Баляда камянёў
Паэзія і проза
|
|
Баляда Міндоўга
|
|
1195(?) – 1263
|
...Як ланцугі, зьвіняць касьцельныя званы,
І вестка, што ня будзе болей тут вайны,
Нібыта ў вочы пыл, ляціць, ляціць крылата.
Гуляй хто можа! – у Новагародку сьвята –
Каронай каралеўскай князь каранаваны,
І ўжо Эўропай родны край і мы прызнаны,
Ды крыжакам усё ахвота біцца з намі,
І будзем мы за волю біцца з крыжакамі,
І на магілах нашых вырасьце палын,
Як воі вырастаюць, каб зноў стаць травою.
Ты – князь Міндоўг, і ты, як родны край, адзін,
І сёньня ты з каронай цяжка-залатою,
Але часова ўсё, як дзень, як ноч, зіма,
Як вера, ад якой ты заўтра адрачэсься,
Бо ёсьць твой шлях, а іншага ў цябе – няма,
І на шляху ёсьць здрада, над якой сьмяесься
Цяпер, хоць заўтра – сьмерць.
Ты не баісься сьмерці.
І пройдзе час...
Як зь белага нам белае ня сьцерці –
Ня зьнішчыць нас!
12.VIII.2005.
|
|
Баляда Гедзіміна
|
|
каля 1275 – 1341
|
Нібыта сьмерць, халодная зіма,
І ў Вільню ані хочацца вяртацца,
Бо ўсё замецена, і ўжо віна няма,
І ў замку не зьбіраюцца здавацца.
І ты на замак, як на сон, глядзіш
Празь белы сьнег, нібыта праз самоту,
І ля агню, як ля царквы, стаіш
І неба над табой нібыта зь лёду,
І ў гэтым лёдзе трэшчынай страла
Ляціць у сэрца, што ня любіць цішы.
Ляціць страла, як цемра, да сьвятла,
І кроў тваю мяцеліца заліжа.
І зазьвіняць у гарадах званы,
І хтось заплача, нехта засьмяецца.
І ад тваёй труны, як ад сьцяны,
Адыдзе ноч, і новы дзень пачнецца...
12–13.VIII.2005.
|
|
Баляда Альгерда
|
|
1296 – 1377
|
...Залатая Арда залатою ня будзе,
І празь сінія воды Ардзе не прайсьці,
Бо тут наша зямля, бо тут нашыя людзі,
А татарская кроў на траве і лісьці
Нашых дрэў, што шапочуць аб нашае волі,
Будзе стыць і зьнікаць, як зьнікае вада,
У якую ты двойчы ня зойдзеш ніколі,
Безь якой, як трава, пачарнее Арда.
І глядзіш ты наўкол і ўдыхаеш прастораў
Незнаёмых, але зваяваных, вятры,
І ты мроіш ужо край ад мора да мора,
Дзе на мове тваёй век людзям гаварыць.
І так будзе, бо ты так жадаеш пад Богам,
Але пройдзе яшчэ і ня год, і ня пяць,
І твая тут ня згубіцца ў травах дарога,
І яе, нібы вечнасьць, нічым не стрымаць.
А пакуль што Арда, як агонь, залатая
Прад табой і прад войскам вялікім тваім,
Як агонь у вадзе, чорна ў травах зьнікае,
І лятаюць вароны над ёй, нібы дым...
15.VIII.2005.
|
|
Баляда Альдоны
|
|
1309 ці 1310 – 26.05.1339
|
Дзяўчынка, дзяўчына, жанчына...
Альдона зрабілася Ганнай.
І сьніцца, як воля, Айчына,
Князёўне, што стала жаданай
Пад небам чужым і халодным,
Як вецер, як сьнег, што вясною
Ляціць адзінокі і родны
На поле, што тут за сьцяною
Старога, як Польшча, палаца,
Дзе танцы, уцехі, забавы,
Дзе сьлёзы, і сьмех, і паяцы,
Дзе кожнаму хочацца славы...
А ты каралеваю стала
І мужу пакорнаю будзеш,
І гэтага будзе тут мала
І мужу, і Богу, і людзям.
І будзе нядоўгай дарога...
Ды будзе, як сонца, Айчына,
Дзе ты не разьлюбіш нікога,
Бо любяць дачку Гедзіміна
У Княстве Вялікім і вераць,
Што шлюб недарэмны, для справы...
Цьвіце акрываўлена верас,
І вецер самотна-гаркавы.
21 – 22.IX.2005.
|
|
Баляда Вітаўта Вялікага
|
|
1350 – 27.10.1430
|
...Вязуць карону, як ваду жывую,
Старому князю, у якога ёсьць
Усё і ўсё ў часіну залатую
Было, і быў ён сам бы ў горле косьць
Для крыжакоў, для Залатой Арды,
Якіх ён біў, зь якімі разам піў.
І падрасталі замкі, гарады,
І люд па-беларуску гаварыў,
Бо ён быў іхні князь, ён князь – вялікі.
Цяпер стары, нямоглы, і яму
З каронай хочацца сустрэць зіму.
Але ня чутны радасныя крыкі,
Што ўжо карону, як ваду жывую,
Паслы прывезьлі... Не сустрэць паслоў –
Іх польскія паны ў лясах пільнуюць,
Карону адбяруць, каб князь сышоў
У вечнасьць, як вада ў пясок зьнікае...
16.VIII.2005.
|
|
Баляда Ягайлы
|
|
1352(?) – 1.06.1434
|
...Прад табой крыжакі, як на полі крыжы,
Дзе твой брат, дзе твой сын, дзе твой бацька ляжыць,
Дзе ляжаць беларусы ў крывавай траве,
Дзе вятры і ваўкі, дзе самота жыве...
Князь глядзіць на траву, нібы ў вечнасьць глядзіць,
І ня бачыць, каго тут любіць, каго біць,
Каб Айчына была – у Эўропу вакно,
Каб яе не дзялілі, нібыта віно,
Ні свае, ні чужак, ні касьцёл, ні царква...
І на замкавых вежах ня ўзыдзе трава,
Бо траву наша кроў вымывае, як тло,
Бо ў крыві ёсьць цямрэч, бо ў крыві ёсьць сьвятло,
Ад якіх пачынаюцца ноч, сьветлы дзень...
Прад табой крыжакі, прад табою твой цень,
За табой Беларусь, за табой усе мы,
Нібы кволая рунь пасьля доўгай зімы.
23.VIII.2005.
|
|
Баляда Грунвальдскай бітвы
|
|
15.07.1410
|
Пад латамі стальнымі крыжакоў
Жывыя душы і жывая кроў,
І ім, як нам, жыцьцё таксама міла,
Але палюбіць сёньня іх магіла,
Бо з намі Вітаўт наш, над намі Бог,
І коп’яў лес, і нашых стрэлаў хмары,
Што ў небе над самотаю дарог
Лятуць і лётам абуджаюць мары
Аб перамозе, да якой ідзём
За Вітаўтам, нібыта за агнём,
Праз ноч у дзень, дзе нашыя магілы,
Нібы прыступкі лесьвіцы, зь якой
Нам воляй дыхаць, бачыць край наш мілы,
Нібыта Храм бялюткі, прад сабой...
Зьвіняць мячы, крывавяцца шаломы,
І коп’яў лес трашчыць, нібы трысьнёг.
І ўжо адказ ёсьць на пытаньне: «Хто мы?»,
Але яго яшчэ ня чуе Бог...
17–19.VIII.2005.
|
|
Баляда Боны Сфорца
|
|
2.02.1494 – 9.11.1557
|
За карэтай, як самота, шэры пыл
Зь ветрам асядае на траву сівую.
У Італію да замкаў і магіл,
Нібы ў маладосьць сваю даўно былую,
Уцякае Бона Сфорца ад сябе,
Ад каханьня, ад князёў, ад шляхты п’янай,
Што ў маёнтках, вар’яцеючы ў журбе,
Можа пасьмяяцца над старою паннай,
Што была красуняй, за якую біцца
Кожны быў гатовы, хто зь ёй побач быў.
А цяпер жа сьледам толькі пыл клубіцца,
Пыл сівы, як тыя, хто яе любіў...
У карэце каралевы Боны многа
Дыямэнтаў, залатое драбязы,
І яны грукочуцца на ўсю дарогу,
Быццам брама ў Беларусь на ўсе часы
Забіваецца цьвікамі залатымі...
25.VIII.2005.
|
|
Баляда Барбары Радзівіл
|
|
6.12.1520–8.05.1551
|
...А Кракаў ня плакаў, а плакала Вільня.
Карона, як зорка зь нябёс, з галавы
Кацілася ў змрок адзіноты магільнай,
І ў хмары ўзьляталі з касьцёла й царквы
Анёлы, нібыта малітвы сьвятыя,
Але ўсё ня тыя, але ўсё ня тыя,
Каб імі Барбару ізноў ажывіць.
Атрута, нібыта агонь, у крыві,
І побач каханы, як дым, растае,
Зьнікае, і рукі, як крылы, твае
Цяжэюць, а нехта далёкі сьмяецца.
Спынілася сэрца, спынілася сэрца,
І Кракаў прыціх, але плакала Вільня,
І сонца ўзышло зь Белавежскіх лясоў,
Як шчыт, над дарогаю роднай і пыльнай,
Якой назаўсёды вярнуцца дамоў
Табе, маладой і прыгожай, як сон,
Які мог прысьніцца анёлам тваім,
Што зараз глядзяць на цябе, як з вакон,
Зь нябёс, дзе хмурыны – як вечнасьць, як дым...
23.IX.2005.
|
|
Баляда Сымона Буднага
|
|
1530 – 13.01.1593
|
1
...І ён у Варшаве, і ён у Парыжы
Мог замкаў, маёнткаў сабе накупляць,
Але ён друкарню будуе ў Нясьвіжы,
Каб кніжкі на мове сваёй друкаваць.
І нехта сьмяецца і злосна пытае:
«Навошта ён грошы на школы дае?»
І восень ідзе, як Арда, залатая,
Што ў дыме стагодзьдзяў, як дым, растае,
Бо ўжо не вярнуцца і не паўтарыцца
Таму, што было тут, на нашай зямлі.
У Храм ён ідзе, каб за бедных маліцца,
Каб людзі як людзі на сьвеце жылі.
І словы малітвы ўзьлятаюць высока
Да зор, як да сьвечак, што Бог запаліў.
І робіцца сэрцу трывожна і горка,
І ў небе, як кнігі, лятуць жураўлі,
Зьнікаюць, як радасьць, зьнікаюць, як лета,
Якое было, нібы сёньня Нясьвіж.
І, пыл падымаючы, мчыцца карэта,
Але не яго – у далёкі Парыж,
Бо ён зімаваць застаецца ў Айчыне,
Дзе вецер, дзе хмары, дзе будуць сьнягі,
Дзе ў кнізе, нібы на маленькай ільдзіне,
Нам плыць і празь сьвятасьць і плыць праз грахі
Ад Княства далей, больш якога ня будзе,
Але застанецца зямля і на ёй
Прыгожыя, вольныя, сьветлыя людзі,
Як Княства Вялікае з нашай крывёй.
2
Не адшукаць у Вішневе тваёй магілы.
Магілаю тваёю стала ўся зямля,
Па-над якой буслы свае раскрылі крылы,
Як ветразі вандруючага карабля,
Дзе нашых слаўных продкаў душы і малітвы
Над намі зь вечнасьці да вечнасьці плывуць
Па той крыві, што ўжо за Беларусь праліта
Была і стала небам, дзе буслы лятуць
Да родных ніў, да Лоска, да Нясьвіжа,
Дзе ты друкарні заснаваў, каб кнігі нам
Век асьвятлялі шлях у беларускі Храм,
У Храм бялюткі пад адзіным Боскім крыжам...
...І ты стаіш на белай роднае зямлі,
На сьнезе, як на белым-белым караблі,
Які спусьціўся, каб цябе забраць з сабою
І вечна плыць над белаю як сьнег зямлёю,
Каб бачыў ты, што Беларусь жыве, і нам
Прыйсьці з табою ў беларускі Храм...
26.IX.2005, 30.XI.2008.
|
|
Баляда Льва Сапегі
|
|
4.04.1557 – 7.07.1633
|
У Ружанах на вуліцы вецер,
Нібы воўк, што ўначы заблудзіў,
Ля вакон, што да раніцы сьвецяць,
Прыпыніўся, свой шлях прытаіў
І заціх...
І прыцішыў дыханьне
Па-над кнігаю новаю ён –
Адзінокі, сівы, бы ў тумане,
І самотны, як вечнасьць, як сон,
Леў Сапега, што сёньня начуе
Сярод кніг, як сярод цішыні,
У якой па стагодзьдзях вандруе
Белы рыцар на белым кані.
І гараць сьвечкі сьветла, бы ў Храме,
І па кнігах зноў цені, як дым,
Прапаўзаюць, губляюцца з намі
У паветры, ад зор залатым.
І запіша ён зноў, што спазнае,
Запісаўшы, закрэсьліць ізноў.
Ён – Сапега, Сапегу сьвет знае,
Як сам знае Сапега любоў
Да зямлі, на якой нарадзіўся,
За якую маліўся і біўся...
І назаўтра ён сядзе ў карэту,
Зноў у Вільню паедзе, у сьвет,
І за ім, нібы воўк, на край сьвету
Будзе вецер ляцець сьлед у сьлед...
24.VIII.2005.
|
|
Баляда Міхала Клеафаса Агінскага
|
|
7.10.1765 – 15.10.1833
|
Радзіма вечная, як неба гэта,
Зь якога, нібы дождж, сыходзіць Бог
І ў музыцы жыве, нібыта лета
Жыве ў траве і камянях дарог,
Якімі ты Радзіму пакідаеш,
Бо Княства немагчыма аднавіць,
Як кроў пралітую не пазьбіраеш,
Ды Княству жыць у нашае крыві,
Як музыцы ў траве, вадзе, лістоце,
У ветры, што зьмятае пыл з крыжоў.
Жыць Княству, як сьвятлу ў нябесным лёдзе,
Малітвам – у крылатасьці буслоў,
Якія над тваёй дарогай кружаць,
Нібы анёлы, для якіх наш край
Плыве азёрна-залатою ружай,
Якой ты кажаш сьветлае: «Бывай...» –
Празь Лету, праз душу, якая плача
Па тым, што ўжо ня вернуцца сюды
Ні Княства, ні князі з крывёй гарачай,
Ні, закаханы ў беларусак, ты...
31.VIII.2005.
|
На Беларусі Бог жыве.
#Уладзімер Караткевіч
Турыны рог у Тураве гучаў,
І праз туман, як праз стагодзьдзі, з траў
Зноў усплывала сонца, як шалом,
Што, як крывёй, напоўнены сьвятлом.
І пачынаўся дзень, нібы вайна,
І ноч, нібы разьбітая сьцяна,
Нібы Арда, гублялася ў траве,
І ты ўжо ведаў – Беларусь жыве
І будзе, як сьвятлынь у Храме, жыць,
Бо рог турыны ў Тураве гучыць
І жывіць беларускую душу,
І мы, нібы трава пасьля дажджу,
Да сонца цягнемся, што як шалом,
Які напоўнены сьвятым віном,
Якое піць, нібы сябе паліць
За гэты сьвет, дзе нам турыны рог
Гучыць над пыльнай вечнасьцю дарог,
Каб ты і я маглі свой край любіць,
Як любіць Беларусь наш Бог...
|
Зь зямлі паўстае і ўрастае ў зямлю,
Нібыта ў душу маю, слова «люблю».
Люблю летні вечар над вежай, як дым
Над комінам хаты, дзе я век чужым
Ня буду, як дрэвы прад вежай чужымі
Ніколі ня будуць, ня згубяцца ў дыме
Пажару, бо вежа стаіць на зямлі,
Як стражнік, як помнік людзям, што жылі
І ў гэту зямлю адышлі, як сьвятло,
Якое ня зьнікла, зь зямлі прарасло,
Як Белая вежа, як сонца над ёю,
Як слова «люблю» над душою маёю,
Каб мы не згубіліся ў пыле дарог,
Каб зналі, што ёсьць Беларусь і ёсьць Бог,
Як гэтая Белая вежа, як мы,
Як сэрцаў цяплынь у завейнасьць зімы,
Як крык журавоў, што ня хочуць ляцець
Ад нас на чужыну, як восені медзь
Ня хоча зьнікаць у дарожнай гразі,
Дзе мы ўсе халопы, дзе мы ўсе князі,
І нашая кроў – не вада, не віно,
І неба над намі, бы ў вечнасьць вакно,
І Белая вежа, як Ноеў каўчэг,
Плыве праз дажджы,
праз стагодзьдзі,
празь сьнег...
|
|
Баляда Ўладзіслава Сыракомлі
|
|
29.09.1823 – 15.09.1862
|
Там, дзе кветкі цьвілі, вырас – пырнік,
Сёньня пырнік, а заўтра – крыжы.
І тутэйшай зямлі сумны лірнік
Думу думае – як тут жыць? –
І сьлязу, нібы верш, не хавае,
Ну а верш, як на вейцы сьляза,
Новы дзень, новы шлях асьвятляе,
На якім касінераў каса
Заблішчыць, акрывавіцца й пылам
Занясецца, але – не навек.
Хоць забудуцца ў травах магілы,
Ды ня зьменее сьлёз на траве.
Ён ідзе, а паны, як сабакі:
«Што ён ходзіць да гэтых сялян?!»
І ўначы ў хатах сьвечкі, як макі,
Прарастаюць сьвятлом праз туман,
І праз ноч, і празь век да ваколіц,
Па якіх нам з табою хадзіць,
І ўсё думаць аб шчасьці і долі,
І свой край, нібы волю, любіць...
4.II.2005.
|
|
Баляда Франьцішка Багушэвіча
|
|
21.03.1840 – 28.04.1900
|
380
Яснавяльможнай пані, напэўна, вядома,
што яе высакароднаму сыну я абавязаны
ўсёй сваёй будучыняй; мабыць, і да сяньняшняга
дня я абіваў бы без усякай карысьці віленскі брук,
калі б не ягоная шляхетная дапамога...
#Зь ліста Ф. Багушэвіча да А. Карловіч
ад 26 жніўня 1865 г., Нежын
Лукішкі. Пляц. Натоўп маўчыць, чакае.
Пятля чарнее, як зьмяя, якая
З усходу прыпаўзла да нашай волі,
Каб мы ня зналі лепшай сьветлай долі.
І ты ў натоўпе, быццам сэрца ў целе
Паўстанца, што яшчэ жывы, але
Надзею на змаганьне ўжо ледзь цепле.
Жыцьцё, як сьнег на веснавым сьвятле,
Зьнікае і сьлязой цячэ па твары,
І ўжо Кастусь, нібы ў звана язык,
Вісіць пад небам, дзе дымяцца хмары,
І ты ў натоўпе, як у горле крык,
Стаіш, ня знаючы, як жыць у Вільні
Цяпер, калі натоўп маўчыць, чакае,
Калі пятля нібы зьмяя жывая
І Вільня ўся нібыта склеп магільны,
Зь якога хочацца ўцячы, каб жыць,
Каб потым скрыпка з дудкай на крыжы
Заплакалі аб лепшай, сьветлай, долі...
Нічога ўжо ня зьменіцца ніколі,
І ты па бруку віленскім брыдзеш,
Нібыта крыж у Беларусь нясеш...
28.III.2005.
|
|
Баляда Янкі Купалы
|
|
7.07.1882 – 28.06.1942
|
...Сябе забыць ці быць забытым?
Сябе забіць ці быць забітым
І ў лесьвічны ляцець пралёт?
Прыступкі чорныя, як лёд,
Як лёс, які нас напаткаў...
Купала падаў і ўставаў,
І заставаўся, як наш сьвет,
Як той адвечны наш партрэт,
Які даўно не беражом,
Не разумеючы – жывём
Мы толькі зь ім, і родны дом
Ня будзе зьнішчаны агнём,
Ні часам, ні якой бядой,
І сум размыецца вадой,
Што зь неба весьняга пральецца,
І ўжо ніхто не пасьмяецца
Над намі і над нашым краем,
Які ў нас быў, які мы маем
І будзем мець, як меў Купала.
Купала ёсьць, і нам нямала,
Каб быць, тутэйшае любіць,
Каб падаць і ўставаць, і жыць,
І заставацца, як наш сьвет,
Як той адвечны наш партрэт,
Які, нібыта Божы Храм,
Што зьвеку не належыць нам...
12.V.2002.
|
З балотаў пецярбургскіх на Ўкраіну
Ён па тракце беларускім едзе зноў,
Думае пра рідну вольную Айчыну
І глядзіць, як на анёлаў, на буслоў,
Што крыляюць сьветла па-над шэрым полем,
На якім, як цені, гнуцца мужыкі,
Што таксама, пэўна, марачы пра волю,
Да пары да часу тояць кулакі.
І ляціць з-пад колаў пыл аж пад аблокі –
Хочацца дадому так, як хочаш жыць.
У кустох ня дрэмлюць, як віжы, сарокі,
І не пасьпяваюць бегчы ўсьлед крыжы,
Пад якімі воля, пад якімі доля,
Пад якімі родны й беларускі край,
За якія сэрца, як стралою, болем
Навылёт працята, хоць ты памірай.
І ня знае хлопец, што па тракце гэтым
Будзе пад канвоем ехаць ён назад –
Не патрэбны сёньня вершы і паэты,
А патрэбна многа зброі і салдат...
|
|
Баляда Ўладзімера Дубоўкі
|
|
15.07.1900 – 20.03.1976
|
Дваццаць сем гадоў, як груганоў,
Чорна прашумелі праз душу.
Словы на паперы, нібы кроў,
Бы трава вясной пасьля дажджу
На магілах, дзе сябры ляжаць,
На пажарышчах, дзе родны сьвет,
У які штодня ляціць душа
І вяртаецца ў чужы санэт,
Нібы ў клетку, у якой жыцьцё
Існуе настолькі, колькі ты
Любіш гэтай клеткі сьвет сьвяты
Запаўняць душой, як сад лісьцём
Восеньню сьцяжыны запаўняць
Любіць вецер, што заўжды з табой
Пасьмяяцца і пасумаваць
Можа ў волі горкай і чужой,
Вырвацца зь якой няма ўжо сіл,
Бо ў аблоках сонца, як касьцёр
У сьнягах, дзе чорны небасхіл,
Нібы воран, крыльле распасьцёр
І крыляе за табой усьлед
Праз гады, празь вершы, празь любоў,
Праз пажарышчы, дзе родны сьвет,
Дзе шыпшына ў сьнезе, нібы кроў...
1–2.II.2005.
|
|
Баляда Адама Станкевіча
|
|
6.01.1892 – 29.11.1949
|
Як канваір, мяцеліца зьбівае з ног
І замятае, як агонь, крывавы сьлед.
