мне здаецца:
Хто едзе, хто вые, хто, можа, сьмяецца...
(А мельнік стаяў у дзьвярах і сьмяяўся.
Чаго ён сьмяецца? – дык я ж не пытаўся!)
Мінуўшы я млын той, еду ўжо лесам, –
Ляжыць чалавек пад кустом ля дарогі
Бяз шапкі і босы, так шталтам убогі#Шталтам убогі#На выгляд убогі.;
Але я еду з сваім інтарэсам,
Мне няма дзела больш ні да кога;
Ляжачага ж люду усюды ёсьць многа!
Я аглянуўся, аж гоніцца хтосьці,
Кліча: «Пастой жа для Боскай мілосьці!..»
Стаў я, чакаю, аж ён і пытае:
Хто я, адкуль ёсьць і хто мяне знае?
І кажа вярнуцца мне аж да млыну,
Сьведкам ураднік заве на гадзіну.
Вярнуўся, гляджу, аж карэта у рэчцы,
Мельнік цяпер ужо не сьмяецца,
Кабылу сотнік цягне да стану,
Цырулік#Цырулік#Лекар. кроў кінуў абмокшаму пану,
Дзюра на мосьце так, як на хату,
Два хлопцы ловяць сучку кудлату;
Баба стаіць у парванай спаднічцы,
І кроў ёй цячэ па руцэ і па лытцы.
Вязуць і труп той зараз на возе,
Што я то відзеў, лежачы пры дарозе.
Пытаецца ратнік#Ратнік#Ураднік. мяне ды за сьведка:
Ці мельнік цкаваў, ці крычала кабетка?
Ці сучка парвала? А сучку ці білі?
Ці відзеў, што ў мосьце масьціны пагнілі?
Ці відзеў, як мельнік сьмяяўся?
Як пан з фурманом у карэце купаўся?
Як фурман ўтануў, а як пан ратаваўся?
Як злодзей цікаўся з-пад млыну да коні?
Як сьвіснуў кабылу і ляцеў на Рыконі#Рыконі#Мястэчка Рукойны (Рукайняй), непадалёку ад Вільні; у Рукойненскім касьцёле хрысьцілі паэта.?
Ці знаю, хто то забіты валяўся?
І кім забіты, ды каб я прызнаўся,
Ці не я яго вёз ды посьле уклаў?
Можа, меў грошы, можа, я іх забраў?
(І дух мне заняў, сказаць слова ня мог!
Вот напасьць на мяне, чысты крыж паслаў Бог!)
Чаму я не хацеў ратаваць фурмана?
Чаму майстра таго не лавіў ля млына?
Чаму сучкі ад бабы кусьлівай ня гнаў?
Чаго я ўцякаў, што ледзь соцкі нагнаў?..
Пратрымаў ён мяне цэлы дзень.
А бадай ты прапаў! Яшчэ даў я рубель,
Ён так спрытна яго запусьціў у кішэнь.
Я паехаў сабе! Аж у восем нядзель
Соцкі прэць мне павестак і шмат:
Ў першай сьведкам – як мельнік цкаваў,
Ў другой сьведкам – што мост без прыгат#Без прыгат#Без парэнчаў.,
Ў трэйцяй сьведкам – як коні хтось краў,
Ў чвартай сьведкам – як пан заваліўся,
Як выплыў наверх, а фурман як заліўся,
Ў пёнтай сьведкам – што труп пры дарозе
Быў убіты, а двое людзей уцякалі,
І што я даганяў тых людзей ды на возе,
А яны праз ламы#Ламы#Завалы з гальля і сухастою ў лесе. удваіх паскакалі!
Аж на шостай ужо дык я стаў вінават,
Што ратунку ня даў, як карэта плыла.
Як я стаў па павестках хадзіць ад Каляд,
Дык асеўся якраз, як Пакрова#Пакрова#Пакровы, рэлігійнае сьвята 1 кастрычніка. была!..
І ня сеяў, ня жаў, не касіў сенажаць,
У арэнду аддаў, бо ня мог дадзяржаць.
І што меў, то прадаў, пераеў,
Па судах агалеў, як шэсьць разы згарэў;
І ў казе#Каза#Астрог. адсядзеў нядзель шэсьць,
За няяўку плаціў, можа, трэйчы і штраф.
Як на тое ж і праўда схавалася гдзесьць,
А шукаўшы яе, і мне здарыўся траф#Траф#Выпадак, здарэньне..
|
Давялося ж і мне быць на велькім судзе,
На акружным судзе, гдзе усе ў грамадзе:
Мужыкі і паны, маскалі і жыды,
Хто у чым, як папаў, – ўсё туды ды туды.
Тут кажух, і шынэль, і бурнос, лапсардак,
І сурдут, і мундзер... а адзін быў і храк
(Так як куртка з хвастом), і брадзяжка* была...
Прыйшлі ўсе, і Пантурчыха навет прыйшла...
Быў тут ксёндз, быў і поп, быў і рабін жыдоў,
Толькі наш аліндар*, той чагось не прыйшоў.
Самы суд за шырокі сеў стол ўпяцярох,
Шосты ходзе сабе, – ўсе ў залатых каўнярох*,
Як дукат на дукат, так на іх зіхаціць.
(Каб я быў так багат – не хацеў бы судзіць.)
Па аднэй старане душ чтарнасця сядзіць,
Па другой – арыштант, той, што будуць судзіць,
А прад ім – без палы, толькі хвосцік вісеў -
Адвакат, што то меў бараніць, той сядзеў.
Арыштантам тым быў наш Пятрук Пантурок,
Што у пушчы гдзесь меў патайны браварок.
А акцызнік* Яськоў браў з яго кубана*,
Дый данёс, дый злавіў, як той воўк барана.
І акцызнік той быў, прысягаўся і ён,
Як яму хтось данёс, як сачыў ён пяць дзён,
Як кацёл там кіпеў, як гдзе брага была,
Як Пятрук не паспеў уцячы ад катла...
А брахаў дык брахаў і сябе ўсё хваліў,
А таго ж не сказаў, як Пантурку даіў.
Потым нас па адным сталі ў суд выклікаць.
Прысягаўшы на тым, трэба ж праўду казаць!
Тут пытаюць мяне, а тут жаль Петрука;
І мая ж у яго там прапала мука,
І я думаў сабе выгнаць водкі з вядро
На васэле дачкі (вот было бы дабро),
Ды завёз Петруку дзве асьміны мукі,
Дык якраз на той час наляцелі ж «крукі»,
Ды мяне ж павялі у той лес панятым,
Каб ім дна не было і акцызнікам тым!
Як спыталіся ўсіх, – прачыталі той «а х»,
Што злавіўся Пятрук (а набрэхана ж – страх).
Там такое стаіць, што і ў думцы няма:
Паравік, змеявік і якаясь шляма*...
Прачыталі ото і яшчэ там папер;
Пагляджу ж, кажу я, што-то будзе цяпер?
Прасцідацель сказаў: «Пяць мінут перарыў!»
І ў каморку шмыгнуў, толькі ксёнжку закрыў.
І усе паднялісь і пайшлі хто куды;
Я застаўся сядзець, усё роўна з нуды.
Як вярнуліся зноў, дык адзін той устаў,
Што сядзеў на канцы і найболей пытаў;
Паглядзеў на усіх, як узяўся за стол,
Як зачаў ён крычаць: «Прытакол, прытакол!»
І казну спамінаў, і трубу, і кацёл,
І муку, і мяшок... ды усё – «прытакол!».
Я сяджу і дрыжу, каб мяне не назваў;
Калі – бразць! і я тут! – А бадай ты прапаў!..
Але хвале мяне, справядлівым заве,
На Пантурку ж зіркне, – як скаціна, раве:
«Вінават, вінават, няхай плаце казне,
І ў турму, і ў Сібір!» – і яшчэ кудысь пхне...
Гаварыў, гаварыў, ажно піць захацеў,
Так, як бульбу, Пятра пасаліўшы ды з’еў.
А сказаць бы, за што? – За сваё за дабро.
Чалавек захацеў зрабіць водкі з вядро;
Што за наўда* яму, каб ён свету не знаў,
Ці Пантурка з’еў блін, ці гарэлкі нагнаў?
Потым стаў вылічаць свае страты акцыз:
Той дык так бы зубамі Пантурку загрыз!
Налічаў, налічаў – і двайну і трайну,
Як шынкар у карчме тваю чарку адну.
І начынне забраць, і худобу прадаць,
Што ў казну, то ў казну, і яшчэ камусь даць,
Тысяч тры там, ці што, налічыў ён пяні.
