РОДНЫЯ ВОБРАЗЫ Вобразы мілыя роднага краю,               
Смутак і радасьць мая!..
      
 
Якуб Колас
    Галоўная      Слоўнікі           Спасылкі      Аб сайце       Кірыліца      Łacinka    
Рыгор Барадулін
Даведка
Кантэкстны тлумачальны слоўнік
Самота паломніцтва *
 
Кніга паэзіі
 
 
 
Аз

 
 
Самота паломніцтва. Лера-паэма
 
Букі

 
 
Наша мова
 
Вяртаньне «Пана Тадэвуша»
 
Час адчыняць шуфляды
 
Былыя
 
Сальеры
 
Груганы
 
Памяці ахвяр у Курапатах
 
*** Тройка, сямёрка, туз...
 
Босы бог
 
Тайга, 1937
 
Як я быў агітатарам. Навэла
 
Ці варта
 
За калядны стол
 
Успомненае цяпло
 
У адкрытым космасе
 
Парашутны шоўк
 
Чаму?
 
Кола
 
Надпіс на месцы вёскі Літавец, што на Дзяржыншчыне
 
*** – Рыгор, цягні багор...
 
На схіле алфавіта
 
Бяз вас
 
Вялічка
Ведзі
 
Ведзі

 
 
АЗ
Самота паломніцтва
Лера-паэма
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
БУКІ
Наша мова
Думку нашчыш золкімі ўспамінамі,
Сэрца песьняй жніўнаю надзеіш,
У вякоў пад цёмнымі ялінамі
Белаю бярэзінкай ніцееш.
 
 
 
 
Вяртаньне «Пана Тадэвуша»
І

 
Сьвятло праз рэшата кратаў
У цэлю сееца сеўма.
І на чарговым допыце
Паспалітае сьледства разгневаўшы,
Браніслаў Тарашкевіч –
Пасол вяльможнага сейму –
На халопскую мову перакладае
«Пана Тадэвуша».
 
Дагасаюць сухотна
Турэмнага вечара барвы,
І ўпарта брыклівы довад
Прыводзіцца адвакатамі,
Што вязень, хоць беларус,
Не зусім такі барбар,
Бо Адама Міцкевіча
Перакладае за кратамі.
 

ІІ

 
Верхнія нары.
З вылежаных цалёвак пасьцель.
Што яшчэ трэба інтэлігенту?
«Пана Тадэвуша» Пятро Бітэль
Перакладае на пергамэнце
Мяхоў з-пад цэменту.
 
Кавалак волава –
Цяжкое сьціло.
Чарніла трывалае –
З турэмнай бальніцы зялёнка.
Не працісьне праз краты
Аерыстае крыло
Зь Вішнева бяссонная слонка,
 
Ня скіне ворагу ўлады
На шчасьце пяро.
Для школьніка Лёніка,
Роднага ў сібірскім прымусе,
Перакладае Міцкевіча
Яшчэ малады Пятро
І для адабранай у яго
Беларусі.
 
 
 
 
Час адчыняць шуфляды
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Былыя
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Сальеры
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Груганы
На пэнсіі, як на праталінцы
Пражорлівыя груганы,
Сыцеюць берыеўцы, сталінцы
Хлусьні крывавыя паны.
 
Харчы
У груганоў законныя,
За чорны сьпіс паслуг яны.
Таксама,
Як харчы,
Казённыя
Ахвярагубцы-груганы.
 
Шануюць душамі глюгатымі
Сьвяты для іх
Падвальны змрок,
Дзе шчыра працавалі катамі,
Давалі каінаў зарок.
 
Былі да кожнага прыстаўлены,
Хто не ў нагу падумаць мог
І ў сьне ня так сказаць пра Сталіна –
Тварца ўсіх нашых перамог.
 
А ворагаў глыбока ў корані
Прывыклі бачыць слугачы.
Хапала мейсца ў «чорным воране»
Усім
І ў чэраве начы.
 
На мейсца двухгалова-царскага
Арла
Паселі груганы,
Каб імем гневу пралетарскага
Заліць жудою шар зямны.
 
Аднагалова-аднадушныя,
Адзін выконвалі загад, –
Каб душ як больш
У турмы душныя
Перасяліць
Пад засень крат.
 
І новы, наш,
Быў сьвет зьнявечаны
І руйнаваўся да асноў.
І прагла сьвежай чалавечыны
Глухое горла груганоў.
 
Цяпер яны цішэй за агнецаў –
«Стараліся ў імя дабра».
Але рука дагэтуль цягнецца
Туды, дзе вісла кабура.
 