І чорная тайга з дарогай на той сьвет
Як страшны сон, які прысьніцца толькі мог,
А яваю ня стаць, бо ёсьць над намі Бог,
Як ёсьць заўжды сьвятло ў касьцёле і царкве,
Але сьвятар ідзе – вялікі філянтроп–
Па мёртвае дарозе ў свой апошні шлях,
І сьнег, нібыта крыж бялюткі, на плячах
Ляжыць, і сьнег наўкол, нібы другі патоп,
Дзе белы сьвет з жыцьцём губляецца ў сьнягах
І паўстае, нібыта ўдар кувадлы ў лоб,
Каб раптам не ажыў, хто жыць яшчэ хацеў,
І верыў, і любіў, і спадзяваўся зноў
Вярнуцца ў родны край, дзе сьветла ад дажджоў,
Як ад малітвы...
3.II.2005.
|
|
Баляда Паўлюка Труса
|
|
6.05.1904 – 30.08.1929
|
«Падаюць сьняжынкі – дыямэнты-росы,
Падаюць бялюткі за тваім вакном...»
І бяжыць юнак па першым сьнезе босы
Да труны з жытнёвым просьценькім вянком.
Ён бяжыць і плача, а труна – пустая,
Не труна, а яма вырыта яму,
І яна ў Сібіры, як жана, чакае
І чакаць 'шчэ будзе не адну зіму.
Раптам сьнег зьнікае, быццам бы згарае,
І ў табе агнёва закіпае кроў.
За вакном лістота ціха ападае –
Засьцілае жнівень сьцежку да кладоў,
Па якой у лепшы сьвет адыдзеш скора,
Не спазнаўшы цалкам шчасьця і бяды,
А сябры твае ў Сібіры, як у моры,
Застануцца без магілаў назаўжды.
І бяжыць юнак ізноў па сьнезе босы
Да сваёй магілы, дзе даўно ў журбе
Падаюць сьняжынкі – дыямэнты-росы,
Падаюць бялюткі на яго й цябе...
11.II.2005.
|
|
Баляда 29 кастрычніка 1937 года
|
За кратамі пачаўся дзень для ўсіх
З пагрозамі, з надзеямі, з крывёю,
Бясконцы і кароткі, нібы міг,
Нібыта куля, што цябе зь зямлёю
Зрадніць і куляй чорнай застанецца,
І вершы ўжо, нібы анёлы, з сэрца
Ніколі не ўзьлятуць, як раньш было,
Дзе лісьця абляцелага сьвятло
Ляцела ўсьлед, калі цябе вялі,
А не ішоў ты вольна па зямлі
У дзень, што будзе восеньскім для ўсіх,
А для цябе і для сяброў тваіх
Бясконцым і кароткім, нібы стрэл,
Як вата, белым, чорным, як прыцэл,
Халодным, нібы штык, і, нібы кроў,
Гарачым, дзе нянавісьць і любоў,
Нібыта крыж, нібыта крык, што ты
Ня здрадзіў дню, які пачаўся сьветла
І самым чорным стаў на ўсе гады,
І, нібы кроў, цякло праз ноч паветра
Да зорак, да якіх усе ляцім,
І кроў тут – не вада, жыцьцё – ня дым,
Бо ёсьць Айчына, у якой турма,
Нібы ў Хрыстовым целе цьвік,
А іншае Айчыны ў нас няма...
|
Нібыта воўк, паэт крыві нап’ецца
З параненага сонца, як з анёла,
І верш зь яго дастане, быццам сэрца,
Але цямней ня зробіцца наўкола.
І, можа, ані зьменіцца нічога
Пад чорным небам, дзе памерла сонца,
Дзе ў змрок, нібы ў траву, сышла дарога,
Якая міг назад была бясконцай,
І, быццам цень, паэт зьліваўся з ёю,
Ня думаў, што крыві, як воўк, нап’ецца
З параненага сонца, што крывёю
На лес высокі, як алтар, ільецца.
Паэт нібыта воўк, ён не баіцца
Ні сьмерці, ні жыцьця, зусім нічога.
Ён можа і ў ваўка ператварыцца,
Але ніколі ён ня стане Богам,
Бо ён, як воўк, крыві жывой нап’ецца
З параненага сонца, як з анёла,
І верш зь яго дастане, быццам сэрца...
Але сьвятлей ці зробіцца наўкола?..
|
|
Баляда Івана Шамякіна
|
|
30.01.1921 – 14.10.2004
|
Жыцьцё пражыта, нібы зжата жыта,
Дзе жніўнае сьвятло нібы сьляза,
І поўня ў небе як сьвінцовы зьлітак...
Жыцьцё пражыта, ды яшчэ сказаць
Хапае што і ёсьць каму паслухаць,
І гэта ноч, як вечная рака,
Якую п’еш, а ў роце суха-суха,
І, як крыло зламанае, рука
Ня можа адагнаць туман, што блізка
Плыве з тых дзён, якія адышлі,
Дзе мама маладая над калыскай,
Дзе ў небе, як анёлы, жураўлі,
Што клічуць за сабой і горка плачуць,
Бо ведаюць – пражыта ўжо жыцьцё,
І хто ты ёсьць яны зь нябёсаў бачаць,
І падае, нібы агонь, лісьцё
Пад ногі нам, бо мы яшчэ жывыя,
Бо верылі і верым, што сьляза
Душу, што ў Шлях сабралася, абмые,
А на Шляху даўно стаіць Марыя,
Празрыстая, як на крыжы раса...
Жыцьцё пражыта, бы пасеяў жыта
Азімае, дзе хутка ляжа сьнег,
Як россып белых-белых маргарытак,
І выйдзем мы, самотныя, з-пад стрэх
У новы дзень, дзе сонца маладое
Асьвеціць нам дарогу да вясны...
15.X.2004.
|
|
Баляда Міхася Стральцова
|
|
14.02.1937 – 23.08.1987
|
Як сонца ўраньні напаўняе неба,
Ты ў вершы кроў пераліваў сваю.
Але каму сягоньня гэта трэба?
Ня ведаў ты, і я ня ведаю.
І я стаю каля тваёй магілы,
Як ля ўзарванае стаю царквы.
Шапчу: «Мой родны кут, як ты мне мілы...»
І шэпат чуецца палын-травы,
Зь якой ня ўстаць ніколі і нікому,
Бо сьвет як інквізіцыі касьцёр,
Дзе ўсё згарае, як лісьцё ля дома,
Дзе ты ня жыў, дзе ты ляцеў да зор...
Тваё сягоньня ў вершах б’ецца сэрца.
Я сьвечку, як жыцьцё сваё, палю,
І мы жывём, як дым у неба ўецца,
Як зоры ападаюць на зямлю.
5–7.IV.2004.
|
|
Баляда Рыгора Семашкевіча
|
|
12.09.1945 – 11.06.1982
|
Паэты адыходзяць маладымі
Не для таго, каб мы ў цыгарным дыме
За пляшкаю самотнага віна
Пра іх забытыя магілы й вершы
Ноч напралёт шумелі давідна,
І кожны думаў, што ён самы лепшы,
І лепей ведаў і цаніў паэта,
Якога ўжо няма, як і ня вернеш лета,
Калі ён адляцеў у сьвет высокі,
Туды, дзе нам ці знойдуцца аблокі,
Каб мы на іх плылі па-над зямлёй,
Дзе нашыя забытыя магілы,
Крыжы, нібы раcкінутыя крылы,
Спакойна зарасталіся травой...
Паэты адыходзяць маладымі
Сьцяжынамі сваімі залатымі,
Каб мы прайшлі сваё выпрабаваньне,
Нібыта не праспалі тое раньне,
Калі патрэбна будзе ўстаць, прызнацца,
Што мы сваіх паэтаў забывацца
Зарана пачалі, нібыта ў вечнасьць
Свае ўпісалі дробныя імёны,
І сьвечак тонкіх белыя калоны
Пад рыфмы вершаў асьвятляюць вечар
Паненкам гожым, для якіх таксама
Паэзія нібы анёльскі замак,
Куды паэты адлятаюць маладымі
Не для таго, каб мы ў цыгарным дыме
За пляшкаю самотнага віна
Пра іх забытыя магілы й вершы
Ноч напралёт маўчалі давідна...
9.II.2004.
|
Далёка, нібыта ад сонца, ад маці-краіны
З Малітвай у сэрцы за родны і любы народ
Глядзела ў чужыя нябёсы яна, і ўспаміны,
Нібыта вугольле, нібы акрываўлены лёд,
Душу праціналі наскрозь і ў былое вярталі,
У голад, у холад, у дым непраглядны вайны,
Дзе словы, як кулі, і кулі, як словы, траплялі
І ў сэрцы людскія, і ў крылы жаданай вясны.
А неба было, як было па-над ціхаю Вільняй,
Глыбокім і сумным, як тыя азёры, зь якіх
Глядзяць нашы продкі сівыя спакойна і пільна,
Хоць часам у нас і ня бачаць нашчадкаў сваіх.
Ёй сонца з-за хмараў здалёку, як маці-краіна,
Душу асьвяціла на міг, а хапіла – на век,
Каб дрэнныя думкі расталі, нібыта ільдзіны,
А сонца застыла ў вачах, нібы крыж на царкве.
...Гады праляцелі, як травы сухія згарэлі,
Але засталіся Малітва і родны абсяг,
Зь якімі да зорак ляцім і ляцім, як ляцелі,
І сьлёзы, як зоркі, як вершы, кіпяць у вачах...
17.IX.2003.
|
|
Баляда Міколы Купрэева
|
|
25.05.1937 – 20.09.2004
|
...Імчыць цягнік празь вецер і туман,
З асеньніх дрэў зрываючы лісьцё,
Нібы агонь, якога больш няма
У сэрцы, што апалена жыцьцём
Ня менш, чым ты самотаю віна
У цягніку, зь якога не сысьці
Жывым, бо ноч наперадзе – сьцяна,
І неба ў зорках, быццам бы ў лісьці
Апалым поле, дзе прайшоў цягнік,
А сьледам твой празь вецер і туман
Імчыць і верш з душы, нібыта крык,
Ірвецца, а ў адказ плыве зіма
На хмарах, быццам сена на вазах
Там, у дзяцінстве, дзе агонь з вадой,
Дзе сонца нараджалася ў сьлязах
І падала сьлязою залатой
У травы, у якіх было жыцьцё
Самотнае, як на стале віно,
Як па-над цягніком тваім лісьцё,
Дзе сёньня ты і дзе няма даўно
Цябе...
20.IX.2004.
|
|
Баляда Алеся Пісьмянкова
|
|
25.02.1957 – 26.04.2004
|
Ведайце: калі мяне ня стане –
Я ў сваю дывізію пайшоў.
Аляксей Пысін
Мы ідзём празь сьпёку і сьнягі,
Праз надзею, веру і любоў.
Як раку трымаюць берагі,
Мы жывём душою між сяброў.
І ніхто ня ведае, хто з нас
Першым скажа вечнае: «Бывай...»
Нібы сьмерць, ляціць за намі час,
Як жыцьцё, прад намі родны край.
Ты гаворыш: «Будзем доўга жыць,
Як жывуць надзея і любоў...»
Ды за намі, як трава, крыжы
Прабіваюцца зь зямлі сярод крыжоў.
Нечаканасьць, як агонь, як стрэл,
Празь цябе – і ўжо цябе няма,
Толькі дождж і кветкі на дварэ,
Холад, бы вярнулася зіма.
На пытаньне, што гучыць прыцішана:
«Дзе паэт? Дзе Саша Пісьмянкоў?»
Чуецца зь нябёс узвышана:
«Ён да Аляксея Пысіна
У яго дывізію пайшоў...»
28.IV.2004.
|
|
Баляда Алеся Асташонка
|
|
1.06.1954 – 6.09.2004
|
Учора – бяздоннае мора,
Куды адплываем штохвілі.
І нельга вярнуцца з Учора,
Калі човен твой разбурылі,
Спалілі ў чужое далечы.
Твой попел прынесьлі дамоў,
Нібыта сказалі, што вечны
Адзін толькі попел. Любоў –
Віно, і яно ў час вясёлы
І п’ецца, і льецца ракой,
І круцяцца жорны і колы,
Ды словы, як лісьце зімой,
Зьвіняць на вятры адзінока
Пад небам, нібыта пад шклом,
Дзе месяц, як д’яблава вока,
Гарыць спакушальным агнём,
Вярнуцца хоць попелам стылым,
Хоць сьнегам, што ў ноч на дамы
Зьляціць з-пад аблок белакрыла,
Каб раптам успомнілі мы,
Што Ўчора – бяздоннае мора,
Куды адплываем штохвілі,
І нельга вярнуць нам з Учора
Нічога, што ўчора любілі.
14–15.IX.2004.
|
|
Баляда Анатоля Сыса
|
|
26.10.1959 – 4.05.2005
|
1
...А для паэта, як і для паяца,
Віно – ня вежа, у якой схавацца.
Віно – агонь, і на яго ляцім,
Каб узьлятаць, аб хмары разьбівацца
І плыць над сьветам, як цыгарны дым
У бары, дзе віно, нібыта вежа,
Куды хаваеш, як агонь, душу,
Што любіць сьнегу белае бязьмежжа
І адзіноту чорную дажджу,
Што, як манах, прыходзіць і малітву
Табе зноў шэпча ля твайго вакна,
Што нібы неба, што на крыж прыбіта,
Дзе сонца ўжо няма, нібы віна,
Нібы крыві, што 'шчэ цячы жадае
У гэтым сьвеце, дзе любоў, як сон,
Які, як толькі сьпіш, тады й бывае,
Калі ж няма віна, зьнікае й ён,
Як і жыцьцё, зь якога не схавацца,
Як матылю ў агні, табе ў віне,
І сонца адыходзіць, каб зьяўляцца
У небе чыстым, быццам у вакне,
Дзе бачыць нам паэта і паяца
З тутэйшым крыжам на сьпіне...
2
...Пад кашуляй белай, белай, вышыванай,
Цела пачарнелае, як тая ноч,
Што сышла апошняй з хаты непрыбранай,
У якой ты плакаў... Сьлёзы гостра з воч,
Быццам воск са сьвечак, да крыві сьцякалі,
Да віна і сонца, больш якога ты
Не спазнаеш, бо анёлы прашапталі, –
Ты ўжо ў гэтым сьвеце, як Каўчэг, пусты,
І ляжыш ты адзінока ў дамавіне,
Нібы ў русьле перасохлым і прамым,
У кашулі вышыванай, як Айчыне
Верш апошні, што табой яшчэ жывым
Быў прысьвечаны, асьвечаны крывёю,
Ды ніхто яго не прачытае тут,
Бо драўляныя нябёсы над табою,
Як крыло, якім закрыўся ад пакут
Ты цяпер, каб заўтра закапалі ў гліну
На Палесьсі, на тваёй сьвятой зямлі,
Верш твой, што аднойчы прарасьце рабінай
Сумнай, як мы ўсе, што тут з табой былі...
9–10.V.2005.
|
|
Баляда Васіля Гадулькі
|
|
17.05.1946 – 15.06.1993
|
Нібы воран ляцеў над палямі,
Нібы воўк тут шукаў воўчы сьлед,
Вершаванымі плакаў сьлязамі
Адзінокі, як неба, паэт,
У якога ёсьць вецер і ціша,
У якога агонь, і трава,
І сьцяжына, якую калыша
Беларускае жыта...
Царква
Адзінока чакала паэта,
І паэт, як малітва бяз слоў,
Праз маўчаньне, нібы праз край сьвету,
Да царквы і да нас не прыйшоў,
А застаўся, як неба над намі,
Як прад намі агонь і трава,
Дзе мы плачам паэта сьлязамі,
Дзе адвечнай сьлязою царква.
28–29.VI.2005.
|
|
Баляда Ўладзімера Мулявіна
|
|
12.01.1941 – 26.01.2003
|
Чужое становіцца родным,
І песьня спакойна плыве,
Нібыта па рэчцы палотны,
Нібыта буслы ў сіняве,
Праз душы людскія і сэрцы,
Празь вецер, сьнягі і гады,
І нёманскай хваляю б’ецца
У бераг, дзе ў квеце сады...
Жывым будзе слова жывое,
Яно, як нябёсы, вада,
Люструе сьвятло незямное,
Якое ня ўсім тут відаць
У тым, што ў агні не згарае,
Ня губіцца ў пыле гадоў,
А верыць усіх прымушае
У тое, што наша любоў
Як замка высокага вежы,
Як зоры, як сонца, як Храм...
І раптам дарога – як сьнежань,
І раптам жыцьцё – напалам,
Нібыта гітара разьбіта,
І струны парваны, і кроў
Як сонца расплаўлены зьлітак,
Як наша да песьні любоў...
4.VI.2004.
|
|
Баляда Папы Рымскага Яна Паўла ІІ
|
І
...Пачаты шлях нібы пачуты голас Бога,
Пачуты голас Бога як спазнаны сьвет,
Дзе ёсьць касьцёл, царква, мячэць і сінагога,
Дзе сьлёзы ёсьць, нібыта росы на траве,
Дзе сьпіць спакуса, як агонь, дзе мы згараем
І дзе, нібыта крыж адвечны, вера і любоў
Нябёсы над зямлёй, як Божы Дух, трымае,
Каб кожны шлях, адведзены яму, прайшоў,
Каб дараваць, і папрасіць, каб даравалі,
І зразумець, што гэты сьвет для нас – ня дым,
І мы яго, як Храм, стваралі і ствараем,
І ў гэтым Храме, як адна цаглінка, Рым...
ІІ
Пражыў жыцьцё, нібы малітву прачытаў,
І адышоў у лепшы сьвет, нібы заснуў,
Нібы раса, згубіўся ў ціхім шуме траў,
Якія, як Хрыста, сустрэлі зноў вясну
У гэтым сьвеце, дзе даўно дабро і зло,
Нібыта крыж на Храме, у якім сьвятло
Сьвятое, нібы Боскае жыцьцё, дзе шлях,
Якім прайсьці, каб лепшы сьвет спазнаць, і тло,
І сьлёзы, і агонь, і кроў, каб у вяках
Нам сьветла і самотна, як цяпер, было...
3.IV.2005.
|
|
Баляда Ўладзіслава Чарняўскага
|
|
14.01.1916 – 22.12.2001
|
...І прыйшоў ён да нас, нібы слова жывое
Апусьцілася зь неба на нашу зямлю,
Дзе адвеку ў пашане сваё і чужое,
Дзе прад сьветам баімся сказаць мы «люблю»
Шчодрым нівам, якія паліты крывёю
Нашых продкаў, што верылі ў лепшы прасьцяг,
Ветлым хатам, напоўненым век цеплынёю,
Сьціплым людзям, што горбяцца
зранку ў палях...
Ён прыйшоў, як прыходзяць вясна і сьвітаньне,
Хоць ня кожны вясну і сьвітаньне чакаў,
Хоць ня кожны пранікся ягоным літаньнем,
Толькі ён не адрокся таго, што абраў,
І ў мястэчку ў касьцёле, гаворачы з Богам,
Верыў ён, што надыдзе той радасны час, –
Прывядзе нас у Храм беларускі дарога,
Ды шкада, што тады ўжо ня будзе тут нас...
І пайшоў ён ад нас, нібы слова жывое,
І прайшоў ён праз нас, як сьвятло з абразоў,
Каб мілей нам зрабілася наша, сьвятое,
Каб мы ўспомнілі шлях да забытых крыжоў...
12.III.2002.
|
|
Баляда Міколы Селешчука
|
|
4.08.1947 – 25.09.1996
|
З прыгожай і роднай, як маці, краіны
Паехаць да мора і там – патануць...
Праз дождж па дарогах, дзе плачуць рабіны,
Самотныя людзі самоту вязуць.
І дрэвы губляюць апошняе лісьце,
І сьледам лятуць за машынай вятры,
І ты ўжо ня можаш спыніць іх і выйсьці,
Каб зь лесам, каб з рэчкаю пагаварыць.
Ты едзеш ня ў хату, ты едзеш пад крыж,
Дзе вечнасьць чакае цябе на пагосьце,
Таму так балюча і шчыра маўчыш...
Зноў мора чужое далёкае сьніцца,
Дзе чорныя хвалі, як чорны пажар.
І раптам на бераг
вады бліскавіца,
І падае неба –
пад хвалямі
хмар...
І ціха ізноўку, і сьветла, бы ў Храме,
І сьвечкі, як зоркі ў Сусьвеце, гараць.
І маці страчае...
І што скажаш маме,
І што тут Айчыне сказаць?..
14–15.XII.1996.
|
Тут, дзе сонца, як човен, у хмарах,
Як агонь, што зьнікае ў пяску,
Белы Храм, як анёльская мара,
Асьвятляе крыжамі раку,
У якой нараджалася сонца
І ўсплывала над сьветам і мной,
І здавалася раньне бясконцым,
І жыцьцё было вечнай ракой.
І дарогі да белага Храма
Нас вялі, і ня думалі мы,
Што бяз Храма мы зьнікнем таксама,
Як бяз нас пазьнікалі дамы,
Дзе жылі нашы казкі і песьні,
Дзе было нам пра што ўспамінаць,
Дзе ля печ высьпяваў вецер весьні
І хацелася не паміраць
Тут, дзе сонца, як човен, у хвалях,
Як сьвятло, што ў бацькоўскім вакне,
Што нам сьвеціцца з далечных даляў
І ня тоне ў чарнюткім віне,
І таму нам вяртацца да Храма,
Што стаіць ля прыціхлай вады,
І маліцца за бацьку і маму
І за нашы ў пустэльні сады...
|
Згубілася-забылася ў вяках,
Як вершаў гэніяльных у чарнавіках,
Гэрояў многа беларускае зямлі,
Што і ня зналі, што гэроямі былі.
І мы ня знаем іх і ўжо ня будзем знаць,
Бо ўсе яны даўно ў зямлі сырой ляжаць,
І іх магіл няма, і быццам не было,
Але былі яны, а іхняе сьвятло
Жыве між нас, нібы ў чарнавіку той верш,
Дзеля якога нарадзіўся і жывеш.
Ды пройдзе час, і зьявяцца на сьвет яны,
Нібыта вернуцца з далёкае вайны,
І скажуць нам, чаго мы вартыя з табой,
Хто з нас паэт, хто здраднік, ну а хто гэрой.
І вершаў гэніяльных у чарнавіках,
Нібыта ў чорных, як абвугленых, палях,
Ці адшукаць нам, як магіл, якіх няма.
І будзе зноўку вінаватая зіма,
Што замятае вёскі, гарады, палі,
Якія ёсьць у нас, як і былі...
|
– За што і за каго тут сёньня паміраць? –
Гаворыш ты і п’еш праклятае віно,
І на цябе, як звар’яцелага, глядзяць
Усе, хто разам піў з табой даўнымдаўно
У гэтым бары, дзе сьвятло, як п’яны дым,
І дым, нібы сьвятло, плыве-цячэ праз нас
І, поўнячы нам душы сумам незямным,
З нас вымывае Богам дадзены нам час...
– За што і за каго тут сёньня паміраць? –
Гаворыш зноў, нібы забыўся ты, што тут
Ня толькі гэты дымны бар, а родны кут
І нашы дзеці зь вераю на сьвет глядзяць
І спадзяюцца, што ня ўсё мы тут прап’ём,
А нешта застанецца і на долю іх,
Яшчэ малых, а ўжо амаль зусім чужых.