(У Пятра ж каб хоць грош, не то што, ў кішані.
Смачны жабе гарэх, да зубоў Бог не даў -
Каб акцыз тое меў, што ў Пантуркі забраў;
Дзве казы прадалі, ды сярмягу, ды воз,
І то брат адкупіў, а назаўтра адвёз.)
Аж не сцярпеў той пан, што у куртцы сядзеў;
Петруку штось сказаў, акуляры надзеў.
Калі ж крыкне-зыкне, аж затросся той суд.
«Гдзе тут, – кажа, – віна, чым Пятрук вінен тут?
Што скацінку карміў працаваным дабром,
Насіў брагу з двара на насідлах вядром?
Тут турму, тут і штраф для акцыза схаваць...»
Як зачаў гаварыць, як зачаў бедаваць,
Дык Пятрук і не гнаў, і у лесе не быў,
А то я вінават, я сам гнаў, і падбіў,
І данёс на яго... Вінават я увесь!
А бадай ты прапаў, а бадай цябе рэзь!
Як ката дагары, так ён дзела скруціў:
На мяне набрахаў, Пантурка зашчыціў.
Я гляджу, што тут куц, – прападу, як сука,
Бо мяшок тыкі мой, ды мая ж і мука!..
Калі дзверы «скрыпель»,
а я – «шусць» праз людзей,
Ды на двор, ды ў карчму, да кабылы бардзей;
Прыляцеў аж у дом, бурачкоў трохі з’еў,
Сказаў жонцы: «Маўчы ж!» Сам у лес паляцеў:
На тым мейсцы, гдзе быў браварок Пантурка,
Дай садзіць дзераўца, аж самлела рука.
Сцежку мохам заклаў і след той так закрыў,
Што ніхто б не пазнаў, гдзе і бровар, ці быў.
Ды ізноў аж на суд, а суда ўжо няма,
Толькі плача, клянець Пантурчыха сама.
Пантурка адвялі-тыкі зараз ў астрог;
Той куртаты зашчыт, як кадзідла, памог.
Я ж якосьць уцалеў ад суда на той час.
Каб жа Бог не давёў на той суд другі раз!
Каментары
Брадзяжка – валацуга; бяспашпартная.
Аліндар – арандатар.
Усе ў залатых каўнярох – у аўтографе: усе ў адных каўнярох.
Акцызнік – службовец акцызнай установы, якая збірала падатак за выраб і продаж гарэлкі.
Кубан – хабар.
Шляма (польск. szlam) – шлам; ціна, асадак (у паравых катлах пры адстойванні ці фільтрацыі).
Наўда – карысць.
|
Злавіў воўк ягнятка
I панёс жывое!
Плачуць сын і матка,
Як бабры, абое.
Воўк над маткай зьлітаваўся,
Як які аконам,
У аўчынку перабраўся
Ды ідзець з паклонам.
«Прыйшоў, – кажа, – я здалёчку
Расказаць пані авечцы
Добру вестку аб сыночку, –
Як яму цяпер жывецца.
Не пазнала б ты ніколі,
Такі стаў дасужы
I жывець сабе на волі,
Безь бяды, бяз нужы.
Зубы вырасьлі з клыкамі,
I адпалі рожкі,
Ножкі цяпер з пазурамі,
Хвост даўжэйшы трошкі.
І ўжо воўка не баіцца,
Ў хлеў ніхто ня гоне;
Мае чым абараніцца
I другіх бароне!
Прыйдзі, імасьць, да нас ў госьці,
Справім сабе вечарынку:
Будзе мяса, будуць косьці,
Будзем есьць без адпачынку!»
«Дзякуй, дзякуй, ягамосьці,
За весьці такія!
Няхай прыйдзе сын у госьці,
Пагляджу, ці вые?
Бо, кажуць, меж вамі
Трэба выць ваўкамі.
Я ж па-воўчу не умею
Ні выць, ні есьці, ні лгаць.
Ды скінь скурку, дабрадзею,
Бо зубкі відаць».
I авечка, хоць дурная,
А воўка ж пазнае!
|
Бедна ж мая хатка расьселася з краю,
Меж пяскоў, каменьняў, ля самага гаю,
Ля самага бору, на беражку лесу;
Ніхто тут ня трафе, хоць бы з інтарэсу.
Як няма гарэлкі, няма куска хлеба,
Дык які ж інтэрас, каму сюды трэба?
Да хоць няма хлеба, жабраваць ня буду,
Пражыву як-кольвек ад працы, ад труду!
Кепска ж мая хатка, падваліна згніла,
I дымна, і зімна, а мне яна міла;
Ня буду мяняцца хоць бы і на замкі –
Калок свой мілейшы, як чужыя клямкі.
На страсе мох вырас, на маху бярозка.
Мільшая мне хатка, як чужая вёска.
Сваталі ж мне ў прыймы у новую хату,
На зямлю ражайну і дзеўку багату;
Буду жыць, казалі, як які пасэсар,
Езьдзіць парай коні, як сам пан асэсар;
Да мне даражэйшы вугал гэты гнілы,
Камень пры дарозе, пясок ля магілы,
Як чужое поле, як дом мураваны! –
Не аддам за сурдут каптан свой падраны.
Клікалі ж у госьці і клічуць суседзі –
Не пайду, ня трэба, бо, кажуць, заедзі
Ад чужога хлеба губы абсядаюць,
Што чужога прагнуць, то сваё кідаюць.
Я ня кіну хаты, хоць вы мяне рэжце,
Не пайду да вас я, хіба у арэшце.
А хоць сілай навет адарвалі б з дому,
Калісьці вярнуўся б, як мядзьведзь да лому.
Заваліцца й хата, зарастуць пакосы,
Усё б я вярнуўся, хоць голы да босы!
Насек бы бярвеньняў, нацягаў бы моху,
Зноў бы склеціў хату як-кольвек патроху,
Зрабіў бы камору, выкаваў бы жорны, –
Усё ж свой хлеб еў бы, хоць бы сабе чорны!
Ну дык жа адстаньце, нашто я вам трэба:
Ці каб ваш хлеб есьці, ці рабіць вам хлеба?
|
450
Ой, цяжка ж, цяжка,
Не сярмяжка цяжка,
Але з гэтай доляй,
А ўсё штораз болей!
Ох, цяжкая ж доля! От так бы, здаецца,
Скрозь зямлю прапаў бы б ці ў сьлёзы б разьліўся!
Ці мне жыць на сьвеце, ці мне куды дзецца?
Ой, Божа ж мой, Божа, нашто ж я радзіўся?!
Ой, нашто ж мне дана тая мая мова,
Як я не умею сказаць тое слова,
Каб яго пачулі, каб яго пазналі,
Каб яго, то слова, ды праўдай назвалі;
Каб і разышлося то слова па сьвеце,
Як праменьні слоньца цёплага у леце;
Каб на тое слова ды людцы зрадзелі
Так, як тыя дзеткі на сьвятой нядзелі;
Каб жа тое слова ды людцоў зьяднала,
Каб на тое слова варагоў ня стала;
Каб людцы прызналі братоў ды братамі –
Дзяліліся б доляй і хлеба шматамі.
А без таго слова я – нямы калека!
Хоць бы занямець мне і да канца века!
Ой, нашто ж мне вочкі, ой, нашто ж мне ясны?
Каб глядзеў, які я ад усіх няшчасны?
Каб душа балела, гледзячы на долю,
Каб сэрца шчымела і рвалася з болю?
Каб было чым плакаць і удзень і ўночы?!
Ой, Божа ж мой, Божа, вазьмі ж мае вочы!
Нашто ж тыя вушы, як ня чуць нічога
Ні ад людцоў добрых, ні зь неба ад Бога?
Ой, ці не на тое ж, каб чуць людзку лайку
Ды тую плачонцу дудку-самаграйку,
Нашую жалейку, што енча, ня йграе, –
Хоць як выйгравай ты, а яна смутная?
Ой, ці не на гэта ж, каб чуць, як зьвякаюць
Ланцугі на людцах, што з хат уцякаюць.
Ня зьдзекуйся ж, Божа, нада мной, над імі:
Парабі усіх нас, як камень, глухімі!
Вазьмі усе змыслы, покі прыйдзе Праўда,
Бо жыць безь яе нам не вяліка наўда!
Прасі ў Бога ласкі: «Адвярні Ты, Божа,
Злую нашу долю на сухія пушчы,
Адвярні на камень ці на бездарожжа,
На вялікі ройсты, на пяскі сыпушчы,
Ды каб не зазнала ніяке стварэньне
Гэтай долі нашай да веку сканчэньня!»
