|
Мая дзіцячая рэпліка з гадоў акупацыі да ўчарашняй дыскусіі мужоў сталых
|
Напярэдадні Дня Перамогі
у гэтым, 2007-м,
знаўцы гісторыі нашай
дыскусію распачалі –
у свабодным эфіры:
ці справядлівай ці несправядлівай
была барацьба беларусаў
супроць акупантаў нямецкіх?
Ці трэба было беларусам
ісьці ў партызаны,
падтрымліваць іх,
адзяваць і карміць,
абмываць і лячыць –
і помсту праз гэта прымаць
ад нямецкага войска.
«А гэта, вы знаеце,
як паглядзець на вайну
і на мэту змаганьня», –
пратарарэкаў спакойна,
разважлівым тонам
адзін дыскусійнік.
«Так, так, – пагадзіўся
яго суразмоўнік,
па дыхту відно –
тарарэка запраўскі. –
Адзінай высновы няма,
бо залежыць –
якою хто праўдаю мерае.
Што вёскі гарэлі з жывымі людзьмі –
гэта дрэнна, вядома.
Але – гэта наша ацэнка.
А тыя, што гэта рабілі –
рабілі з упэўненасьцю,
што праўда на іхным баку
і што супраціў учыняць ім
няможна.
Ёсьць праўда і праўда,
і хто можа сёньня сказаць:
справядліва ці несправяддіва?»
Так разважалі дарослыя,
адукаваныя людзі.
Я слухаў – і мушу прызнацца:
мне вельмі зрабілася сумна.
Госпадзе Божа мой!
На беларускай зямлі –
на зямлі Трасьцянца, Калдычэва,
Хатыні, Азарычаў, «Ямы» –
ім пра такую і гэткую праўду
і льга тарарэкаць!..
Год сорак трэйці.
Сярэдзіна ліпеня.
Грузны мардаты жандар
допыт здымае зь мяне –
аплявухай, цяжэзнай,
як пральнік дубовы,
раз і другі, а пасьля –
падкаваным жалезамі ботам.
Я ляжу (мне дванаццаты год),
непрытомны, на пыльнай дарозе
і, бы ў сьне, чую лязгат затвора
й імгненна расплюшчваю вочы:
у твар мне глядзіць
чорным колцам бліскучым
сталёвае дула.
Я хачу падхапіцца,
а сілы няма, і ад жаху
крычу безгалоса:
«Дзядзечкі! Міленькія!
Вы пра што тарарэкаеце?
Пра якую –
такую і гэткую – праўду?»
Сорак трэйці.
Набраклы дажджамі,
разбухлы кастрычнік.
«Немцы! Немцы! Хутчэй уцякайце!» –
крычаць і бягуць праз балота,
да ўзьлеску, мужчыны.
За дарослымі ўсьлед
я таксама бягу
па куп’істым балоце,
задыхаюся, падаю,
ногі правальваюцца
па калена ў дрыгву,
адстаю, усё больш адстаю,
адчуваю: ня зьбегчыся мне,
не ўцячы, не ўцячы,
і, ахоплены жахам
(о, жах неўратунку!)
штосілы крычу безгалоса:
«Дзядзечкі! Міленькія!
Вы пра што тарарэкаеце?
Пра якую –
такую і гэткую – праўду?..»
Травень сорак чацьвёртага.
Пушча дрымучая.
Дзіч векавы.
Сяджу між кустоў багуну,
у сьцюдзёнай рудаўцы па грудзі.
Ногі нямеюць і дзеравянеюць
ад лютага холаду,
іх ломіць
нясьцерпна-пранізьлівым болем,
ды мушу маўчаць,
бо нельга заенчыць, бо ўчуюць,
праходзячы поблізу, карнікі.
I ўсё ж я крычу –
з той рудаўкі,
з той багны ў дзічы векавечным:
«Дзядзечкі! Міленькія!
Вы пра што тарарэкаеце?
Пра якую –
такую і гэткую – праўду?..»
Наіўны хлапчук быў.
Таму і крычаў:
ну а раптам пачуюць?
А раптам пачуюць і ўспомняць
пра суд у Нюрнбэргу?..
2007
|
|