 
 
 
Памяці ахвяр у Курапатах
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
Тройка, сямёрка, туз...
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Босы бог
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Тайга, 1937
Перайманьне М. Някрасава
 
Харона адужылі
Сьцюжа і стома,
Бо ў царсьцьве Аіда
Ні плянаў, ні зім.
– А людзі адкуль?
– Ды з тайгі ўсе, вядома,
Там бацька сячэ –
Я адвожу за ім...
 
 
 
 
Як я быў агітатарам
Навэла
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Ці варта
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
За калядны стол
А я зьбяру гады старыя,
Што ад мяне ўцякалі ўпотай,
Зь дзядамі разам
На куцьцю.
На кут няхай садзяцца тыя,
Што мама няньчыла зь пяшчотай
Гады, прыемныя жыцьцю.
Ад маладых гадоў дзяды
Хай адвядуць сьляды бяды.
 
Няхай, што не любіў калісьці,
Гады, бо валакліся сонна,
Далей садзяцца ад кута.
Яны мяне даўно зракліся,
А мне іх не хапае сёньня,
А я ж бязь іх –
Што сірата.
Няхай траецкія дзяды
Паклічуць збродныя гады.
 
Хай ля мяне пасядуць поплеч
Гады, што не ўцяклі далёка,
Яшчэ я помню іхні крок,
Я помню іхні плач і поплач,
Мне левае дагэтуль вока
Сьвярбіць, нібыта незнарок.
Няхай калядныя дзяды
Усьнежаць сьцежку на клады.
 
А тыя, што пакуль мае ўсе,
Каб ліха іх не падлічыла,
Баюся пасадзіць за стол.
Хачу, каб гром куцьці наеўся,
Каб добра ўгрэўся маразіла
І не ўкаваў глыбока дол.
Маўчаць гады,
Маўчаць дзяды.
Хоць ценем буду я сюды.
 
 
 
 
Успомненае цяпло
З самім сабой,
З агнём у печы
Пад вечар
Ціха пасядзець.
Даверыўшы спакою плечы,
Цікаўна печы ў рот глядзець.
 
Глядзець,
Як полымя глыдае
Сукі,
Паленьне,
Круглякі,
Чуць,
Як за шыбай халадае,
Як б’юцца ў дзьверы скразьнякі.
Дрыжыць за сьценкай
Куст рагаты.
Вярнуўшыся з далёкіх год,
Сьмяецца печ –
Апора хаты –
На ўвесь залатазубы рот.
 
І наплывае,
Наплывае
Забыты сон
Забытых дзён,
Вяртае
Памяць ветравая
Цябе да чэрствых баразён.
 
Крадзецца цішыня начная.
Апошні вугалёк датух.
Душу ласкава ахінае
Дух печы,
Продкаў вечны дух...
 
 
 
 
У адкрытым космасе
Мама,
Колькі жыла,
Выходзіла ў космас
Цемры, сьвятла,
У космас адкрыты,
Дзе чакалі
Даёнкі, матыкі, карыты,
У космас
Лесу, гарода, саду,
У космас клопату
Пра пагоду, пра ўроду, расаду.
І сам-насам з Сусьветам,
Як з тым суседам,
Гутарыла і зябла,
Калі штоначы,
Часам плачучы,
Часам стогнучы,
Ня чуючы ні рук, ні сьпіны,
Вартавала дбала
Карміцельку-яблыньку,
Якая ўцалела з вайны.
Абкладзеная падаткамі,
Нібыта ападкамі,
І яшчэ гусьцей,
Яблынька
Яблыкаў чакала восеньню
З боязьзю,
Як мама гасьцей:
Ці ўсім стане
Пачаставацца?
Трывога чаканьня –
Таксама праца.
Мама, бывала,
Палахліва драмала
На голай зямлі.
І калі
Яблыньку нехта кранаў,
Яблыкі сыпаліся –
І маму будзілі.
А незабудкі,
Санлівыя непрабудкі,
Глядзелі ўраньні з канаў
У наіўным зьдзіве,
Як пыхлівая, забыўлівая радня.
А маму да пэўнага дня
Бяссонным вартаўніком
Назіркам,
З вока на вока,
Крадком
Пільнаваў лес,
З усьмешкай гледзячы
На гладышы, на ручасьцікі, на гарнушкі,
На цёрлы, цабэркі, кадкі,
У якіх і днявалі, і начавалі
Зоркі,
Што намерзьліся ў небе да сьлёз.
І моцна,
Відаць па ўсім,
Бог спаў у садзе сваім,
Бо там нехта яблыні трос,
І густа сыпаліся
Зьнічкі-ападкі.
Ні разу маму не папрасіў
Стары
Прыгледзець і за ягоным садам.
Няйнакш там яблыні
Расьлі галінамі дагары,
Таму на зямлю прасіліся
Зарападам...
Ня ведаю, як для самога
Бога,
А для мамы
У космасе адкрытым
Бязважкага не было нічога.
Усё здабывалася
Потам, бяссоньнем, спрытам,
Усё запрашалася
Ласкаю, ўгаворам, дакорам
У хлеў, у варыўню, ў кубло
Зь ляхі, з-пад страхі, з поля.
Усё цяжкое, важкое было,
Як доля...
 