Не пачуў ён енку, не увідзеў мукі,
Крыж уеўся ў плечы, ланцугі у рукі!
Прасіў я суседзяў са мной падзяліцца,
Памагчы крыж несьці, як «з Богам ня біцца»
Абсьмяялі людзі мяне, як дурнога,
Да Цябе паслалі, да самога Бога,
Там, казалі, праўда, тут тыкеле сіла!
Даўней, кажуць, праўда па сьвеце хадзіла,
Жабруючы ж, зьмёрла, а людцы схавалі,
Каменем накрылі, зямлю пааралі,
Каб ня чуць, ня ведаць аб ей ані весьці,
Ды цяпер і кажуць: «Праўда ў небе гдзесьці!»
Да пашлі ж Ты, Божа, Праўду сваю тую
Зь неба на зямельку, сьлязьмі залітую!
Пасылаў Ты Сына, Яго не пазналі,
Мучылі за праўду, сілай паканалі;
Пашлі ж цяпер Духа, да пашлі бязь цела,
Каб уся зямелька адну праўду мела!
|
Ехаў я раз ад Кіяны
Ды ў Смургоні, і ня п’яны,
I даехаў на Ваўкелы,
А конь добры быў – мой белы.
Тыц! Стаў конь, наравіцца!
I храпець і дыба стаў,
Што ня можна прыступіцца,
Чуць аглоблі не зламаў.
Гляджу: бочка ля дарогі.
Чыста ж бочка, толькі рогі
Як бы трохі відаць збоку.
Думка: вёз хтось, ды здалёку.
Як прыстала, дык, скаціўшы,
Сам начуе гдзесь у вёсцы.
Або, можа, быў падпіўшы,
Страціў бочку пры дарожцы!
А што ў бочцы? хто там ведаў?
Можа, брага, можа, водка!..
А я ж той дзень не абедаў, –
Вот каб, думаю, сялёдка?!
Або каб алей Бог даў бы,
Ўжо ж не сьцярпеў бы, украў бы!
Ото ж, думаю, закрашу!
Надта я люблю зь ім кашу.
Падышоў да бочкі, зрухаў,
Калі адаткнуў, панюхаў,
Аж з радасьці страпянуўся,
На ўсе бокі аглянуўся!
Ну, сьвяжусенькім алеем
Смак пачуў па губе, носе!..
Хоць ня быў яшчэ зладзеем,
Але ж тут дык давялося.
Так ужо я чагось рад,
Падвярнуў свой панарад,
За уторы падняў бочку,
Абпёр яе на лучочку...
А конь смык – падаўся ўперад.
А бадай табе тут верад!
Падкаціў я бочку зноў
I якраз ужо навёў,
А конь смык – назад, ды тоўк!
А бадай цябе тут воўк!
Я ізноў давай каці...
Здумаў – лепей распрагці.
Ўзяў каня, як сьлед распрог,
Зірк – аж конь мой і бяз ног.
Конь ня конь, а зыдлям стаў;
Я спалохаўсь, пражагнаў...
Дык зноў конь і сам запрогся,
Я спалохаўся і змогся,
Скінуў опратку, перажагнаўся,
Зноў-тыкі за бочку ўзяўся.
А так цёмна – хоць коль вочка.
Калі гляну: то ж ня бочка,
А каза стаіць з рагамі!
Хвост, бародка і з нагамі...
Аж тут пятух калі крыкне,
Каза ў лужу калі скікне,
Калі ў лесе зарагоча,
Конь дахаты калі скоча...
Вот тут я і дагадаўся,
Каму ў рукі-то папаўся.
Давай казаць: «Анёл паньскі,
Згінь, прападні, дух шатаньскі!»
I цяпер, як хто сьмяецца, –
Мне усё каза здаецца.
З таго часу да алею
Я ня мог душу прымусіць,
Адвярнула, дабрадзею,
Так-то чорт нас, грэшных, кусіць!
Каб ня крыж, – прапаў бы, мусіць?
|
Не люблю я места (па-расейску – горад).
Надта там цяснота і вялікі сморад.
А паноў як маку ды серад гароду,
Апроч таго, пропасьць рознага народу!
Наш брат як увойдзе, – сам сябе баіцца:
Ці ісьці бяз шапкі, ці гдзе пакланіцца?
Дык надта ж і стыдна, каб не памыліцца:
Пакланіцца немцу ці якому жыду!
Няхай яго сточа – набярэсься стыду;
Няхай лепей з дому я той дзень ня выйду.
А пазнаць жа трудна як жыда, як немца,
Як пана якога ці там чужаземца.
А што жыд да немец – дзеці аднэй маткі:
I мова падобна, і адны ухваткі.
I абодва ласы на чужую працу,
I, мусіць, абодва ядуць з кроўю мацу!
Абодва абдураць, абдзяруць як ліпку,
Адбяруць і сошку за бітую скрыпку.
Пан наш нябожчык (няхай яму сьвеця),
Як умёр, ці чварта вёсна то, ці трэця.
Як яго скруцілі, чыста абадралі,
Глядзіць – будзе кепска, што тут рабіць далей?
Ўсё пусьціў арэндай; найперш пусьціў жыда,
У млыне сеў немец – якаясьць абрыда,
Граўшы па дарогах, прыйшоў з-за граніцы,
Прынёс толькі торбу і ў ёй дзьве скрыпіцы.
Двор купіў хтось рускі так як за дурніцу,
Пан зышоў далёка кудысь за граніцу!
Жыд зараз убіўся у рускага ў ласку:
Штодзень ходзе ў лесе ад самага браску...
От ходзіць ён гэта да ўсё дубы ліча,
Як трэба, і грошы рускаму пазыча.
А як аблічыўся ды дубы абмераў, –
Увосені выгнаў з тысячу сякераў, –
Счысьціў пушчу чыста, за пасекі ўзяўся,
Як кабан, разьеўся ды, як пан, зазнаўся,
Гавора па-руску і з рускім гуляе,
Разам ляжа, ўстане і ўсім упраўляе!
Рускі сабе езьдзе, ня ўдому ніколі,
Немец усё меле ды ходзе па полі.
Наеўшыся мяса, півам запівае,
У сьвята ж на скрыпцы, аж пішчыць, іграе.
Здаецца б, нічога? калі хто ня ведае,
Але пачакаўшы, дык выйшла камэдыя.
Жыд купіў у месьце сабе камяніцу,
Глядзім – і наш рускі кінуўсь за граніцу:
Пакінуў і жонку, адрокся і дзеці;
Зьявіўся пан новы (гэта ужо трэці)...
А які б то пан той?.. Ну, ці хто павера?..
Гэты ж самы немец! каб яго халера!
От цяпер згадай ты – хто кім калі стане?
Аб пану ні весьці, ні слыху, нізваньня,
Жыд панам зрабіўся, немец яшчэ большы,
А мужык быў голы, цяпер яшчэ гольшы!
Так і на гародзе: лебяда, крапіва, –
Толькі вырві рэпу, – дык зарастуць жыва,
Так як чорт насее! Ото ж так і людзе:
Тутэйшы загіне, дык вораг прыбудзе!
|
Чагось мне маркотна, на плач забірае:
Мусіць, душа чуе якоесьці гора
Ці штосьці зрабілась... што? Хто яго знае:
Ці град жыта выб’е, ці згіне абора,
Ці ураднік загнявіцца, пагоне падводу,
Ці знайдуць у лесе крадзену калоду?
Ці сын умрэ, што маскалём служыць,
Ці той, у Мэрыку падаўся, ды тужыць?..
От так цяжка, здаецца, каб грэху не баяўся б,
Ці ў пятлю палез бы, ці ў ваду схаваўся б!
Летась мне было так – і валы прапалі,
Свінні бульбу з’елі, гарод пакапалі,
Нябожчыца матка чыста захварэла,
І дзядзькава хата з каміном згарэла;
Сукна не звалілі – хадзіў без сярмягі,
А тут і без хлеба... прападаў ад смагі!
Хоць бы прандзэй стала, што ўжо стацца мусе,
Каб так не цягнула за сэрца, як ліна*;
Бедаваць не перша, я і не баюся:
Няхай усё згіне, дык душа ж не гліна?
Тагды б ужо ведаў, як і ратавацца,
Ці там ад няшчасця, ці з людской напасці,
Ці сядзець у хаце, ці куды падацца,
Ці, злажыўшы рукі, навекі прапасці!..
Ды што ж мне такога, чаго мне журыцца?
У мяне не будзе, – знайдуць людзі хлеба;
На бяду мне плюнуць, Богу памаліцца,
Да слушнага часу дажыву як трэба!