Мы ў іх сябе даўным-даўно не пазнаём
І ці пазнаем, як не пазнавалі ў нас
Сябе і нашыя бацькі. Быў лепшы час,
І лепшае віно, і лепшыя сыны,
Што не баяліся ні міру, ні вайны...
«За што і за каго тут сёньня паміраць?» –
Віна напіўшыся, нікога не пытай,
Бо ёсьць бацькі, сям’я, сябры, ёсьць родны Край,
Што на цябе яшчэ глядзяць...
|
Нікому нічога больш не абяцаць,
Нібыта зь цямнечы да сонца ўсплываць,
І сонца ня бачыць, і клікаць цябе
У Храм, што прысьвечаны нашай журбе
Па тым, што калісьці прыдумалі мы,
Яно ж прападала, як шэрань зімы
Пад сонцам, якое над намі плыло,
Нібыта ў сасудзе чырвоным цяпло...
Нікому нічога больш не абяцаць,
Нібыта з туману больш не будаваць
Масты праз раку, за якою ёсьць ты,
Пакуль я з туману будую масты...
Нікому нічога больш не абяцаць,
Як д’ябла з журботнай душы выганяць
І Бога ўпускаць, як сьвятло, у душу,
І ўжо не хавацца ў кустах ад дажджу,
Што зь неба праліўся, нібыта сышоў
Сам Бог на зямлю па прыступках з дажджоў...
Нікому нічога больш не абяцаць –
Мяне прывялі да сьцяны – расстраляць
За тое, што я абяцаў, не зрабіў,
А нашую Вільню ўначы падпаліў...
|
Нібыта ў кабуры драўлянай пісталет,
Ляжаў у чорнавогненнай труне паэт,
І сьветлы Цень над ім стаяў, і плакаў Цень,
І ля труны прайшлі самотна ноч і дзень,
І мы прайшлі, нібы ягонае жыцьцё,
І вецер быў нібыта воўчае выцьцё,
І анікога болей побач не было...
Труну засыпалі зямлёй, нібы сьвятло
Хацелі закапаць, на ўсё паставіць крыж,
Нібы ў расьпятага Ісуса кінуць глыж
Хацелі, ды зьляцелі вершы з-пад нябёс,
Нібы анёлы сьветлыя ягоных сьлёз,
Зьляцелі вершы, ненапісаныя ім...
І дзень прайшоў, і ноч прайшла, як дым,
І стала сьветла нам, нібыта ў белы Храм
Мы ўсе зайшлі і Бог быў там...
|
У начы верасьнёвай за чорным вакном
Вецер дрэвы згінае, нібыта траву,
Ты на стол, як на плаху, кладзеш галаву,
І ўжо вочы твае напаўняюцца сном,
Нібы келіхі чорныя белым віном.
А ўначы за вакном нараджаецца жах,
Пыл з дарогі ўстае, нібы слуп, да нябёс,
І зрываецца лісьце, як птушкі, зь бяроз,
І ўжо хмара над намі – вялізарны птах,
Што наш сьвет падхапіў і нясе ў кіпцюрах.
Ну а вочы твае ўжо напоўнены сном,
І, як мёртвы, ты сьпіш у жахлівай начы
І ня можаш нікому нічым памагчы,
І стаіць, нібы грэшнік, прад Богам твой дом,
Як малітвай, ён поўніцца будзе сьвятлом.
Ты прачнесься, і сьціхнуць навокал вятры,
І апусьціцца пыл, нібы зоркі, зь нябёс
На зямлю да спалоханых белых бяроз,
І за вёскай на самай высокай гары
Хмара-птах разьняволіць свае кіпцюры...
|
Сухая, як порах, ігліца...
І сонца ўзыходзіць баіцца,
А мы ўсё па лесе ідзём,
Як дым прад вялікім агнём
Ідзе і дарогі ня знае,
Бо сам ад сябе – уцякае.
А мы заблудзіліся ўночы,
Нас вецер сьцяжынаю воўчай
Вадзіў, як сьляпых, жартаваў
І нам адпачыць не даваў,
Бо ведаў, што толькі дарога
Дамоў прывядзе, як да Бога,
Якому маліліся мы,
Пакінуўшы нашы дамы...
І сонца ўзышло зноў высока
І шлях асьвяціла далёка,
Якім мы дадому ідзём,
Як дым прад вялікім агнём...
|
Апошні князь у замку белым
Жыцьцё паціху дажываў.
Яго багацьце ўсё струхнела,
І ў куфрах вырасла трава.
Заіржавелі меч і латы,
І ўкралі цыганы каня.
І прывіды жылі ў палатах –
Князёва зьмерлая радня.
І ён сядзеў каля каміна,
Агню памерці не даваў.
І пра халопскую дзяўчыну
Начамі вершыкі пісаў.
Яе на кірмашы заўважыў.
Ды толькі князю не раўня
Халопка, што ля печы ў сажы,
На вуліцы ў гразі – штодня.
Гарбату піў, гуляў у карты
І марыў зьехаць за мяжу,
Але ўздыхаў, казаў: «Ня варта...
Пара ўжо ратаваць душу...»
І Біблію чытаў памалу,
Глядзеў, што ў пекла, у камін.
І ціха сьвечка дагарала
У цішы будучых руін.
|
Па дарогах няшчаснай Айчыны,
Як анёлы, хадзілі жанчыны
І шукалі забітых сыноў,
Што палеглі ад чорных мячоў.
І мяне ўсё ж знайшлі нежывога,
Маладога яшчэ, нечужога,
І схіліліся па-нада мной,
Нібы кветкі над мёртвай пчалой.
І сказала адна, маладая,
Што адна тут мяне пахавае
Пад зялёным ракіты кустом,
Пад высокім дубовым крыжом.
І пайшлі па дарогах Айчыны,
Як анёлы, старыя жанчыны.
А са мной засталася адна,
Ні дачка, ні сястра, ні жана,
А жанчына, як сьмерць, маладая,
Што начамі да зорак лятае.
І мяне цалавала яна,
Як дачка, як сястра, як жана.
Ды мяне яна не ажывіла,
Бо мяне адзінота забіла.
|
Вы п’еце кроў, раней пілі віно,
Начамі залятаеце ў вакно
Пакоя, дзе юнак прыгожы сьпіць
І вас, князёўна маладая, сьніць.
І вы, над ім схіліўшыся ўначы,
Ня можаце ў сабе перамагчы
Князёўну беларускае зямлі.
Вы слаўнаю князёўнаю былі!
Юнак прачнецца і палюбіць вас,
І спыніцца, нібы гадзіньнік, час,
Але на міг – пакуль не закрычыць
Юнак, які, нібы забіты, сьпіць.
І пройдзе ноч, і вы ў скляпеньне зноў
Схаваеце няшчасную любоў
Да юнака, да беднае зямлі,
Дзе слаўнаю князёўнаю былі...
І прыйдзе князь прыгожы, як сакол,
З сабою прынясе з асіны кол
І вам у сэрца востры кол заб’е,
І, кол забіўшы, ён заб’е сябе...
Ды дзе той князь? Яго няма даўно.
Вы п’еце кроў, раней пілі віно,
Начамі залятаеце ў вакно
Да юнака, які ня знае вас.
І спыніцца, нібы гадзіньнік, час,
Калі прачнецца і пабачыць ён
Вампіра, што яго вартуе сон...
|
...І сонца патухне, як сьвечка ў царкве,
І цемра, як дым, у наш сьвет наплыве,
І сьвет наш патоне, як камень цяжкі
У чорнае плыні чарнюткай ракі,
Калі ён прачнецца і сонна ўздыхне
І ў небе пабачыць, нібыта ў вакне,
Вялікае сонца, што столькі шукаў
На шэрай зямлі сярод пылу і траў.
Ды спіць ён, як мёртвы, як цень ад крыжа,
Як кропля крыві на спакоі нажа,
Наўзбоччы сьцяжыны, наўзбоччы жыцьця,
На дзідах травы і на крылах лісьця,
Што сьветла зьляцела ад дыху вятроў
З зажурана-ціхіх, як вечар, кустоў.
І покуль ён сьпіць, я куплю пісталет,
Застрэлю яго і ўратую ўвесь сьвет.
І людзі, забойцу, убачаць мяне,
І кожны, забойцу, мяне пракляне,
І буду я сьмерці, як волі, шукаць
І сьвечку,
як сонца,
прад сном задзімаць...
|
Сьцякла ў невядомасьць вада ад патопу.
Пад небам, нібыта пад Боскай рукой,
Зьявілася наша, як вечнасьць, Эўропа,
Вадою амытая, нібы сьлязой.
І ты адшукала мяне і сказала:
– Як хочаш ты сам, так цяпер і жыві...
І, нібы вада ад патопу, прапала,
І, нібы агонь, засталася ў крыві.
Я крыкнуць хацеў у адказ, і нічога
Ня змог я прамовіць, хоць моршчыў свой лоб.
Як крыж, прада мною ляжала дарога
І ўсьцяж – невядомасьць, нібыта патоп...
|
|
Баляда Максіма Лужаніна
|
|
2.11.1909 – 13.10.2001
|
Жыцьцё прайшло, як кніга прачытана...
Жыцьцё прайшло, нібы сьвятло ўзарвана
І Храм разбураны на ўзгорку тым,
Дзе ўсё як сон, дзе ўсё як райскі дым...
Жыцьцё прайшло, але было жыцьцё,
Нібы на дрэве высахлым лісьцё
Было.
І больш ніколі ўжо ня быць
Пад гэтым небам, дзе аблокам плыць,
Табе і мне, і гэтаму сьвятлу,
Падобнаму на вострую стралу,
Што, пранізаўшы нашу цемнату,
Ляціць далей і плача на ляту...
Жыцьцё прайшло, нібыта дзень прайшоў,
І паўзьлятала вараньнё з крыжоў,
І сьвечкі захлынуліся сьвятлом,
Нібы згарэў стары гасьцінны дом...
13.X.2001.
|
|
Баляда Паўліны Мядзёлкі
|
|
24.09.1893 – 13.02.1974
|
Сьнілася дзяўчыне...
#Янка Купала
Сьнілася дзяўчыне залатое раньне,
Сьнілася дзяўчыне вечнае каханьне.
Ды нічога вечнага не было й ня будзе,
Раньне залатое не патрэбна людзям,
Як ня трэба воля, як ня трэба вецер...
Не засьвецяць зоркі, як ня прыйдзе вечар,
Як вясна ня прыйдзе, сад не закрасуе.
Сьнілася дзяўчыне, што яе цалуе
Самы найпрыгожы, наймілейшы самы,
І ляціць лістота – пісьмы-тэлеграмы –
Зь явара сівога да краса-каліны
У чужыну-далеч зь любае Айчыны.
Сьніліся дзяўчыне часта немаўляты,
Нібы кветкі ў садзе ля бацькоўскай хаты,
І ў сьлязах дзяўчына сустракала раньне
І глядзела ў поле, дзе ў густым тумане
Не чужая постаць, як туман, зьнікала...
Сьнілася дзяўчыне, што яна сказала,
Што сказаць прад Богам і людзьмі хацела.
І душой у неба, як матыль, ляцела
Ад размоў і чутак, ад усьмешак, сьмеху,
Каб бліжэй да Бога, каб бліжэй да грэху...
Сьнілася жанчыне, што яна дзяўчына,
Сьнілася мужчыну Беларусь-краіна...
15.V.2002.
|
Чорнае сонца над полем плыло,
Быццам люстэрка таго, што было,
Быццам забітае слова «люблю»
Ціха пакінула нашу зямлю
І над зямлёю, як прывід, плыве,
Не разумеючы, што не жыве,
Як не жыве пад нагамі лісьцё,
Колер згубіўшы і стаўшы сьмяцьцём...
Чорнае сонца над намі плыло,
Быццам з далёкіх планэт НЛО,
Быццам бы поўная бочка віна,
Быццам бы наша з табою вясна,
Чорным быльлём засяваючы час,
Чорнаю кропкаю стала для нас...
Чорнае сонца над сьветам плыве.
Мы, як мурашкі ў высокай траве,
Сонца ня бачым, бо сонца, як дым,
Вочы нам сьлепіць, пакуль што жывым...
|
Жывыя... Жывыя... Жывыя...
А вецер за вокнамі вые,
І сьнег быццам белы пажар,
І ў сьнезе, як прывід, ліхтар
На вуліцы белай стаіць.
Мы дома. Нам хочацца жыць,
Як сьнегу, што зь неба ляціць
На кветкі жывыя... Жывыя,
Нібы матылі мы начныя
З апаленым крыльлем... Жывыя...
А некаму сьмешна да сьлёз,
Што я табе кветкі прынёс
Жывыя... Жывыя... Жывыя,
Нібыта анёлы ручныя,
Бялюткія ружы. Жывыя.
А вецер за вокнамі вые,
І сьнег быццам вечны пажар,
І мы далятаем да хмар
Жывыя... Жывыя... Жывыя
І гэтаму сьвету чужыя,
Як кветкі зімою жывыя...
Жывыя, як словы сьвятыя,
Як Авэ Марыя, як Авэ Марыя...
|
– Не хадзі ты ў поле, бо там сьмерць гуляе,
А ідзі ў карчомку, там віно чакае...
Толькі ён нікуды не пайшоў з хаціны,
І сьмяяліся над ім усе жанчыны.
А адна маўчала і сьлязу губляла,
І ад сьлёзаў ейных крапіва завяла,
Што спавіла сьцежку да хаціны ціхай,
Дзе хадзіла шчасьце, дзе сягоньня ліха,
Сеўшы на каменьне, хітра паўтарае:
– Не хадзі ты ў поле, бо там сьмерць гуляе,
А ідзі ў карчомку, там віно чакае...
І пайшоў па сьцежцы весела хлапчына,
І куды ён прыйдзе – будзе там Айчына.
|
Лес высокі з глыбокім карэньнем...
Не палохайце лес вынішчэньнем!
Лес трымае нябёсы над намі,
І нябёсы – малітвай у Храме.
Лес загіне – ня будзе нікога,
І жалобнаю стужкай дарога
Утравее ў прасторы пустым...
...Ды разьвеюцца попел і дым,
І пральецца вада дажджавая,
Нежывая вада і жывая,
І карэньне ў зямлі зноў прачнецца,
І ад кволай бярозкі пачнецца
Новы лес на пакутнай зямлі,
Дзе з табой, як ваўкі, мы жылі,
Дзе палохалі нас вынішчэньнем
І наш лес, што з глыбокім карэньнем,
Як народ наш, які не баіцца
У жыцьці, як у дыме, згубіцца...
Не палохайце лес вынішчэньнем!
|
«Ніколі нам суседзі не спрыялі,
І кожны думаў толькі пра сябе...» –
Гаворыш ты задумліва ў журбе,
Парваўшы нітку, на якой каралі
Сьвяціліся, цяпер яны ў траве,
Нібыта ў лесе наш народ вялікі,
Дзе закрычыш, і воўк пачуе крыкі,
І мала хто да сьцежкі дажыве,
Што выведзе да нашага сьвятла,
Якое ёсьць, як нітка, дзе каралі
Сябе па-каралеўску адчувалі
І нітка доўгай, як жыцьцё, была...
«Ніколі нам суседзі не спрыялі...» –
Я за табою ўсьлед не паўтару,
А моўчкі буду сабіраць каралі...
І ўсіх караляў я не сабяру...
|
|
Баляда закаханага мастака
|
Ён хаваў свае творы, нібыта грахі,
Што няволяць душу, быццам бы берагі
Беларускую рэчку, якая вясною
Разьліваецца, быццам блакіт над душою
З адзінокага неба, нібыта з вакна,
За якім ты, як сонца, заўсёды адна...
Ён хаваў свае творы, нібыта зладзей,
Што дажджліваю ноччу залез у музэй
І партрэты прыўкраснай князёўны пакраў
І назаўтра пра гэта людзям расказаў,
Каб судзілі яго, як на Страшным судзе
І ўтапілі ў маўчаньні, нібыта ў вадзе...
Ён хаваў свае творы, нібыта сьцягі...
Ён хаваў свае творы, нібы ланцугі...
І нарэшце яго пахавалі самога,
Бы схавалі запалкі ад хлопца малога...
|
Твая іміграцыя – вёска твая,
Дзе ўжо анікога ня ведаю я
І ведаць ня буду, хоць ведаць хачу.
І ты не пачуеш, калі закрычу,
Што дрэнна мне тут сярод гэтых муроў,
Хоць, знаю, табе там ня лепш ля платоў
Бадзяцца, шукаючы нашы сьляды,
Нібы пасьля п’янкі сьцюдзёнай вады
Шукаць і ня бачыць, што ўсё ўжо як тло,
Якое яшчэ хоць і мае цяпло,
Але безь сьвятла, безь якога ня жыць,
Ня бачыць, як час, бы мурашка, бяжыць
І ў травах зьнікае, як вёска твая,
Дзе ўжо анікога ня ведаю я.
І ты мне напішаш пісьмо, і яно
Нібыта ўпадзе на цямнюткае дно
Глыбокае студні, бо будзе ляжаць
У скрынцы паштовай і ветру чакаць...
|
Дзяўчына на скрыпцы іграла,
Нібыта з Хрыстом размаўляла,
Нібыта агнём частавала...
Самота ў агні бушавала,
Яе, каб памерці, – хапала...
І вены, як струны, парваны,
Вада вылівалася з ванны,
Як кроў з пачарнелае раны...
І плакала скрыпка, і маці,
І людзі, як цені, у хаце,
І сонца крывёй, як у ваце,
У хмарах шапталі аб страце...
І ты быў ва ўсім вінаваты,
І бег ты ад чорнае хаты
Па вуліцах, як па пустэчы,
І воран садзіўся на плечы
Табе, і зь цябе вылятала
Душа, што з Хрыстом размаўляла
У час, як на скрыпцы іграла
Дзяўчына, якая кахала...
|
Быццам верш на чарнюткай паперы,
Ты хацеў нарадзіцца ў Маньцьеры,
Каб нічога ня ведаць пра нас.
Але ўжо ты ня хочаш нічога,
Бо даўно затравела дарога
Да Маньцьеры да самай якраз.
І няма аніякай Маньцьеры,
Быццам вершаў на чорнай паперы
Не было, бо ніхто не пісаў.
Але ты ўсё ж хацеў нарадзіцца
У Маньцьеры, зь якой нам дзівіцца,
У якую ты ў думках лятаў.
|
...Я стаў чужым, як выпітая пляшка,
Што ля дарогі пад кустом ляжыць,
Дзе час ідзе спакусна, як манашка,
Якую нельга, як віно, любіць.
Я стаў чужым, як лісьце пад нагамі,
Што страціла раптоўна прыгажосьць,
Бо дзень прайшоў, аплаканы вятрамі,
Як наша залатая маладосьць.
Я зноў адзін, як выхад з лябірынта,
Як цішыня на вастрыі мяча,
Як кроў на белым мёртвым полі бінту,
Ці зноў не разумею ні чарта
Я ў гэтым сьвеце, дзе сябры, як цені,
Бываюць толькі ў сонечныя дні
І нашы справы, нашы летуценьні
Нявечныя, як вечныя агні...
Я стаў чужым, нібы чужое гора,
Якое анікому не баліць.
Яшчэ хачу вярнуцца я ва Ўчора,
Яшчэ хачу манашку спакусіць
І быць чужым, як Азія чужая,
Якую нам павек не зразумець.
І мы па-над Эўропай пралятаем,
І доўга нам фанераю ляцець...
|
Ты сядзіш, як у ваўчынай яме,
У адвечным страху ды журбе.
Нехта ж моліцца ў забытым Храме,
Просячы ратунку й для цябе
І ад страху, і ад той журботы,
Што душу апальваюць агнём,
Каб на вечнае пытаньне: «Хто ты?»,
Як згарэць, назваць сябе рабом
І схаваць сябе ў ваўчынай яме,
Каб перачакаць у ёй вятры,
Што зламалі крыж на белым Храме
І стушылі сьвечкі ўсе ўнутры...
Пройдзе час, і Бог да нас загляне,
І мы выйдзем з Богам зь цемнаты,
Ды ніколі Храмам нам ня стане
Яма, дзе сядзіш сягоньня ты.
|
Пыл плыве над дарогай, як тое,
Што было і чаго ўжо няма,
І бярозам лісьцё залатое
Больш ужо ад вятроў не ўтрымаць.
І счарнее лісьцё залатое
І, счарнеўшы, нам скажа з табой,
Што навокал усё тут чужое
І дарогай ідзём мы чужой.
І пазгубімся мы ў лістападзе,
І зь лісьцём на кастрах мы згарым.
І ўзьляціць над дарогаю дым,
Разам з пылам і сьнегам асядзе,
Паплыве над зямлёю, як тое,
Што было і чаго ўжо няма.
І ў сьняжынках, бы ў кветках, зіма
Адлюструе сьвятло нежывое,
Ад якога нідзе не схавацца...
А пакуль над дарогаю пыл,
Нам праз пыл, як празь вечнасьць, вяртацца
Да сябе, да жыцьця, да магіл...
|
Дажджлівых дзён халоднае сьвятло
Плыве па рэчцы ў першы сьнегапад
І працінае, быццам бы стралой,
Маю душу, нібыта вецер – сад,
Дзе нам з табой ніколі ўжо ня быць,
Як зьнічкам у нябёсы не ўзьляцець,
Як узьлятаюць сьветла галубы
Там, дзе лістоты восеньская медзь
І дождж сьцяжыны нашы залілі.
І я іду, як гэты дождж ідзе,
Па залатой, нібы агонь, зямлі,
Па мёртва-чорнай, як нябыт, вадзе,
Дзе дзён дажджлівых тоіцца сьвятло,
Плыве спакойна ў першы сьнегапад
І працінае, быццам бы стралой,
Тваю душу, нібыта вецер – сад...
|
А ты ня ведаеш, чаго жывеш,
І па жыцьці, як па вадзе, плывеш
Парэшткамі асеньняга сьвятла.
І зьнікнеш ты, нібы ў вятрах духмень,
Нібыта ў ночы чорнай воўчы цень,
І зьнічка мільгане, нібы страла.
І дзень пачнецца, бы ўсплыве з вады
Той глыж, якім кідаўся ў неба ты,
Бо неба бы ў забытым Храме шкло.
І ён ня ведае, чаго жыве,
І па жыцьці, як па вадзе, плыве,
Шукаючы сябе, нібы жытло...
6.V.2004.
|
...Закончылася ноч, нібыта ў нас віно,
Нібыта чорнае разьбілася вакно,
І вецер у пакой наш заляцеў, як глыж,
І на царкве анёлам засьвяціўся крыж,
І дзень пачаўся, як з пагорка росны шлях
У сьвет, дзе лета каласіцца на палях,
Дзе мы з табой яшчэ не думаем пра скон,
Дзе неба па-над намі, як царкоўны звон,
Зьвініць і абуджае наш няўтульны сьвет
Ісьці да Храма, што, нібыта Божы сьлед,
У травах не губляецца, нібы ў вяках,
І сьлёзы высьпяваюць у сьляпых вачах,
І вочы бачаць, як наш новы дзень ідзе,
Нібы дзіця, па залатой вадзе...
|
|
Баляда восеньскага туману
|
Восень пачынаецца з туману,
Быццам бы агонь вялікі з дыму.