 
 
 
Парашутны шоўк
Я ў прадаўшчыцы папрашу таго,
Які шуміць мне ўсё ўвушшу,
Адмераць шоўку парашутнага,
Адмераць шуму папрашу.
 
Тупых нажніц застыгнуць сківіцы,
Ім звычна кроіць цішыню,
І прадаўшчыца яўна скрывіцца,
Пачуўшы просьбу ўпершыню.
 
Прамень аб шыбіну задзынкае.
А мне шуміць,
А мне ня змоўк
Касінкай хітраю,
Касынкаю
Сьмяецца парашутны шоўк.
 
А мне ён муркае, як котачка,
Скрыпіць, як ранішні шарон.
На маме аблачынка-кофтачка
Бялей за белы пыл з жарон.
 
І гузікі,
Нібы сунічыны,
Што я ў гарнушак назьбіраў.
Вайна далёка.
Вораг зьнішчаны.
Абнова маме паднараў.
 
Сабе самой такой багатаю
Здаецца мама.
Не пажоўк,
Адмераны ўдаве спагадаю,
Дагэтуль
Парашутны шоўк.
 
Ласкава памяць папрашу таго,
Што мне шуміць яшчэ ўвушшу,
Адмераць шоўку парашутнага,
Адмераць шуму папрашу.
 
 
 
 
Чаму?
Колькі год, як аглухла вайна.
Цішыню не суроч.
Памаўчы.
У карабля забыцьця
Перапоўніўся жахамі трум.
Дык чаго ж у лясох беларускіх
Пасівелыя крумкачы
Аж дасюль па-нямецку
Пытаюць пра нешта:
– Warum?
 
 
 
 
Кола
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Надпіс на месцы вёскі Літавец, што на Дзяржыншчыне
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
*  *  *
– Рыгор, цягні багор,
Бо тачыла плывець! –
Мама, бывала, мяне будзіла.
І я прывыкаў да штодзённага дзіва,
Заспаныя вочы прадраўшы ледзь.
Да сэнсу прадрацца
Цікаўнасьць тачыла:
Як гэта можа плысьці тачыла,
Дзе плавае чорны дубец-вугор,
А што, калі не пасьпее багор?
Міналі гады,
І жыцьцёвы бугор
Рос, быццам горб,
У дарог за плячыма.
І мне прыдаўся далёкі багор,
Ім, сьцяжалелым, цяпер магчыма
Уратаваць тачыла гадоў,
Хай ненадоўга,
Пакуль не затоне,
І зь нераскінутых невадоў
Выбраць нявыспанае сутоньне.
Я адпіхнуцца гэтым багром
Ад берага старасьці
Намагаюся.
Пакуль ад сну не прахопіцца гром,
Намахаюся.
А бераг –
Ён валачэ да сябе –
Бераг старасьці,
Бераг сталасьці.
Плынь
Упартага плытніка з ног саб’е,
Каб змора хваляю распласталася,
За плыньню ранішняй цяжка ўгнацца.
Праспаў паромшчык.
Адплыў паром.
А хочацца зачапіцца багром
За бераг юнацтва.
Час адстае.
Багра не стае.
 
 
 
 
На схіле алфавіта
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙   ∙
 
 
 
 
Бяз вас
Мае стрыгнаткі, кнігаўкі, буслы,
Трыпутнікі, міжыпарніцы, цьмяны,
Алешыны, бярэзіны, ляшчыны,
Вугры, чырванапёркі, курмялі,
Мае сабакі, качары, валы,
Балацявіны, нерушы, паляны, –
Няма вас,
Адплылі, як аблачыны.
Дазвольце затрымацца на зямлі
Мне...
 
 
 
 
Вялічка
Бор – зялёная галава –
Перакуліўся ў возеры...
 
 
 
 
ВЕДЗІ
Падабаецца     Не падабаецца
2009–2020. Беларусь, Менск.