Вун стаіць бярозка тут ля самай хаткі,
Косы папусціла... плача, кажуць людзе,
А мне так здаецца, што ёй анігадкі:
Што было – не помне, не ўзнае, што будзе.
А можа ж, і помне, як то я калісьці,
Быўшы малым хлопцам, лазіў, калыхаўся.
Яна была гібка, болей было лісці...
І я дзісь не мог бы, як тагды спінаўся.
Чаго ж мне маркотна? Ты ж скажы, бярозка,
Маўчыш, як нямая, і сама смутная!..
Мусіць-такі праўда – гэта яе слёзка,
Што кажуць другія – капля расяная.
Мне жаль і бярозкі, чаго ж яна плача,
Калі ужо долі не пераінача?
Не тужы, бярозка, свет з намі не згіне,
Вецер як павее, шышачкі раскіне;
Хоць бы ты засохла – вырасце вас болей...
Перастанем плакаць мы над сваёй доляй!
Якось яно будзе, дажывём да дошкі,
Хоць лепей, хоць горай, абы не так трошкі!
Шышачкі раскіне, як параскідала
Маіх шэсць сыночкаў – здаецца, ці мала?
Усе разышліся! – Адзін у наборы*,
Адзін пайшоў прочкі, за чорныя моры,
Адзін за Дунаем саўсім асядліўся,
Адзін у Сібіры – з старшынёй пабіўся;
Пяты на пісарстве гдзесь у Патарбурку,
Кінулі у хаце вот крывога Юрку!..
Ну ды рана-позна, тыкі мне здаецца,
Кожны занудзіцца, да дому прыб’ецца...
Паглядзець, як людзі ў бядзе сабе радзяць,
Абсядуцца ў дому і лад заправадзяць.
Каментары
Ліна – канат, тоўстая вяроўка з канопляў або лёну.
У наборы – у рэкрутах.
|
Гэй, ляці, кабыла, хоць ты падарвіся,
Бо мяне чакае там мая Людвіся,
Чакае, чакае, аж выйшла за дзверы,
Вот ужо і поўнач, а не есць вячэры.
Зварыла зацірку, дык аж гоне слінку,
Малачком збяліла, як тую сняжынку!
Гэй, ляці ж, кабыла, па пнях, па каменнях,
Бо яна чакае уся у пламеннях.
Уся у пламеннях ад аднэй мілосці!..
Гэй, ляці, кабыла, каб не ўспелі госці.
Гэй, басуй, басуй жа, мая ты кабыла,
Каб жонка не спала, дзверы адчыніла.
Маскалі ж у вёсцы яшчэ не паснулі,
Праляці ж, кабыла, каб яны не чулі!
Рві, кабылка, жыва, вязу я гасцінчык:
Ці хустку чырвону, ці валовік-бічык.
Гэй, вязу гасцінчык, вязу кірмашовы,
Ці новую хустку, або і біч новы!
|
Што крук круку не выдзюбае вока,
То ведама даўно і ведама далёка;
І гдзе крапчэйшыя дзяруцца,
Дык слабшыя няхай жа не суюцца,
Бо ўжо чубы напэўна што парвуць,
Калі яны адзін другога не паймуць.
З двух мястэчкаў два падвозцы
Двух жыдоў вязлі напроці.
Спаткаліся ж на вузенькай дарожцы,
І ні адзін не уступае па ахвоце.
Той кажа: «Парха ты вязеш, дарогу дай!»
А той крычыць: «Ты пана мне не лай,
Бо я твайго і біць гатоў!..»
І біч смалёны тут завёў,
А той у рукі ды бічышча...
І замахалі так, аж свішча!
Жыдкі у просьбу, каб гадзіцца.
Куды табе! - ні прыступіцца.
Так б’юць, аж кроў цячэ жыдам!
«Ты б’еш майго, а я твайму аддам!»
І, можа б, так насмерць пабілі,
Дык хітра ж і жыдкі зрабілі:
Той перасеў таму на воз, а той туды.
І так запхалі абодва без бяды;
І мужыкам так стала бліжэй дому,
І крыўды ніякай нікому.
Пазналіся жыдкі, пагергаталі,
Дык мужыкі і біцца перасталі!
А што, каб так і мы зрабілі,
А можа бы, і нас не білі?
|
Калісь, як у нас казакі-то стаялі,
У «шнурах» за горкай раз мяне спаткалі.
Сказаў «пахвалёны», а яны сьмяюцца,
Адзін штось сьпявае, іншы дзьме на дудцы,
А старшы скіпеўся: «Ты што за адзін?»
Думаю: хто ж я? – ужо ж Юркаў сын!
«Тутэйшы, – кажу я, – свой чалавек:
Сын бацькі свайго, а бацька дзяцей,
Тут і радзіўся, тут жыву век;
Юркам зваць бацьку, я дык Мацей.
Вун гдзе і хата, і выган, і сад;
Там жнець мая жонка, а тут гарэць брат!..»
Ён кіпіць горай, пытаючы, лае,
Крычыць, і б'ецца, і ў твар штурхае.
«Да хто ты, да хто ты, ці рускі, ці не?»
Я дай круціцца туды і сюды,
Думаю: што б тут сказаць яму мне?
«Я не нашу, – кажу, – барады».
«Да ты, – ён кажа мне, – веры якой?
Ці ты праваслаўны, ці ты – паляк?»
«А дайце ж, паночку, – кажу, – мне пакой,
Да я ж тутэйшы, я ж казаў так!..»
Як сьцебане, пракляты, мяне, –
Аж у вачох чырвона здалося!
Каб я ж чым-кольвек ў якой віне,
А то ня ведаць, скуль узялося?
Я кажу гэтак: «Калі ж ужо так,
Што васпан б'есься бяз дай прычыны,
То, мусіць, і праўда, што я і паляк
I буду паляк я ад гэтай гадзіны!..»
Ну і далі ж мне добра на знак:
Цягнулі, біўшы, у Замаслаў,
Каб помніў крэпка, што я паляк,
Каб і вам гэта здарэньне сказаў!
Тое прайшлося, найшлі і казакі,
Калі пад восень завуць нас у збор.
«Прыехаў, – кажуць, – начальнік такі,
Сам князь Хаванскі, ідзіце у двор!»
Трэба ўсе кідаць (хоць сьвятам было).
Народам, як макам, весь двор заліло:
Князь у палетах, васолы такі!
«Эх, – кажа, – рыбяты! – вы дуракі,
Што ў рускай зямлі ды каталікі!
Ну, цар вас прымае у сваю веру;
Дасьць зямлі многа!.. Вы на паперу
Тут падпішыце, а поп пасьвенце, –
Будзе ўсё добра, усюды пашэнце.
Ну, братцы, вып'ем па чарцэ усе;
Бацюшка крыж і крапідла нясе!»
Мы ж толькі зірк адзін на другога,
Маўчым, трасёмся, ня кажым нічога.
Ён Міруна за плечы ўзяў,
Вядзець да стала, гарэлкі падаў:
«Пій на здароўе і так пішы:
– Вот сабраліся дзьве тысяч душы;
Рускую веру хочым прыняць,
Каб каталіцкай ня ведаць, ня знаць...»
Мірун папярхнуўся, як хуста зьбялеў,
Глянуў на ўсіх, на мяне паглядзеў.
«Як, – кажа, – людзі, так, – кажа, – я,
Спытайце, – кажа, – вун Мацяя;
Як ён ды скажа перавярнуцца,
Дык усе вёскі на яго здадуцца».
Цягнуць мяне да таго князя,
А тут аж мурашка за скурай лазе.
«Ну што, маладзец, нап'ёмся водкі?»
Даець мне грошы, такі салодкі:
Усё гавора, радзе, пытае,
Жонку цалуе, дзяцей гайдае.
«Ну што ж, надумаўся, гатоў?..»
«Надумаўсь, – кажу, – каб сто катоў
Дралі мне скуру, пяклі на агню,
Я веры сваей тыкі не зьмяню!»
Іх! закіпеў той князь, аж зароў,
Аж вылупіў вочы, счырванеў ён, як кроў...
«Розаг падайце, нагаек, сто лоз!
Ён зь веры сьмяецца мне тут пад нос!»
Хапілі мяне якісьць гайдукі,
І розаг падалі чатыры пукі,
I б'юць – не баліць, хоць за сэрца бярэ:
За што ж ён мне гэта ды скуру дзярэ?!
Як крыкну гэта: «Эй, бійце ж мацьней,
Мацьнейшы ад веры вашай Мацей!»