Дымам аніколі я ня стану,
Дымам, што ахутае Радзіму,
Каб ізноў праз нашыя магілы
Праляглі, нібы крыжы, дарогі,
Што нас не вядуць за небасхілы,
А ў карчму і цёмныя астрогі,
Дзе ніколі не бывае сонца
І ніколі там яно ня будзе...
«Колькі нам заплаціш ты чырвонцаў?» –
Зноў пытаюцца ў падпанка людзі
І, адказ чакаючы, праз восень,
Быццам праз агонь, ідуць, зьнікаюць
І, глядзіш, нічога ўжо ня просяць,
Праз туман дарогі не шукаюць...
Восень пачынаецца з туману...
|
Не пускайце мяне вы на волю,
Не шапчыце пра волю вы мне,
Бо люблю сваю сумную долю,
Нібы костачку вішні ў віне.
А дзе воля – ніхто з вас ня знае
І ніколі ня будзе ўжо знаць,
Бо над вамі ўжо д’ябал лятае
І ў вас вочы, як пекла, гараць.
Не пускайце мяне вы на волю,
Бо я волі баюся, як вы,
Бо я ваш, бо я з вашага поля,
Дзе ўздымаецца попел сівы
Аж да хмар са згарэлага Храма,
У якім не маліліся мы,
А малілася нашая мама,
Каб ня зналі сумы і турмы
Адзінокія сумныя дзеці,
Што хацелі, каб лепей было...
Не ўтрымаць вам мяне, бо я – вецер,
І ў віне я ня бачу сьвятло...
|
«Нікому нічога ня трэба...» –
Гаворыш, нібыта гарыш.
І чуе цябе толькі неба
Далёкае, нібы Парыж.
«Нікому ня трэба нічога...» –
Гучыць, бы ў царкве, у душы.
І, як на чужыну, – дарога,
І ўсьцяж ліхтары, як крыжы.
«Ня трэба нічога нікому...» –
Усьлед, нібы д’ябал, ляціць.
Ніхто не чакае больш дома,
І дом твой турмою стаіць.
«Нікому нічога ня трэба!» –
Сабе праз стагодзьдзі крычыш.
І чуе цябе толькі неба,
Маўклівае неба, як глыж...
|
350
Што ж будзе, як дрогне, як рухне яна?
Каго пад сабой пахавае?
#Максім Багдановіч
Можа заўтра, а можа праз год
Трэснуць сьцены між нас, нібы лёд,
І сьвятло, як вясною вада,
Нас абмые і зьнікне жуда
З нашых душ, нібы з дрэў груганы
Па-над полем, дзе болей вайны
Нам ніколі ўжо не распаліць,
Бо над полем наш дым праляціць…
А пакуль што між намі сьцяна
І далёка, як неба, вясна,
Дзе вада, як вясною сьвятло,
Змые ўсё, што між намі было.
Прыйдзеш ты, і табе раскажу,
Што я жыў, як трава без дажджу,
Як сьцяга, што вядзе на клады,
Як у траўні бяз кветак сады…
Ды ня заўтра і нат не праз год
Трэснуць сьцены між нас, нібы лёд…
|
Сорамна шчасьлівым быць паэтам
І дзяўчатам вершы прысьвячаць,
Нібы на дуэлі зь пісталета
У аблокі ў час вайны страляць,
І ня думаць, для чаго і хто ты
І чаму такі самотны я
За вакном сяджу, нібы за плотам.
Дзень за днём ідзе і год за годам,
І чакаем мы, як Бога, дня,
Што нам скажа: «Атрымайце шчасьце!»
Ну а шчасьця не было й няма,
І яго ў шчасьлівага ня ўкрасьці,
Украдзеш – законная турма,
Дзе няшчасным будзеш ты паэтам,
Што дзяўчатам вершы прысьвячаў,
Нібы сьнег ствараў сьпякотным летам,
А зімою кветкі расьсяваў
І ня думаў, для чаго і хто ты
І чаму такі вясёлы я.
У піўбары на апошні злоты
У Варшаве на сыходзе дня
Добра п’ю і не чакаю шчасьця,
Бо, як піва пенаю, яно
Можа ўзьняцца, тут жа і апасьці,
Нібы камень на марское дно...
|
Прыляцеў белы вецер з усходу
І лісьцё з нашых дрэў абарваў,
Агаліўшы, як гольле, самоту,
Пыл узьняў, нібы дым, з жоўтых траў.
Ты спыніўся, як цень, і заплакаў,
І сказаў, што баісься вятроў,
Што з усходу лятуць, як сабакі,
Як гайня азіяцкіх ваўкоў.
Ды падзьмуў раптам вецер заходні
І зламаў наша дрэва. Празь міг
Ты сказаў, што для нас вецер шкодны
І вятроў нам ня трэба чужых.
І заціхлі вятры панаўкола,
Бы спыніўся адведзены час
Мне з табой, і зьляцелі анёлы,
Нібы лісьце зь нябёсаў, да нас...
|
Мне ў каўчэзе Ноевым сярод патопу
Доўга сьнілася спакусна па начох
Залатая, быццам бы агонь, Эўропа,
Шэрая, як попел на пустых палёх.
Мы плылі няведама куды празь вецер,
І здавалася, што падмануў нас Ной
І ніхто не застанецца ў гэтым сьвеце,
Ну а з нас ніхто ня трапіць на'т і ў той.
І глядзеў я ўдалячынь, нібыта ў прорву,
Чорную, бясконцую, нібыта сон,
І глядзеў на Ноя, як кароль на торбу,
У якога слугі адабралі трон.
І плылі мы доўга, і плылі мы вечна,
І сваю Эўропу кожны адшукаў,
Шлях каўчэга ў моры
стаўся Шляхам Млечным,
І каўчэг у небе, як анёл, прапаў...
І гляджу я ў неба, і чакаю Ноя,
І мне часта сьніцца доўга па начох
Мора, быццам бы вугольле, залатое,
Шэрае, як попел на пустых палёх...
|
...І раптам зоры, як вугольле ў прыску,
У небе сонным пачалі стухаць,
І ў сэрца сум, нібыта ў Храм вятрыска,
Пранік... Хаця чаго тут сумаваць,
Калі сыходзіць ноч, як сьнег счарнелы
З палёў, дзе ты адзін ідзеш дамоў
І пад нагамі лёд зь вясной нясьмелай
Хаваюць плыткасьць першых ручаёў,
Нібы сьвятло, што высьпела зімою,
Нібыта сум па тым, што ўсё, як сон,
Канчаецца, зьнікае, як з вадою
Жыцьцё зьнікае, як сьвятло з вакон
Зьнікае ў хаце, дзе ты нарадзіўся,
Дзе ўжо нікога сумнага няма,
Як зорак, на якія ты дзівіўся,
Што зьніклі і якіх шукаць дарма...
|
Нібы вада жывая, працякло
Праз далячынь, нібыта празь пясок,
Сьвітальнае вясновае сьвятло.
І сонца, нібы залаты лісток,
Празь сьнег счарнелы квола прарасло,
І цені ажылі, і ты прыйшоў,
Нібыта вестка добрая, дамоў,
Але цябе сустрэў замок стары
І гурбы сьнегу шэрага ў двары,
Як адзінота горкая бацькоў,
Якіх няма, як радасьці няма
У тым, што ўжо канчаецца зіма
І, як вада жывая, працякло
Праз далячынь і воблакі сьвятло...
|
А поўдзень, як сярэдзіна ракі,
Ракі, якая з кожным днём шырэй
Сьвятлом віруе, топіць чаўнакі,
Што зь лёдам выплылі з тваіх вачэй,
Калі ты плакаў, гледзячы на сьвет,
Дзе ты адзін, нібы на лёдзе сьлед,
Пакінуты параненым ваўком,
Што бег, як цень таго, што ўжо было
І ўжо ніколі больш ня прыйдзе ў дом,
Зь якога, нібы кроў, сышло сьвятло,
Дзе ты глядзіш празь сьлёзы, як празь лёд,
На плыткую сярэдзіну ракі,
Дзе адплывае ў небыцьцё твой год,
Самотны, як у лёдзе чаўнакі...
|
Памерла сонца, каб зноў нарадзіцца,
І змрок, як попел, выпаў на зямлю
Ад спаленага сонца, ды люблю
Раку, што лёдам маладым іскрыцца,
Як леташняй зьбялелаю травой
Твой бераг, дзе ўжо сьнегу больш няма,
Як зараз хмар у небе над табой,
Дзе журавы лятуць, нібы сурма
Гучыць, бо сонца мёртвае і нам
Ісьці дамоў, нібы вяртацца ў Храм
Праз змрок і вецер, праз жыцьцё і сьмерць,
Каб спаленае сонца ажыло...
|
Зьвечарэла, ды няма вячэры,
Ды няма нікога ў вёсцы тут,
І няміл табе ўжо родны кут,
Дзе рыпяць, нібыта плачуць, дзьверы,
Празь якія вецер залятае
З вуліцы, дзе зорка маладая,
Як у чорных травах, у нябёсах
Вырасла і сьвеціцца адна,
Кволая, як гэтая вясна,
Сьветлая, нібы іскрынка ў сьлёзах...
16–22.VI.2005.
|
Пачынаецца дзень, як пажар,
У якім нехта сёньня згарыць
І ўзьляціць адзінока да хмар,
Каб камусь адзінока тут жыць
І згараць у нябачным агні,
Што з самоты нябеснай, як цень,
І зямной, як трава, мітусьні.
Як патоп, пачынаецца дзень.
Пачынаецца дзень, нібы кроў
Усплывае з глыбокіх азёр,
Праступае зь зялёных лістоў,
Што мо' заўтра памкнуцца да зор
І ўпадуць нам пад ногі з табой
На дарозе, што сёньня ў гразі.
Тут магілы адна на адной,
Тут паэты ляжаць і князі,
Што згарэлі ў нябачным агні
І ня думалі, каб як пажыць,
Адно ведалі – іхнія дні
Як цьвікі, што ў Хрыстовым крыжы.
|
...У аўторак ты заплачаш разоў сорак,
І нічога тут ня зьменіцца ані,
Бо аўторак новы прыйдзе, як аўторак,
Як прыходзяць і прыходзілі ўсе дні,
Дзе было ўсё, як сьляза на вейцы ў маці,
Што адна, як і адно ў цябе жыцьцё,
Сумнае, як песьня аб забытай хаце,
Дзе на ганку, быццам бы агонь, лісьцё.
І нічога ты ня скажаш, а маўкліва
Пойдзеш праз аўторак, як праз гай стары.
Будзеш ты няшчасны, будзеш ты шчасьлівы,
І ўсё будзе так да часу да пары,
Бо ў аўторак ты заплачаш разоў сорак,
І ніхто ня ўбачыць тут сьлязы тваёй,
Бо аўторак будзе, будзе як аўторак,
Быццам вецер, быццам неба над зямлёй...
|
...А ў сярэду да цябе я не прыеду,
Як ня вернецца ўсё тое, што было,
І ты будзеш плакаць цэлую сярэду,
І цяпліць у сьвечках боскае сьвятло,
І выходзіць часта з хаты на дарогу,
На якой калюгі вокнамі ў той сьвет,
У якіх ня бачна сёньня анічога,
У якіх убачыць мо' адзін паэт
Неба і мінулыя гады-часіны,
Дзе з табою мы шчасьлівыя былі,
Марылі пра волю не сваю, Айчыны,
Што была і будзе вечна на зямлі...
Адышло былое, як і не бывала,
І ў сярэду не сустрэцца мне з табой.
Ты тады другога ў парку сустракала,
Я тады ж у парку думаў аб другой.
І ў сярэду да цябе я не прыеду,
Як ня вернуцца шчасьлівыя гады,
Дзе ў аўторак цалаваўся разоў сорак
І цьвілі зімою зоркамі сады...
|
Чысты чэцьвер, як паперы чысты ліст
І як першы сьнег, што сёньня за вакном,
Дзе ў нябёсах сонца, як чырвоны ліс,
Сьлед у хмарах замятаючы сьвятлом,
Ад цябе на захад уцякае зноў,
І ты зноў імкнеш няведама куды,
Нібы воўк, які спалохаўся ваўкоў,
Што прыйшлі да рэчкі да жывой вады,
А вада схавалася пад сьнег і лёд.
Чысты сьнег, нібы паперы чысты ліст,
Прад якім ты грэшны, прад якім сьвяты,
Сумны, як у лёд умерзлы параход,
Страшны, нібы на дуэлі кулі сьвіст.
Пройдзе час – і сьнег зноў зробіцца вадой,
І, нібы Хрыстовы ногі, берагі
У ракі абмыюцца, і мы з табой
Пойдзем у царкву, каб замаліць грахі...
|
У пятніцу ты сабралася ў сьвятліцу,
А сьвятліцы той ужо даўно няма,
І ты стала плакаць і ў сьлязах маліцца,
І плыла над сьветам саванам зіма,
І крычала вараньнё па-над дарогай,
Па якой ішла ты, як ідзе сьвятло
Па галінах дрэваў, каб вясной з трывогай
Лісьце, нібы сонца, раптам прарасло.
І глядзелі сьледам за табой ваўкамі
Людзі, што забыліся, што тут яны
На сваёй зямлі, і могуць быць людзямі,
І зімой ня толькі сьніць пра шчасьце сны,
Бо ў пятніцу ты сабралася ў сьвятліцу
І сьвятліца будзе, як і будзе цень,
І кароткай будзе нашая пятніца,
Як твая спадніца, што вышэй калень...
|
«У суботу прэч гані самоту...» –
Ты сказаў, як сьвечку запаліў,
І той сьвечкай асьвяціў суботу
І віна, нібы сьвятла, наліў
За сяброў і ворагаў, якія
Помняць, што ты ёсьць, як гэты сьвет,
Дзе мы ўсе самотныя, такія,
Як раса на восеньскай траве,
Над якой вятры лятуць і хмары
І зьнікаюць, як зьнікаем мы –
Хтось у полі, хтось у тлумным бары,
Хтось у чорнай цішыні турмы,
Бо ніхто ня прыйдзе і ня скажа:
«Я цябе, самотнага, люблю...»
І ўміг белым сьнегам стане сажа
І ўпадзе на грэшную зямлю
Зь неба, пад якім штодня згараем,
Верачы – камусь патрэбны мы,
Бо суботу, як вясну, чакаем,
Не спазнаўшы будняў, як зімы...
|
Адыходзіць нядзеля, як сонца заходзіць,
Як жыцьцё ўжо пражытае чорнай зямлёй,
Засыпаецца цемраю сонца і ў лёдзе
Найглыбокіх нябёс чырванее крывёй
Тых гэрояў, якіх мы ня помнім з табою...
Адыходзіць нядзеля, як Ноеў каўчэг
Адплывае, і перад патопнай вадою
Ён як ліст, на якім наш запісаны грэх...
5–8.XI.2004.
|
Студзень бязь сьнегу, як луг без травы.
Сёньня Каляды. Ідзём да царквы.
Хто памаліцца, а хто – памаўчаць,
Хто нарадзіцца, а хто – паміраць.
Чорна навокал, нібыта пажар
Тут уздымаўся, як лес, аж да хмар,
Дзе адзінокая зорка цяплела
Сьветлая, быццам Хрыстовае цела,
Што не астудзяць ніколі вятры.
Сёньня ты юны, а заўтра – стары
Будзеш спакойна ісьці да царквы,
Быццам бы сьнег, што нядаўна ляцеў
Лісьцем бялюткім з анёлавых дрэў
У цішыню пажаўцелай травы,
Каб там, зьнікаючы, студзень любіць
Столькі, пакуль сьнег зь нябёсаў ляціць...
|
Пытаецца люты: «Ці добра абуты?»
І ветрам сьцюдзёным зьдзірае сьнягі
З дарогі, як скуру з вужакі заснутай,
Якой сьветла сьняцца людскія грахі.
І ты зноў баісься далёка ад хаты
Ісьці праз завейную белую ноч,
Бо ў небе за хмараю нехта рагаты
Зь зямлі не адводзіць задымленых воч,
Дзе з комінаў дым, адлятаючы ў неба,
Віецца над вёскай кудзеляй зь цяпла,
Дзе тонкія нітачкі зімняга срэбра
Уткаліся й сьветла лятуць да сьвятла
Задумлівых зорак, што больш ад марозу
Ня могуць ужо размаўляць між сабой...
|
...І трэснуў лёд, як неба, пад нагамі,
І хлынула вада, нібыта з горла кроў,
І папаўзла, нібы зьмяя, за намі,
І, бы ў каўчэгі, мы да берагоў
Пабеглі напалохана і дзіка,
Нібы ваўкі, што першы раз агонь
Убачылі, як сьмерць сваю, вялікі
І ўміг забыліся пра весьні гон,
Бо трэснуў лёд, як вечнасьць, пад нагамі
І хлынула жыцьцё, нібы вада,
Халоднае, дзе мы павінны самі
Уцяміць, што ёсьць радасьць, што бяда.
І, як па лёдзе, мы бяжым па сьвеце,
Ня знаючы, што нас чакае там
За дальлю белай, дзе вясна, і вецер,
І чорны лес, і белы-белы Храм...
|
Вярнуліся птушкі з далёкіх краін,
І толькі дамоў не прыйшоў ты адзін,
Бо дома няма – яго змыла вадой,
Самотна-вясновай, нібыта сьлязой.
І бачылі людзі, як дом твой сплываў
У сьвет, як каўчэг, паміж дрэў, нібы траў,
Высокіх і чорных, як цень ад бяды,
І крыгі плылі, як Харону лісты...
І людзі глядзелі на мора-ваду,
І кожны маліўся – палохаў бяду,
І сонца ўзыходзіла па-над зямлёй
Вялікай і сьветлай малітвай людской.
І там, дзе твой дом адзінока стаяў,
Успыхнулі кветкі сярод жоўтых траў,
Нібыта вугольле забытых кастроў,
Нібыта самота пражытых гадоў...
|
Трава, як агонь, прарастае праз тло,
І, нібы віно маладое, сьвятло
Душу тваю хмеліць да крыку, да сьлёз.
А неба самотнае, нібы Хрыстос,
Глядзіць на траву, што, нібыта цьвікі,
Старое лісьцё прабівае наскрозь,
І выюць вятры – маладыя ваўкі,
Што кроў тут адчулі – на травах расу,
Якую з травы твае ногі страсуць,
Калі ты зноў выйдзеш на луг, як у сьвет
Трава, што агнём прарастае праз тло,
Каб тло зноў згубілася ў новай траве
І кветкамі, нібы агнём, зацьвіло...
|
Пачынаецца лета, нібы адзінота
Зноў спрабуе спакойна напомніць табе,
Што цяпер ад жыцьця не схавацца за плотам,
Бо схавацца, нібыта ўтапіцца ў журбе
Па мінулым, якое травой зарастае,
І нічога назад не вярнуць, што было.
І ў твой сад залятае пчала залатая
І зьбірае густое на кветках цяпло.
І глядзіш ты на кветкі і ўжо адчуваеш,
Што ўжо хутка і чэрвень, як дзень, праміне,
І ў гаі салавей, бы памрэ, адсьпявае,
І, як сьпелая вішня ў блакітным віне,
Сонца ў небе сплыве ў небакрай за лясамі,
І ты будзеш спакойна свой сьвет абжываць,
Што абмыецца заўтра дажджом, як сьлязамі,
І ня будзе калі па былым сумаваць...
|
Купальскія вянкі плывуць па рэчцы,
А кветку-папараць ты не знайшла.
І хоць гавораць: «Час усё залечыць...»
Табе адной, бы ўзімку да жытла,
Вяртацца неахвота ў адзіноту
Прыгожую, як з чорных сьліў віно
У крышталёвай ружы, што як зь лёду,
Якую кінуць хочацца даўно
Аб сьценку, за якой сьвятло і воля
І дзе купальскія вянкі плывуць
У сьвет, каб не зьявіцца ўжо ніколі
У гэтым краі, дзе даўно жывуць
Самотныя, прыгожыя дзяўчаты,
Што кветку-папараць шукаць ізноў
Наступным летам выбегуць крылата
І, не знайшоўшы, вернуцца дамоў...
|
Пасьпелы яблык падае на дол,
Нібыта кропля сонечнага лета.
Сьвятла на кроплю менее наўкол.
Як сьпелы яблык, як сьляза паэта,
У бездань часу, дзе няма сьвятла,
У бездань часу, дзе ня будзе ночы,
Ляціць сьвятло, а ноч ужо была...
І неба сумнае, як нашы вочы,
Бо лета адыходзіць назаўжды,
Як жоўтая лістота, адлятае
Праз туманы, празь вецер, праз дажджы,
Праз поле, дзе салома залатая,
Дзе ў восень ты ідзеш, як у агонь,
Што дзесьці за гарой, нібы за сьветам,
Дзе п’е ваду з ракі чырвоны конь
І сонца плавіцца ў вадзе, як лета...
|
Верасамі пахне раніцою вецер.
Сьцежкі ўсе грыбныя засталіся ў леце,
Як у памяці тваёй сьвятлынь-дарога
У бацькоўскі дом, дзе ўжо няма нікога,
Дзе каля вакна чырвоная каліна
Сьветлая, нібы цяпер твая Айчына,
Дзе спакусна пахне вецер верасамі,
Дзе ў нябёсы сумнымі, як сьвет, вачамі
Ты глядзіш і бачыш – птушкі, як былое,
Пралятаюць, павуціньне залатое
Абрываючы, што сонца перад намі
Расьпусціла, каб знайшлі мы самі
Сьцежкі і дарожкі да сваёй Айчыны,
Дзе заўсёды сьветла й горка ад каліны...
Ты ідзеш праз поле, за табою вецер,
І, здаецца, анікога ў цэлым сьвеце
Больш няма...
|
Ты ідзеш праз поле, за табою вецер,
А ў нябёсах хмары, сонца сонна сьвеціць,
Быццам дагарае, быццам памірае,
І ў траве зжаўцелай вечар прарастае
З кропель дажджавых, нібы з апалых зорак.
Нібы векавы курган, далёкі ўзгорак
Прад табой віднеецца, плыве ў тумане,
І глядзіш праз хвілю, ён, як дзень, растане,
І дамоў ты прыйдзеш, і сустрэне ціша,
Нібы ружа зацьвіце ля крыжа...
|
На могілкі ідзеш нясьпешна да дзядоў,
Нібы з парэзанае вены выцякае кроў,
І вечнасьць, як самота восеньскія сьцежкі,
Спакойна напаўняе выстылыя вены,
І дрэвы чорныя, нібыта галавешкі,
І помнікі, нібы разбураныя сьцены,
Перад табой, дзе ты ні разу 'шчэ ня быў,
Нібы ў жыцьці не сумаваў і не любіў
Ніколі ты пад гэтым небам, што як тло,
Дзе зоркі, нібы ў попеле начным вугольле,
Якое асьвятляе тое, што было
І ў гэтым сьвеце не паўторыцца ніколі,
Як гэта восеньская сьцежка да дзядоў,
Дзе лісьце, як агонь,
дзе лісьце, нібы кроў...
|
Як сусьветны патоп, з ветрам сьнег.