О так-то хрысьцілі мяне казакі
З тутэйшага ды ў палякі!
|
380
Бог сіроты любе, але долі не дае.
#Прыказка
Чым-то дзеіцца на сьвеце,
Што ня роўна дзеле Бог?
Адзін ходзе у саеце,
У золаце з плеч да ног,
А другому, каб прыкрыцца
Хоць анучай, – велькі труд;
Весь, як рэшата, сьвіціцца,
Адны латы, адзін бруд!
Адзін мае хатаў многа,
А вялікіх – касьцёл моў;
Увясьці б туды хоць Бога,
I той бы зь іх не пайшоў.
У другога ў сьцяне дзюры,
Вецер ходзе, дым і сьнег;
Тут карова, сьвіньні, куры...
Тут пакута, тут і грэх!
Гэты едзе у вагоне –
Цёпла, мякка, толькі жыць!
А ляціць, як віхар гоне,
А ён сабе толькі сьпіць!
Той ў мяцеліцу, ў марозе,
Што аж вон яму прэ дух,
Паўзе з клункам па дарозе,
У сьнягу увесь па брух!
Гэты хлеба і ня знае,
Толькі мяса ды пірог,
I сабакам выкідае
Усё тое, што ня змог.
А той хлеб жуе зь мякінкай,
Хлёбча квас ды лебяду,
Разам жывець і есьць зь сьвінкай,
З канём разам п’ець ваду!
Аднаму дзесяткі-служкі
Зарабляюць сотні сот;
Рукі ў яго, як падушкі,
Як кісель, дрыжыць жывот!
Другі ж сам, аж на дзесятак
Працуючы, лье свой пот.
А высахшы, як аплатак,
Цянюсенькі, як той кнот.
|
|
Хцівец і скарб на Сьвятога Яна
|
Пры выгане ў вёсцы, ў самай перагонцы,
Была хата крывенька у адно ваконца;
Ў хатцы адзінокі жыў хцівец лянівы,
Што думаў бяз працы зрабіцца шчасьлівы.
У грошах, ён думаў, усё людское шчасьце,
А ён жа павінен гдзесьці скарб напасьці!
За мілю ж за вёскай ды быў лес закляты;
А хціўцу жа лес той якраз проці хаты,
Ў тым лесе заклятым не расло нічога,
Празь яго ніколі не ішла дарога;
Баяліся людзі у той лес заходзіць,
А як хто заблудзе, – чорт па тры дні водзіць!
П’яны хцівец, ішоўшы з васэля дадому,
У той лес убіўся, залез серад лому.
Вот стаіць ён гэта, клянець, праклінае,
Калі гляне воддаль, – сьветлачка мігае.
Думаў, хата блізка ці хтось пасець коні,
Кінуўся на сьветла, прайшоў, можа, гоні,
Аж глядзіць, агонь той ды зь зямлі бярэцца.
Хоць гарыць – ня пале; няможна й сагрэцца.
Спалохаўся хцівец, аж працьверазіўся,
Сам не аглядзеўся, як і апыніўся
Аж у сваёй хаце, аж на печ забіўся!
Назаўтра па вёсцы аб усім аб гэтам
Вестка абляцела, як папер штахвэтам.
Адзін скажа верна, другі праінача,
А кажды па-свойму здарэньне тлумача.
Адзін кажа: пэўне, маланка бліскала,
Дык п’яному хціўцу у вачох і стала.
Другі: што то сьветласьць з магілкі сьвятога,
Пэўне, хцівец будзе шчасьлівы у Бога.
А другія кажуць, што то скарб закляты,
Што хцівец, як знайдзе, дык будзе багаты!
А хцівец дай думаць: як бы тут разжыцца,
Хоць бы гэтым скарбам з чортам падзяліцца.
I сядзіць на прызбе ці ў сьвята, ці ў будні.
Калі раз пад вечар вылазе чорт з студні!
Опратка нямецка, сьпераду куртата,
Капялюх высокі, як жыд носе ў сьвята,
Портачкі, як дудкі, сам якісь цыбаты,
I шкляныя вочы, ззаду хвост куртаты...
Хцівец дагадаўся, што то за пасланец,
Са страху затросься так, як той паганец,
А тыкі пытае, трохі ачуняўшы:
– Хто ж такі, панічык? – нібы не пазнаўшы.
– Ды я не тутэйшы, кліпатэнт, здалёку,
Душы закупляю для пана штороку.
– А ваш пан багаты? Ці дорага плаце?
– Іх! – кажа. – Мільёны ён на гэта траце.
Яму трэскі а грошы, што грошы – то трэскі,
Усякага купе, абы толькі кепскі!
– Нашто ж душы кепскія, здаецца?
– Э! бо добры у добрым псуецца!
– Ці б то мне няможна прадацца вашэці,
Каб я быў багатшы ад усіх на сьвеце?
– Можна, – кажа немчык, – а чаму ж няможна?
Чэраз маго пана нігды не парожна.
Пры сабе ня маю, але вун, у пушчы,
Ляжыць скарб закляты за ройстам у гушчы,
А там, на засьценку, ёсьць ведзьма старая,
Пакажа, як браць скарбы, яна ўсё знае!
Наша душа, твае грошы! – I запісаў штосьці,
А сам кінуўся аб землю, забразджалі косьці!
Віхрам закруціла, і ён зьнік, як пена.
Хцівец зьвяк на камень, аж пабіў калена.
Спалохаўся чыста, што аж пражагнаўся,
Навет плюнуў трэйчы, злажыў трэйчы хвігу,
Але чорт закрысьліў душу сабе ў кнігу!
Вот назаўтра хцівец прад усходам рана
Ляціць да той ведзьмы, казаў бы да пана.
Вот ужо і блізка яму да засьценку...
Стала чагось страшна! Ідзець памаленьку,
Аж скуль узяліся, як туман з дубровы,
Крукі і вароны, сарокі і совы
Ды як сталі кракаць, галасіць, сьмяяцца, –
Хцівец аж схітнуўся, каб назад падацца;
Узяў камень, калі пусьце, калі уцярэбе,
Ды трафіў ня ў пташкі, а сабе па лэбе!
Аж зарагаталі каменьні па полю,
Аж сыпнулі сьлёзы у хціўца ад болю.
Давай таптаць лапцем камяні са злосьці...
Калі гляне – ведзьма! Адны толькі косьці!..
Калі гаркне хціўцу у вароньне горла:
«Якая ж то немач цябе тут прыпёрла?»
«Маю інтарэсы, – кажа, – да вашэці
I даўно прыйшоў бы, каб не твае дзеці...»
А яна праз комін глядзідь і гавора:
«Я цябе чакала, але ня так скора.
Не рабі мне глуму, а ідзі у сені,
Але зажмур вочы, выверні кішэні.
I паўзі на брусе, ды наперад задам,
Пад сьцяну пралезеш яшчаркай ці гадам».
Увайшоў ён гэтак у тое мяшкане,
Аж спацеў са страху! – калі гэта гляне,
Паўнюсенька хата пташкавых галовак,
Скрыдэлак, і ножак, і цэлых паловак.
Та сьвішча, там вішчыць, то крэкча,
Гэтая стогне, а другая клекча.
А ведзьма як крыкне каршуновым басам,
Дык усё замоўкла зараз тым жа часам.
«Ну, кажы ж, што трэба? Мусі, ці ня грошы?
Бо віджу, для нас ты чалавек харошы».
«Эгэ ж, – кажа, – скарбу хацеў бы дабрацца,
А ваша дык знаеш, як за яго ўзяцца».
«Відзіш, які ласы? шык гэта ня жарты!
Пагляджу я первей, ці ты яго варты:
Задам тры работы, – як выдзержыш пробу,
Дык забярэш скарбы, а не – дык хваробу!
Нанасі ж пазногцем мне вады вядзерца,
З маленькіх пылінак, вот па гэтай мерца,
Пастаў слуп высокі ды, як волас, ценькі
I зьлічы лісточкі на весь лес гусьценькі!»
Мусіць, тут і немчык тыкі памог трошкі,
Досьць, што крутам-мутам выпаўніў да крошкі,
Адкуль і ахвоты, і розуму стала?
Усё зрабіў хцівец, што ні загадала.
Ведзьма яго хвале, гладзе па галоўцы,
Падала вячэраць чагось у латоўцы?
Здаецца, яечню і з савіным шмальцам,
Сама яго корме, папіхае пальцам...
Потым таго кажа: «Калі ты, лядачы,
Захацеў так скарбу, дык ідзі ж уночы
У лес перад Янам, каб ні брэх сабачы,
Ані сьпеў пятушы, ані людзкі вочы
Не былі ў прашкодзе. У папараць сядзіш,
Хустачку падсьцеліш, добранька разгладзіш
I чакай паўночы. Папараць дасьць кветку;
Ты струсьні на хустку папараці ветку,
У хустку завяжаш кветачку ты тую
I будзеш мець скарбы, калі пашанцуе.
Толькі, дзяцюк, слухай! Каб ты не жагнаўся
I, несучы скарбы, каб не аглядаўся!»
Хцівец, дачакаўшы прад сьвятога Яна,
Зайшоў ў лес далёка ад самага рана,
Выспаўся за слоньца, вечарам памыўся
I сабе чакае: ці прэндка паўночы?
Паставіўшы слупам на папараць вочы,
Толькі зірк: па лесе кажаны, як мухі,
Каля яго круцяць, поўзаюць рапухі,
Гадзіны суюцца, а совы галосяць,
Ваўкі страшна выюць, аж рэха разносяць,
Ажно лес трасецца! I хцівец затросься,
Але страх падолеў, і усё прайшлося,
I усё заціхла, як магілка ўночы.
Хцівец зноў паставіў на папараць вочы,
Вецярок па лесе лісткі разьвявае,
Струхнулася папраць, як бы то жывая!
Калі глядзіць хцівец: кветачка, як слоньца,
Заблішчала ясна, хораша бясконьца!
Струсануў на хустку хцівец кветку гэта
І ляціць дахаты з кветкай, як штахвэта!
Цяпер хцівец ведаў ўсё на сьвеце чыста:
Што ў зямлі ў сяродку, гдзе сіла нячыста,
Як зьвяры гавораць, скуль вада у рэчцэ,
Калі што пасеяць, адкуль што бярэцца,
Калі будзе вецер, маладзік настане,
I каму якое гдзе будзе спатканьне.
Умеў перакінуць сябе ці другога,
Хоць у што захоча, абы не ў сьвятога!
З скарача надое малака кадушку,
З вады зробе водку, з каменя падушку;
Як захоча, – дохне скаціна ад вока,
Ведае, гдзе скарбы, хоць бы як глыбока!
Знаў лячыць шалёных і кроў стрымаць з раны,
Загаварыць зубы ці вочы паганы,
Заломы у жыце закруціць па злосьці
Ці выжаць чужыя, як закруце хтосьці.
Такі стаў дасужы, што сьвет зьдзіваваўся,
Адкуль гэта хцівец розуму набраўся?
Усё, усё чыста стаў ведаць як трэба,
Толькі што ня ведаў, як зарабіць хлеба!
Узяў ён сякеру, рыдлёўку пад паху
I ідзець у лес той бяз жаднага страху.
Прыходзе да месца, гдзе сьветла мігнула,
Штырхануў рыдлёўкай, аж зямля здрыгнула,
Як людзкія грудзі, і аж застагнала
Жаласьліва, цяжка, як бы вот канала!
А ваўкі, мядзьведзі, каты і сабакі,
Гадзіны, рапухі і зьвяры усякі
Калі загалосяць, як закрычаць пташкі,
Аж хціўцу за скурай сыпнулі мурашкі,
Пот паліўся цуркам, валасы паўсталі...
Хцівец страх падолеў і капае далей.
Трошкі пачакаушы, скуль браліся крыкі,
Шаблі зазьвінелі, забрашчалі пікі,
Б’юць у барабаны і крычаць салдаты:
«Лаві, рубі ногі, каб ня ўцёк дахаты!»
А хцівец капае, як бы і ня чуе.
Тут ляціць карэта! – от-от задратуе!
Там сотнямі коні яго налятаюць,
Фурманы ганяюць і асьцерагаюць,
Ён усё капае – вот так, як наняўся.
Як ужо ж і гэтым страхам не паддаўся;
Гадзіны з балота і вужоў ці мала
Лезуць проста ў вочы і тыкаюць жала...
Ані страпянуўся! А усё капае,
Як бы то ня чуе, як бы то ня знае!
Потым ваўкалакі, смакі, ваўкалюды,
Зубастыя ведзьмы сабралісь з усюды;
На яго суюцца, зубамі скрыгочуць, –
Ён тыкі капае, аж чэрці рагочуць!
Асэсараў, соцкіх, ураднікаў хмара
Наляцелі, грозяць, другі аж удара...
Ён усё капае, ані аглянецца.
Скарб і паказаўся, – няма куды дзецца.
Кацёл, як кадушка, жалезам забіты...
Абухом як трэснуў, дык пусьцілі ніты,
Рэчкай паліліся новыя дукаты,
А хцівец падумаў: «Цяпер я багаты».
Набраў іх бязь ліку, у мяшок насыпаў!
На плечы закінуў, зрадзеў, аж захліпаў!
I... ляціць дадому з тымі дукатамі.
Аж тут і пагоня зямлю капытамі
Рвець, як даганяе, аж сапуць іх коні!
Ён чуе, што блізка, можа, няма гоні,
Дукаты ў лісічкі, а сам у калоду
Перакінуўсь зараз і прапаў, як ў воду!
Калі ж наляцелі калмыкі, арапы,
Шаблямі махаюць, аж трасуцца храпы,
Ды ніяк нічога ня могуць дарадзіць:
Так-то умеў хцівец і сьлед свой загладзіць.
Тыя ж пастаялі, пацмокалі трохі,
Коні завярнулі і пайшлі, як блохі.
Калоду ў сябе зноў, лісічкі ў дукаты
Перакінуў хцівец і ляціць дахаты.
Калі ў паўдарогі чуе – ізноў гоняць,
Крычаць, і страляюць, і шаблямі звоняць.
То цяпер былі татары: кудлатыя шапкі,
А твар, як дзьве скулы, а вочы, як крапкі.
Як зглядзелі хціўца, калі запішчэлі,
Аж прыляглі коні... але не пасьпелі:
Хцівец верць у дуба, а грошы у роя,
А мяшок у вулей! Удалося й тоя!
Цмокаюць татары! Прапаў, як у воду!
Адзін кажа: «Трэба б зласаваць хоць мёду».
А тут на іх коні пшчолы як сунуцца, –
Ледва паўсядалі, каб назад вярнуцца!
Хцівец зноў уцёкі. Пад вёскай, за гоні,
Чуе – забубнела і зноў хтосьці гоне!
То гналіся туркі. Так як падчас бітвы:
Палашы крывыя, вострыя, як брытвы,
У зубах кінжалы, голавы абрыты,
Бровы так, як вусы, а твары сярдзіты!..
Хцівец кінуў камень, а гдзе ён каціўся,
Там ручай глыбокі, шырокі зрабіўся;
На ручаю човен і буч на дне рэчкі,
Поўны карасямі. Туркі, як авечкі,
Саўсім не пазналі, што то перакінуў
Хцівец сябе ў човен! I цяпер ня згінуў.
Туркі завярнулі, а хцівец уцёкі!
Ужо тут пад хатай сусед недалёкі
Як крыкне на хціўца: «Пачакай ты, скнэра!
Падзелімся скарбам! А, які нявера!»
Вытрымаў і гэта і не аглядаўся,
Стануў на парозе, за закрутку ўзяўся;
Аж тут сам з сабою узяў мех прадраўся;
Як сыпнуць дукаты, дык аж загрымела!
Ня вытрымаў хцівец, у вачох сьцямнела...
Аглянуўся, відзе – ажно чорт сьмяецца,
Крыўляе, рагоча, за бокі бярэцца!
Тут абамлеў хцівец, як сноп паваліўся,
На раніцы толькі з расой прабудзіўся
I наперш заглянуў – скарб яго ці цэлы?
Зірк! і губы разьвесіў, і стаіць здурнелы:
У мяху ўсё трэскі, а грошы ня стала.
А душа за чары навекі прапала!
З папараці кветку хцівец гдзесьці страціў,
Памаркі забіла і не разбагацеў!
Цяпер ня то дзесяць, трох не пераліча,
Ня хціўцам, а дурнем кожны яго кліча.
Вот хцівасьць на грошы давяла да згубы:
Няма ў сьвеце лепей, як свой грошык любы.
А то, як каторы чалавек харошы,
У добрым здароўі век зжыве бяз грошы!
|
|
Гдзе чорт ня можа, там бабу пашле
|
Адзін мужык ды добра з жонкай ладзіў,
А гэта ж чорту ў горле косьць,
I што ён толькі ні рабіў, – ня звадзіў,
I немарасьць бярэ і злосьць.
Чорт з хаты вон ідзе, хвастом трэ вочы;
Жаль душ яму, а навет стыд;
Ня раз ня еўшы быў, ня спаўшы ночы,
А скутку ніц – сабе абрыд!