Як сусьветны пажар, лістабой
У сьнягах патанае з журбой
І ўсплывае над сьнегам, як сьмех
Над самотай, якая была
У лістоце, якой не ўзьляцець,
Бо ў лістоце замерзлая медзь
Да сьсівелай травы прырасла,
Па якой дабірацца дамоў
Праз завею, нібы праз патоп,
Дзе над гурбамі поўня, як сноп
Залаты, усплывае ізноў
З-за лясоў, як зь мінулых гадоў,
Што на гэтай нам роднай зямлі
Са сьнягамі вясной адплылі
У бязьмежжа й бяздоньне вякоў,
Над якім завеі шумяць,
Бы анёлы і д’яблы ляцяць...
8–31.I.2005.
|
|
Дарога да Храма
|
|
Аповесьць у празаічных мініяцюрах
|
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙
|
|
У дзень сонечнага зацьменьня
|
...А нехта чакаў канца сьвету,
А нехта шчасьлівіў кабету,
Ня думаў, што будзе пасьля.
А ты паглядаў на нябёсы,
Прыгожы, як Бог, і цьвярозы,
І ладанам пахла зямля.
І сонца хавалася ў хмары,
І дождж затапляў тратуары,
І людзі сьпяшаліся ў Храм.
І толькі дзіцёнак сьмяяўся,
Нібы з таго сьвету вяртаўся
І ведаў, што ўсе будзем Там...
|
У малой, але сваёй краіне,
Нібы ў акіяне на ільдзіне,
Ты жывеш, ня помнячы блуканьня,
Бы стары салдат, свайго каханьня
Сто гадоў чакаючы ў акопе,
Больш ня помніць, што жыве ў Эўропе...
Ты жывеш, і побач я з табою
Адзінока, быццам за сьцяною,
Колькі год жыву і паміраю
І цябе, як сьмерць сваю, ня знаю,
Ды і знаць ня маю я жаданьня –
Ад знаёмства нам лягчэй ці стане
Жыць у сьвеце, быццам на ільдзіне,
У малой, але сваёй краіне,
Безь якой мы зьнікнем, быццам мроі,
Для якой мы сёньня 'шчэ гэроі,
Ну а заўтра – лёд, які растане
І жывой, як мы, вадою стане,
Што напоіць брудныя акопы,
Быццам вены чорныя Эўропы...
|
Я нікому ня здрадзіў, тым болей – Радзіме,
Што мяне, нібы дым, над сабою падыме,
І схаваецца ў дыме, нібыта агонь,
І жывой застанецца, і меч на далонь
Пакладзе, і вазьму я наш меч, і пайду
Родны дом бараніць і жывую ваду
У крыніцы, якая цячэ з-пад крыжа,
Як з-пад сэрца да Бога ўзьлятае душа...
Я нікому ня здрадзіў, ня здраджу ніколі,
Як валун, што ляжыць затравелы на полі,
І здаецца, што ён не патрэбны нікому,
Нібы помнік у полі салдату жывому,
Што вярнуўся дамоў, і свой дом не знайшоў,
І, нібыта да сябра, на поле прыйшоў,
І, абняўшы валун, расказаў пра нядолю,
І валун пакаціўся па чыстаму полю
І зрабіўся для роднага дома сьцяною,
Пад якою, магчыма, загінем з табою
За валун, што на полі, за тыя крыжы,
За якія ў нас сёньня кідаюць глыжы...
|
Прыходзяць вершы, як забойцы, ноччу
І, забіваючы спакой зямны,
Праз ноч паэта гоняць сьцежкай воўчай
Да чыстае паперы, як сьцяны,
Каля якой расстрэльваюць самоту,
Зялёную, як першая трава,
Што па вясьне прыўкрасіла балота,
Дзе правалілася ў нябыт царква.
Прыходзяць вершы, як лісты ад сьмерці,
І хочаш іх чытай або спалі.
І можаш ты зь нябёсаў зоркі сьцерці,
Нібы расу чырвоную зь зямлі,
Але прыходзяць, як забойцы, вершы
І, забіваючы спакой зямны,
Па-над тваёй душою суд свой вершаць,
Ня знаючы, што грэшныя й яны...
|
Гэта наша з табою зямля! Гэта наша,
Таму што нам з таго, што нам нехта тут кажа,
Што дарэмна мы мову сваю беражом,
Калі заўтра ў нябыт нас тут змые дажджом,
Што пральецца зь нябёс і затопіць наш сьвет.
Ды няўжо хто гаворыць так – перажыве
Той патоп, што чакае наперадзе ўсіх?
І гляджу я ў ваду, як у вочы чужых
Незнаёмых людзей, што, нібыта арда,
Побач з намі жывуць, як у рэчцы вада,
Што па нашай зямлі працякае да мора,
І ніхто ёй пра гібель яе не гавора,
І ніхто ёй ніколі, ніколі ня скажа:
«Гэта наша спрадвеку зямля! Гэта наша!»
Хоць і трэба сказаць, як кулак паказаць,
Бо тут жыць нам і тут нам з табою канаць,
Бо ў нас іншай зямлі не было і ня будзе,
Бо мы людзі з табой, бо мы гэткія ж людзі,
Як усюды на гэтай зямлі, як усе,
Якіх некалі ў мора вадою зьнясе,
Што пральецца зь нябёс і затопіць наш сьвет,
І ніхто анікому ніколі ўжо ўсьлед,
Як малітву прад Богам адзіным, ня скажа:
«Ойча наш, гэта наша зямля... Гэта наша...»
|
...Трэба справу рабіць, а ня піць,
Бо наш час, як страла, праляціць
Празь цябе, празь яго, празь мяне,
І хтось скажа: «Ну што мы маглі!
Мы адны, як сіроты, былі...»
І ўсьміхнецца нам сьмерць у віне.
І анёлы ня ўспомняць пра нас,
І пра нашу Айчыну, і час,
Што стралою праз нас праляціць.
Што ў віне сутнасьць наша, ня вер,
Бо ніхто нам ня скажа цяпер:
«Трэба справу рабіць, а ня піць!»
|
Вецер у полі агонь разьдзімае,
Попел да неба, як слуп, уздымае,
І ўжо, здаецца, на слупе на тым
Неба стаіць, як на вогнішчы дым.
Воўк ля агню пасівелы сядзіць,
Быццам бы ідал, на поле глядзіць.
Воўк адзінокі сем дзён не засьне,
Будзе маўчаць у чаканьні мяне.
Толькі мне ў поле цяпер не хадзіць –
Попелу слуп там да неба стаіць.
Выйдзе з хаціны сп’янелы сусед,
Лаючы жонку і ўвесь гэты сьвет,
Пойдзе праз поле адзін да ваўка,
Не задрыжыць у суседа рука...
Воўк перад сьмерцю, як д’ябал, завые,
Пырснуць у прыску вуглі залатыя...
Будуць у хатах суседзі сядзець
І на суседа праз шыбы глядзець.
|
|
Апошні дзень дваццатага стагодзьдзя
|
Апошні дзень дваццатага стагодзьдзя...
Цярусіць сьнег. Туман. Разводзьдзе,
Нібы вясной, якая сьніцца нам.
Празь белы сьнег, нібы празь белы Храм,
Іду дамоў, шукаючы свой дом,
Напоўнены самотай і сьвятлом,
Нібыта новы ноеўскі каўчэг,
Што праплыве празь сьлёзы і празь сьмех,
І новы дзень пральецца з тых вакон,
Дзе сьвечкі не патухлі ля ікон.
Апошні дзень дваццатага стагодзьдзя...
Віна зь сябрамі выпіць не зашкодзіць,
Але нікога дома зь іх няма.
Іду дамоў, і ўсьлед ідзе зіма,
І вецер мокры з-пад кустоў паўзе
І ліхтарамі на слупах трасе.
Але ня страшна, бо іду дамоў,
Як гэты сьнег, што на зямлю сышоў,
Каб заўтра пад нагамі ў нас растаць...
Апошні дзень...
Ня трэба сумаваць!
|
Вялікая, самотная Расія,
Заўсёды ў золаце і ў лахманах,
Глядзіш у далечы, табе чужыя,
Нібы на голае дзяўчо манах.
А мы ня ўдалечы, мы прад табою,
Ня бойся, мы нікуды не ўцячом
І не зьнясём сваю зямлю з сабою
Ні ноччу цёмнай, ні найсьветлым днём.
Вялікая, самотная Расія,
Як многа азіятчыны ў табе,
Ды гарады люблю твае малыя,
Дзе ў ноч на вадасьцёкавай трубе
Іграе вецер Глінку для паэта,
Які прыехаў не з краёў чужых,
А зь сьветлага бярозавага лета,
Дзе многа прыгажуняў маладых,
Што хочуць годна жыць пад родным небам,
Дзе вечна продкі нашыя жылі,
Якім зямлі чужой было ня трэба,
Ды не цураліся сваёй зямлі.
Вялікая, самотная Расія,
Вялікай будзь, як боскія дамы,
Не з-за таго, што зьнікнем мы, «малыя»,
А з-за таго, што будзем мы!
|
Згубіцца ў восеньскім густым тумане,
Нібы згарэць у восеньскім агні,
Нібы разьбіцца на аэрапляне,
Упаўшы зь неанёльскай вышыні,
Хацела ты, прачнуўшыся далёка
Ад горада, дзе вечна тлум і дым.
А тут ля вокан лётае сарока
І нас заве ў бярэзьнік залаты,
Нібыта ў Храм, дзе нас даўно з табою,
Шчасьлівых, як ніколі, не было.
Згубіцца, каб застацца, быць з ракою,
Дзе стронга, як застылае сьвятло.
Згубіцца, і глядзець у цемру неба,
І не баяцца, што жыцьцё міне
І будзе нам нічога ўжо ня трэба,
Як пылу, што прыгрэўся на вакне.
|
Нашы ня прыйдуць, бо нашых няма,
І нам чакаць іх з табою дарма.
Ім не вярнуцца. Адкуль і куды?
Ім не вярнуцца ніколі сюды
Так, як ніколі ня вернецца дым
Да папялішча назад, дзе сядзім,
Нібы трава, што шуміць да пары,
Покуль завеі няма на двары.
Покуль сьнягамі ўсё не замяло,
Сьнег успрымаецца нібы сьвятло,
Што асьвятляе апошнія дні,
Дзе мы з табою, як на далані
Бога, якому сябе аддаём,
Быццам лісьцё,
што ляціць над агнём,
Вогненнай сьмерці сябе аддае,
Не разумеючы сэнсу яе...
Нашы ня прыйдуць,
бо нашых няма,
Нашы ня прыйдуць,
бо заўтра зіма...
|
Ты ўцякаеш... Куды? Сам ня знаеш,
Бо галоўнае – зноў уцякаеш
Празь лясы, праз палі, праз балоты,
Як ад ценю, ад мёртвай самоты.
Уцякаеш, як вены ўскрываеш,
Як сябе на шматкі разрываеш
І крывёй заліваеш свой шлях
На траве, на вадзе, на пясках,
Дзе ўжо ўсьлед за табою бягуць
Маладыя ваўкі і нясуць
Адзіноту сваю, як штандар,
І бушуе трава, як пажар,
І ўскіпае вада, нібы шкло,
І пясок на шляху, як сьвятло,
Што з парэзаных венаў сьцякае.
Уцякаеш, як зьвер, уцякаеш,
Цішыню, нібы лёд, разьбіваеш,
І твой цень, як вада, затапляе
Тых, хто ўсьлед за табою ўцякае
Праз палі, празь лясы, праз балоты
Ад уласнай, як сьмерць, адзіноты,
Ад жыцьця, што прыгожым завём,
Ад жыцьця, у якім мы жывём,
Як трава, як вада, як пясок,
Як загнаны сабакамі воўк...
|
У суседняй краіне вайна.
Ну а ты тут памёр ад віна,
І цябе закапалі ў зямлю,
Для якой ты ні разу «люблю»
Не сказаў, бо любіў ты бяз слоў,
Як віно, гэты пошум лясоў,
Гэта поле, дзе сёньня быльнёг,
Гэты пыл над самотай дарог,
Дзе бадзяўся з раньня да цямна...
А ў суседняй краіне вайна.
Ты ляжыш у бацькоўскай зямлі.
А ў суседзяў даюць мэдалі.
Ты памёр. Ты памёр ад віна.
А ў суседняй краіне вайна.
|
Напоўнена неба чырвонай вадой,
Як боскае вока асеньняй сьлязой,
І дзень пачынаецца, нібы пажар
Усходзіць па лісьці кляновым да хмар,
Што сьветла плывуць, як мінулыя дні,
Што ў лісьці чырвоным, нібыта ў агні,
Прайшлі, адшумелі, нібыта лісьцё,
І наша з табой асьвяцілі жыцьцё
Пад небам самотным на тлумнай зямлі,
Дзе мы адзінокімі ўчора былі,
Як лісьце, што, ветрам сарванае з дрэў,
Ляцела праз дождж да вакон, дзе гарэў
Агеньчык, як зорка, як кропелька дню,
Як кропка, што ў вершы, сатканым з агню,
Які я табе, як жыцьцё, прысьвяціў,
Нібыта сябе для цябе падпаліў,
Каб неба над намі чырвонай вадой,
Як боскае вока асеньняй сьлязой,
Наш дзень пачынала...
|
Як кветак букет на шляхетнай магіле,
Зноў Вільня маім уладарыла сном,
Калі мяне ў Вільню, бы ў Храм, не пусьцілі,
Нібы гандляра, што гандлюе віном.
...Я спаў і прачнуўся і ўбачыў дарогу,
Якой мне да Вільні ісьці і ісьці,
Нібыта адвечнай дарогай да Бога,
Нібыта агню па апалым лісьці
Да сьвечак у Храме, які 'шчэ ствараем,
Якога няма і ці будзе зусім...
Мне сьнілася Вільня, як Храм перад раем,
Мне сьнілася Вільня, як Ерусалім.
|
|
Дунін-Марцінкевіч у Люцінцы
|
Ня трэба чужога, ня трэба чужога!
Ні грошай, ні мовы, ні Бога –
Нічога ня трэба чужога!
Мужык беларускі – мужык,
Ён слухацца пана прывык.
Ён з панам разумным – разумны,
Ды толькі вось пан нешта сумны.
І царскія ўлады – ня рады,
Шпікі, як сабакі, ля хаты.
Якую ён школку трымае?
Няўжо ён законаў ня знае?
А пану 'шчэ сьніцца паўстаньне
І верыцца ў сьветлае раньне,
Ды толькі ня трэба чужога:
Ні праўды, ні волі, нічога,
Нічога ня трэба чужога!
...Вятры за вакном завываюць,
Сьнягамі агонь засыпаюць,
Дзе чуюцца крыкі і сьмех.
І сыплецца, сыплецца сьнег
На ліпу, на хату, на долю.
І сьвечка асьвечвае волю,
Якой не было і ці будзе.
За вокнамі мроі і людзі,
Надзеі, бяда, спадзяваньні
І белая, сумная пані,
Якая сустрэчы чакае,
Якая адна і сьвятая,
І ёй не патрэбна чужога
Ні сына, ні мовы, ні Бога,
Нічога чужога, нічога!
|
Вар’яцкія вершы паэта-вар’ята,
Нібыта ў агні яго родная хата,
Мне ноч асьвяцілі вар’яцкім сьвятлом,
Нібыта ўспаміны страшныя прад сном
У гэтай начы, дзе так страшна заснуць,
Нібыта па венах нажом паласнуць.
Вар’яцкія вершы паэта-вар’ята,
Нібыта каханьне вядзьмаркі і ката,
Чытаю, і плачу, і сам вар’яцею,
Што так па-вар’яцку пісаць я ці ўмею
Пра наша жыцьцё, што ня вечна, як сон,
Як гэтая ноч, што стаіць ля вакон
Кватэры маёй, маёй сьветлай турмы,
Дзе можна схавацца ад шэрай зімы
І, вершы чытаючы, мроіць пра лета,
Што дыхае ў рыфмах вар’ята-паэта...
|
Выходжу з мэтро, быццам бы з таго сьвету,
Ня сьвечку палю, а палю цыгарэту.
Той сьвет застаецца ў мяне за сьпіною.
Той сьвет, як ступенькі між мной і табою.
Ды я ўсё далей і далей па праспэкце
Іду па асфальце, нібыта па Леце,
Дзе нам не сустрэцца ніколі з табою.
Той сьвет, як сьцяна між табою і мною.
І ноччу сьвятою ў цямрэчы пэрона
Мільгне электрычка, як човен Харона,
І кінеш пад ногі ты мне цыгарэту,
Нібыта запіску бацькам
з таго сьвету...
|
Гэты дзень як твая адзінота,
Як разьбітая пляшка віна.
Дождж шуміць за вакном, як лістота
Райскіх дрэў, што прыйшлі да вакна.
Гэты дзень як туман над ракою,
За якім не пабачыш ракі,
Што цячэ, як жыцьцё прад табою,
І зьнікае ў сухія пяскі.
Гэты дзень быццам тая дарога,
Што вядзе праз старыя клады,
На якой не сустрэнеш нікога,
Акрамя палыну і жуды.
Ты глядзіш праз вакно, як празь неба,
І нічога ня бачыш за ім,
І табе анічога ня трэба,
Як ня трэба мне Ерусалім...
|
Воўк крыві, як мы віна, нап’ецца,
Верабей склюе сваю мякіну...
На каго ты нас, паэт, пакінуў?
Аніхто нідзе не адгукнецца.
Пройдзе дождж, і на кладах трава,
Як малітва, прарасьце зь нябыту.
Воблака, як Сысава царква,
Праплыве па вечнасьці блакіту
Зь веку ў век, дзе нам ці быць з табою,
Бы стаяць прад белаю царквою,
І за ўсе, усе грахі свае
Быць нямымі, як крыжы, каменьне,
Толькі чуць, як салавей пяе,
Толькі бачыць, як танцуюць цені
На кладах, дзе, як агонь, паэт
Анікому з нас не адгукнецца
Ды ўздыхне травою нам усьлед
І дажджу за нас, як мы віна, нап’ецца...
|
За вакном Эўропа і зіма.
Выпіць бы гарэлкі! Ды няма.
Ні гарэлкі, ні за што купіць.
Доўга можна жыць, калі ня піць.
Фортку адчыню і закуру,
Каву для настрою завару,
Пазваню табе і раскажу,
Як адзін я ля вакна сяджу.
За вакном Эўропа і зіма.
Толькі эўрапейскага няма
Там нічога ані ў чым, нідзе.
Зь неба сьнег, як азіят, ідзе,
І няма яму канца зусім.
Нада мною цыгарэтны дым,
Нібы прывід райскага жыцьця.
Сьнег ідзе, і ўжо няма сьмяцьця
За вакном, і толькі сьнег, і сон,
І насупраць дом, як белы слон.
|
Ты заходзіш у Храм, як у неба ўзьлятаеш,
Пра якое адзін ты на сьвеце і знаеш,
Бо тваё гэта неба і там Божы дом.
І самота твая, што ў душы высьпявала,
Узьляцела з табой і Малітваю стала
І зьлілася з высокім, як неба, сьвятлом.
Ты заходзіш у Храм, як вяртаесься ў сьвет,
Дзе травой не зарос Бога нашага сьлед.
І пакуль мы прыходзім у Храм – не ўтравее
Ні дарога дамоў, ні сьцяжа да сьвятынь,
Наша мова ня счэзьне, як счэзла латынь, –
Нашу мову Пан Бог разумее.
|
Не хадзіце за мной.
#Анатоль Сыс
Вы за ім не хадзіце, бо ён валацуга
І ўсе словы яго – ад нячыстага духа.
Нават плача калі – ён сьмяецца сьлязамі,
Не хадзіце за ім, як казлы за казламі.
Ён ня любіць усіх, вас прадасьць за жанчыну
І вяльможнаму пану, і сабачаму сыну.
Вы за ім не хадзіце, і ня трэба – за мною,
Я таксама яшчэ не адмыўся ад гною,
А ідзіце за тым, хто век будзе сьвятым,
Што над вамі ўзьляціць, як над вогнішчам дым...
І над вогнішчам дым узьлятае, зьнікае,
І яго аніхто тут назад не чакае.
|
Нічога ў сьвеце вечнага няма...
І нават Храм – ня тое што турма –
Аднойчы раптам мусіць разваліцца.
І можна гэтым суцяшаць сябе,
Знаходзіць штось анёльскае ў журбе.
А можна проста з раніцы – напіцца.
А можна проста жыць і сумаваць
І тое, што прайшло, – не шкадаваць,
Яно было як выпітая пляшка.
Нічога ў сьвеце вечнага няма...
Цяпло міне, пачнецца зноў зіма,
І будзе белы сьнег, і будзе цяжка.
|
Я не прывыкну да дажджоў ніколі,
Як не прывыкнуць душам да турмы,
Якія зьведалі грахоўнасьць волі
І помняць шлях ад дому да карчмы.
А дождж ідзе, як Божы суд, бясконцы,
І мёртвы бруд змываецца зь зямлі.
І лісьце жоўтае, як рэшткі сонца,
На чорнай, нібы некралёг, ральлі.
І я гляджу з вакна, як з дамавіны,
Якая ціха праз патоп плыве.
І я шапчу імя сваёй жанчыны,
Якая невядома, дзе жыве,
І любіць дождж. За што? Сама ня знае
І знаць ня хоча, бо жыцьцё ідзе
І хвілю кожную ў нябыт зьнікае,
Як бруд, як лісьце жоўтае ў вадзе.
|
Нашым дыханьнем напоўнена неба,
І не ўцячы нам адсюль нікуды.
Зноў павуціны няўлоўнае срэбра
Сьветла плыве над прасторам жуды,
Па-над травой, што даўно пажаўцела,
Па-над дарогаю, што зарасла...
І павуціна нада мной праляцела,
Як не ляцела і як не была.
І пахмурнела зьбяднелае неба,
І пачарнеў, нібы дым, далягляд.
Нашым спакоем напоўніцца глеба,
Быццам апалай лістотаю сад...
|
Настрой такі, што ўсё няміла,
І шэры горад, як магіла,
Дзе мы, як прывіды, жывём.
І жоўты сьнег, і белы вецер,
І сонны, як хвароба, вечар
Душу апальваюць агнём.
Агонь жа не стушыць вадою,
Ён быццам крыж па-над царквою,
Якая ў памяці стаіць.
І я іду дамоў з работы,
І ўсьлед сьмяюцца ідыёты,
І сіл няма, каб іх любіць.
|
Ты сумны, як сьнег сакавіцкі на ўзгорку,
Як дым над кастрышчам, залітым вадой,
Як ноччу над сьветам адзіная зорка,
Як крыж ля дарогі, зарослай травой.
Ты ціха ідзеш па апалай лістоце,
Як прывід, разбуджаны ў парку дажджом,
Як хлопчык праз рэчку па тонкім па лёдзе
Ідзе і баіцца, як ноччу прад сном
Баіцца застацца адзін у пакоі,
Дзе хутка да ранку патушаць сьвятло.
Ты ціха ідзеш, як туман над ракою,
Як з кубачка кавы па целе цяпло.
Ты заўтра памрэш, нібы дойдзеш да дому,
І будзеш з усьмешкай ляжаць у труне,
Нібыта спазнаў, не спазнаць што нікому,
І быццам пра гэта сказаў ты ўсё ж мне.
|
Дымотна канчаецца тлумнае лета,
Нібыта згарае ў цябе цыгарэта
На сподку зялёным, які пажаўцеў,
Нібыта той ліст, што на стол твой зьляцеў
З высокага клёна, што стаў адзінокім
У садзе тваім, у якім пад аблокі
Па дыме ўздымалася ціш незямная,
Нібыта малітва, якая ня знае
Яшчэ сваіх слоў, быццам птушка палёту,
Якая ў нябёсы, як пчолы да мёду,
Імкнецца, бо сумнае дымнае лета
Душу разьбівае, як стрэл з пісталета
Б’е пляшку пустую, якую ўскідаеш
У неба, нібыта зь ёй сам узьлятаеш,
Каб бачыць дарогу, што там за гарою,
Дзе мы яшчэ разам шукаем спакою...
|
У гэтым сьвеце мы жывём,
Як матылі па-над агнём.
І сьвету іншага – няма.
І нашыя малітвы – дым –
Плывуць у галасе начным,
Дзе, нібы плач, гучыць сурма.
І хочаш ты свой сьвет стварыць,
Нібыта сонца запаліць.
І тухнуць сьвечкі ля ікон.
І ў холад, і ў сьвятло зімы
Вяртаемся, як рэха, мы,
Пачуўшы карканьне варон.
|
Чорнае неба ў чарнюткім вакне,
Быццам бы прорва ў чарнюткай сьцяне.
Дрэвы на вуліцы ў цемры шумяць,
Быццам у неба вароны ляцяць
З могілак чорных, дзе Нехта ажыў
І на магілах старыя крыжы
Чорнаю фарбай фарбуе адзін,
Чорны, нібыта забіты мурын.
Доўга фарбуе і кліча цябе
Марш Мендэльсона сыграць на трубе,
Той, што валяецца тут пад кустом,
Быццам бы бомж пад пахілым крыжом.
Зь ціхай малітвай ідзеш да вакна,
Як алькаголік да пляшкі віна,
І разьбіваеш рукою вакно,
Капае кроў на зямлю, як віно,
Чорнае, быццам бы неба ў вакне,
Быццам бы прорва ў чарнюткай сьцяне...
|
Мы пражылі дваццатае стагодзьдзе,
Як дзень адзін, самотны, нібы сон,
І сьветлы, нібы зорка ў мёртвым лёдзе,
І чорны, як на рэштках Храма звон.
Мы аддалі дваццатае стагодзьдзе
Вятрам, якія падымалі пыл,
І пыл стаяў, нібыта крыж прыродзе,
І на крыжах трымаўся небасхіл.
Мы прапілі дваццатае стагодзьдзе,
І нас амаль няма, ёсьць толькі крык,
Што мы жывыя, што мы не ў балоце,
Хоць шмат хто з нас народам быць адвык...
Але ў нас ёсьць дваццатае стагодзьдзе,
Яно, як кроў у жылах, у народзе...
|
Як кропля шампанскага ў шклянцы на дне,
Так сонца самотнай Айчыны ўва мне
Яшчэ існуе, але ўсё ж прападае,
Нібыта яго хтось зь мяне выпівае,
І кажа – цябе ад самоты ратую,
І шклянку цалуе, як неба, пустую.
І я разумею, што я адзінокі.
Ды чуюцца ў цемры знаёмыя крокі –
Вяртаюцца з далечаў шэрых сябры
І сьледам за імі цікуюць зьвяры,
Якім невядома дарога з чужыны
Да гэтай самотнай ды нашай Айчыны,
Якая душу ад самоты ратуе,
І хтось ужо шклянку сваю не цалуе.
І сонца праменьне губляе над Краем,
Нібыта шампанскае Бог пралівае...
|
Нам у грахах, нібы ў сьнягах, губляцца,
І падаць, нібы цень, і падымацца,
Нібы трава з дарожнага балота.
І пройдзе ўсё, і гэтае стагодзьдзе
Таксама, як агонь па травах, пройдзе –
І паплыве далей бяз нас самота.
І не паўторыцца нічога ў сьвеце,
І попел наш разьвее ў полі вецер,
А шлях агню зноў зарасьце травою.
Таму чаго мы сёньня як чужыя?..
А за вакном ваўком завея вые
І сьнег, як Вій, лятае над зямлёю.
|
Нарачанскія сосны шумяць, як гараць,
І шумотай, як дымам, лятуць да нябёс,
Каб там зоркам пра нашу зямлю расказаць,
Пра людзей і пра іх незайздросьлівы лёс,
Расказаць і вярнуцца назад на зямлю
Ціхім цёплым дажджом, што нам сілы дае,
Каб ня толькі казаць: «Я Айчыну люблю...»,
А любіць, як нікога на сьвеце, яе
І за сосны, і Нарач, і ў кветках лугі,
І за ўсё, што было, і што будзе, і ёсьць,
І за сны, у якіх будуць мне берагі
Нарачанскія сьніцца, нібы маладосьць...
Нарачанскія сосны шумяць, як лятуць,
Як вяртаюцца з выраю тыя гады,
У якіх нашы мужныя продкі жывуць
І сьвятло берагуць нарачанскай вады.
|
Вецер халодны, нібыта сабака галодны,
Жоўтае лісьце зрывае з прамоклых кустоў.
Чорныя ў полі дарогі, нібыта палотны,
Мокнуць пад небам зьніжэлым, дзе шлях журавоў
Зьнік за аблокамі белымі, быццам за дымам
Зьнікла самотная, як адзінота, Радзіма.
Вецер халодны, і далеч, як доля, чужая
З вочаў маіх выпівае жывое сьвятло,
І мне душу цемнатой, як вадой, напаўняе
І вымывае зь мяне роднай хаты цяпло,
Тут безь якога ў чужыне мне жыць немагчыма,
Хоць і чужына прыгожая, нібы Радзіма.
Вецер халодны, нібыта бандыцкая зброя,
Вецер халодны, ды трэба ісьці ды ісьці
Полем, дзе ўсё амярцьвелае, шэра-чужое,
Хоць і сьвятло 'шчэ цяпліцца ў зжаўцелым лісьці,
Што над дарогай лятае, ня знае спакою,
Быццам бы я на чужыне з самотнай душою...
|
І нам па васемнаццаць некалі было,
І мы таксама верылі, што прыйдзе час,
Нібы пральецца праз дурную ноч сьвятло
І высьветліць дарогу шчасную для нас.
І мы таксама верылі, што прыйдзе час.
І мы тады любілі родную зямлю
Ня менш, чым вы, ня больш, чым нашыя дзяды,
Хоць не крычалі, быццам бы заклён: «Люблю!»
Насілі ў сэрцы родных слоў агонь сьвяты
Ня менш, чым вы, ня больш, чым нашыя дзяды...
А час ляціць, нібы з атрутаю страла,
І ад яго нам не схавацца анідзе,
Як сьнегу ў травах не схавацца ад цяпла,
Як не схавацца ў залатых пясках вадзе,
І нам ніколі не схавацца анідзе.
«І нам па васемнаццаць некалі было...» –
І вы таксама скажаце, як пройдзе час,
Нібы пральецца праз дурную ноч сьвятло
І высьветліць дарогу шчасную для вас,
І вы таксама скажаце, як пройдзе час...
|
Можна прапіць, прагуляць маладыя гады,
Быццам ня выйсьці з начной, нібы дым, цемнаты,
І там застацца, нібыта ў скляпеньні схавацца
Ад сакавіцкага сонца, якому ўсьміхацца
Над пачарнелым, задымленым сьнегам і сьветам...
Добра на сьвеце, напэўна, цяпер зь пісталетам,
Толькі навошта п’яному яшчэ й пісталет,
Хопіць таго, што хадзіў тут са зброяй твой дзед
І на вайне, і пасьля без вайны, малады,
Быццам бы выйсьця шукаў, як з агню, зь цемнаты.
Можна прапіць, прагуляць маладыя гады
І анічога ў жыцьці для жыцьця не зрабіць,
Можна сябе нізашто, як сабаку, забіць,
Каб пасьмяяцца пасьпелі былыя сябры,
Покуль і самі ня леглі ў зямлю без пары.
Можна прапіць, прагуляць залатыя гады...
І што тады?..
|
У гэтым горадзе жыву,
Нібыта праз агонь плыву,
Адзін, як ноеўскі каўчэг.
І чую плач, і чую сьмех
І сіл ня маю закрычаць
Аб тым, аб чым усе маўчаць,
Бо ў гэтым горадзе памру,
Нібы ў агні трава, згару,
І, нехта глянуўшы з вакна,
Убачыць, як плыве труна,
Адна, як ноеўскі каўчэг,
Празь нейчы плач, празь нейчы сьмех
Плыве за крыжам, як Хрыстом,
Плыве між ноччу і між днём,
Плыве і тоне ў небыцьці,
Нібыта ў восеньскім лісьці
Сьцяжына, што вядзе дамоў,
Дзе Вера ёсьць і ёсьць Любоў
Да горада, дзе я жыву,
Нібыта праз агонь плыву,
Адзін, як ноеўскі каўчэг,
Адзін, нібы сьмяротны грэх...
|
Люблю, нібы агонь, балоты,
Там беларускі крык і сон.
У іх варожая басота
Ваўкоў карміла і варон.
А нас балоты ратавалі
І ў час вайны, і ў недарод,
І мы з балота паўставалі –
Балотны, як трысьцё, народ.
І я малюся на балота,
Як на адвечныя агні,
Што цепляцца ў вачох народа
І асьвятляюць нашы дні...
|
У дні, нібыта ў залатым агні,
Згараеш ты і сьледам пыл, як дым,
І за табою застаюцца дні
У памяці, як пыле залатым.
І ўся дарога прад табой, як цень
Ад крыжа, што застаўся недзе там,
Калі пачаўся твой вандроўны дзень
І міг, калі ты свой пакінуў Храм,
Каб праз агонь прайсьці і праз ваду
І зразумець, што ты яшчэ ня жыў,
Ня бачыў, як цярноўнікі цьвітуць
На тым, табой пакінутым, крыжы...
|
Праляцелі дні, як павуціна
Па-над полем, дзе ўладарыць восень.
І ў аблоках, бы ў сумётах, просінь
Сьветлая, як нашая Айчына,
Празь якую хутка зноў завеі
Пракладуць для Студзеня шляхі,
І пабеляць шэры сьвет сьнягі,
Каб і мы душою пасьвятлелі
Хоць на міг, прыпомніўшы хвіліны
Маладосьці, што прайшла, як сьвята,
І цяпер твая старая хата
Сумная, нібы твае ўспаміны,
У якіх яшчэ ўладарыць восень,
Дзе ляціць над полем павуціна,
Родная, як нашая Айчына,
Сьветлая, як у аблоках просінь...
|
...І неба, нібы лёд, растала,
І хлынула вада на сьвет,
Дзе нас сьпякота цалавала
На жоўтай, як агонь, траве,
І мы празь неба ў хату беглі,
Нібы на Ноеў карабель,
І ў змроку патанаў сьвет белы,
І больш не ратаваў сябе
Дарожны пыл, а плыў з вадою,
І ўжо дарога, як рака,
Сама зьлівалася з ракою,
Зьнікала ў хвалях асака,
І човен плыў, нібы тапелец,
І, вар’яцеючы ў дажджы,
Трава, нібы зьмяя, шыпела,
І праразаліся глыжы
Зь зямлі, як зубы дыназаўра.
А мы, вярнуўшыся дамоў,
Праз дождж глядзелі ў наша заўтра
І гаварылі пра любоў.
|
...Дажыць нам трэба да канца зімы,
І прарастуць сьцяжыны з-пад сьнягоў,
І, нібы з чорнай, як зямля, турмы,
Рачулкі павыходзяць зь берагоў.
І ўсё наўкол ізноўку ажыве,
Што сёньня, быццам мёртвае, маўчыць,
І па халоднай, як вада, траве
Захочацца ісьці і доўга жыць,
Каб бачыць сьветлым шэры далягляд,
Дзе ўсе пра нас забыліся даўно,
Дзе белы сьвет, нібыта белы сад,
І неба, як анёльскае вакно.
Мы дажывём, бо трэба нам дажыць.
Ня вечныя, як шары дзень, сьнягі.
І ў хлеб зноў ператворацца глыжы,
І Берагамі стануць берагі...
|
Сёньня вецер у Храм заляцеў,
Сёньня з Храма ўзьляцелі анёлы,
І мой дзень, як вада, пацямнеў
І пацёк празь мяне, невясёлы.
Я ішоў, нібы цень, нібы сон,
І зьнікаў, нібы пыл, над травою,
І нябёсы шумелі, як клён,
Пад якім разьвітаўся з табою.
Я ішоў невядома куды,
Я ішоў так, як сьмерці шукаюць,
І зьнікалі за мною сьляды,
Як сябры пасьля п’янкі зьнікаюць.
Адзіноты я не разумеў
І сябе праклінаў, невясёлы...
Гэта д’ябал у Храм заляцеў,
Гэта з Храма ўзьляцелі анёлы.
|
Прасьцей за ўсё крычаць: «Люблю наш край!»
Ды з крыкам, нібы з торбаю, хадзіць
Па сьвеце, марачы пра вечны рай
За тое, што ты можаш край любіць,
Любіць, нібы віно каля магілы піць,
Дзе сябар сьпіць даўно, што не крычаў,
Што любіць ён наш край, як любіш ты,
Самотны, адзінокі, як сьвяты,
І шумны, як у травах саранча,
Якую я, маўклівы, не люблю,
Нібы сябе закапваю ў зямлю,
Каб ты па мне прайшоў і не любіў
Мяне за тое, што я не прапіў
І не прадаў, што маю я і ты
У нашым краі, дзе цьвітуць сады,
Які люблю бяз крыку, бо любіць –
Не ля магілы сябра з пляшкі ліць
Сваю любоў, нібыта зь вены кроў,
Каб парадніцца з тымі, хто пайшоў
Не за табой, а каб з табой маўчаць
І моўчкі нас ад сьмерці ратаваць...
|
Лета праходзіць, нібыта цягнік,
Хутка і шумна і міма мяне.
Сьледам за летам ляціць востры крык
Спуджаных птушак, што плакалі ў сьне,
Сьніўшы пра восеньскі дождж уначы,
Дождж, ад якога сябе не схаваць.
Плакалі птушкі, на дрэвах сплючы,
Плакалі птушкі, каб заўтра сьпяваць,
Бо не канчаецца зь летам жыцьцё,
Бо не канчаецца ў Бога наш час.
Кволыя мы, як на дрэвах лісьцё, –
Вецер зрывае і кідае нас
Сьледам за летам, як за цягніком
Хуткім і шумным, што міма мяне
Зноў праляцеў, і апалым лістом
Ціха ляжу я і ў небе-вакне
Бачу зноў птушак, што ў вырай лятуць
Па-над зямлёю, дзе хутка сьнягі
Лісьце апалае пазамятуць...
Можа, зноў я, а мо' нехта другі
Будзе ў захмарнае неба глядзець,
Лета чакаць, як чакаць цягніка,
Будзе, які зноўку міма ляціць
Гэтых лясоў і мяне, як лістка...
|
...Пацяплела, і хочацца жыць,
Як праспаламу п’яніцу піць,
І любіць гэты сьвет за сьвятло,
Што праз шыбы ў пакой зацякло
І напоўніла сьнегам душу...
І ўжо сумна камусь без дажджу.
Пацяплела, і хочацца жыць
І пра восеньскі дождж гаварыць,
Як пра сон, што прысьніўся і зьнік,
Як апошні ў сяле бальшавік,
Што любіў самагон і жанчын.
Пацяплела, і ты – не адзін,
Пацяплела, і хочацца жыць,
І няма каму морду пабіць
За самоту, якая была
І па вокнах сьвінцова цякла.
|
Не баюся зрабіцца чужым
І разьвеяцца, быццам бы дым
Адзінокі, што за самалётам,
Бо жыцьцё ўжо даўно як вада,
Празь якую нябёс не відаць,
Бо пад небам жывём, як пад лёдам.
І ня трэба баяцца мяне,
Я – як фортка ў турэмным вакне,
Празь якую галуб залятае
І выносіць запіскі табе,
Каб ня ўмерла ты ў вечнай журбе
І каб знала, што ты не чужая...
|
...Я дзякую за тое, што вы ёсьць,
Нібыта ў горле згаладалым косьць.
Я дзякую за тое, што вы ёсьць,
І гэты дзень, нібыта эшафот,
І сонца ў небе, як чырвоны кот,
І хмары, быццам пыл, дзе не відаць,
Куды іду: ці жыць, ці паміраць,
І што сказаць, каб заўтра родны край
Застаўся родным, мілым, быццам рай,
Зь якога не ўцячы, нібы з турмы,
Таму пра рай гаворым часта мы,
Хто хоча ў рай, ня знаючы яго...
І ноч, нібыта багна пад нагой,
Шавеліцца, чакаючы, што дзень
Адыдзе і пачнецца вечны змрок,
Халодны, як наганавы курок,
І востры, як у ціхім горле косьць...
Я дзякую за тое, што я ёсьць...
|
Самотна жыць, нібыта мёртвым быць,
І па цячэньні часу ціха плыць,
І верыць, што мінецца гэты час,
Дзе адзінота забівае нас
І не дае схавацца ні ў царкве,
Ні ў шэрай, як узьняты пыл, траве...
Самотна жыць і думаць, што жыцьцё,
Нібы трава вясною празь лісьцё
Апалае, праб’ецца да сьвятла
Само, і выйдзеш ты адзін з жытла,
І ўбачыш, што адзін застаўся ты,
Хто доўга не выходзіў зь цемнаты...
Самотна жыць у гэтай дурнаце,
Што мы ствараем самі, што расьце
У нас і разьдзяляе, сумных, нас.
Але мінецца ўсё, як пройдзе час,
І пашкадуем мы, што ўсё прайшло
І што самотным тое не было
Самотнае, бо мы з табой жылі,
Нібы ваду апошнюю пілі...
|
Сасновы лес. Туман, нібыта дым,
І цішыня, нібыта час спыніўся.
І купал неба над жыцьцём маім
Аблокамі, як фрэскамі, сьвяціўся.
І я стаяў на беразе ракі,
Нібы Харон,
які свой човен страціў.
Ля ног маіх туманныя ваўкі
Ляжалі, іх я, адзінокіх, гладзіў.
І я зьнікаў з жыцьця, нібы са сна,
Які прысьніўся мне ў далёкім сьвеце.
І праз раку засохлая сасна
Ішла і несла на галінах вецер...
І вецер зашумеў. І зьнік туман,
І час пайшоў, і далеч пасвятлела,
І лес зайграў, як велічны арган,
І музыка, нібы анёл, ляцела
Пад купал неба
над жыцьцём маім
І ў вышыні бяздоннае зьнікала,
Так, як зьнікае
па-над сьвечкай дым,
Так, як – раса,
што на пясок упала.
|
...Назаві мяне калябарантам,
Я за гэта не заб’ю цябе,
Бо я стаў самотным музыкантам,
Што іграе на старой трубе
Пра дарогу, па якой нікому
Неахвота праз туман ісьці,
Бо дарога ці вядзе дадому,
Бо дарога ў вогненным лісьці
Маладых асін, што мы садзілі
І ня думалі, што будзем мы
Разьбірацца, як і што любілі,
Што рабілі ў поцемках зімы...
Назаві мяне калябарантам
І пастаў да чорнае сьцяны,
Расстраляй, і кроў чырвоным бантам
Высьветліць дарогу да вясны,
Невядомай сёньня анікому.
Толькі ўсё ж хачу сказаць адно –
Нават мёртвым я прыйду дадому
І прад ветрам зачыню вакно...
|
Адны гавораць, а другія робяць
Спакойна, не чакаючы, што іх
Пахваляць сёньня і нашчадкі ўспомняць...
І сыплецца пясок на нас штоміг
Ужо самотных, ды яшчэ жывых,
Жывых, нібыта на дарогах травы,
Дарогах да Масквы і да Варшавы.
А мы з табою тут, і нам ня трэба
Нікуды ні ўцякаць і ні хаваць
Сябе, нібыта дым пад мокрым небам,
Каб потым па Айчыне сумаваць
І гаварыць, што тут усё ня тое
І ўсё ня так, як тут павінна быць
І нават лісьце клёнаў залатое
Ня так на сьцежкі родныя ляціць...
Адны гавораць, а другія робяць...
І сыплюцца на нас сьнягі, дажджы,
І мы празь іх ідзём, і нас ня помняць,
Але шпурляюць добра ў нас глыжы
Свае, а не чужыя, нашы людзі,
Якія ўмеюць плакаць, гаварыць
Пра тое, што ўсё добра заўтра будзе.
Але патрэбна сёньня добра жыць!
І сыплецца пясок на нас штохвілі,
Самотных, ды яшчэ, як сьвет, жывых,
Каб мы свой Край павек не разьлюбілі,
Нібы дарогу да старой царквы...
|
Сталі сумнымі дні, бы ў калюгах вада,
І апалых лістоў залатая арда
Захапіла лясы і спаліла траву
І сьцяжыну маю, па якой у царкву
Я ўсё роўна дайду, калі нават памру,
І апалых лістоў залатую гару
Я вятрам, як нябачным ваўкам, падару,
Каб за мною ішлі і мой сьлед бераглі
І самоту маю, што на гэтай зямлі,
Выпівалі зь мяне, як з калюгі ваду,
Покуль я на зямлю, нібы пыл, не ўпаду,
Каб зрабіцца зямлёй, каб зрабіцца вадой,
Каб убачылі ўсе, хто ішоў тут за мной,
Што самотныя дні, бы ў калюгах вада,
І апалых лістоў залатая арда
Захапіла лясы і спаліла траву...
|
Вечарэе, і ружа жывая
Па калюзе плыве пад дажджом
І душу мне сабой разрывае,
Разразае, нібыта нажом,
Адзінотай сваёй незямною,
Той, што ў ружы, як вечар, жыве,
У якім усе зоры прад мною,
Як алтар у нябеснай царкве.
Вечарэе, і дождж заціхае,
І счарнелая ружа ў вадзе,
Як чыясьці любоў, памірае,
А да ранку й зусім прападзе,
Як самота мая незямная,
Як спакойныя зоры над мной,
Як туман, што з травы прарастае
І становіцца белай травой...
|
Травінкай кволаю сярод травы
Ты шэпчаш небу, што яшчэ жывы.