Калі глядзіць, шкулдык, шкулдык бабуся,
Якраз у тую вёску йдзець;
Чорт думае: дай бабе пакланюся, –
Яна іх пэўне разьвядзець?
Прад бабай чорт такім харошым стаўся,
Аж вышчырыўся бабін клык.
Чорт жаль свой расказаў і абяцаўся
Даць бабе пару чаравік,
Як толькі муж ды жонку аддубасе,
I прысягу па-свойму даў;
А баба внэт за дзела узялася!
(Чорт бабу, пэўне, добра знаў
Яшчэ тагды, як яблык крала Эва
У раі божым, гдзесьці там,
З таго праклятага праз Бога дрэва,
Што празь яго прапаў Адам!)
Вот бабка зараз шусьць да жонкі на сакрэты,
Давай хваліць: што добра так жывуць,
Што рэдка гдзе такой знайсьці кабеты,
А лепшых дык нігдзе ня чуць.
А можна бы і лепей навет жыць,
Каб жонка ведала сакрэт,
Умела як на тое варажыць, –
Яшчэ бы лепшы стаў ёй дзед!
«Ёсьць у мужчын на самым гарляку
Грубейшы валасок адзін;
Як сьпіць, – згалі яго, дык будзе да вяку
Слухмяны для цябе, як сын!»
Тут бабе жонка надала што мела,
I баба з Богам выйшла вон,
А жонка з радасьці і полудня ня ела, –
Што век жа будзе добры ён!
Мужык гарэ, а блізка ля мяжы,
А баба міма йдзе... шкулдык –
I стала! кажа: «Божа, памажы!»
Як трэба адказаў мужык.
«Што добрага чуваць, бабуся, ў людзях?» –
«Ай, чула, чула дзісь я шмат!
Ці то казаць, ці не казаць? бо страх.
Цяпер на брата ідзе брат,
А жонкі вернай, – гдзе цяпер шукаць?..
I у тваей каханак ёсьць;
Змаўлялася – як будзіш ў полі спаць,
Дык брытвай табе зробе штосьць!..»
Сказаўшы гэта, марш у лес бабуся,
Як ліс, лягла за першы куст,
Ціхусенька ляжыць, хоць кашаль дуся,
Ня пусьце навет пары з уст!
Аж жонка з полуднем ляціць ад вёскі,
Схаваўшы брытву у кішэнь;
На вобмежку паставіла дар боскі
I кліча мужа, як штодзень.
Ён хмурны штось і есьць ня надта хоча,
А потым зараз лёг заснуць.
Заснуў! а жонка ў кішані шамоча...
Дастала брытву – і чуць-чуць...
«Га! рэзаць, подлая ты душагубка? –
Зароў, як той шалёны бык. –
Дык вот якая ты, мая галубка?..»
I дай біць жонку той мужык!..
Зьдзівіўся чорт, што баба так зрабіла.
Узяў яго прад бабай ляк.
Ціжэмкі бабіны наткнуў на вілы,
Здалёка даў, баяўся так,
Каб баба і яму жыцьця ня струла,
Не нарабіла ў пекле штук,
Не набрахала б там, што чула,
Або што ён – яе байструк.
З тых пор, як чорт гдзе не дарадзе,
Там слухае ён бабскіх рад,
У бабскай круціцца грамадзе
I ў пекле тым трымае лад!
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
Паперы прыйшлі у турму з акружнога,
Што зараз зачнецца суд после Каляд.
Сядзела ж там нашага брата і многа,
Было і нявінных памежы нас шмат!
Быў пан, што у банку краў грошы чужыя,
Быў пісар, што выдаў паперы благія...
Я сам тут сядзеў, а за што? каб спыталі,
Дык я б не сказаў, і яны бы не зналі.
А пісана так: «Што страбіў жывы знак».
Калок на капцы (быў гнілы, як бурак)
Пры полі маім мне стырчаў так, як скула, -
Наехаў кабылай, і слуп той звярнула.
Каб жа люльку паліць было чым, не красаўшы,
Агонь разлажыў, той калок пашчапаўшы.
Прыехаў дадому, пасеяўшы грэчку,
Закінуў кабыле, забраўся на печку.
Назаўтра, праспаўшыся добра уранку,
Завець мяне сотнік, стукнуўшы па ганку:
Ураднік склікае народ аж на поле,
Пісаць там штось трэба яму ў пратаколе.
Пайшоўшы, гляджу я – аж ён штось пытае:
«Чыя то граніца і грэчка от тая?
Хто слуп асмяліўся спаліць самапраўна?
Калі то было? ці даўно, ці нядаўна?..»
Ураднік жа піша, а я дык смяюся,
Кажу: «Ох, я надта цябе ды баюся!»
Пытаю: «Ці брат твой, ці бацька гніляк,
Што ўзяўся пісаць пратакол шчыра так?
Ці, можа, той кол толькі ёсць твой зямляк?
А можа, вялікі якісь быў чынал,
Ці спраўнік, ці большы яшчэ ганарал?
Прыблуда! схавайся, адкуль ты прыйшоў,
У нас ужо досыць такіх прыбышоў,
І кожны згніе, бо як кол тут убіўся,
А зрублены пень там згніе, гдзе радзіўся.
Кабыла мая дык усіх вас паверне,
Не то што чапаць, але толькі як п...!»
А людзі рагочуць, зышоўшыся з хат,
Бо кожны ўтапіць быў урадніка рад.
А ён дыкі тое, што я кажу, піша,
Другі раз спытае, чаго не паслыша.
Мяне ж яшчэ болей ды смеласць бярэ.
А дзядзька мой блізка за гоні арэ;
Я ж, біч яго ўзяўшы, ды ззаду зайшоў,
Урадніку трэйчы як дам меж вушоў!
Аж ён закрычаў: «Калавур, тут разбой!» -
І зноў запісаў, ўзяў паперы з сабой,
Як сеў на каня, даў, аж пыл закурэў!
Народ жа са смеху увесь аж памлеў.
Смяёмся сабе, а таго неўдагад, -
Ураднік – начальнік, не то што наш брат.
За тыдзень жа сотнік павесткі прыпёр,
Каб мы усе заўтра з’явілісь у двор.
Тут пан прыляцеў, аж на тройцы з званком,
Распытываць будзе пад строгі закон.
Тут некуды дзецца, назаўтра, чуць свет,
Мужчын з два дзесяткі, дванасця кабет
Ідзём да двара, за малым не дзве мілі,
Ідзём, а чаго? Каб мы зналі, хоць снілі!
Адзін кажа, выйшаў то, пэўне, указ,
Каб скінуць падаткі якія із нас;
Другі, жэ зямлі дададуць ці аброк
Даруюць за прошлы ці гэты хоць рок.
Лгуць бабы, што біскупа вернуць ізноў
Ці, можа, біць розгамі будуць паноў
За тое, што немцам усё прадалі
І надта пашмат што даўгоў завялі:
У банках усе аж па вушы сядзяць,
Кідаюць двары, на Парыжу глядзяць;
Усе пушчы змялі у жыдоўскі кішэнь
І жывуць так без заўтра, абы з дня на дзень.
Ніхто не згадаў, чаго клічуць у двор,
Ніхто не паняў, што то сотнік прыпёр!
Прыходзім у двор, – той начальнік ёсць тут.
Выходзе да нас, апрануўшы сурдут,
Пытаецца так: «А за што вы, рабяты,
Урадніка здулі, ледзь трапіў дахаты?»
«За тое, – мы кажым, – што надта ён ласы:
Што любе яешню, курэй і кялбасы;
Унадзіўся надта ён лазіць па хатах
Ды нюхаць, каторай муж служа ў салдатах;
Свіннёй гаспадара у нашым гародзе,
Праз дзверы улазе, праз вокны выходзе;
Ды надта цікавы, каторы што мае,
Не то што у свірны, ў кішэнь заглядае;
На поле слупкі – і да іх яму наўда;
Таго ж не ўтаропе, гдзе крыўда, гдзе праўда,
Ён гад, каб пісаць, а рабіць ніц не робе,
А нам ён дык так, як той кашэль ў хваробе!»
Мы ж гэтак лапочым, а ён усё піша,
Пытаецца толькі, а сам – як не слыша;
А потым чытае: «Такія-то людзі
Урадніка білі, цягалі за грудзі;
Прызналіся самі, і як, і чым білі,
І зналі самі, што закон праступілі
Супроці начальства, законнай уласці
І змовілісь вёскай урадніка ўкласці!»