Але цябе няма, як не было.
І час цячэ, нібы рака цячэ,
Нібы сьляза ў каханай па шчацэ
Нясе з душы памерлае сьвятло.
І ўсё забудзецца празь нейкі час,
І зьнікне ўсё, як і ня будзе нас,
І застануцца груды ад царквы.
Але ты быў, і будзем мы з табой
Пад небам, нібы пад рачной вадой,
Травінкамі сярод травы...
|
...І ўсё ж сябры прыходзяць і сыходзяць,
А жыць табе патрэбна кожны дзень,
Дзе неба ў цемры, нібы рэчка ў лёдзе,
Дзе зоры, як каменьчыкі ў вадзе.
І ты глядзіш, нібы ляціш, у неба,
Адзін, як недасланы сябру ліст,
Бо сябру ўжо нічога больш ня трэба,
Яго няма, як шчасьця, на зямлі,
Якога мы, як вечнасьці, чакаем,
Ня помнячы, што шчасьце – гэта жыць,
А не ляцець хмурынкаю над краем,
Дзе і бяз нас амаль штодня дажджы,
Бо тут сябры прыходзяць і сыходзяць,
Як ноч прыходзіць, як прыходзіць дзень,
Дзе сонца ў небе, як агонь у лёдзе,
І зоркамі каменьчыкі ў вадзе...
|
Найлепшая ў сьвеце краіна
У сэрцы з табою жыве,
Нібыта малітва ў царкве,
Нібыта ля хаты рабіна,
Ля хаты, дзе ты нарадзіўся,
Дзе плакаў, сьмяяўся, маліўся
І верыў, што ў сьвеце краіна
Найлепшая – гэта твая,
Бо ёсьць каля вокан рабіна,
Бо сьцежка ёсьць да ручая,
Зь якога ты піў, не баяўся,
Што п’еш ты атруту і тло.
Па сьвеце ты шмат набадзяўся
І знаеш: Айчыны сьвятло
Адвечнае, нібы рабіна,
Нібыта малітва ў царкве,
Зь якой пачалася краіна,
Як неба, дзе Бог наш жыве...
|
Белае золата сьнегу ўначы
Сыплецца, сыплецца на Пугачы –
Вёску маю, у якой зноў ня сьпіцца.
Сэрца ў грудзёх, як у клетцы сініца,
Б’ецца і плача па тым, што прайшло,
Быццам патухла сьвятое сьвятло
Тут, дзе самота і радасьць мая,
Тут, дзе заўсёды сваім буду я,
Быццам бы гэтая ў сьнезе дарога,
Крыж ля дарогі, цяпло ля парога
Хаты бацькоўскай, дзе сёньня ня сьпіцца.
Хочацца мне ад самоты напіцца,
Каб пра самоту, як вечнасьць, забыцца,
Слухаць, як сыплецца сьнег уначы
Золатам студзеня на Пугачы –
Вёску маю, адзіноту маю,
Дзе я ў сабе сябе не пазнаю...
Маці прачнецца, і бацька прачнецца,
Стане на вуліцы неба віднецца.
І весялей зноў застукае сэрца,
Нібы жыцьцё маё нанаў пачнецца...
|
Я помніў пра цябе заўсёды,
Як помняць пра стварэньне сьвету
Зімой высокія сумёты,
Дзе ні сьцяжыны, дзе ні сьледу,
А белае сьвятло завеі,
Як мора белае, наўкола,
Што асьвятляе нам надзеі,
Нібы няўлоўны цень анёла...
Я помню пра цябе заўсёды,
Як шлях, якім дамоў вяртацца
Адтуль, дзе, як агонь, сумёты,
Дзе сьвету болей не стварацца,
Бо ён нібы малітва ў Храме,
Якую помню я з табою,
Якая, як сьвятло між намі,
Што ўскрылена тваёй рукою...
|
О, як хачу табе я пазваніць,
Нібы агонь у цемры распаліць,
У цемры, дзе цябе няма даўно,
А цемра, як у келіху віно,
Якое п’ю, нібы цябе цалую,
Далёкую, самотную, чужую...
О, як хачу табе я пазваніць,
Нібы сьцяну нябачную разьбіць,
Што паміж намі, нібы цемра гэта,
Якая салаўём і мной апета
Была нядаўна. Мне ж цяпер шкада,
Што цемра, нібы чорная вада,
Цячэ між нас і ёй канца няма
І ўжо, як мора, навакол зіма,
Дзе нам, нібы тануць, ісьці званіць
У белай цішыні і цішу піць...
|
Ты прыгожая, як адзінота,
І, як сьмерць, неспазнаная ты.
Я пад небам, нібыта пад лёдам,
Задыхаюся ад цемнаты,
І ніхто мне ўжо не дапаможа
І ня верне цябе, як сьвятло,
Каб маё асьвяціць падарожжа
У краіну пад назвай «Было».
Ты далёка, як тое, што будзе...
І ўпаду я на дзіды травы,
І ніхто мяне тут не разбудзіць
І ня скажа: «Яшчэ ён жывы...»,
Бо пад небам, нібыта пад лёдам,
Задыхаюся ад цемнаты,
Дзе са мною, як сьмерць, адзінота,
Пра якую ня ведаеш ты...
|
Ты ў дваццатым стагодзьдзі жывеш,
І ты ў ім засталася маёю,
Быццам бы пра каханьне мой верш
У блакноце, залітым крывёю.
І цяпер мы ня можам з табой
Тут сустрэцца, як выйсьці зь нябыту,
Як і верш, што заліты крывёй,
Прачытаць у блакноце раскрытым.
|
А ты была, ты ёсьць, ты будзеш,
Як гэта вечнасьць за вакном,
Дзе топчуць сьнег зьбялелы людзі,
Забыўшыся, што мы памром
І нас ня будзе, як і сьнегу
Ня будзе заўтра на зямлі.
І падаеш ты ў сьнег з разьбегу,
І, каб завеі замялі,
Ты хочаш – абдымаеш холад,
Нібы далёкага мяне.
І, быццам мроя, белы горад
Нясе цябе празь белы сьнег
Туды, дзе ты 'шчэ ёсьць і будзеш,
Як гэта вечнасьць за вакном,
Дзе топчуць сьнег счарнелы людзі,
Забыўшыся, што мы жывём...
|
Я думаў, што самота пройдзе,
Нібыта зорка ў чорным лёдзе,
Сама патухне назаўжды,
Але яна ізноў са мною,
Нібыта неба над зямлёю,
Дзе сёньня белыя сады.
І сьнег ляціць, ляціць пад ногі,
І я, ня знаючы дарогі,
Іду па лёдзе да сьвятла,
Туды, дзе ты адна, як зорка,
І на душы мне горка-горка,
І век прайшоў, самота не прайшла...
|
Я твайго зноў чакаю званка,
Як ратунку палонны чакае,
Што, пачуўшы вясной жаўрука
Па-над небам чужацкага краю,
Жыць ня можа, хоць хочацца жыць...
І гляджу я ў вакно, дзе дажджы
Размываюць, як вечнасьць, сьцяжыны,
І блішчаць на сьцяжынах глыжы
Чарапамі забітых мужчынаў,
Што ўцякалі з чужацкіх краін...
І я сам пазваню, як з палону
Уцяку праз пустэльню адзін,
Каб з табой гаварыць мне штодзённа
І пра неба, і пра жаўрука,
Пра сьцяжыны бацькоўскага краю.
А пакуль што чакаю званка,
Як твайго нараджэньня чакаю...
21–27.I.2004.
|
Ты сябе адпускаеш на волю,
Нібы вены ўскрываеш нажом,
Каб больш сьценаў ня бачыць ніколі,
За якімі, як мышы, жывём.
І гляджу я ў тваю адзіноту,
Як у бездань начную гляджу.
І цямрэча прад мной, як балота,
У якой ці ўратуеш душу
Ад спакусы схавацца ад сьвету.
Ты на волі, як дым з цыгарэты,
Як агонь веснавога дажджу...
Ты на волі, а я пасяджу,
Павартую сваю адзіноту,
Як агонь, у якім мне згараць,
Каб цямрэчу, нібыта балота,
Перайсьці і цямрэчай ня стаць...
|
|
У Цэнтральным Доме Літаратара
|
Хаджу, як цень, па ЦДЛе
Між гэніяў і графаманаў.
У дыме губіцца нядзеля
Пад звон капеек і стаканаў.
Чаго тут толькі не бывала!
Якіх гамораў і садомаў!
Каго тут толькі не ўздымалі!
Як не тапталі тут вядомых!
Тут піў Рубцоў зь Літінстытута,
Тут сам Высоцкі кляў нядолю.
І ўсе паілі прастытутак,
Якіх не напаіць ніколі.
Нібыта клясык, вып’ю кавы
І закуру для форсу «Прыму».
І, быццам бы па моры славы,
Я паплыву па моры дыму.
1986
|
Тут няма сяброў маіх харошых.
Я стаю адзін, як ідыёт.
Раздарыў дзяўчатам сп’яна грошы,
П’ю цяпер, як трэзьвеньнік, кампот.
Абгрызу, нібы бабёр, аловак,
Напішу, мо' ўспомняць пра мяне:
«Тут быў Віця, хлопец безграшовы,
Бачыў ён вас, гады, у труне!»
І пайду, забыўшыся пра смагу,
Грэшны і пакуль што – малады.
І мо' ў першай я канаве зьлягу
І памру ад лютае жуды.
1988
|
Далёка былое, далёка
І з кожнай хвілінай далей.
Плывуць у Былое аблокі,
Як цені мінулых падзей,
Дзе разам з табою былі мы,
Дзе нашыя вёсны і зімы
Сплылі і расталі ў былым,
Самотным і ўсё ж залатым,
Як сонца, якое далёка,
Далёка, як вечнасьці вока,
Якое нас бачыць, сьлязіцца
Сьвятлом, па якое сініца
Лятала і не даляцела...
За хмараю чорнай і белай
Далёка былое, далёка.
І сэрцу балюча і горка,
Бо разам з табою былі мы,
Бо разам па сьцежках Радзімы
Ішлі і расталі ў былым,
Вясёлым і не залатым...
|
А мае Айчыну
якая абмежавана
пагранічнай агароджай
А гэта апостал які адпачывае
аб’явіўшы сябе апошнім
А гэта агонь які асьвятляе
адвечныя абсягі
А чуецца з прорвы
куды падае самагубца
А пачынае веча
на якое зьбіраюцца словы
А абараняе і абараняецца
яно ведае атруту і асалоду
яно арыгінальнічае
яно альтанка ў якой абдымаюцца
адзінокія анёлы
Б біблейскае
яно Бог і Бацькаўшчына
яно благаслаўляе і бароніць
Б брухаты балбес
які любіць балбатаць
і які баіцца безуладзьдзя
Б барабаніць будзячы бязьмежжа
і бадзяючыся па бездарожжы
і бясконцых бялюткіх палёх
бачыць сваю Беларусь
В ваюе з ворагамі
ведаючы вернасьць і веру
В вандруе па ваколіцах
выбіраючы ворыва для валоў
В вылучаецца і вылучае
яно ведае верад
яно вясёлае і выбуховае
яно ваўкалака
якому вадзянік варожыць
на вар’яцкім віры
В вужакай выкручваецца
на вугольлі вечнасьці
вабячы ў восень
Г мае галасісты голас
яно ганарыцца сабой
гагоча і галёкае
яно гаспадар і гаротнік
якія любяць грамаду
у якой ёсьць грошы
Г гэта гліна
зь якой ганчар стварае гладышы
напаўняючы іх гаркотай
утравелых гасьцінцаў
па якіх грукаталі едучы госьці
Д заўсёды дагледжанае
яно як дабротны дамок
у якім жыве дамавік
Д дазваляе дражніцца
але ня любіць дайманьняў
Д дзівакаватае нават часам дзікае
яно дбае пра дровы для вогнішча
ля якога дурэюць дзяўчаты і дзецюкі
Д дужае і дзёрзкае
яго можна дакараць
забыўшыся што яно д’ябальскае
і ў ім дрыжыць дождж
Е енчыць просячы еднасьці
хоць яно ерэтычнае
хоць яно еўрапейскае
і Е магло б шыкаваць
калі б Е паваліў езуіт
Ё заявіла ўсім што яно ёсьць
што яно было і будзе
бо яно ёмкае
бо яно Ё
Ж гэта жабрак які жаліцца
што яму жывецца жудасна
і ён не жадае жабраваць
Ж бывае жорсткім
але яно любіць жартаваць
Ж заўсёды журботнае
як апошнія дні жніўня
як крык жураўліны
над жаўталісьцем і журавінамі
З сьцюдзёнае як зіма
злоснае як завея
якая знае золак і зьмярканьне
З знаёміць і зрадняе
яно забаўляецца заклікамі
і зелянее пасьля залевы
яно бывае заспаным і затомленым
яно зацята глядзіць на захад
і маючы зброю
не зважае на зьедлівыя зьвягі
злосных зайздросьнікаў
якія ня зычаць злагады
З змагаецца за звычаі
яно захапляецца
яно замыкаецца ў замку
і глядзіць на зоры
якія асьвятляюць згадкі
І вострае як іголка
сумнае як іржышча
яно мае імпэт імправізаваць
яно іспытвае істоту
прымушаючы ісьці па істужцы
празь імжу
яно там дзе існасьць
яно імпануе інтарэсам іншых
не імкнучыся да ідыліі
К клапоціцца пра казань
камянее ў капліцах
красуецца з карчмаром
каля дарогі на кірмаш
яно капітулянцкае
як поўны калядны куфаль
К сьветлае як кастры Купальля
як калюгі красавіка
як каханьне курсісткі
да кавалергарда каралеўскай коньніцы
К кволае як канваліі
на якіх калышуцца казкі
Л любіць лагоду
яно ласкавае і лёгкае
зь яго пачынаецца лёс
яно лекі для летуценьнікаў
яно люстра
у якое любуецца ліпень
Л вастрыё стралы
якая ляціць у лістапад
дзе жоўтыя ліхтары лістоты
лунаюць над людскім лямантам
які лякуе лесуна
М маючы мэту
цьвёрда стаіць на дзьвюх нагах
яно маладое і мажнае
яно мае маёнтак
дзе жыве Майстра
які любіць маланку і маладзік
М маруднае і мройнае
яно мост
паміж магу і можна
яно марыць пра мора
маркоціцца як манах
яно мілагучнае і музычнае
яно любіць мастацтва
асабліва матылёў над мальвамі
Н набожнае і незалежнае
яно прызнае навукі
насычаецца небам
і ў належным настроі
чакае наканаванага
яно назірае за надвор’ем
надае назоўнікам назвы
намацвае ў намеці недагляд
яно непакоіцца як натоўп
яно любіць неруш
дзе нудзіцца натхненьне
О ўсім захапляецца
яно рэдка вытыркаецца ў лідэры
яно сьвеціцца як шаравая маланка
яно задаволенае сабой
О гэта зьвяно ланцуга
на якім прывязаны цмок
які ахоўвае залаты пярсьцёнак
маёй каралеўны
П пільнуецца пана
які пайшоў на паляваньне
і павінен прынесьці перапёлку
П памяркоўнае
прымушаючы працаваць у поце
яно не любіць прымусу
яно прыхільнае да парадку
яно пісьменнае
яно праўдзівае
П прапускныя вароты ў пекла
ля якіх уздымаюць пыл прайдзісьветы
П прысутнае ў паху палыну
які парос на папялішчы
дзе павукі прыгожаць памяць
П прыручае полымя
яно пазірае на прыгожых паненак
прагнучы прыязнасьці
яно просіць прабачэньня
і само прабачае
але толькі пасьля пацалунка
Р любіць рамантыку
яно рэлігійнае і рыцарскае
яно ратуе ад роспачы
рагоча з разяў
слухаючы рэха
Р радуецца рэчцы і раніцы
яно расьсявае рамонкі
размаўляе з рыбаловамі
якія напачатку разгубіліся
злавіўшы русалку
але на разьвітаньне
падарылі ёй букет ружаў
С сьцюдзёнае як студзеньскі сьнег
яно сьлізкае як сьлімак
які схацеў славы
але атрымаў сьмех і сьмецьце
С салодкае як сьпеў салаўіны
які спакушае сустрэцца
яно сьвечкай сьвеціцца ў сутарэньні
дзе сьпіць самота
С гэта сабака
які шукае сэнс
на скрыжаваньні скразьнякоў
скуголячы па страчаным скарбе
С гэта сэрца сакавіка
дзе я з сымпатычнай сяброўкай
сустракаю сьвітаньне
Т мае свой твар
яно трывалае і таямнічае
яно тужыць па траўні
яно тутэйшае
Т гэта парасон
пад якім схавалася Ты
трапіўшы пад дождж
вяртаючыся з тэатра
У ўважлівае і ўражлівае
яно ўцякае ад уцех
убачыўшы ўсьмешкі
У ўзбагачае ўвішных
і маючы ўладу
успрымае ўдзячнасьць
У гэта ўдовін келіх
напоўнены ўспамінамі
Ф мае файную фігуру
яно фанабэрыста фарсіць
фыркаючы на фігляраў
яно фанатычна любіць футбол
феерверкі фантастыку і фінансы
яно на футурыстычнай фурманцы
у фацэтным футры
сьпяшаецца на фэст фаварытаў
Х хваліцца што мае хату
на сьвяты ходзіць у Храм
і да распнутага Хрыста
кладзе хрызантэмы
яно сьмяецца з хлуса
хвалюецца за хаўрусьнікаў
але яно халоднае
як рачныя хвалі
як хмары над хмызьнякамі
Ц адчувае сябе цудоўна
нават па-царску
яно калючае як церні
яно цэніць церпялівых
Ц ведае цалік і цемру
Ц гэта церам
у якім жыве цнатлівая царэўна
якая прывыкла да цішыні і цяпла
і якую вартуе цмок
зь ценем на цэлы церам
Ч чароўнае
яно чакае чэрвеня
калі адцьвітае чаромха
яно радуецца як чарцяня
і расхінаючы чарот
плыве ў чаўне да лесу
дзе расьце чабор
над якім чмурэюць чмялі
Ш шэпча пра шлях
яно шапаціць у шыпшыне
шукаючы шчасьця
яно шалапутнае
але яно шануе шчырых
яно заўсёды там дзе шаша
Ш шыпучае як шампанскае
якое п’юць шляхціцы
Э любіць эротыку
яно эмігрыруе ў само сябе
яно энэргічнае
яно эгаістычнае
і кажа мне эх ты
Ю мае свайго ювеліра
успамінаючы юнацтва
яно юрлівае
але яно часам юродствуе
баючыся юды
Я спакуснае як райскі яблык
Я імкнецца яднаць
але зь яўным жаданьнем
захаваць сваё я
Я гэта Яно
8–15.I.1995
|
#1
Падмурак
падмурак гэта каменны востраў
у зялёным моры травы
на якім рана ці позна ўзьнікае жыцьцё
падмурак гэта пачатак
які нічога не абяцае
але сваёй каменнасьцю
ён здольны настаяць на сваім
і даць нам веру
што мы тут ёсьць невыпадкова
бо ў нас ёсьць свой падмурак
як карэньне радаводнага дрэва
#2
Сьцены
сьцены забіраюць у нас волю
але забіраючы волю
сьцены бароняць нас
і даючы нам сілу
слухаюць усе нашы таямніцы
і мы верым у сьцены і сьценам
і вешаем на сьцены абразы і зброю
і ставім да сьцен сваіх ворагаў
і б’ёмся аб сьцены
і стаім ля сьцен
як ля саміх сябе
#3
Дзьверы
замкнутыя дзьверы супакойваюць
і самі супакойваюцца
яны нам служаць
але не прыслужваюцца
бо яны ведаюць хто і што
за імі
#4
Вокны
мы падыходзім да вокнаў
каб бачыць і быць бачнымі
вокны зачыняем стаўнямі
нібы хаваемся ў сваё я
адчыняем стаўні
нібы адчыняем клетку
у якой жыве цяпло
і вокны да пары да часу
чыстыя і сьветлыя
як думкі дзяцей
якія вераць у казкі
#5
Страха
страсе бывае страшна
калі ўздымаецца буран
але страха нас страхуе
хоць і сама безабаронная
як наша жыцьцё пад ёй
#6
Гарышча
гарышча гэта гарэм павучыны
напоўнены змрокам і пылам
і самотны матыль
які ад холаду ўцёк на гарышча
ляціць да майго ліхтара
як да анёла свайго
#7
Комін
комін заўсёды на вышыні
бо ён комін
бо ён дае волю дыму
бо ён дыхае небам
бо ў ім грэюцца вятры
і ён добры
хоць нутро ў яго чорнае
#8
Падлога
падлога ня любіць сьмецьця
і яна холадна на ўсё рэагуе
і мы дагаджаем ёй
і мыем яе і шаруем
і сьцелім на яе дываны
але падлога рыпіць незадаволена
бо яна ведае нас
#9
Столь
столь гэта наша тутэйшае неба
пад якім нам сьветла і сумна
столь гэта наша доля
і ў кожнага яна свая
#10
Печ
печ у цэнтры
як сарцавіна радаводнага дрэва
на печы грэецца кот
а ў запечку цвыркуны
і ўсім добра
і ў печы трымаецца сьвятло
як душа ў чалавеку
#11
Парог
парог пераступаем
нібыта баімся што ён укусіць
а ён бяскрыўдны
хоць часам бывае вельмі высокім
і парог разьдзяляе сьвет
на наш сьвет і запарожжа
#12
Сенцы
у сенцах кашы
як гнёзды
у сенцах крыху змрочна
як восеньню
сенцы даюць магчымасьць падумаць
ці ісьці ці вярнуцца
#13
Ганак
ганак ганарлівы
і яго ня трэба ганіць
бо калісьці на залатым ганку сядзелі
цар царэвіч кароль каралевіч
і ганак памятае пра гэта
і на ганку любяць сядзець дзеці
як на краі сьвету
|
1
яна жыве ў цемры
забіраючы нас у цемру
яна цемра якая жыве
яна ноч перад нараджэньнем
яна нараджэньне
і я іду ў цемру
ведаючы што яна наперадзе
куды б я ні ішоў
2
яна агонь які спальвае цемру
які апальвае зямлю і неба
які сам згарае
каб згараючы ажыць
і я гляджу на агонь
як на д’ябла
3
яна вада якая забівае агонь
якая дае жыцьцё
каб яго забраць
яна можа ператварыцца ў лёд
як чалавек у ваўкалака
яна можа быць туманам
каб прысутнічаць на зямлі і над
і я ідучы праз туман
ведаю што іду празь яе
4
яна вецер які разганяе туман
вецер які ўздымаючы хвалі
разьбівае іх аб бераг
вецер які разьдзімае агонь
і сам захлынаецца ў дыме
і я спрабуючы раскласьці вогнішча
злуюся на вецер
які тушыць мае запалкі
5
яна гэта дым
які ўздымаючыся ў неба
як ведзьміны валасы
хавае ад мяне сонца
яна дым Айчыны
які заўсёды салодкі
а салодкай часьцей за ўсё бывае атрута
6
яна гэта гостры меч
якім ня толькі расьсякаюць вузлы
меч які заўсёды ў мяне
меч зь якога пачынаецца цемра
якую размывае вада
у якой захлынуўся агонь
а я ідучы праз туман
іду на пах дыму
7
яна гэта дзікі зьвер
які сочыць за кожным маім рухам
які есьць сам сябе
зьвер якога можна прыручыць
і стаць самому зьверам
8
яна гэта я
9.1. Цемра
цемра гэта ня ноч
гэта альфа і амэга дня
гэта сутнасьць у якой няма сэнсу
гэта глыбіня ў якой няма мяжы
цемра заўсёды пільнуе нас
і як сабака віжуе за намі
пранікаючы ў нас як атрута
яе мы баімся
як уласнага ценю
які ўсьлед за намі валачэ нашы галовы
напоўненыя цемрай
цемра гэта кроў д’ябла
у якой мы як матылі праз агонь
пралятаем праз сэрца цемры
празь Сьмерць
цемра гэта вечнасьць
у якой нам быць
але быць толькі цемрай
але як альфа і амэга
10.2. Агонь
там дзе агонь ёсьць сэнс
у дні і ў начы
але там дзе агонь
агонь пазначае сваё
ён ведае ён валодае
ён адкідвае ад сябе цень
які адразу стаўшы дымам
набывае самастойнасьць
агонь гэта вір цяпла
у якім патанае ўсё
агонь гэта язык цмока
дух якога мы выклікаем
не разумеючы што мы робім
распальваючы вогнішча
11.3. Вада
вада была напачатку
калі была вада
і быў дзень і была ноч
і Богу было Богава
і д’яблу было д’яблава
і я быў вадой
і падалі зоркі ў хвалі
і плыў карабель па вадзе
у пошуках вады
12.4. Вецер
калі заціхне вецер
тады прыйдзе канец сьвету
і вецер б’ецца аб неба
як матыль аб шкло саркафага
у якім узьнікла жыцьцё
13.5. Дым
я гэта толькі дым
ад факелаў
якія асьвятлялі шлях на Галгофу
14.6. Меч
ніхто ня дасьць мне ў рукі меч
яго няма
але ён існуе
як існую я
15.7. Зьвер
бойцеся зьвера
не таго што ходзіць па лесе
а таго што ў вас
і нельга забіць зьвера
не забіўшы сябе
16.8
я гэта сьмерць
1996
|
#1
пыл гэта цемра
якую разьбіў вецер
і ападае пыл
як шэры сьнег
з аблокаў вечнасьці
зацямняючы шыбы
і растаючы ў вадзе
пыл зьнікае
як падпаленая ноч
#2
пыл гэта сьвятло
якое выпраменьвае сьмерць
і я іду насустрач яму
каб стаўшы пылам
узьляцець над цемрай
над пылам
зь якога ўзьнікла жыцьцё
#3
пыл гэта цень ад вогнішча
на якім згарае ерэтык
праклінаючы інквізіцыю
і хаваецца ў цень
мая Айчына
і ляціць пыл у нашы вочы
#4
пыл гэта кроў мёртвага д’ябла
і мы п’ём гэтую кроў
забываючыся пра сьвятое
і тонем у гэтай крыві
і зьяўляемся зь яе
гаворачы што ўсё пыл
#5
пыл гэта агонь
якому моляцца
які зьяўляецца там
дзе ёсьць мы і дзе нас няма
пыл гэта вечны агонь
на магілах нашых
#6.1
Цемра
у цемры пылу
ідзём абуджаючы цемру
і плыве яна над зямлёй
як шлях у небыцьцё
як апошняя хмара
зь якой ніколі не пральецца дождж
#7.2
Сьвятло
пылам сьвятла
сьвецяцца купалы храмаў
і пылам сьвятла
асьляпляюцца анёлы
якія вяртаючыся ў неба
не забіраюць нас
пакідаючы нас у сьвятле пылу
за якім невядома што будзе
ці цемра ці агонь
#8.3
Цень
цень пылу
як цень д’ябла
пралятае праз нас
і цень застаецца
як апошні сьлед Хрыста
#9.4
Кроў
і кроў ператворыцца ў пыл
і пыл ператворыцца ў кроў
і пральецца праз сонца
як праз рану
у той сьвет
дзе няма крыві
#10.5
Агонь
і агонь пылу патухне
і стане цёмна
як было напачатку
1995
|
|
Вандроўка ў часе
|
|
Асацыятыўная інкрустацыя
|
Студзень
Сузор’і сьнегіроў па-над сумётамі
Трапечуць
Узьвейваючы ўспаміны
Добра дома
Забыцца пра завіруху задумацца
Ехаць
Нібы неба ня бачыць
Ь...
Люты
Ледзяшы як ліхтары
Юрлівасьць ракі ў палоне
Тупні і лёд трэсьне
Ы-ыых!
Сакавік
Соннае пад сонцам скідае зь сябе сьнег
Абветраны абшар абяцае ажывіцца
Каменьне ў калюгах як каралі
Адплывае адталае аджылае
Вяртаюцца з выраю і вабяць вэрхалам
Ільдзіны ірдзеюць і зьнікаюць
Калодзе карціць квітнець
Красавік
Красуецца курасьлеп як каганец
Раўчукі расколваюць ральлю
Абуджанае абнаўляецца
Сьветла ў садах і сенцах
Асьветлены
Вечар вяртае верад
Імкліва імшэюць ілюзіі
Карэньне клапоціцца пра крону
Травень
Тоне ў травах тутэйшых туга
Рунь рызыкуе рынуцца
Адкрываецца аблічча адвечнае
Вужакі віруюць на выдмах
Еду празь ельнік
Наперадзе неруш ня знойдзеш
Ь...
Чэрвень
Чмурэюць чмялі над чаборам
Эра эдэму
Ружы як раніцы ракавінкі
Верыцца ў ветразь вандроўны
Енчыць адзінокі
Навальніцай напаўняецца неба
Ь...
Ліпень
Луг лашчыцца і лашчыць
Іду як імігрырую ў іншасьвет
Пыл і павуціньне пільнуюць спажыву
Ельнік пахне грыбамі
Надвячорак нагадвае што ўсё нявечна
Ь...
Жнівень
Журыцца жытнішча жоўкне
Неба ніжэе
Імгліцца вёска
Восень празь вецер выглядае
Еду
Нявечнае натхненьне
Ь...
Верасень
Вароны на віхлах як на восеньскіх вежах
Ерэтычна згарае лістота
Росы рассыпаны з раніцы
Аблокі асвойваюць абшар
Сонцу сьлізка сумна
Еднасьць
Няма ў настроях нашых
Ь...
Кастрычнік
Крумкач да калюгі крадзецца
Ахвота абскубці ў ёй аблокі
Сады саромеюцца сваёй сьветласьці
Травы туляцца
Ральля распанела
Ы...
Чакаючы
Непагадзь непакоіць
Ідылія
Канчаецца і клёны як кастрышчы
Лістапад
Лістота як лятаючыя ліхтары
Іду празь імглу
Сонца сьніцца
Тужліва
Адлятаюць апошнія журавы
Па-над палямі павуціна ці шэрань
Азярцо як акно апошняга восеньскага дня
Дзе дождж як д’ябал
Сьнежань
Сьветла ад сьнегу скуголіць скавыш
Ь...
Ноч напамінае пра нябыт
Елкі
Жытло жывяць
Аблокаў аблога
Натхняе нас на новы год
Ь...
1996
|
#1
і быў напачатку сон
і мы ў гэтым сьне былі
як матыль у кокане
2
сон гэта райскае возера
у якім мы плаваем
не разумеючы
што патанулі
3
сон гэта туман
празь які мы праходзім
зажмурыўшыся
4
сон гэта нара
у якую хаваецца маё я
ад мяне самога
5
сон гэта павуцінка
за якую трымаецца душа
у час сваіх начных вандровак
6
сон гэта зацьменьне
майго сонца
7
сон гэта пацалунак сьмерці
за тое што мы ёсьць
8
і мне сьніцца сон
і я люблю гэты сон
бо ён не паўтараецца
1998
|
#1
сьнег гэта сьвятло
якое падаючы з вышыні
памерла ад страху
але ўпаўшы на зямлю
адчула свой час
і ажыло
2
сьнег гэта белы пыл
з-пад колаў боскай вазьніцы
і мы з гэтага пылу
можам стварыць свой сьвет
белы і часовы
3
сьнег гэта сон
які сьніцца Сьнягурцы
што ўзьляцела над вогнішчам
і зьнікла ў небе
зь якога пасыпаўся сьнег
як попел
4
сьнег гэта квецень садоў
якія цьвітуць у пекле
і сыплецца гэтая квецень
на чорную як цемень зямлю
і сыплецца гэтая квецень
спакушаючы нас
5
сьнег гэта тое што будзе
але што будзе
ведае толькі сьнег
6. Сьвятло
і стала сьветла
і холадна
і гэта было сьвятло
якое мы бралі ў рукі
і яно зьнікла
як белы ветразь
пад якім адплывала зіма
на край сьвятла
як на край сьвету
7. Пыл
і ўсё гэта пыл
і ўсё гэта сумна
і сыплецца гэты пыл
як у пясочным гадзіньніку пясок
і пыл засыпае нас
і ўсё гэта пыл
8. Сон
у гэтым сьне
сьпяць чорныя дрэвы і травы
і вецер бяздомны злуецца
і я ведаю што гэта сон
і я іду празь яго
як празь белы прывід
і хочацца прачнуцца
і сон разгадаць
9. Квецень
па квецені гэтай
мы едзем з табой
над квеценьню гэтай
як пчолы вароны
і ў квецені гэтай
як у кокане матыль
драмае вясна
10
толькі ведае сьнег
чаму ён сьнег
1997
|
Варона гэта галавешка
Якая ўзьляцела на крыльлях дыму з пажарышча
І сеўшы на вершаліну дрэва
Адчула сябе патухлай зоркай
І таму варона ганарлівая
Як нягеглы мужык
Які нейкім цудам выбіўся ў паны
Варона зладзейка
Але скраўшы сыр
Варона марыць аб кароне
І крычыць яна аб сваёй мары
Як п’яніца якога выгналі з карчмы
Варона можа быць гжэчнай
І можа навучыцца гаварыць
Нават зазіраць у разумныя кнігі
Але ўсё роўна пра гэтым заставацца варонай
Якая правароніла сваё шчасьце
Калі Бог дзяліў паміж птушак галасы
|
Дым імкнецца ў неба
Як вязень на волю
І зьнікае не разумеючы волі
Дым узьветраныя валасы ведзьмы
Якая жыве ў агні
Можа схавацца ў дыме
І можа згубіцца ў дыме
І паўзе дым па зямлі як цмок
Якому адсеклі галаву
У якога душа–дагараючае вогнішча
І ніхто ня любіць дыму
Дым самагубца
І ў яго жыцьцё кароткае
Як летняя купальская ноч
Дзе дзяўчаты і хлопцы
Скачуць праз вогнішча
Узьлятаючы як дым
І гляджу я на дым
Як на густую павуціну
У якой трапечуцца зоркі
Як залатыя камары
|
І стаіць хата сярод поля
І ў яе на страсе комін
Як купіна на балоце
У якім жывуць чэрці
І залятаюць у комін вятры
І наглытаўшыся дыму
Завываючы ўцякаюць прэч
Комін гэта калодзеж
На дне якога ляжыць золата агню
Калодзеж зь якога зоркі чэрпаюць цяпло
Ля коміна як ля чорнай вежы
Як разбойнікі гуляюць каты
І садзяцца на комін птушкі
Як на Ноеў каўчэг
І злуецца пярун
І трапляючы ў комін
Ён трапляе ў цмока
Якому даўно адсеклі галаву
І якога цяпер ніхто не баіцца
І які ператварыўшыся ў печ
Стаіць сярод хаты
|
Яна пільнуе
Калі не на кожным кроку
То амаль на кожным скрыжаваньні
Цемры і сьвятла сьвятла і цемры
Здрада радуецца
Як воўк які апусьціў у палонку хвост
І ловіць рыбу
Здрада высьпявае ў здрадніку
Як атрута ў зьмяі
Здрадай ратуюцца хіжыя
Як сьмерцю ратуюцца вольныя
Здрада як зумкая муха
Прысутнічае на тайнай вячэры
Здрада гэта трэшчына ў сасудзе
У якім зьбіраюцца захоўваць жывую ваду
Здрада гэта ўсьмешка д’ябла
І задаволены здраднік
Атрымаўшы сваё
Ходзіць сярод нас
І вітаецца з намі
І сядзіць за адным сталом
Гаворачы нам
Што мы таксама не сьвятыя
Здрада гэта дым над Айчынай
У якім сонца
Як пацалунак Іуды
|
Як лапаць сярод ботаў
Сярод вядзёр у сенцах
Ганарліва разадзьмуўшы бакі
Стаіць кош
Кош гэта гняздоўе
У якое восеньню зьлятаюцца
Сьпелыя яблыкі
Кош дзіравы човен
Які кожную зіму
Рамантуюць павукі
Марачы пра падарожжы
Кош ведзьміна калыска
Якая прываблівае да сябе
І палохае
Кош соннае перапляценьне зьмяюк
Якія ў любы момант
Могуць прачнуцца і ўспомніць
Хто яны
І ляжыць кош у сенцах
І сьпіць у ім чорны кот
Як чорная пэрліна ў ракавінцы
На дне вясковага жыцьця
|
страла гэта стрэлка гадзіньніка
які заўсёды паказвае
толькі гадзіну сьмерці
страла гэта пяро
з крыла адзінокага цмока
і ляціць страла
як патухлая маланка
несучы на сваім вастрыі
кропку для сумнай баляды
пра сьмелага воя
і ляціць страла
і хаваюся я ад стралы
як ад свайго лёсу
і ляціць страла
як расколіна ў сасудзе дня
зь якога камусьці болей ня піць
але я чакаю стралу
але пасланую Купідонам
21.III.1995.
|
Ружа застыглы выбух сьвятла
Да якога зьлятаюцца пчолы
І зьбіраюць у ім салодкае золата
Ружа чырвоны ліхтар
На зялёнай вуліцы сада
Дзе на яблынях сьпее спакуса
Ружа гэта пацалунак анёла
Першы і апошні
І цьвіце ружа
Як водбліск зоркі Венэры
І я праходзячы ля ружы
Праходжу як ля варотаў у рай
|
Нара мае свой нораў
І ныраючы ў зямлю
Нара не баіцца згубіцца ў цемры
Яна жыве цемрай
І не наракае на свой лёс
І хто трапляе ў нару
Той робіцца ці яе гаспадаром
Ці яе сьмяротнікам
І жыве ў нары крот
Які ня бачыць
Але які марыць жаніцца
На Дзюймовачцы
Нара гэта зьмяя
Якая зьела сама сябе
Нара гэта шлях
Які я не магу прайсьці
Ня стаўшы сьлімаком
|
Зіма гэта сьвятло
Якое як Бог сышло на зямлю
Сьвятло ня вечнае як сьнег
У якім яно існуе
Як сонца ў аблоках
Зіма гэта сьцюдзёны агонь
У якім як чэрці ў пекле
Мяцеліцы і вятры
Агонь у якім згарае
Восеньская самота
Агонь у якім выплаўляецца
Вясновае срэбра вады
І я праходжу праз гэты агонь
Як праз свой цень
Зіма гэта дым
Як дым Айчыны
І ў ім губляюцца
Першыя і апошнія словы
Як дванаццаці апосталаў
Дванаццаці месяцаў
І зьнікае гэты дым у вечнасьці
Як вада ў пяску
Зіма гэта сон
Які сьніцца сонцу
Дзе чорныя вароны
Попел
Які пераносіцца ветрам
З аднаго берага часу на другі
І сьніцца мне гэты сон
Як пацалунак сьмерці
Зіма гэта белы цень
Чорнага неба
Дзе кожны з нас пракладае
Свой Млечны Шлях
Цень якога чакаюць і баяцца
І прыходзіць гэты цень
Як дзень апошні
За якім пачатак
Зіма гэта люстэрка
У якім я ня бачу сябе
|
вакно самае безабароннае мейсца ў доме
празь яго як праз рэшата
зь неба працякае сьвятло
і працякае цемра ў мой сьвет
і як просячыся ў неба
якое стварылі людзі
стукаецца аб шкло матыль
нібыта душа засохлай ружы
што ляжыць на маім стале
вакно гэта мой квадрат
які бывае чорнага колеру
як у Казіміра Малевіча
які бывае якім бываю я
вакно гэта вітрына майго жыцьця
дзе суседскія вокны
гэта толькі вокны
зь якіх выцякае сьвятло і змрок
зьнікаючы ў Леце часу
вакно гэта прорва
у якую можна кінуцца
і на хвілю спазнаць тое
што называецца самагубствам
вакно гэта люстэрка
у якое глядзіцца бяроза
што стоячы ля майго вакна
пакідае мне ў сваім гальлі вакно
маё вакно ў Эўропу
|
Адцьвітае сьнежань
Зь неба асыпаецца сьнег
Ён белы як неба
Як крылы анёлаў
Сьнег гэта попел ад кастрышча
На якім згарэла восень
Сьнегу радуюцца
Бо ён хавае бруд
Сьнегу баяцца
Бо на ім бруд высьвечваецца
Сьнег сьмяецца і плача
Сьнег замерзлае сьвятло
Якое ляцела да зорак
І ўпаўшы назад на зямлю
Асьвяціла ў нас спадзяваньні
Што ня ўсё так змрочна
Сьнег жыве столькі
Колькі яму дазволіць сонца
І адны сьнег любяць
Другія сьнег праклінаюць
А ён ляціць і ляціць на зямлю
Каб тут памерці і нарадзіцца
І дзеці лепячы Сьнегавіка
Вераць што ён ажыве
Так як верыў Бог
Ствараючы гэты белы сьвет
Ствараючы гэты белы сьнег
|
Каса большую частку свайго існаваньня
Вісіць у застрэшшы
Нібы павешаная за ўсе свае справы
Але пра яе не забываюцца
Бо каса гэта рабро
Зь якога ствараюць сенакос
І б’юць касу малатком
І лашчаць яе бруском
І зьвініць каса ўспамінаючы
Што яна зброя касінераў
Што яна сталёвая коска сказа
Памілаваць нельга пакараць
Каса гэта ўсьмешка Сьмерці
Якая блукае па Эўропе
І я кажу сваім дзецям
Глядзіце не чапайце касу
І вісіць каса ў застрэшшы
Але да пары да часу
Да пары да часу
|
Палонка гэта вока цмока
Які прачнуўся сярод зімы
І цяпер углядаецца ў неба
Чакаючы моманту каб вырвацца
Са сьнежных абдымкаў Зімы
Палонка баіцца марозу
Ня ведаючы што такое цяпло
І ноччу калі ў палонцы
Купаюцца маладзік і зоркі
Палонка ўяўляе сябе небам
Якое трапіла ў палон
І я прыходзячы да палонкі
Палохаю яе
Апускаючы вядро ў яе сьцюдзёнасьць
І бяру я вядро з вадой
І нясу дахаты
І стаіць поўнае вядро ў сенцах
Як палонка сярод зімы
Што як вадзяное сонца
Асьвятляючы навакольле
Прыцягвае да сябе
|
Ноч адваротны бок люстэрка
У якое мы ўсе глядзімся
І ў якім губляюцца нашы твары
Ноч гэта мяжа паміж днямі
Мяжа якую мы пераходзім
Але часьцей за ўсё ў сьне
Ноч абараняе дае і забірае
Ноч цень сьмерці
Якая лётаючы над зямлёй
Напамінае што ўсё часова
Ноч гэта дым
Які застаўся пасьля стварэньня сьвету
Ноч чорнае сьвятло
Якое асьвятляючы неба
Высьвечвае рассыпанае золата
На Млечным Шляху ў Заўтра
Ноч спрыяе закаханым
І забараняючы пратаптаныя сьцежкі
Дазваляе экспромты
Ноч гэта мора
У якім на самым дне
Існуе жыцьцё
|
Сажалка зацягнутая лёдам
Вялікае люстэрка
У белым палацы зімы
Дзе жыве Сьнежная каралева
Сажалка зацягнутая лёдам
Узьлётная паласа
Для вятроў і завірух
Сажалка зацягнутая лёдам
Зашклёнае вакно
У царстве Вадзянога
Замерзлае неба
У якім патухла сонца
І толькі сузор’е рыб
Час ад часу паблісквае
У сьцюдзёнай глыбіні
І я ідучы па лёдзе
Адчуваю сябе Хрыстом
Які ішоў па вадзе
Як і па зямлі
|
Нож ляжыць на стале і сьвеціцца
Як абламанае вастрыё маланкі
Нож пераразае вяроўкі
І дае волю
Нож пераразае горла
І забірае жыцьцё
Нож вечны раб
Якому няма чаго губляць
Акрамя сваёй вастрыні
Нож баіцца адзіноты
Яна можа яго зьесьці
Нож спакушае вар’ята
І палохае баязьліўца
Але цяпер ён ляжыць на стале
На якім у крышталёвай вазе
Як у вечным лёдзе
Памірае чырвоная ружа
|
Ягонае жыцьцё паляваньне
Доўгае як павуціна
Якое і трымаецца на павуціне
Павук хавае і хаваецца
Ён апускаецца на дно цемры
І ўздымаецца на полымя восені
Ня маючы крылаў
Ён марыць аб вандроўках
І даверыўшы сябе ветру
Пералятае бабіна лета
Асьвятляючы свой шлях павуцінай
Павук любіць кватэрныя вуглы
Але палюбіўшы іх
Ён акругляе іх павутой
Ён баіцца мяне
І я гледзячы ў вакно
На чорную павуту голых галін
Не магу прарвацца ў неба
Дзе залаты павук сонца
П’е вячэрні золак
Не разумеючы што гэта
Яго сьмерць
|
Пра што мае вершы? Пра тое, як мы
Ідзём, адзінокія, зь вечнай зімы
І ў сьнезе зьнікаем, нібыта ў вяках,
Нібыта паэзія ў чарнавіках.
Зьнікаем, каб зноўку зьявіцца на сьвет,
Нібыта раса раніцой на траве,
Як сьветлыя сьлёзы на нашых вачах,
Калі да канца ўсё ж мы пройдзем свой шлях...
Пра што мае вершы? Пра тое, як ты
Будуеш з туману над Летай масты,
А вецер іх бурыць, і белы туман
Прад намі бялее, нібы акіян,
Зь якога пачнецца ізноўку жыцьцё,
Нібыта на дрэве вясною лісьцё
Ізноў зашуміць і абудзіць душу...
Пра што мае вершы? Пра што я пішу?
Я Богу пра вершы свае адкажу,
Я Богу за вершы свае адкажу,
А вам не скажу,
а вам не скажу...
|
|
|
|