Зачыншчык жа я, – або я той калок
Спаліў, а другіх я у бунт увалок;
Дык мяне у астрог той жа час запярці
І судзіць найстражэй па вялікай стацці!
Чытае ён гэтак, а мне дык здаецца:
Ён з нашага брата і з праўды смяецца;
Бо ў законе ўсе роўны – і пан, і мужык*,
А што ж то ураднік за велькі індык?
Як ён каго трэсне, дык гэта нічога,
Яго ж не даткні, так як Юр’я святога*!
То так думаў я, ажно выйшла не тое;
Ураднік на службе, то дзела другое;
Тагды сцеражы ты яго, як той скулы,
Бо ён – то не ён, а то ёсць артыкулы,
Раздзелы, стацці і ўсе зводы закона!
Мужык жа, наш брат, той усюды – варона.
Здалося ж мне так, што ці дурню, ці шэльме,
Ці хітры ён будзе, багаты хоць вельме,
Мундзір хоць надзене, жупан хоць бы новы,
А дурнем жа будзе дурны, безгаловы;
А шэльму жа нюхам пачуе сабака,
І ўсюды для шэльмы чэсць будзе яднака.
І прыказка ж кажа, што Бог – не цяля,
З усёй грамады пазнае круцяля!
Законы ж, а думачкі нашага брата,
Як ноч, а то дзень; гэта будні, то свята.
Вот гэтых законаў паняць я не мог,
За гэта ж цяпер я папаўся ў астрог.
Цяпер ужо тут дык мне вочы працёрлі,
Пазнаў, як у бацькаву хату запёрлі...
Ото ж і завуць і мяне на той суд,
Вучыць шанаваць і начальства, і кнут,
І слуп, што гніець, стаячы ля дарог,
Бо начал, кнут і слуп то даў Бог!
Каментары
Бо ў законе ўсе роўны – і пан, і мужык – судовая рэформа 1864 года абвясціла роўнасць усіх саслоўяў.
Святы Юр’я (Георгій) – вялікапакутнік, празваны таксама грэкамі «вялікім святым»; за гарачую прыхільнасць ідэям хрысціянства быў абезгалоўлены; дзень смерці 23 красавіка – рэлігійнае свята.
|
Раз у дзень задушны, якраз апаўночы,
Іду я дадому... а нёмна і ўюга —
Не каб заліўшы саўсім ужо вочы,
Але так, у меру падвыпіўшы туга;
Іду і мяркую: ці то цяпер шчасьце,
Як паноў ня стала, ці то была доля?
І лічу на пальцах: паншчызны дванасьце,
А гадоў да трыццаць, як настала воля...
Там быў аконам, камісар і цівун,
Намесьнік, лясьнічы, хмістрыня, паны.
I кожны меў права узяць за бізун,
I кожны меў права да нашай сьпіны...
А цяпер?.. Ой, штосьці кепска выходзе,
Цяпер ці ня болей настала паноў,
Ня надта свабодна у гэтай свабодзе.
I давай я лічыць паноў новых зноў:
Стараста, соцкі, пісар, старшына,
Пасрэднік, ураднік, асэсар і суд,
Зьезд міравы, прысутства і сход...
Аж паднялася са страху чупрына,
Аж пальцаў ня стала на весь гэты шчот.
А пальцамі ж трэба карміць гэты люд!..
Іду... калі, шусьць, як маланкай спаліць,
Стаіць, так якраз, што умёр, аканом.
Прыгледжуся – ён, тыкі ён і стаіць,
I стрыжаны ж вус, і стаіць зь бізуном...
Схудаўшыся толькі: скура ды косьць.
А белы весь чыста, белы як сьнег,
Толькі на сэрцы плямачкі ёсьць
I плямкі на пальцах – мусіць, то грэх?..
«Браціку, – кажа, – браце Мацей!
Ратуй маю грэшную душу
З чысца, з рук подлых чарцей,
Альбо навекі загінуць я мушу!
Дваццаць пяць лет, што у чысцы я пёкся,
Усе грахі выбыў, усіх жа адрокся,
Толькі на сэрцы вот грэх, як смала,
Прыліп да мяне і ня змыты;
То за жонку тваю: саграшыў, як жыла,
За цябе, што нявіньне быў біты.
Ох, ідзі ты са мной, зачарпнуўшы вады,
Аж да чысцу таго, аж на дне,
I выбач ты мяне, што, як быў малады,
Твая жонка-краса спадабалася мне.
I палій ты вадой мне на сэрца, Мацей,
Буду Бога маліць за цябе, за дзяцей!»
Я заплакаў з жалю, але думаю: досьць
Нацярпеўся і ён, балазе што жывы,
Гэтак ссох ад агню – толькі скура ды косьць.
Пайду ў чысьцец я той, пагляджу на дзівы!
I дзівы ж, браце мой, у тым чысцу, але!
Чэрці кормяць смалой і гатуюць ў смале,
I цягаюць, і рвуць, запрагаюць у воз,
Кручком цягнуць кішкі і зубамі за нос,
Вочы колюць ражном, пазурамі рвуць твар,
Скрабуць скуру нажом, як на боты тавар.
I каго ж тут няма? – тут і пан, і жабрак,
Ганарал і салдат, аканом і мужык.
А што баб і дзявок – сказаць так –
Ўтрое больш, як мужчын ёсьць на лік.
Хто за што, а як баб – дык найбольш за язык.
Языкі ж даўжыні – так, як добры ручнік.
Іх і паляць смалой, і нажамі скрабуць,
I ніяк дабяла прапаліць не магуць.
Надта шмат маладых, што дурылі мужоў;
Чараўніц а і зводняў старых,
Тут я шмат і знаёмых найшоў,
Але так не чапаў ужо іх.
З мужыкоў тут ня надта каб шмат,
А ўсё больш дык багатых паноў.
На зямлі адцярпеўшы, наш брат
На той сьвет, як па масьле, пайшоў.
А панам дык і трудна цярпець
Без прывычкі, дык стогнуць, аж страх!
Глянеш, пан, як, здаецца, мядзьведзь,
А чорт дышлам запрог і трах-тарарах,
Бічам б'е, ражном пора у тыл,
Морду круце набок і за кудлы трасе;
Стук і крык, аж віхор круце пыл,
Так пан чортавы воз той нясе.
Там паны і муруюць й аруць,
Вымятаюць і сьвіньні пасуць,
А смалу дык, як мёд, там жаруць,
А каменьня, як горы, нясуць, –
Усё ў пекле каб дно як зрабіць,
А ўсе толку няма іх работы нігдзе:
Тут яны робяць ўсё, абы збыць,
I там ім гэтак работа ідзе.
Я ж то думаў, што ксяндзоў тут няма.
Калі зірк! аж і ксёндз тут сядзіць:
Чорт яго аблажыў грашыма,
Запаліў у грашох тых, і ксёндз так гарыць.
А другі дык вісіць, але як? –
Дык і стыдна мне вам гаварыць,
А са стыду чырвоны як рак,
Вочы жмура, як кот, і гарыць.
А тут баба яго так кляне
Ды так лае з астатніх жа слоў,
Што, каб гэтак хто лаяў мяне,
Я б яго зь сьвету даўно перавёў.
Станавы, старшына і тый тут.
Тым дык чорт усё грошы зьбярэ,
Скруце цьвёрды круцель або жмут
Ды у горла запрэ і даўбешкай пярэ;
Каласірам ці чым там паліў,
I жмут той у горле агнём запаліў...
Але ж і ёсьць там народу, аж цьма!
I роду ўсякага, і стану, і веку,
Хто ня жыў на зямлі, таго тут няма;
Няхай Бог сьцеражэ там быць чалавеку!
Ледзь я прайшоў аж у тую кануру,
Гдзе аконам Бізуньскі цярпіць.
Чорт і яго запрагае у фуру.
Спацеўшы, бедны, а енча: «Дай піць!»
Я брызнуў крапідлам на твар,
Ён аж зрадзеў, як дзіця,
Як хапіўся рукой за той каламар,
Што узяў я з вадой яму для піцьця,
Дык высахла зараз вада аж да дна;
Ён стаў такі сьветлы, як гэты дымок,
Стаў нікнуць, засталася пара адна,
I зьнік так, як нікне на слоньцы аблок.
Ня помню, як выйшаў я з чысцу таго,
Праснуўся у хаце на печы аж днём.
Усе кругом плачуць, ня ведаць чаго,
А пале мяне дык так, як агнём!
Трашчыць галава, баляць усе косьці,
I надта вады зажадалася піць.
Напіўся і зноў паў я у млосьці!..
От давялося ж у чысцы мне быць.
|
|
